Yọnnu Klistiani Nugbonọ lẹ—Sinsẹ̀n-Basitọ He Họakuẹ Na Jiwheyẹwhe Lẹ

“Nukunmẹ dagbe oklọ wẹ, whanpẹ sọ yin nuvọ́: ṣigba yọnnu he dibusi OKLUNỌ, wẹ yè na nọ pà.”—HOWHINWHẸN LẸ 31:30.

1. Nawẹ nukun he Jehovah nọ yí do pọ́n whanpẹ gbọnvo na aihọn tọn gbọn?

AIHỌN nọ yí nukun nujọnu hugan tọn do pọ́n awusọhia gbonu tọn, titengbe yọnnu lẹ tọn. Ṣigba, gbẹtọ homẹ tọn mẹ wẹ Jehovah nọ tindo ojlo te hugan, podọ ehe sọgan yọnwhanpẹ dogọ dile owhe lẹ to yìyì. (Howhinwhẹn lẹ 16:31) Enẹwutu, Biblu dotuhomẹna yọnnu lẹ dọmọ: “Aṣọ́ mẹhetọn yè dike e yin aṣọ́ agbasago tọn blo, oda biblá tọn, aṣọ́ sika tọn, kavi avọ̀ ṣinṣinyọn tọn blo; ṣigba ni yin gbẹtọ he whlá to ayiha mẹ nẹ, ehe mẹ gbigble matin te, yèdọ aṣọ́ gbigbọ homẹmimiọn po dẹẹdẹ tọn po, ehe họakuẹ susu to Jiwheyẹwhe nukunmẹ.”—1 Pita 3:3, 4.

2, 3. Nawẹ yọnnu lẹ gọalọ to nukọnyiyi wẹndagbe lọ tọn to owhe kanweko tintan mẹ gbọn, podọ nawẹ ehe ko yin didọdai gbọn?

² Suhugan yọnnu heyin nùdego to Biblu mẹ lẹ tọn wẹ do gbigbọ he jẹna pipà mọnkọtọn hia. To owhe kanweko tintan mẹ, delẹ to yé mẹ tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado wadevizọn na Jesu po apọsteli etọn lẹ po. (Luku 8:1-3) To nukọn mẹ, yọnnu Klistiani lẹ lẹzun wẹndagbe-jlatọ zohunhunnọ lẹ; devo lẹ nọgodona sunnu Klistiani he to nukọntọ yin lẹ, taidi apọsteli Paulu; podọ delẹ do johẹmẹ vonọtaun hia, bo tlẹ ze owhé yetọn jo na opli agun tọn lẹ.

³ Owe-wiwe ko dọ dọdai dọ Jehovah na yí yọnnu lẹ zan to aliho jiawu de mẹ nado hẹn lẹndai etọn di. Di dohia, Joẹli 2:28, 29 dọ dọdai dọ gbigbọ wiwe na jẹ sunnu po yọnnu po, jọja po mẹho po ji, bọ yé na tindo mahẹ to wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn hinhẹn gbayipe mẹ. Dọdai enẹ jẹ hẹndi mọyi ji to Pẹntikọsti owhe 33 W.M. (Owalọ lẹ 2:1-4, 16-18) Yọnnu yiamisisadode gbọn gbigbọ dali delẹ mọ nunina jiawu lẹ yí, taidi nunina dọdai didọ tọn. (Owalọ lẹ 21:8, 9) Gbọn zohunhun yetọn to lizọnyizọn lọ mẹ dali, awhànpa daho gbigbọmẹ mẹmẹyọnnu nugbonọ ehelẹ tọn gọalọ to sinsẹ̀n Klistiani tọn hinhẹn gbayipe po awuyiya po mẹ to owhe kanweko tintan mẹ. Na nugbo tọn, to nudi owhe 60 W.M., apọsteli Paulu wlanwe dọ wẹndagbe lọ ko yin “yẹwheho etọn [dọ] hlan mẹhe tin to olọn glọ lẹpo.”—Kọlọsinu lẹ 1:23.

