Kandai Noa Tọn—Be E Tindo Zẹẹmẹ Na Mí Ya?

DILE Jesu to dọdai dọ gando ohia tintin tofi etọn po vivọnu titonu ehe tọn po go, e dọmọ: “Le azán [Noa] tọn te, mọkẹdẹ wẹ [tintin tofi] Ovi gbẹtọ tọn na nọ.” (Matiu 24:3, 37) E họnwun dọ, dọdai Jesu tọn dohia dọ nuhe to jijọ to azán mítọn gbè lẹ sọzẹn hẹ nuhe jọ to ojlẹ Noa tọn mẹ lẹ. Kandai he sọgbe he go yè sọgan dejido nujijọ Noa whenu tọn lẹ sọgan yin nuhọakuẹ titengbe.

Be kandai Noa tọn yin nuhọakuẹ mọnkọtọn ya? Be e tindo kunnudenu nugbo whenuho tọn lẹ ya? Be mí sọgan yọ́n ojlẹ he mẹ Singigọ lọ jọ te nugbonugbo ya?

Whetẹnu Wẹ Singigọ lọ Jọ?

Biblu wleawuna nudọnamẹ todohukanji ojlẹ hihia tọn lẹ he hẹn ẹn yọnbasi nado lẹn ojlẹ yigodo jẹ bẹjẹeji whenuho gbẹtọvi tọn. To Gẹnẹsisi 5:1-29, mí mọ kandai todohukanji ojlẹ linlẹn tọn sọn didá sunnu tintan Adam whenu, kakajẹ jiji Noa tọn whenu. Singigọ bẹjẹeji to ‘owhe nuọntọ̀ntọ gbẹzan Noa tọn mẹ.’—Gẹnẹsisi 7:11.

Nado yọ́n ojlẹ Singigọ lọ tọn, mí dona bẹjẹeji po azán tangan de po. Nuhe dọ mí te wẹ yindọ mí dona bẹjẹeji po azán heyin alọkẹyi to whenuho aihọn tọn mẹ bosọ sọgbe hẹ nujijọ tangan heyin kinkàndai to Biblu mẹ de po. Sọn ojlẹ tangan enẹ mẹ, mí sọgan lẹn azán lẹ bosọ de azán de na Singigọ lọ sinai do sunzanhiawe Grégorien tọn he nọ yin yiyizan gbayipe todin ji.

Azán tangan dopo wẹ owhe 539 J.W.M., yèdọ owhe he mẹ Ahọlu Kilusi Pẹlsia tọn gbawhàn Babilọni tọn te. Tafo Babilọninu lẹ tọn, nukinkan Diodore, Africanus, Eusèbe, po Ptolémée po tọn lẹ tin to asisa whenuho aihọn tọn he do ojlẹ gandudu etọn tọn hia lẹ mẹ. Na gbedide Kilusi tọn wutu, pipotọ Juvi lẹ tọn tọ́nsọn Babilọni bo lẹkọyi whé to owhe 537 J.W.M. Enẹ dohiagona vivọnu owhe 70 vọjijẹ Juda tọn, he kandai Biblu tọn dohia dọ e bẹjẹeji to owhe 607 J.W.M. Eyin mí yí ojlẹ whẹdatọ lẹ po ahọlu Islaeli tọn lẹ tọn po dogọ, mí sọgan yọnẹn dọ tintọ́nsọn Egipti Islaelivi lẹ tọn wá aimẹ to owhe 1513 J.W.M. Ojlẹ hihia Biblu tọn hẹn mí lẹkọyi godo na owhe 430 devo jẹ ojlẹ he mẹ alẹnu yin bibasi hẹ Ablaham to 1943 J.W.M. Bọdego mí dona lẹn jiji po tedidi gbẹzan Tela, Nahọli, Selugi, Leu, Pelẹgi, Ebali, Ṣela, po Alpakṣadi po, heyin jiji ‘owhe awe to singigọ godo’ tọn lẹ. (Gẹnẹsisi 11:10-32) Gbọnmọ dali, mí sọgan ze bẹjẹeji Singigọ tọn do owhe 2370 J.W.M.a

