“Etẹwẹ Na Yin Ohia Tintin Tofi Towe Tọn?”
“Dọ na mí, whenuena onu helẹ na jọ? Etẹwẹ na yin ohia wiwá towe tọn, po opodo aihọn tọn po tọn?”—MATIU 24:3.
1, 2. Etẹwẹ dohia dọ gbẹtọ lẹ nọ tindo ojlo to sọgodomẹ?
MẸSUSU tindo ojlo to sọgodo mẹ. Kavi hiẹ ma tindo wẹ? To owe etọn Le choc du futur (Glẹnsigbe) mẹ, weyọnẹntọ Alvin Toffler doayi “gbigbayipe ajiji titobasinanu lẹ tọn he yin kinklandovo hlan oplọn sọgodo tọn go.” E yidogọ dọ ‘mí ko mọ wedegbẹ titobasinanu tọn lẹ he awuwle sọgodo tọn duahunmẹna tlala; awusọhia linlinwe sọgodo tọn lẹ to Angleterre, France, Italie, Allemagne, po Etats-Unis po; gbigbayipe wepinplọn wehọmẹ daho (université) tọn lẹ to dọdai liho.’ Toffler dotana dọmọ: “Na nugbo tọn, mẹdepope ma sọgan ‘yọn’ sọgodo to aliho nukunnumọjẹnumẹ mlẹnmlẹn tọn depope mẹ gba.”
2 Owe lọ Signes de choses à venir dọmọ: “Alọhomẹpọntọ lẹ, sinmẹ pinpọn, sunwlẹvu pinpọn, kalti he nọ yin yiyizan nado yọn sọgodo lẹ, po yi jing po to pọmẹ yin nuyọnẹn wintinwintin he gẹdẹ tlala kavi vude nado na mí linlẹn delẹ dogbọn nuhe sọgodo mítọn lẹ sọgan bẹhẹn dali.” Ṣigba kakati nado lẹhlan aliho nuyiwa gbẹtọvi tọn lẹ, mí na wadagbe nado pọnhlan asisa nugbo lọ—yèdọ Jehovah dè.
3. Naegbọn e do jẹ nado pọnhlan Jiwheyẹwhe de na oyọnẹn sọgodo tọn?
3 Jiwheyẹwhe nugbo lọ dohia dọmọ: “Dile yẹn lẹn do, mọkẹdẹ wẹ é na yin; podọ dile ayiha ṣie te, mọkẹdẹ wẹ é na nọte do.” (Isaia 14:24, 27; 42:9) Mọwẹ, Jehovah ko penugo nado na ayinamẹ gbẹtọvi lẹ dogbọn nuhe na jọ dali, bo nọ saba yí gbẹtọvi lẹ zan taidi hoyidọtọ lẹ. Dopo to yẹwhegan ehelẹ mẹ wlan dọmọ: “Oklunọ Jiwheyẹwhe ma na wà nude, adavo ewọ dè aṣli etọn hia hlan devi etọn yẹwhegan lẹ.”—Amọsi 3:7, 8; 2 Pita 1:20, 21.
4, 5. (a) Naegbọn Jesu sọgan yin alọgọtọ na nuhe dù sọgodo? (b) Dodinnanu bladopọ tọn tẹwẹ apọsteli etọn lẹ basi?
4 Jesu Klisti wẹ yẹwhegan tintan Jiwheyẹwhe tọn. (Heblu lẹ 1:1, 2) Mì gbọ mí ni lẹ́ ayidonugo mítọn hlan dopo to dọdai titengbe Jesu tọn lẹ he dọ dọdai nuhe to jijọ lẹdo mí dinvie lẹ tọn. Dọdai ehe sọ na mí wuntuntun do nuhe na jọ to madẹnmẹ ji dile whenu-nu ylankan dinwhenu tọn na wá vivọnu bọ Jiwheyẹwhe na yí paladisi aigba ji tọn de do diọtẹn na ẹn.
5 Jesu dohia dọ emi yin yẹwhegan de. (Malku 6:4; Luku 13:33; 24:19; Johanu 4:19; 6:14; 9:17) Gbọnmọ dali, eyin nuhe mẹ yè mọnukunnujẹ nuhewutu apọsteli etọn lẹ, to whenuena yé sinai po e po to Osó Olivie tọn ji bo to Jelusalẹm pọndohlan, kanbiọ ẹ dogbọn sọgodo dali dọmọ: “Dọna mí, whenuena onu helẹ na jọ? Etẹwẹ na yin ohia wiwá towe tọn, po opòdo aihọn tọn po tọn?”—Matiu 24:3; Malku 13:4.
6. Haṣinṣan tẹwẹ tin to Matiu 24, Malku 13, po Luku 21 po ṣẹnṣẹn; podọ kanbiọ tẹ mẹ wẹ mí dona tindo ojlo te hugan?
6 Hiẹ na mọ kanbiọ yetọn po gblọndo Jesu tọn po to Matiu weta 24, Malku 13, po Luku weta 21 po mẹ.a To whẹho susu mẹ kandai lọ lẹ yin pedenu nado hẹn yedezun pipe, ṣigba yé ma yin onu dopolọ gba. Di dohia, Luku kẹdẹ wẹ donù e go dọ ‘azọ̀nylankan lẹ na tin tin to fide jẹ fidevo.’ (Luku 21:10, 11; Matiu 24:7; Malku 13:8) Po gbesisọ po, mí dona kanbiọ dọ, Be dọdai he na jọ to gblagbla gbẹwhenu todoaitọ etọn lẹ tọn dọ wẹ Jesu te ya, kavi be ewọ sọ tindo ojlẹ mítọn po nuhe sọgodo bẹhẹn na mí po to ayiha mẹ ya?