Yé Yin Pipà Na Adọgbo, Zohunhun, po Johẹmẹ Yetọn Po

4. Naegbọn Paulu tindo whẹwhinwhẹ́n dagbe nado pà yọnnu delẹ to agun Klistiani owhe kanweko tintan tọn mẹ?

⁴ Apọsteli Paulu yin dopo to mẹhe yọ́n pinpẹn lizọnyizọn he yọnnu tangan delẹ wà tọn lẹ mẹ—kẹdẹdile nugopọntọ Klistiani lẹ to egbehe nọ yọ́n pinpẹn lizọnyizọn yọnnu zohunhunnọ lẹ tọn do. Delẹ to yọnnu he Paulu ylọ yinkọ yetọn tlọlọ lẹ mẹ wẹ “Tlifena po Tlifosa po, mẹhe to azọ́nwa to Oklunọ mẹ lẹ,” podọ “Pelsi mẹyiwanna, he wazọ́n susu to Oklunọ mẹ.” (Lomunu lẹ 16:12) Paulu sọ wlanwe dọ Euodia po Sintiki po ko ‘wazọ́n dopọ hẹ emi to wẹndagbe lọ mẹ.’ (Filippinu lẹ 4:2, 3) Pliskila po asu etọn Akuila po sọ wazọ́n dopọ hẹ Paulu ga. Yé omẹ awe lẹ tlẹ “yí okọ̀ yetọn bọdai” na Paulu, bọ ehe whàn ẹn nado wlan dọmọ: ‘E mayin yẹn kẹdẹ wẹ dopẹ́ na yé gba, ṣigba agun kosi tọn lẹpo ga.’—Lomunu lẹ 16:3, 4; Owalọ lẹ 18:2.

5, 6. Apajlẹ dagbe tẹlẹ wẹ Pliskila zedai na mẹmẹyọnnu lẹ to egbehe?

⁵ Etẹwẹ yidogọna zohunhun po adọgbo Pliskila tọn po? Kandai he tin to Owalọ lẹ 18:24-26 mẹ na gọalọna mí. Mí hia to finẹ dọ e nọgodona asu etọn to alọgigọna Apọlo, hodọtọ dẹ́ditọ de mẹ, nado mọnukunnujẹ nugbo heyin didehia lẹ mẹ hezeheze. To whelọnu lo, e họnwun dọ Pliskila nọ yí vivẹnu do plọn Ohó Jiwheyẹwhe tọn po nuplọnmẹ apọsteli lẹ tọn po. Taidi kọdetọn de, e wleawuna jẹhẹnu dagbe lẹ he hẹn ẹn yin nuhọakuẹ na Jiwheyẹwhe po asu etọn po bosọ hẹn ẹn yin hagbẹ họakuẹ de to agun fliflimẹ tọn mẹ. Mọdopolọ to egbehe, mẹmẹyọnnu Klistiani azọ́n sinsinyẹnwatọ susu he nọ yí sọwhiwhe do plọn Biblu bosọ nọ dù núdùdù gbigbọmẹ tọn he Jehovah to awuwlena gbọn “họ̀nkọnsi nugbonọ” lọ gblamẹ lẹ họakuẹ tlala.—Luku 12:42.

⁶ Akuila po Pliskila po yin johẹmẹtọ ayidego lẹ. Owhé yetọn gbè wẹ Paulu nọ̀ to whenuena e wazọ́n gohọ̀ gbigbá tọn hẹ yé to Kọlinti. (Owalọ lẹ 18:1-3) To whenuena whẹndo lọ sẹtẹn yì Efesu podọ yì Lomu to godo mẹ, yé gbẹ́ zindonukọn to johẹmẹ Klistiani tọn didohia mẹ, bo tlẹ ze owhé yetọn jo na opli agun tọn lẹ. (Owalọ lẹ 18:18, 19; 1 Kọlintinu lẹ 16:8, 19) Nimfa po Malia onọ̀ Johanu Malku tọn po ze owhé yetọn lẹ jo na opli agun tọn lẹ ga.—Owalọ lẹ 12:12; Kọlọsinu lẹ 4:15.

Mẹhe Họakuẹ to Egbehe Lẹ

7, 8. Kandai sinsẹ̀nzọn wiwe he jẹna pipà tọn tẹwẹ susu yọnnu Klistiani egbezangbe tọn lẹ tindo, podọ jide etẹ tọn wẹ yé sọgan tindo?