Jikun Sinsinyẹn lọ Bẹ

Whẹpo mí ni gbadopọnna nujijọ azán Noa gbè tọn lẹ, hiẹ sọgan jlo nado hia Gẹnẹsisi weta 7 wefọ 11 jẹ weta 8 wefọ 4. Mí yin didọna gando jikun lọ go dọmọ: ‘To owhe nuọntọ̀ntọ gbẹwhenu Noa tọn mẹ [owhe 2370 J.W.M.], to osun awetọ mẹ, to azán fọtọ̀nnukunawe osun lọ tọn mẹ, to azán lọ gbè wẹ owhín sẹ́do daho lẹ tọn gbà, bọ ovẹsẹ olọn tọn lẹ sọ hùn.’—Gẹnẹsisi 7:11.

Noa má owhe lọ do osun 12 bọ dopodopo tindo azán 30. To hohowhenu, osun tintan nọ bẹjẹeji to nudi ṣẹnṣẹn osun septembre tọn mẹ to sunzanhiawe mítọn ji. Jikun lọ bẹ to “osun awetọ mẹ to azán fọtọ̀nnukunawe osun lọ tọn” bo zindonukọn na okle 40 ozán 40 to osun novembre po décembre owhe 2370 J.W.M. tọn po mẹ.

Mí sọ yin didọna gando Singigọ lọ go dọmọ: “Osin ṣinyọ́n aigba ji họ̀ azán kantọ̀ngbàn. . . . Osin sọ to dindọnpò sọn aigba ji egbesọegbesọ: azán kantọ̀ngbàn godo, wẹ osin lẹ sọ to agọjo. Aki sọ tàn to osun ṣinawetọ mẹ, to azán fọtọ̀nnukunawetọ osun tọn, to osó Alalati tọn lẹ ji.” (Gẹnẹsisi 7:24–8:4) Enẹwutu bẹsọn whenue osin ṣinyọ́n aigba ji jẹ whenue e joagọyigodo yin azán 150, kavi osun atọ́n. Gbọnmọ dali, aki lọ tàn do osó Alalati tọn lẹ ji to avril owhe 2369 J.W.M.

Todin a sọgan jlo nado hia Gẹnẹsisi 8:5-17. Bẹbẹnu osó lọ lẹ tọn sọawuhia to nudi osun awe-daa (azán 73) godo, “to osun aotọ [juin] mẹ to azán tintan osun tọn mẹ.” (Gẹnẹsisi 8:5)b To osun atọ̀n (azán 90) godo—to “owhe nuọntọ̀nnukundopotọ [Noa tọn] mẹ, to osun tintan mẹ, to azán tintan osun lọ tọn mẹ,” kavi to ṣẹnṣẹn septembre owhe 2369 J.W.M. wẹ Noa hùn nusú aki lọ tọn. Whenẹnu wẹ e mọdọ “nukunmẹ aigba tọn ko hú.” (Gẹnẹsisi 8:13) To osun dopo po azán 27 po (azán 57) godo, “to osun awetọ mẹ, to azán koatọ́nnukunawetọ osun tọn [ṣẹnṣẹn novembre owhe 2369 J.W.M.] mẹ wẹ aigba sọ hú.” Enẹgodo, Noa po whẹndo etọn po tọ́nsọn aki lọ mẹ wá aigba húhú ji. Enẹwutu, Noa po mẹhe pò lẹ po yí owhe dopo po azán ao po (azán 370) zan to aki lọ mẹ.—Gẹnẹsisi 8:14.

Etẹwẹ kandai tangan nujijọ lẹ, zẹẹmẹ gigọ́, po ojlẹ hihia tọn ehe po dohia? Yé dohia poun dọ: “Mose yẹwhegán Heblu tọn lọ, he kunnudenu dohia dọ e ze owe Gẹnẹsisi tọn sinai do kandai he e mọyi lẹ ji, ze nugbo lẹ donukọnnamẹ, e mayin otangblo lẹ gba. Enẹwutu, Singigọ lọ tindo zẹẹmẹ nujọnu tọn na mí to egbehe.