Apọsteli lẹ Jlo Nado Yọnẹn
7. Etẹ na taun tọn go wẹ apọsteli lẹ kanhobiọ do, ṣigba nawẹ gblọndo Jesu tọn dlẹnkan yinukọn sọ?
7 Azán vude poun jẹnukọnna hùhù etọn, Jesu dohia dọ Jiwheyẹwhe ko gbẹ́ Jelusalẹm dai, yèdọ tatọ-tonọ Juda tọn. Todaho lọ po tẹmpli daho etọn po na yin vivasudo. Enẹwutu wẹ delẹ to apọsteli lẹ mẹ do kan ‘ohia tintin tofi Jesu tọn po vivọnu whenu-nu lọ tọn po se.’ (Matiu 23:37–24:3) Matin ayihaawe onu tintan he yé tindo to ayiha mẹ wẹ titonu Ju lẹ tọn po Jelusalẹm po, na yé ma mọnukunnujẹ nuhe tin to nukọn ja mẹ gba. Ṣigba to gblọndo nina yé mẹ Jesu tindo pọndohlan zẹ nuhe jọ kaka jẹ owhe 70 W.M. tọn hẹn go to whenuena Lomunu lẹ và Jelusalẹm sudo.—Luku 19:11; Owalọ lẹ 1:6, 7.
8. Etẹwẹ yin nuhe na jọ delẹ he Jesu dọ dọdai etọn?
8 Dile hiẹ sọgan hia to kandai wẹndagbe atọ̀n lẹ mẹ do, Jesu dọho do finfọ́n akọta tọn do akọta ji po ahọludu do ahọludu ji tọn po, whèdomẹ núdùdù tọn, aigba sisọsisọ, avosisa, po ohia sọn olọn mẹ po. To gblagbla owhe he Jesu na ohia enẹ (33 W.M.) lọ tọn po vasudo Jelusalẹm tọn po to (66-70 W.M.) tọn whenu, yẹwhegan lalonọ lẹ po Klisti lalo tọn lẹ po na fọndote. Ju lẹ na dohomẹkẹn Klistiani lẹ, he to owẹ̀n Jesu tọn lá lẹ.
9. Nawẹ dọdai Jesu tọn mọ hẹndi yí to owhe kanweko tintan W.M. tọn mẹ gbọn?
9 Ada ohia lọ tọn ehelẹ na nugbo tọn jọ, dile whenuhokantọ Flavius Josèphe tlẹ zinnudo nugbo-yinyin etọn ji do. E wlan dọ whẹpo Lomunu lẹ tlẹ do fọnawhan dote, Messia lalo tọn lẹ fọ́n atẹṣiṣi dote. Aigba sisọsisọ he dobu tlala lẹ tin to Juda po fidevo lẹ po. Awhàn lẹ gbajẹgbonu to ada Ahọluigba Lomu tọn susu mẹ. Be huvẹ sinsinyẹn lẹ tin ya? Na nugbo tọn, mọwẹ. (Yijlẹdo Owalọ lẹ 11:27-30 go.) Etẹwẹ dogbọn azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn dali? To nudi owhe 60 kavi 61 W.M. tọn, to whenuena Owe Kọlọsinu lẹ tọn yin kinkan, “todido wẹndagbe” Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn enẹ ko yin sise lẹdope to Aflika, Asia, po Europe po.b—Kọlọsinu lẹ 1:23.
“WHENẸNU” Wẹ Opodo na Wá
10. Naegbọn mí dona doayi hogbe Glẹki tọn lọ toʹte go, podọ etẹwẹ yin zẹẹmẹ etọn?
10 To ninọmẹ delẹ mẹ Jesu zé nujijọ lẹ donukọnnamẹ di nuhe na to jijọ to ninọmẹ debọdo-dego tọn mẹ. E dọmọ: “Yè nasọ dọ yẹwheho wẹndagbe ahọludu tọn he lẹ ... whenẹnu wẹ opodo na wá.” Biblu Glẹnsigbe mẹ tọn lẹ nọ saba yí hogbe lọ “whenẹnu” po zẹẹmẹ he bọawu lọ “enẹgodo” kavi “ṣigba” po zan. (Malku 4:15, 17; 13:23) Nalete, to Matiu 24:14 mẹ, “whenẹnu” yin zize sinai do hogbe nuyiwahó Glẹki tọn lọ toʹte ji.c Weyọnẹntọ Glẹki tọn lẹ basi zẹẹmẹ dọ toʹte yin “hogbe nuyiwa ojlẹ didohia tọn” he nọ yin yiyizan “nado do nuhe bọdego enẹ hia to ojlẹ de mẹ” kavi nado do “nujijọ debọdo-dego de hia.” Enẹwutu Jesu dọ dọdai yẹwhehodidọ Ahọluduta tọn na tin podọ whenẹnu (‘to enẹgodo’ kavi, ‘bọdo enẹ go’) “opòdo lọ” na wá. Opodo tẹ?
11. Nawẹ Jesu lẹ́ ayidonugo hlan nujijọ lẹ he gando vasudo Jelusalẹm tọn go tlọlọ gbọn?
11 Dopo to hẹndi dọdai Jesu tọn mẹ sọgan yin mimọ to nujijọ he tọnkọ do opòdo titonu Ju lẹ tọn mẹ. Awhàn lẹ, aigba sisọsisọ lẹ, whèdomẹ núdùdù tọn lẹ, po mọmọ po, he Jesu dọ dọdai etọn lẹ jọ to ojlẹ owhe gbàn tọn gblamẹ. Ṣogan, bẹjẹeji po Matiu 24:15, Malku 13:14, po Luku 21:20 po, mí hia dogbọn nujijọ he gando vasudo he sẹpọ lọ go tlọlọ, to whenuena opòdo tin to yakẹ.— Doayi ohù gbopla to apotin lọ mẹ go.