⁷ Dile e te do to owhe kanweko tintan mẹ, yọnnu Klistiani nugbonọ lẹ to adà tangan de yí wà to egbehe to hẹndi lẹndai Jiwheyẹwhe tọn tọn mẹ, titengbe to azọ́n wẹndagbe-jijlá tọn mẹ. Podọ kandai dagbe nankọtọn die mẹmẹyọnnu ehelẹ tindo! Gbadopọnna apajlẹ Gwen tọn, he sẹ̀n Jehovah po nugbonọ-yinyin po na nuhe hugan owhe 50 kakajẹ whenuena e kú to 2002. “Zohunhun Gwen tọn to yẹwhehodidọ mẹ yin yinyọnẹn gbayipe to tòdaho mítọn mẹ,” wẹ asu etọn dọ. “Na ewọ, gbẹtọ lẹpo wẹ sọgan kẹalọyi owanyi po opagbe Jehovah tọn lẹ po. Nugbonọ-yinyin etọn hlan Jiwheyẹwhe, titobasinanu etọn, po whẹndo mítọn po—to yidogọmẹ na tulinamẹ owanyinọ etọn to whenuena mí gbọjọ—ko yin alọgọ daho de na yẹn po ovi lẹ po to gbẹzan dagbe, alemọyi tọn mítọn mẹ. Mí jẹdò etọn susu.” Gwen po asu etọn po ko wlealọ na owhe 61.

⁸ Yọnnu Klistiani fọtọ́n kanweko susu, tlẹnnọ po alọwlemẹ po, nọ wadevizọn taidi gbehosọnalitọ po mẹdehlan lẹ po, bo nọ tindo pekọ po dandannu gbẹ̀mẹ tọn lẹ po dile yé to owẹ̀n Ahọluduta tọn hẹn gbayipe to aigba-denamẹ voovo lẹ ji to otò daho lẹ mẹ podọ to gbetatò lẹ mẹ. (Owalọ lẹ 1:8) Mẹsusu ko yí ojlo lọ nado tindo owhé kavi ovi lẹ do sanvọ́ nado sọgan sẹ̀n Jehovah to gigọ́mẹ dogọ. Mẹdelẹ nọ gbọn nugbonọ-yinyin dali nọgodona asu yetọn heyin nugopọntọ tomẹyitọ lẹ, to whenuena mẹmẹyọnnu fọtọ́n susu nọ wadevizọn to owhé Bẹtẹli tọn lẹ gbè lẹdo aihọn pé. Matin ayihaawe, yọnnu he yí yede do sanvọ́ ehelẹ tin to “ojlo akọta lẹpo tọn” he yí gigo do gọ́ ohọ̀ Jehovah tọn mẹ lẹ ṣẹnṣẹn.—Hagai 2:7.

9, 10. Nawẹ hagbẹ whẹndo tọn delẹ ko do pinpẹn-nutọn hia na apajlẹ dagbe he asi po onọ̀ Klistiani lẹ po zedai gbọn?

⁹ Na nugbo tọn, yọnnu Klistiani susu tindo azọngban whẹndo tọn lẹ; ṣogan, yé nọ ze dagbenu Ahọluduta tọn lẹ do otẹn tintan mẹ. (Matiu 6:33) Mẹmẹyọnnu tlẹnnọ gbehosọnalitọ de wlan dọmọ: “Yise mawhango po apajlẹ dagbe onọ̀ ṣie tọn po wẹ gọalọna mi nado lẹzun gbehosọnalitọ de. Nado dọ hójọhó, ewọ yin dopo to gbehosọnalitọ-gbẹ́ ṣie dagbe hugan lẹ mẹ.” Asu de dọ gando asi etọn, he tindo awhli atọ́n go dọmọ: “Owhé mítọn nọ tin to wiweji to whepoponu. Asi ṣie Bonnie nọ hẹn onú lẹ do jlẹkaji podọ do titoji na whẹndo mítọn nido sọgan ze ayidonugo do yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ ji. E nọ yí sọwhiwhe do penukundo akuẹzinzan mítọn lẹ go bọ ehe ko hẹn ẹn yọnbasi na mi nado wazọ́n whenu-gli tọn na owhe 32, bosọ hẹn mi penugo nado klan whenu susu dogọ dovo na whẹndo mítọn po whẹho gbigbọmẹ tọn lẹ po. Asi ṣie sọ plọn ovi lẹ nuhọakuẹ-yinyin azọ́n sinsinyẹn wiwà tọn. Nuhe e wà lẹ jẹna pipà tlala.” Todin Bonnie po asu etọn po to sinsẹ̀nzọnwa to tatọ-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ.