Nawẹ Biblu Kantọ Devo lẹ Pọ́n Singigọ lọ Hlan Gbọn?

Gbọnvona kandai Gẹnẹsisi tọn, nususu wẹ Biblu sọ dọ gando Noa kavi Singigọ lọ go. Di apajlẹ:

(1) Dodinnanutọ Ẹzla hia Noa po visunnu etọn lẹ po (Sẹm, Ham, po Jafẹti po) dogọ kúnkan akọta Islaeli tọn.—1 Otannugbo lẹ 1:4-17.

(2) Luku heyin doto po Wẹndagbe kantọ po slẹ Noa to whenuena e to tọgbo Jesu Klisti tọn lẹ slẹ.—Luku 3:36.

(3) Apọsteli Pita dlẹnalọdo kandai Singigọ tọn whlasusu to wekanhlan Klistiani hatọ lẹ mẹ.—2 Pita 2:5; 3:5, 6.

(4) Apọsteli Paulu dọho gando yise daho he Noa dohia to aki lọ gbigbá na whlẹngán whédo etọn tọn mẹ go.—Heblu lẹ 11:7.

Be ayihaawe depope sọgan tin dọ Biblu kantọ heyin gbigbọdo ehelẹ kẹalọyi kandai Gẹnẹsisi tọn do Singigọ lọ ji wẹ ya? E họnwun dọ yé pọ́n ẹn hlan taidi nujijọ nugbo de.

Jesu po Singigọ lọ Po

Jesu Klisti ko nọgbẹ̀ whẹpo do lẹzun gbẹtọvi. (Howhinwhẹn lẹ 8:30, 31) Nudida gbigbọnọ de wẹ e yin to olọn mẹ to Singigọ lọ whenu. Na Jesu mọ Singigọ lọ po nukun po wutu, e na mí kunnudenu he klo hugan Owe-wiwe tọn gando Noa po Singigọ lọ po go. Jesu dọmọ: ‘Le azán Noa tọn te, mọkẹdẹ wẹ tintin tofi Ovi gbẹtọ tọn na nọ. Na di to azán nẹlẹ mẹ he tin to singigọ lọ nukọn yé to dùdù bo to nùnù, bo to alọwle, bosọ to nina to alọwle mẹ, kakajẹ azán he gbè Noa biọ ohún mẹ. Yè masọ yọnẹn kaka singigọ do wá, bo plọ́ yé omẹ pó yì; mọkẹdẹ wẹ tintin tofi Ovi gbẹtọ tọn na nọ ga.’—Matiu 24:37-39.

Be Jesu na yí otangblo zan nado na avase mí gando vasudo he ja titonu ehe ji go wẹ ya? Paali! Mí deji dọ apajlẹ nujọnu tọn heyin whẹdida Jiwheyẹwhe tọn hinhẹnṣẹ do mẹylankan lẹ ji wẹ e yizan. Nugbo wẹ dọ mẹsusu kú, ṣigba mí sọgan yin homẹmiọnna nado yọnẹn dọ Noa po whẹndo etọn po yin whinwhlẹngán sọn Singigọ lọ mẹ.

‘Azán Noa tọn lẹ’ yin nujọnu taun na mẹhe to gbẹnọ to egbehe, to ‘tintin tofi Ovi gbẹtọ tọn,’ yèdọ Jesu Klisti tọn whenu lẹ. Dile mí hia kandai gigọ́ Singigọ globu tọn he Noa whlá dai lọ tọn, mí sọgan deji dọ kandai whenuho tọn he sọgbe de wẹ e yin. Podọ kandai Gẹnẹsisi tọn do Singigọ ji he Jiwheyẹwhe gbọdo lọ bẹ nudọnamẹ he tindo zẹẹmẹ lẹ hẹn na mí. Kẹdẹdile Noa, visunnu etọn lẹ, gọna asi yetọn lẹ tindo yise to nuyizan whlẹngán Jiwheyẹwhe tọn tọn mẹ do, mílọsu sọgan wá hihọ́ Jehovah tọn glọ to egbehe to dodonu yise tintindo to avọ́sinsan ofligọ Jesu tọn mẹ ji. (Matiu 20:28) Humọ, mí sọgan tindo todido nado tin to mẹhe na lùn opodo titonu ylankan ehe tọn tọ́n lẹ mẹ kẹdẹdile kandai Noa tọn dohia dọ ewọ po whẹndo etọn po lùn Singigọ he và aihọn he ma yọ́n Jiwheyẹwhe ojlẹ etọn mẹ tọn sudo tọ́n do.