12. Nawẹ awhanpa Lomu tọn lẹ tindo mahẹ to hẹndi Matiu 24:15 mẹ gbọn?
12 To gblọndo mẹ hlan gufinfọn Ju lẹ tọn to owhe 66 W.M. tọn whenu, Lomunu lẹ to Cestius Gallus glọ deawhànfọ sọta Jelusalẹm, bo lẹdo todaho ehe he yin pinpọnhlan taidi wiwe gbọn Ju lẹ dali. (Matiu 5:35) Mahopọnna awhanfunfun ahọsuyi Ju lẹ tọn, Lomunu lẹ yí zingidi do biọ otò daho lọ mẹ. To aliho ehe mẹ wẹ yé zindo “teṣiṣi to ofiwiwe mẹ,” he hẹn dọdai Jesu tọn to Matiu 24:15 po Malku 13:14 po mẹ yin nugbo. Enẹgodo nupaṣamẹ de jọ. Dile etlẹ yindọ yé ko lẹdo todaho lọ, to ajiji mẹ Lomunu lẹ joagọ. Klistiani lẹ to afọdopolọji doayi hẹndi dọdai Jesu tọn go, podọ agọjijo lọ na yé dotẹnmẹ nado họ̀n sọn Juda sọyì osó lẹ ji to Jodani godo. Whenuho dọ dọ yé wà mọ.
13. Naegbọn Klistiani lẹ do penugo nado setonuna avase Jesu tọn nado họ̀nyì?
13 Ṣigba eyin Lomunu lẹ joagọ sọn lẹdo Jelusalẹm tọn mẹ, naegbọn yè sọ dona họ̀n? Hogbe Jesu tọn lẹ dohia dọ nuhe ko jọ dohia dọ ‘hinhẹn jẹvọ Jelusalẹm tọn ko sẹpọ.’ (Luku 21:20) Mọwẹ, hinhẹn jẹvọ. E dọ dọdai ‘nukunbibia de tọn he hunkọ ma ko tin sọn whẹwhẹwhenu aihọn tọn he hunkọ ma to na tin gbede ba.’ To nudi owhe atọ̀n daa godo, to owhe 70 W.M. tọn mẹ, Jelusalẹm na nugbo tọn tindo numimọ “nukunbibia daho” de tọn sọn awhànfuntọ Lomunu lẹ tọn si to Awhàngan daho Titus glọ. (Matiu 24:21; Malku 13:19) Ṣigba, naegbọn Jesu nado basi zẹẹmẹ ehe tọn taidi nukunbibia daho he hugan depope he yè ma ko tindo numimọ etọn pọn kavi sọn whenẹnu gbọn?
14. Naegbọn mí sọgan dọ dọ nuhe jọ do Jelusalẹm go to owhe 70 W.M. tọn yin “nukunbibia daho” he ma ko wá aimẹ pọn gbede kavi jọ sọn whenẹnu gbọ́n?
14 Jelusalẹm yin gbigbakija gbọn Babilọninu lẹ dali to owhe 607 J.W.M. tọn mẹ, podọ tòdaho lọ ko mọ avùnhiho dobunamẹ tọn lẹ to owhe kanweko mítọn ehe mẹ. Ṣogan, nuhe jọ to owhe 70 W.M. tọn mẹ, yin nukunbibia daho to aliho tangan de mẹ. To nulilá nudi osun atọ́n tọn de mẹ, awhànpa Titus tọn lẹ gbawhàn Ju lẹ tọn. Yé hù gbẹtọ 1 100 000 delẹ bo bẹ́ nudi gbẹtọ 100 000 lẹ sọyi kanlinmọgbenu. Humọ, Lomunu lẹ và Jelusalẹm sudo. Ehe dohia dọ titonu Ju lẹ tọn heyin sinsẹ̀n-bibasi he yè kẹalọyi dai he sinai do tẹmpli yetọn ji wá vivọnu mlẹnmlẹn. (Heblu lẹ 1:2) Mọwẹ, nujijọ owhe 70 W.M. tọn sọgan yin pinpọndohlan po jlọjẹ po taidi ‘nukunbibia he ma ko jọ pọn [do tòdaho, akọta, po titonu enẹ po ji] sọn whẹwhẹwhenu aihọn tọn, lala, he ma na sọ jọ gbede ba.’—Matiu 24:21.d
Dile Eyin Didọdai Do, Onú Susu Dogọ na Hodo E
15. (a) Dọdai wunmẹ ninọmẹ he nọ sọawuhia tẹ tọn wẹ Jesu dọ to nukunbibia lọ do Jelusalẹm ji godo? (b) To pọndohlan Matiu 24:23-28 tọn mẹ, tadona tẹ kọ̀n wẹ mí dona wá dogbọn hẹndi dọdai Jesu tọn dali?
15 Nalete, Jesu ma hẹn dọdai etọn nọte do nukunbibia owhe kanweko tintan tọn kẹdẹ ji gba. Biblu dohia dọ onu susu na hodo nukunbibia enẹ, dile eyin ayinamẹ etọn na do gbọn yizan toʹte kavi “whenẹnu” to Matiu 24:23 po Malku 13:21 po mẹ dali. Etẹwẹ na Jọ to ojlẹ he na bọdo owhe 70 W.M. tọn go? To nukunbibia enẹ do titonu Ju lẹ tọn ji godo, Klisti lalonọ susu lẹ po yẹwhegan lẹ po na sọawuhia. (Yijlẹdo Malku 13:6 po 13:21-23 go.) Whenuho dekunnuna dọ omẹ mọnkọtọn lẹ ko sọawuhia na owhe kanweko susu lẹ sọn vasudo Jelusalẹm tọn whenu to owhe 70 W.M. tọn mẹ gbọ́n, dile e tlẹ yindọ yé ma ko hẹn mẹhe tindo numimọ nujọnu gbigbọmẹ tọn lẹ podọ he to tenọpọn “tintin tofi” Klisti tọn lẹ buali. (Matiu 24:27, 28) Etomọṣo, awuwle ehelẹ to nukunbibia owhe 70 W.M. tọn godo wleawuna dohia de dọ Jesu tindo pọndohlan zẹ nukunbibia owhe kanweko tintan enẹ tọn go, he yin hẹndi tintan de poun.