¹⁰ Asu de wlanwe gando asi etọn, he tindo ovi he ko whẹ́n mẹho lẹ go dọmọ: “Jẹhẹnu he yẹn yiwanna hugan to Susan mẹ wẹ owanyi sisosiso etọn na Jiwheyẹwhe po gbẹtọ lẹ po, gọna nukunnumọjẹnumẹ, awuvẹmẹ, po nugbodidọ etọn po. Pọndohlan etọn to whepoponu wẹ yindọ Jehovah jẹna nugopipe mítọn lẹpo yiyizan na ẹn—yèdọ nunọwhinnusẹ́n de he e nọ yizan na ede taidi devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn de podọ taidi onọ̀ de.” Po godonọnamẹ asi etọn tọn po, asu ehe ko penugo nado kẹalọyi lẹblanulọkẹyi susu to agun mẹ, taidi sinsẹ̀nzọnwiwa taidi mẹho, gbehosọnalitọ, nugopọntọ lẹdo tọn tẹnmẹpọnnamẹtọ, po hagbẹ Wedegbẹ́ Whẹgbọtọ Dotowhé tọn po. Lehe yọnnu mọnkọtọn lẹ họakuẹ na asu yetọn lẹ, na Klistiani hatọ lẹ, podọ hú popolẹpo, na Jehovah do sọ!—Howhinwhẹn lẹ 31:28, 30.

Yọnnu Họakuẹ He Ma Tindo Asu Lẹ

11. (a) Nawẹ Jehovah ko do ahunmẹdunamẹ etọn hia na yọnnu nugbonọ lẹ, titengbe asuṣiọsi lẹ gbọn? (b) Jide tẹwẹ Klistiani asuṣiọsi po mẹmẹyọnnu nugbonọ devo he ma tindo asu lẹ po sọgan tindo?

¹¹ Jehovah nọ saba do ahunmẹdunamẹ etọn hia na dagbemẹ-ninọ asuṣiọsi lẹ tọn. (Deutelonomi 27:19; Psalm 68:5; Isaia 10:1, 2) Ewọ ma ko diọ gba. E gbẹ́ nọ do ojlo sisosiso hia e mayin na asuṣiọsi lẹ kẹdẹ gba ṣigba na onọ̀ godoponọ lẹ gọna yọnnu he desọn ojlo mẹ nado gbọṣi tlẹnmẹ kavi he ma ko mọ asu Klistiani he jẹ lẹ. (Malaki 3:6; Jakobu 1:27) Eyin hiẹ yin dopo to mẹhe yí nugbonọ-yinyin do to Jehovah sẹ̀n matin godonọnamẹ alọwlemẹ Klistiani de tọn lẹ mẹ, hiẹ sọgan deji dọ emi họakuẹ to nukun Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ.

12. (a) Nawẹ mẹmẹyọnnu Klistiani delẹ do nugbonọ-yinyin yetọn hlan Jehovah hia gbọn? (b) Numọtolanmẹ tẹlẹ wẹ mẹmẹyọnnu mítọn delẹ to akọ́ndona?

¹² Di apajlẹ, lẹnnupọndo mẹmẹyọnnu Klistiani mítọn lẹ ji, he ma ko wlealọ na yé gbọn nugbonọ-yinyin dali setonuna ayinamẹ Jehovah tọn nado wlealọ “to Oklunọ mẹ kẹdẹ” wutu. (1 Kọlintinu lẹ 7:39; Howhinwhẹn lẹ 3:1) Ohó Jiwheyẹwhe tọn hẹn yé deji dọmọ: ‘Hẹ nugbonọ, Jehovah na do ede hia di nugbonọ.’ (2 Samuẹli 22:26) Ṣogan, avùnnukundiọsọmẹ wẹ e yin na suhugan yetọn nado gbọṣi tlẹnmẹ. Mẹmẹyọnnu dopo dọmọ: “Yẹn magbe nado wlealọ to Oklunọ mẹ kẹdẹ, ṣigba whlasusu wẹ yẹn ko viavi dile họntọn ṣie lẹ to alọwle hẹ sunnu Klistiani dagbe lẹ bọ yẹn ma ko mọ mẹde.” Mẹmẹyọnnu devo dọmọ: “Yẹn ko sẹ̀n Jehovah na owhe 25 todin. Gbemima ṣie wẹ nado gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ, ṣigba numọtolanmẹ ṣokẹdẹninọ tọn nọ saba sayana mi.” E yidogọ dọ: “Mẹmẹyọnnu taidi yẹn nkọ lẹ tindo nuhudo tulinamẹ tọn.” Nawẹ mí sọgan gọalọna nugbonọ mọnkọtọn lẹ gbọn?