[Nudọnamẹ Odò Tọn Lẹ]

[Apotin to weda 5]

Be Yé Nọgbẹ̀ Dẹn Sọmọ Wẹ Ya?

“Azán Noa tọn lẹpo sọ yin owhe fẹnẹ-kantọ̀ngbàn: e sọ kú,” wẹ Biblu dọ. (Gẹnẹsisi 9:29) Tọgbo Noa tọn Mẹtusẹla, nọgbẹ̀ na owhe 969—yèdọ mẹhe nọgbẹ̀ hugan to whenuho mẹ. Madozẹnzẹn tedidi gbẹzan kúnkan whẹndo ao he bẹsọn Adam ji wá Noa ji tọn zẹ̀ owhe 850 go. (Gẹnẹsisi 5:5-31) Be gbẹtọ lẹ nọgbẹ̀ dẹn sọmọ to whenẹnu nugbo wẹ ya?

Lẹndai dowhenu Jiwheyẹwhe tọn wẹ yindọ gbẹtọ ni nọgbẹ̀ kakadoi. Sunnu tintan, Adam, yin didá po nugopipe lọ po nado duvivi tedidi gbẹzan he ma na vọ̀ gbede tọn eyin e setonuna Jiwheyẹwhe. (Gẹnẹsisi 2:15-17) Ṣigba Adam vẹtoli bo hẹn nugopipe enẹ bu. To gbẹninọ na owhe 930, heyin yiyizan dẹẹdẹ kakajẹ okú whenu godo, Adam lẹkọ do kọgudu he mẹ e yin dide sọn dè. (Gẹnẹsisi 3:19; 5:5) Sunnu tintan ehe jo ogú ylando po okú po tọn dai na kúnkan etọn lẹpo.—Lomunu lẹ 5:12.

Etomọṣo, mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ enẹ mẹ lẹ sẹpọ pipé-yinyin dowhenu Adam tọn podọ na ehe tọn wutu, yé duvivi gbẹzan he dite taun tọn hugan mẹhe yin jiji to godo mẹ lẹ. Enẹwutu, tedidi gbẹzan gbẹtọvi tọn sẹpọ owhe fọtọ́n jẹnukọnna Singigọ, bo depò po awuyiya po to Singigọ lọ godo. Di apajlẹ, Ablaham nọgbẹ̀ na owhe 175 poun. (Gẹnẹsisi 25:7) Podọ to nudi owhe 400 to okú tọgbo nugbonọ enẹ tọn godo, yẹwhegán Mose wlan dọmọ: “Azán owhe mítọn tọn wẹ owhe kandegban; kavi yèdọ gbọn huhlọn tọn dali owhe kanwe, ganṣo sakla yetọn magbọjẹ po awubla po wẹ.” (Psalm 90:10) Ninọmẹ lọ yin onú dopolọ pẹpẹ to egbehe.

[Apotin/Yẹdide to weda 6, 7]

Ojlẹ Hihia Yigodo sọn Gbedide Kilusi Tọn He Nagbè Ju lẹ Nado Tọ́nsọn Kanlinmọgbenu jẹ Singigọ Azán Noa Tọn Whenu

537 Gbedide Kilusi tọnc

Owhe 68

607 Owhe-70 vọjijẹ Juda tọn bẹjẹeji

1513 Tintọ́nsọn Egipti Islaeli tọn

1943 Alẹnu Ablaham tọn yin bibasi

Owhe 205

2148 Jiji Tela tọn

Owhe 222

2370 Bẹjẹeji Singigọ lọ tọn

[Nudọnamẹ odò tọn]