16. Ada tẹwẹ Luku 21:24 yídogọ na dọdai Jesu tọn, podọ nujọnu-yinyin tẹwẹ ehe tindo?
16 Eyin mí yí Matiu 24: 15- 28 po Malku 13:14-23 po jlẹdo Luku 21:20-24 go, mí na mọ dohia awetọ dọ dọdai Jesu tọn dlẹnkan zẹ vasudo Jelusalẹm tọn go. Flindọ Luku kẹdẹ wẹ donù azọ̀nylankan lẹ go. Mọdopolọ, ewọ ṣokẹdẹ wẹ dotana ada ehe po hogbe Jesu tọn lẹ po dọmọ: “Jelusalẹm na zun zinzindai sọn Kosi lẹ dè, kaka ojlẹ Kosi lẹ tọn nado sọ.”e (Luku 21:24) Babilọninu lẹ dè ahọlu Ju lẹ tọn goddo tọn sẹ to owhe 607 J.W.M. tọn mẹ, podọ to enẹgodo, Jelusalẹm, he nọtena Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, ko yin gbigbakija. (2 Ahọlu lẹ 25:1-26; 1 Otannugbo lẹ 29:23; Ezekiẹli 21:25-27) To Luku 21:24 mẹ, Jesu dohia dọ ninọmẹ lọ na gbọṣi aimẹ jẹ sọgodo kaka ojlẹ lọ nado wá na Jiwheyẹwhe nado zé Ahọluduta de dai whladopo dogọ.
17. Dohia atọ̀ntọ tẹwẹ mí tindo dọ dọdai Jesu tọn dona dlẹnkan jẹ sọgodo dindẹn mẹ?
17 Dohia atọ̀ntọ he dohhia dọ Jesu to alọdlẹndo hẹndi whenu dindẹn de tọn go ga die: Sọgbe hẹ Owe wiwe lẹ, Messia lọ dona kú bo na yin finfọ́nsọnkú, enẹgodo, e na sinai do adusilọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ kaka Otọ́ nado do e hlan nado to gandu. (Psalm 110:1, 2) Jesu dlẹnalọdo aisinsin etọn to adusilọ Otọ́ etọn tọn mẹ. (Malku 14:62) Apọsteli Paulu zinnudeji dọ Jesu he yin finfọ́nsọnkú lọ tin to adusilọ Jehovah tọn mẹ bo to tenọpọn ojlẹ lọ whenuena ewọ na yin Ahọlu po Whẹdida-hẹnṣẹtọ Jiwheyẹwhe tọn po.—Lomunu lẹ 8:34; Kọlọsinu lẹ 3:1; Heblu lẹ 10:12, 13.
18, 19. Kanṣiṣa tẹwẹ Osọhia 6:2-8 tindo do dọdai Wẹndagbe tọn dopolọ lẹ ji?
18 Na dohia ẹnẹtọ podọ ehe gbọngodo lọ dọ dọdai Jesu tọn dogbọn vivọnu titonu ehe tọn dali gando nuhe zẹ owhe kanweko tintan whenu go, mí sọgan lẹhlan Osọhia weta 6. To wekinkan etọn mẹ owhe ao ao lẹ to owhe 70 W.M. tọn godo, apọsteli Johanu basi zẹẹmẹ numimọ mẹhẹnjọsi osọnọ zohunhunnọ lẹ tọn. (Osọhia 6:2-8) Pọndohlan dọdai tọn ehe hlan “azan Oklunọ tọn” gbè—yedọ azán tintin tofi etọn tọn—dohiagona owhe kanweko 20tọ mítọn taidi ojlẹ awhanfunfun ayidego tọn de (wefọ 4), gbigbayipe whedomẹ núdùdù tọn (wefọ 5 po 6 po), podọ “azọ̀nylankan” (wefọ 8) E họnwun dọ, ehe sọgbe hẹ nuhe Jesu dọ to Wẹndagbe lẹ mẹ bosọ dohia dọ dọdai etọn na tindo hẹndi daho de to ‘azan Oklunọ tọn gbè.’—Osọhia 1:10.
19 Mẹhe tindo nukunnumọjẹnumẹ lẹ kẹalọyi dọ ohia he tindo ada voovo lọ he yin didọdai to Matiu 24:7-14 po Osọhia 6:2-8 tọn mẹ po ko sọawuhia sọn gbigbajẹgbonu tintan wẹkẹ whàn lọ tọn whenu gbọ́n to 1914. Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ko lá lẹdo aihọn pe dọ dọdai Jesu tọn ko to hẹndi awetọ po ehe klo hugan etọn po mọyi todin, dile e yin kunnudena do gbọn awhàn hùnsọndai tọn lẹ, aigba sisọsisọ nuhẹngble tọn lẹ, whedomẹ sinsinyẹn núdùdù tọn lẹ, po gbigbayipe azọ̀n lẹ tọn po dali. Do hogo godo tọn ehe ji, U.S.News & World Report (27 juillet 1992) dọmọ: “Azọ̀nylankan SIDA tọn ... to dido livi susu mẹhe biọ owù etọn mẹ lẹ tọn hlan okú yetọn podọ to madẹnmẹ sọgan lẹzun azọ̀nylankan nugbajẹmẹji he sinyẹn hugan bosọ tindo vasudo hugan tọn to whenuho mẹ. Gbajẹgbonu azọ̀nylankan sinsinyẹn owhe kanweko 14tọ tọn hù nudi alindọn livi 25 he to yaji lẹ tọn to owhe kanweko 14tọ mẹ. Ṣigba to ojlẹ owhe 2000 tọn gblamẹ, gbẹtọ livi 30 jẹ 110 lẹ wẹ na to owánvu he nọ dọ̀n SIDA wá zepe, he yiaga hugan livi donu 12 to egbehe. Matin pọngbọ, yemẹpo he tindo owanvú SIDA tọn lọ nọ pannukọn okú dandan tọn.”