13. (a) Etẹwẹ mí plọn sọn apajlẹ he mẹhe nọ yì dla viyọnnu Jẹfta tọn pọ́n lẹ zedai mẹ? (b) Aliho devo tẹlẹ mẹ wẹ mí sọgan do mẹtọnhopọn hia na mẹmẹyọnnu tlẹnnọ he tin to agun mítọn mẹ lẹ te?

¹³ Aliho dopo yin mimọ to apajlẹ hohowhenu tọn de mẹ. To whenuena viyọnnu Jẹfta tọn gbẹkọ dotẹnmẹ hundote etọn nado tindo asu de go, gbẹtọ lẹ mọdọ avọ́sinsan wẹ e basi. Etẹwẹ yin wiwà nado na tuli i? ‘Viyọnnu Islaeli tọn lẹ nọ yì to whemẹwhemẹ nado pà viyọnnu Jẹfta Gileadinu tọn họ̀ azán ẹnẹ to owhe dopo mẹ.’ (Whẹdatọ 11:30-40) Mọdopolọ, mí dona nọ na pipà ahundopo tọn mẹmẹyọnnu tlẹnnọ he to tonusena osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn po nugbonọ-yinyin po lẹ.a Aliho devo tẹmẹ wẹ mí sọgan do mẹtọnhopọn mítọn hia te? To odẹ̀ mítọn lẹ mẹ mí dona nọ vẹ̀ Jehovah nado gọalọna mẹmẹyọnnu yiwanna, nugbonọ mọnkọtọn lẹ nado zindonukọn to sinsẹ̀nzọn yetọn mẹ po nugbonọ-yinyin po. Yé dona yin hinhẹn deji dọ Jehovah po agun Klistiani tọn blebu po yiwanna yé bo yọ́n pinpẹn yetọn tlala.—Psalm 37:28.

Lehe Mẹjitọ Godoponọ lẹ Tindo Kọdetọn Dagbe Do

14, 15. (a) Naegbọn Klistiani heyin onọ̀ godoponọ lẹ dona nọ biọ alọgọ Jehovah tọn? (b) Nawẹ mẹjitọ godoponọ lẹ sọgan yinuwa sọgbe hẹ odẹ̀ yetọn lẹ gbọn?

¹⁴ Yọnnu Klistiani heyin mẹjitọ godoponọ lẹ sọ nọ pehẹ avùnnukundiọsọmẹ susu. Ṣigba, yé sọgan lẹhlan Jehovah dè na alọgọ to ovi yetọn lẹ go pinpọ́n whẹ́n sọgbe hẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ mẹ. Nugbo wẹ dọ eyin mẹjitọ godoponọ de wẹ hiẹ yin, hiẹ ma sọgan hẹn azọngban onọ̀ po otọ́ po tọn di to adà lẹpo mẹ gba. Etomọṣo, Jehovah na gọalọna we nado penukundo azọngban towe lẹ go eyin hiẹ biọ alọgọ etọn to yise mẹ. Di dohia: Mí ni dọ dọ hiẹ tindo agbàn pinpẹn de nado hẹnwa whégbè sọn ahimẹ. Be hiẹ na jẹtukla bo didá agbàn lọ do ota to whenuena zokẹkẹ tin to finẹ ya? Paali! Mọdopolọ, hiẹ ṣokẹdẹ ni ma tẹnpọn nado hẹn agbàn pinpẹn numọtolanmẹ tọn lẹ to whenuena hiẹ sọgan biọ to Jehovah si nado gọalọna we blo. Na nugbo tọn, e to oylọ basina we nado dawhá ylọ ẹ. Psalm 68:19 dọmọ: ‘Donanọ wẹ Jehovah, mẹhe to agbàn hẹn na mí egbesọegbesọ.’ Humọ, 1 Pita 5:7 dọ dọ hiẹ ni ze magbọjẹ towe lẹpo dlan Jehovah ji ‘na e to tukla towe jẹ wutu.’ Enẹwutu to whenuena nuhahun po magbọjẹ lẹ po hẹn we gbọjọ, dín kọgbọ to Otọ́ olọn mẹ tọn towe dè, bo nọ wàmọ “magbọjẹ.”—1 Tẹsalonikanu lẹ 5:17; Psalm 18:6; 55:22.

¹⁵ Di apajlẹ, eyin onọ̀ de wẹ hiẹ yin, matin ayihaawe nuyiwadomẹji he hagbẹ lẹ sọgan tindo do ovi towe lẹ ji to wehọmẹ kavi whlepọn he yé sọgan pehẹ lẹ nọ duahunmẹna we. (1 Kọlintinu lẹ 15:33) Ahunmẹdunamẹnu he sọgbe wẹ ehelẹ yin. Ṣigba yé sọ yin whẹho odẹ̀ tọn ga. Vlavo to dogbapọnna wefọ egbesọ tọn dopọ godo, naegbọn hiẹ ma na hodẹ̀ do onú mọnkọtọn lẹ ji hẹ ovi towe lẹ whẹpo yé nido yì wehọmẹ? Dẹ̀hiho sọn ahun mẹ do whẹho tangan lẹ ji sọgan yinuwado ovi towe lẹ ji sisosiso. Hú popolẹpo, hiẹ sọgan donukun nado mọ dona Jehovah tọn eyin hiẹ yí sọwhiwhe do dovivẹnu nado dó Ohó etọn do ahun mẹ na ovi towe lẹ. (Deutelonomi 6:6, 7; Howhinwhẹn lẹ 22:6) Flin dọ “nukun Oklunọ tọn tin to dodonọ lẹ go, otó etọn sọ hùn do odẹ̀ yetọn go.”—1 Pita 3:12; Filippinu lẹ 4:6, 7.

16, 17. (a) Etẹwẹ visunnu dopo dọ gando owanyi he onọ̀ etọn dohia go? (b) Nawẹ pọndohlan gbigbọmẹ tọn onọ̀ lọ tọn yinuwado ovi etọn lẹ ji gbọn?

¹⁶ Lẹnnupọndo apajlẹ Olivia tọn ji. Ovi ṣidopo wẹ e tindo. Asu mayisenọ etọn gbẹkọ whẹndo lọ go to whenuena pòdevi lọ yin jiji godo tlolo, ṣigba Olivia didá azọngban lọ sọn ojlo mẹ nado plọn ovi etọn lẹ to aliho Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji. Visunnu Olivia tọn, Darren, he tindo owhe 31 todin bosọ to devizọnwa taidi mẹho agun tọn de podọ gbehosọnalitọ de, yin owhe 5 mẹvi nkọ to whenẹnu. Darren bẹ azọ̀n sinsinyẹn de he gbẹsọ to tuklado e kakajẹ din podọ ehe yidogọna magbọjẹ Olivia tọn lẹ. To nulinlẹnpọndo ovu-whenu etọn ji mẹ, Darren wlan dọmọ: “Yẹn gbẹ́ flin dọ yẹn nọ sinai do adọ́zan dotowhé tọn ṣie ji bo nọ to tenọpọn Mama po jejejininọ po. E nọ sinai do apá ṣie bo nọ hia Biblu na mi egbesọegbesọ. Enẹgodo e nọ ji ohàn Ahọluduta tọn lọ ‘Mí Dopẹna We Jehovah.’b Kakajẹ egbehe, ohàn Ahọluduta tọn enẹ wẹ yẹn yiwanna hugan.”