20. Etẹwẹ hẹndi tintan Matiu 24:4-22 tọn bẹhẹn, ṣigba hẹndi devo tẹwẹ họnwun?
20 Enẹwutu, tadona tẹ kọn wẹ mí sọgan wá dogbọn gblọndo Jesu tọn dali hlan dodinnanu apọsteli etọn lẹ tọn? Dọdai etọn po gbesisọ po dọ nujijọ he mẹ e na dekọtọn do lẹ po vasudo matin awetọ Jelusalẹm tọn po, podọ e donù onu delẹ he na bọdo owhe 70 W.M. tọn go. Ṣigba susu ehelẹ tọn wẹ dona wá tindo hẹndi awetọ po daho de po to nukọn mẹ, he na dekọtọn do nukunbibia daho he na hẹn whenu-nu ylankan dinwhenu tọn wá vivọnu mẹ. Ehe zẹẹmẹdo dọ dọdai Jesu tọn to Matiu 24:4-22, po kandai dopolọ po he tin to Malku po Luku po mẹ, yin hinhẹndi sọn owhe 33 W.M. tọn mẹ kaka jẹ nukunbibia owhe 70 W.M. tọn mẹ. Ṣogan, wefọ enẹ dopolọ lẹ na tindo hẹndi awetọ de, he na bẹ nukunbibia daho hugan de he tin to nukọn hẹn. Hẹndi gbigblo tlala ehe tin to míde; Mí sọgan mọ ẹn to egbesọegbesọ.f
Etẹ Kọ̀n wẹ Enẹ na Planmẹ Jẹ?
21, 22. Fie wẹ mí mọ dohia dọdai tọn te dọ nujijọ dogọ lẹ na jọ?
21 Jesu ma dotana dọdai etọn po hodọ do yẹwhegan lalonọ lẹ he na to ohia oklọ tọn lẹ basi na whenu dindẹn whẹpo “ojlẹ Kosi lẹ tọn nado sọ” po ji gba. (Luku 21:24; Matiu 24:23-26; Malku 13:21-23) E zindonukọn nado dọ nuhẹnmẹjọsi devo he na jọ lẹ, nuhe na yin ayidego lẹdo aihọn pe lẹ. Ehelẹ na yin dindọndopọ po wiwá Ovisunnu gbẹtọ tọn po to huhlọn po gigo po mẹ dali. Malku 13:24-27 nọtena dọdai yinukọn dogọ etọn:
22 “Ṣigba to azán nẹlẹ mẹ, to nukunbibia nẹlẹ godo, owhè na dozinvlu, osùn ma na sọ na hinhọ́n etọn, sunwhlẹvu lẹ na flẹ́, yè na sọ whàn huhlọn he tin to olọn lẹ mẹ. Whenẹnu wẹ yé na mọ Ovi gbẹtọ tọn to aslọ lẹ mẹ ja to huhlọn po gigo daho po mẹ. Whenẹnu wẹ e na do angẹli etọn lẹ hlan, bo na bẹ́ mẹṣinyanṣinyan etọn lẹ sọn jẹhọn ẹnẹ lẹ mẹ dopọ, sọn opòdo aihọn tọn kaka jẹ opòdo olọn tọn.”
23. Naegbọn mí sọgan din hẹndi Matiu 24:29-31 na ojlẹ dindẹn to owhe kanweko tintan W.M. tọn godo gbọn?
23 Ovi gbẹtọ tọn, yedọ Jesu Klisti he yè fọnsọnkú lọ, ma wá to ninọmẹ titengbe enẹ mẹ bọdo vasudo vivọnu titonu Ju tọn to owhe 70 W.M. tọn mẹ gba. Na jide tọn akọta aigba ji tọn lẹpo ma yọ́n ewọ gba, dile Matiu weta 24:30 doayi e go do, mọwẹ angẹli olọn tọn lẹ ma bẹ́ Klistiani mẹyiamisisadode lẹpo sọn aigba lẹpo ji plidopọ gba. Enẹwutu whetẹnu wẹ ada pipotọ dọdai titengbe Jesu tọn ehe na mọ hẹndi yí? Be e to yinyin hinhẹndi to nujijọ he to jijọ lẹdo mí pe todin lẹ mẹ wẹ, kavi kakatimọ, be e wleawuna wuntuntun sọn olọn mẹ wá do nuhe mí sọgan donukun to sọgodo he sẹpọ mẹ ji ya? Na jide tọn mí dona jlo nado yọnẹn, na Luku basi kandai tudohomẹnamẹ Jesu tọn lẹ dọmọ: “Whenuena onu helẹ na ṣẹ̀ jijọ, mì ni pọ́n aga, bo sọ zé ota mìtọn do aga; na ofligọ mìtọn to dindọn sẹpọ wutu.”—Luku 21:28. (Pọ́n w-F 15/2/94, weda 8.)
[Nudọnamẹ odò tọn lẹ]
a Apadewhe weta ehelẹ tọn sọgan yin mimọ to apotin he tin to weda 12 po 13 po ji; ohù gbopla tọn he yin zizẹ lẹ dohiagona mimá he di yede lẹ.
b Na alọdlẹndonu whenuho tọn heyin nujijọ ehelẹ tọn, pọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn (Flansegbe) heyin 15 mai 1970, weda 299 jẹ 300.
c Toʹte sọawuhia hugan whla 80 to Matiu mẹ (whla 9 to weta 24 mẹ) podọ whla 15 to owe Luku tọn mẹ. Malku yí toʹte zan whla ṣidopo poun, ṣigba ẹnẹ to enẹlẹ mẹ bẹ “ohia lọ” hẹn
d Wekantọ Glẹnsinu lọ Matthew Henry basi zẹẹmẹ dọmọ: “Vasudo Jelusalẹm tọn gbọn Kaldianu lẹ dali yin nuhe dobunamẹ tlala, ṣigba ehe hugan ẹn. E hẹn obú Ju lẹpo hùhù tọn ... pla mẹlẹpo.”