¹⁷ Jidide Olivia tọn to Jehovah mẹ podọ owanyi etọn na ẹn gọalọna ẹn nado tindo kọdetọn dagbe taidi onọ̀ godoponọ de. (Howhinwhẹn lẹ 3:5, 6) Walọ dagbe etọn sọawuhia to yanwle he e zedai na ovi etọn lẹ mẹ. “Mama nọ saba na tuli mí nado doafọna yanwle sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn,” wẹ Darren dọ. “Taidi kọdetọn de, ẹnẹ to nọviyọnnu ṣie atọ́n lẹ mẹ po yẹn po biọ sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ. Ṣogan, Mama ma nọ yí onú helẹ do doawagun na mẹdevo lẹ gba. Yẹn dovivẹnu nado hodo apajlẹ jẹhẹnu jiawu etọn lẹ tọn.” Na nugbo tọn, e mayin ovi lẹpo wẹ nọ sẹ̀n Jiwheyẹwhe to whenuena yé whẹ́n mẹho dile ovi Olivia tọn lẹ wà do. Ṣigba eyin onọ̀ de wà nuhe go e pé lẹpo nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ, e sọgan tin to jide mẹ na anademẹ po godonọnamẹ owanyinọ Jehovah tọn po.—Psalm 32:8.

18. Nawẹ mí sọgan dohia dọ mí yọ́n pinpẹn agun Klistiani tọn he Jehovah wleawuna gbọn?

¹⁸ Jiwheyẹwhe nọ gọalọna mí to aliho susu mẹ gbọn opli agun tọn gblamẹ, ehe bẹ tito-to-whinnu núdùdù gbigbọmẹ tọn gbesisọ tọn, mẹmẹsunnu-yinyin Klistiani tọn, po ‘nunina to sunnu mẹ’ he whèwhín to gbigbọmẹ lẹ po hẹn. (Efesunu lẹ 4:8) Mẹho agun tọn nugbonọ lẹ nọ wazọ́n sinsinyẹn nado jlọ mẹlẹpo dote to agun lọ mẹ, bo nọ na ayidonugo vonọtaun hlan nuhudo ‘tọṣiọvi po asuṣiọsi lẹ po tọn to nukunbibia yetọn mẹ.’ (Jakobu 1:27) Enẹwutu tẹdo omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ go, ma klan dewe dovo gbede blo.—Howhinwhẹn lẹ 18:1; Lomunu lẹ 14:7.

Gigo Taliai Tọn

19. Naegbọn taliai asi tọn ma dè e pò, podọ apajlẹ Biblu tọn tẹwẹ nọgodona ehe?

¹⁹ Jehovah dá yọnnu taidi alọgọtọ sunnu tọn. (Gẹnẹsisi 2:18) Enẹwutu, taliai asi tọn na asu etọn ma dè e pò to aliho depope mẹ gba. Kakatimọ, e nọ doyẹyigona yọnnu, bo nọ hẹn ẹn penugo nado yí nunina po nugopipe he e tindo lẹ po zan sọgbe hẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn. Howhinwhẹn lẹ weta 31 basi zẹẹmẹ onú voovo he asi nugopetọ de nọ wà to Islaeli hohowhenu tọn mẹ lẹ tọn. E nọ gọalọna nuhudonọ lẹ, nọ dó vẹngle, bo nọ họ̀ ogle. Mọwẹ, “otù asu etọn tọn jai do e go madibu, mọ e ma na nọma tindo ale azọ́n tọn.”—Wefọ 11, 16, 20.

20. (a) Nukun tẹwẹ yọnnu Klistiani de dona nọ yí do pọ́n nugopipe kavi nunina he Jiwheyẹwhe na ẹn lẹ? (b) Jẹhẹnu dagbe tẹlẹ wẹ Ẹsteli dohia, podọ taidi kọdetọn de, nawẹ Jehovah yí ì zan gbọn?