e Mẹsusu mọ to kandai Luku tọn mẹ vọdiọ to nuzindonuji de mẹ to Luku 21:24 mẹ. Doto Leon Morris doayi e go dọmọ: “Jesu zindonukọn nado dọho ojlẹ kosi lẹ tọn. ... To linlẹn weyọnẹntọ susu tọn mẹ ayidonugo todin tin hlan wiwá Ovi gbẹtọ tọn.” Mẹplọntọ wehọmẹ daho tọn R.Ginns wlan dọmọ: “Wiwá Ovi Gbẹtọ tọn—(Mt 24:29-31; Mk 13:24-27). Didonù ‘ojlẹ kosi lẹ tọn go’ wleawu homẹbibiọ de tọn hlan hosọ ehe; nukundido [Luku] tọn yin hinhẹn zẹ gbakija Jelusalẹm tọn go biọ sọgodo mẹ.”
f Mẹplọntọ wehọmẹ daho tọn Walter L.Liefeld wlan dọmọ: “Na jide tọn nuhe yọnbasi wẹ e yin nado lẹndọ dọdai Jesu tọn lẹ yí hodidọ awe dogọ dọmọ: (1) nujijọ lọ lẹ to owhe 70 W.M. tọn he gando tẹmpli lọ go po (2) dehe tin to sọgodo dindẹn mẹ tọn lẹ po, dehe basi zẹẹmẹ to hogbe osọhia hugan tọn lẹ mẹ.” Zẹẹmẹ he yin zinzinjẹgbonu gbọn J.R. Dummelow dali dọmọ: “Susu nuhahun sinsinyẹn hugan lẹ tọn heyin hodidọ daho hugan ehe tọn busẹ̀ sọn aimẹ to whenuena e yin yinyọnẹn dọ Oklunọ mítọn ma dlẹnalọdo do nujijọ dopo gba ṣigba hlan awe, podọ dọ tintan yin ojlẹmọ awetọ tọn ... [Luku] 21:24 titengbe, he dọho ‘ojlẹ Kosi lẹ tọn,’ ... zé gbigblo he madopodo do ṣẹnṣẹn na aijijẹ Jelusalẹm tọn po opodo aihọn tọn po.”
Be Hiẹ Flin Ya?
◻ Gblọndo Jesu tọn hlan kanbiọ he tin to Matiu 24:3 mẹ mọ hẹndi tẹ yí he planmẹ jẹ owhe 70 W.M. tọn mẹ?
◻ Nawẹ yizan hogbe lọ toʹte tọn gọalọna mí nado mọnukunnujẹ dọdai Jesu tọn mẹ gbọn?
◻ To aliho tẹ mẹ wẹ “nukunbibia daho” owhe kanweko tintan tọn yin ehe ma ko jọ dai pọn te?
◻ Ada vonọtaun awe dọdai Jesu tọn he gando mí go egbehe tẹlẹ wẹ Luku dlẹnalọdo?
◻ Dohia tẹlẹ wẹ dlẹnalọdo hẹndi daho awetọ dọdai lọ tọn to Matiu 24:4-22?
[Apotin to weda 12, 13]
4 “Jesu sọ gblọn, bo dọ hlan yé, dọmọ, Mì payi, na mẹde hẹn mí bu blo. 5 Na omẹ susu na wá to oyín ṣie mẹ, dọmọ, yẹn wẹ Klsiti lọ; bo nasọ hẹn omẹ susu bú. 6 Mì nasọ sè awhàn linlin po awhàn zingidi po: mì doayi e go, na mí hanú blo: na onu helẹ pó ma sọgan nọ ma wá jọ gba, ṣigba opòdo ma yin dinvie.
7 “‘Na akọta na fọ́n do akọta ji, ahọludu do ahọludu ji; huvẹ po azọ̀n ylankan po, po aigba sisọsisọ po na tin to ofi susu. 8 Onú helẹ pó wẹ dòdó nukunbibia tọn.
9 “‘Whenẹnu wẹ yé na jo mì hlan nukunbibia, yé nasọ hù mì: yè nasọ gbẹwanna mì to akọta lẹpo mẹ na oyín ṣie tọn wutu. 10 Whenẹnu, wẹ omẹ susu na dahli, bo nasọ nọ dè yénọzo jo, bo nasọ gbẹwanna yénọzo. 11 Yẹwhegán lalonọ susu na fọ́n, bo nasọ hẹn omẹ susu bu. 12 Podọ na ylanwà na sudeji wutu, owanyi omẹ susu tọn na lẹzun mimiọn. 13 Ṣigba mẹhe dakọ́nna kaka jẹ opodo, mẹdopolọ wẹ yè na whlẹngán. 14 Podọ yè nasọ dọ yẹwheho wẹndagbe ahọludu tọn he lẹ to aigba fininọ lẹpo mẹ na okunnu de hlan akọta lẹpo; whenẹnu wẹ opòdo na wá.
------------------------------------------------------------------
15 “‘Enẹwutu, whenuena mì mọ osùnú awuhia hẹngble tọn he yé ko dọ gbọn Daniẹli yẹwhegán mẹ teṣiṣi to ofi wiwe mẹ (mẹdepope he hia ẹ gbọ ni tunwun in:) 16 Whenẹnu wẹ mẹhe tin to Judé lẹ ni họ̀n yì osó lẹ mẹ. 17 Na mẹhe tin to ohọ̀ta jẹte wá nado bẹ onu he tin to ohọ̀ etọn mẹ jẹgbonu blo. 18 Na mẹhe tin to dangbo lẹgọ̀ wá godo nado yí avọ̀ ṣinṣinyọn etọn blo. 19 Dindọn hlan yé mẹhe mọhò lẹ, podọ hlan yé mẹhe to anọ́ do na ovi to azán nẹlẹ gbè! 20 Podọ mì ni hodẹ̀ dọ wiwọ mítọn yin avivọ whenu blo, kavi yin gbọjẹzan de gbè blo. 21 Na whenẹnu wẹ nukunbibia daho na tin, ehe hunkọ ma ko tin sọn whẹwhẹwhenu aihọn tọn kaka jẹ dinvie, lala, mọtọn hunkọ ma to na tin gbède. 22 Adavo le yè ko sán azán nẹlẹ do ogli, mẹhe na sọgan lùn in tọ́n de ma tin: ṣigba na mẹṣinyanṣinyan lẹ tọn wutu wẹ yè na sán azán nẹlẹ do ogli.
------------------------------------------------------------------
23 “‘Whenẹnu eyin mẹdepope na dọ hlan mì, dọ, pọ́n, Klisti tin to ofi, kavi to finẹ; mì yí i se blo. 24 Na Klisti lalonọ lẹ po yẹwhegan lalonọ lẹ po na fọ́n, bo na yí ohia daho po azọ́n dabla lẹ po hia; sọmọ nado hẹnmẹbu, eyin e sọgan yin wiwà, yedọ mẹṣinyanṣinyan lẹ. 25 Pọ́n, yẹn ko dọ na mì jẹnukọn. 26 Enẹwutu, eyin yé na dọ hlan mì, dọ, pọ́n, e tin to zùngbo mẹ; mì jẹgbonu yì blo; pọ́n, e tin to abò hò mẹ; mì yí yé se blo. 27 Na le abì nọ jẹgbonu sọn whezizẹ dali wá, bo sọ nọ yin mimọ yedọ jẹ wheyihọ dali, mọkẹdẹ wẹ wiwá Ovi gbẹtọ tọn nọ. 28 Fidepope he oṣiọ te, finẹ wẹ osú lẹ nọ pli dopọ te.
------------------------------------------------------------------
29 “‘Ṣigba to afọdoponẹji, to azán nukunbibia nẹlẹ tọn godo, yè na hẹn owhè dozinvlu, osùn ma to na yí hinhọn etọn hia, sunwhlẹvu lẹ naso flẹ́ sọn olọn, huhlọn olọn lẹ tọn lẹ wẹ yè nasọ whàn. 30 Whenẹnu wẹ ohia Ovi gbẹtọ tọn na sọ awuhia to olọn mẹ; whenẹnu wẹ whẹndo he tin to aihọn mẹ lẹpo na blawú, yé nasọ mọ Ovi gbẹtọ tọn sọn aslọ olọn tọn lẹ go ja, po huhlọn po, po gigo daho po. 31 E nasọ do angẹli etọn lẹ hlan gbonu po opẹ̀n daho de po, yé nasọ bẹ mẹṣinyanṣinyan etọn lẹ plidopọ sọn jẹhọn ẹnẹ lẹ mẹ, sọn opodo dopo olọn tọn jẹ awetọ.’”
5 “Jesu sọ ṣẹ̀ nado to didọ hlan yé, dọmọ, Mì payi, na mẹde klọ mì blo: 6 Na gbẹtọ susu na wá to oyín ṣie mẹ bo dọ, yẹn wẹ Klisti; bo nasọ klọ omẹ susu. 7 Whenuena mì na sè awhàn linlin podọ zinzin awhàn tọn, obu di mì blo; na onú he hunkọ ma sọgan nọ ma jọ; ṣigba opòdo ma yin dinvie gba.
8 “‘Na akọta na fọ́n do akọta ji, ahọludu do ahọludu ji: aigba whinwhàn lẹ na tin to ofi delẹ, huvẹ lẹ po magbọjẹ lẹ po naso tin; ehelẹ wẹ dodo nukunbia lẹ tọn.
9 “‘Ṣigba mí payi mìde go: na yé na yí mì do alọ tohodọtọ lẹ tọn mẹ; yè na linu mì to sinagọgu lẹ mẹ: tògan lẹ po ahọlu lẹ po nukọn wẹ mí na nọte te na yẹn tọn wutu, na okunnu de do yé go. 10 Yè ma sọgan nọ ma dọhó wẹndagbe tọn pẹ akọta lẹpo ṣẹnṣẹn whẹ́. 11 Podọ whenuena yé plan mì jẹ whẹdida mẹ, bo jo mì, mì yin wẹ́nhatọ jẹnukọn na nuhe mì na dọ tọn blo: ṣigba nudepope yè na na mì to ojlẹ nẹ mẹ, enẹ mì ni dọ: na e ma yin mìwlẹ wẹ to hodọ, adavo gbigbọ wiwe. 12 Nọvisunnu na dè nọvisunnu hia na hùhù, otọ na dè ovi hia; ovi na fọ́n do mẹdejitọ yetọn lẹ ji, bo naso basi na yè ni hù yé. 13 Yè na gbẹwanna mì sọn gbẹtọ lẹpo de na oyín ṣie tọn wutu; ṣigba mẹhe sinyẹnlin kaka jẹ opòdo wẹ yè na whlẹngan.
------------------------------------------------------------------
14 “‘Ṣigba whenuena mì mọ osùnú ovọ̀jẹ tọn ṣite to ofi he ewọ ma jẹ (gbọ ewọ he hia ni tunwun), whenẹnu gbọ yé he tin to Judé lẹ ni họ̀nyì osó lẹ kọ̀n. 15 Bo sọ gbọ ewọ he tin to họ̀ta jẹte yì ohọ̀ mẹ blo, e biọ e mẹ nado yí onú depope sọn ohọ̀ etọn mẹ blo. 16 Mẹhe sọ tin to oglè mẹ gọ̀wá nado yí avọ̀ etọn blo. 17 Ṣigba dindọn hlan mẹhe mọhò lẹ, podọ hlan mẹhe to anọ na ovi lẹ to azán nẹlẹ mẹ! 18 Na mì ni hodẹ̀, dọ e yin avivọ whenu blo. 19 Na nukunbibia na tin to azán nẹlẹ gbè, ehe hunkọ ma ko tin sọn whẹwhẹwhenu aihọn dida tọn, he Jiwheyẹwhe ko da, kaka jẹ ojlẹ he mẹ, hunkọ etọn ma nasọ tin. 20 Podọ adavo le Oklunọ sán azán nẹlẹ do ogli, yè ma do whlẹn agbasalan de gán gba; ṣigba na mẹṣinṣinyan he e de lẹ tọn wutu, e ko sán azán nẹlẹ do ogli.
------------------------------------------------------------------
21 “‘Podọ whenẹnu eyin mẹde dọ hlan mì, dọ, pọ́n, Klisti tin to ofi; kavi, pọ́n, e tin to finẹ; mì yí i se blo; 22 Na Klisti lalonọ lẹ, po yẹwhegan lalonọ lẹ po na fọ́n, bo na yí ohia lẹ po onu jawu po hia, sọmọ eyin e sọgan yin wiwà, nado klọ mẹṣinṣinyan lẹ lọsu. 23 Ṣigba na mí ni payi e go: pọ́n, yẹn ko dọ onu lẹpo na mì dai.
------------------------------------------------------------------
24 “‘Ṣigba to azán nẹlẹ mẹ, to nukunbibia nẹlẹ godo, owhè na dozinvlu, osùn ma nasọ na hinhọ́n etọn, 25 sunwhlẹvu lẹ na flẹ́, yè nasọ whàn huhlọn he tin to olọn lẹ mẹ. 26 Whenẹnu wẹ yé na mọ Ovi gbẹtọ tọn to aslọ lẹ mẹ ja to huhọn po gigo daho po mẹ. 27 Whenẹnu wẹ é na do angẹli etọn lẹ hlan, bo na bẹ mẹṣinyanṣinyan etọn lẹ sọn jẹhọn ẹnẹ lẹ mẹ dopọ, sọn opòdo aihọn tọn kaka jẹ opòdo olọn tọn.’”
8 “E sọ dọmọ, mì payi mìde go, na yè klọ mì blo: na gbẹtọ susu na wá to oyín ṣie mẹ, dọmọ, yẹn wẹ ewọ; podọ, ojlẹ lọ sẹpọ: enẹwutu mì yì hodo yé blo. 9 Ṣigba whenuena mìwlẹ na sè awhàn linlin po zingidi po, mì dibu blo: na onú helẹ ma sọgan nọ ma jọ whẹ gba; ṣigba opòdo ma yin to afọdoponẹji gba.’
10 “Whenẹnu wẹ e dọ hlan yé dọmọ, akọta de na fọ́n do akọta de ji, ahọludu de do ahọludu de ji: 11 aigba whinwhàn daho na tin to otẹn hunkọhunkọ mẹ, huvẹ po azọ̀n ylankan po; avọ̀sisa po ohia daho po na tin sọn olọn mẹ.
12 “‘Ṣigba jẹnukọnna onú helẹ, yé na dè alọ yetọn wlé mì, bo na dohomẹkẹn mì, bo dè mì jo hlan sinagọgu lẹ, po ogànhọ lẹ po, yè na hẹn mì yì ahọlu lẹ, po ogán lẹ po nukọn na oyín ṣie tọn wutu. 13 E nasọ lẹ́ hlan yé na okunnu de. 14 Enẹwutu mì dotana ẹn to ayiha mìtọn mẹ, nado dowe daidote, onú he mì na gblọn tọn blo: 15 na yẹn na na onù de po nuyọnẹn po mì, ehe mẹglatọ mìtọn lẹpo ma na sọgan sọtadona, kavi lẹ́ avunnukun sọ. 16 Yè na dè mì hia gbọn alọ mẹjitọ mítọn lẹ tọn mẹ, podọ gbọn alọ mẹmẹsunnu lẹ tọn mẹ, podọ gbọn alọ hẹnnumẹ lẹ tọn mẹ, podọ gbọn alọ họntọn lẹ tọn mẹ; yé nasọ basi yè ni hù delẹ to mì mẹ. 17 Yè na gbẹwanna mì sọn gbẹtọ lẹpo de, na oyín ṣe tọn wutu. 18 Ṣigba odà ota mítọn tọn dopo ma na dọ̀n. 19To homẹfa mítọn mẹ, mì na yí ayiha mítọn whlá.
------------------------------------------------------------------
20 “‘Ṣigba whenuena mìwlẹ mọ yè yí awhàn lẹdo Jelusalẹm, whenẹnu mì ni yọnẹn dọ ovọjẹ etọn sẹpọ́. 21 Whenẹnu mì gbọ mẹhe tin to Judé lẹ ni họ̀n yì osó lẹ ji; bo sọ gbọ yé he tin to gblagbla etọn mẹ lẹ ni fọ́n tọ́n yì; mì sọ dike yé he sọ tin to tòpẹvi mẹ lẹ biọ e mẹ blo. 22 Na azán ahọsu tọn wẹ ehelẹ, na onú he yè wlan lẹpo nido yin hinhẹndi. 23 Ṣigba dindọn hlan yé he mọhò lẹ, podọ hlan yé he to anọ do na ovi to ozán nẹlẹ mẹ! Na nukunbibia daho na tin to aigba ji, podọ homẹgble hlan gbẹtọ helẹ. 24 Yé na gbọn onù ohi tọn mẹ jai, yé nasọ hẹn yé mẹglọnọ yì biọ akọta lẹpo mẹ.
Jelusalẹm na zùn zinzindai sọn Kosi lẹ de, kaka ojlẹ Kosi lẹ tọn nado sọ.
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
25 “‘Ohia na tin to owhè po osùn po mẹ, podọ to sunwhlẹvu lẹ mẹ; podọ to aihọn mẹ nukunbia akọta lẹ tọn, to flujijẹ mẹ na gbigbó ohù tọn po agbowhẹn po. 26 Gbẹtọ na to didaku na obú, podọ na nukundo onú nẹlẹ he ja aihọn ji tọn; na yè na whàn huhlọn olọn tọn lẹ. 27 Whenẹnu wẹ yé na mọ Ovi gbẹtọ tọn ja to aslọ de mẹ po huhlọn po po gigo daho po. 28 Whenuena onú helẹ na ṣẹ̀ jijọ, mì ni pọ́n aga, bo sọ zé ota mìtọn do aga; na ofligọ mìtọn to dindọ̀n sẹpọ́ wutu.’”
[Yẹdide to weda 8]
Nukunbibia lọ to owhe 70 W.M. tọn mẹ yin dehe klo hugan lọ he Jelusalẹm po titonu Ju tọn po ko tindo numimọ etọn Pọ́n