²⁰ Yọnnu he to jlẹkaji bo dibusi Jiwheyẹwhe ma nọ yigo kavi whlẹnagbà hẹ asu etọn gba. (Howhinwhẹn lẹ 16:18) E ma nọ dín pekọ ede tọn jẹnukọn gbọn afọdidona yanwle aihọn tọn lẹ dali gba, ṣigba e nọ yí nunina he Jiwheyẹwhe na ẹn lẹ zan nado wadagbe na mẹdevo lẹ—whẹndo etọn, Klistiani hatọ lẹ, kọmẹnu lẹ, podọ hú popolẹpo, Jehovah. (Galatianu lẹ 6:10; Titu 2:3-5) Gbadopọnna apajlẹ Ahọsi Ẹsteli tọn to Biblu mẹ. Dile etlẹ yindọ e diwhẹ̀n, e tin to jlẹkaji bo nọ litai. (Ẹsteli 2:13, 15) To alọwle etọn godo, e do osi sisosiso hia na asu etọn, Ahọlu Ahasuelusi, bo ma yinuwa taidi Vaṣti, asi hoho ahọlu lọ tọn. (Ẹsteli 1:10-12; 2:16, 17) Ẹsteli sọ gbọn sisi dali setonuna tavẹ etọn, Mọldekai, do whẹho he sọgbe lẹ ji—etlẹ yin to whenuena e lẹzun ahọsi godo. Ṣigba ewọ mayin madogánnọ de gba! E yí adọgbigbo do de Hamani gbà, yèdọ dawe huhlọnnọ, kanylantọ de he blasé nado sukúndona Ju lẹ. Jehovah yí Ẹsteli zan to aliho huhlọnnọ de mẹ nado whlẹn omẹ etọn lẹ gán.—Ẹsteli 3:8–4:17; 7:1-10; 9:13.

21. Nawẹ yọnnu Klistiani de sọgan lẹzun mẹhe họakuẹ tlala dogọ hlan Jehovah gbọn?

²¹ E họnwun dọ to hohowhenu podọ to egbehe, yọnnu he dibusi Jiwheyẹwhe lẹ ko do mẹdezejo mlẹnmlẹn yetọn hlan Jehovah po sinsẹ̀n-bibasi etọn po hia. Enẹwutu, yé họakuẹ tlala to nukun Jehovah tọn lẹ mẹ. Mẹmẹyọnnu Klistiani lẹ emi, mì dike Jehovah ni to gbigbọ etọn yizan nado to mì hẹn pegan dogọ nado lẹzun “núzinzan” yẹyinọ hugan, yèdọ dehe “yè wleawu etọn dai na azọ́n dagbe lẹpo.” (2 Timoti 2:21; Lomunu lẹ 12:2) Ohó Jiwheyẹwhe tọn dọ gando sinsẹ̀n-basitọ họakuẹ enẹlẹ go dọmọ: “Yí na ẹn sọn sinsẹ́n azọ́n alọ etọn mẹ tọn mẹ; gbọ azọ́n etọn titi ni pà ẹ to dokọ ji.” (Howhinwhẹn lẹ 31:31) Na dopodopo mìtọn ni tindo numimọ enẹ tọn.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

Be Hiẹ Flin Ya?

• Nawẹ yọnnu Klistiani owhe kanweko tintan tọn delẹ sọawuhia nado yin nuhọakuẹ to nukun Jehovah tọn lẹ mẹ gbọn?

• Nawẹ mẹmẹyọnnu susu to egbehe ko hẹn yedelẹ yin nuhọakuẹ hlan Jiwheyẹwhe gbọn?

• Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Jehovah nọ nọgodona onọ̀ godoponọ lẹ po mẹmẹyọnnu he ma tindo asu lẹ po te?

• Nawẹ yọnnu de sọgan do osi sisosiso hia na tito tatọ-yinyin tọn gbọn?

[Apotin to weda 17]

APAJLẸ HE SỌGAN YIN NULẸNPỌNDEJI LẸ

Be hiẹ na jlo nado gbadopọnna apajlẹ yọnnu nugbonọ devo heyin nùdego to Biblu mẹ lẹ tọn ya? Eyin mọwẹ, jaale hia wefọ heyin dide do odò lẹ. Dile hiẹ to ayihamẹlẹnpọndo omẹ voovo heyin sislẹ lẹ ji, tẹnpọn nado mọ nunọwhinnusẹ́n he hiẹ sọgan yizan jẹ obá gigọ́ mẹ to gbẹzan towe mẹ lẹ.—Lomunu lẹ 15:4.

◆ Sala: Gẹnẹsisi 12:1, 5; 13:18a; 21:9-12; 1 Pita 3:5, 6.

◆ Yọnnu Islaelivi alọtlutọ lẹ: Eksọdusi 35:5, 22, 25, 26; 36:3-7; Luku 21:1-4.

◆ Debola: Whẹdatọ 4:1–5:31.

◆ Luti: Luti 1:4, 5, 16, 17; 2:2, 3, 11-13; 4:15.

◆ Yọnnu Ṣunẹminu lọ: 2 Ahọlu lẹ 4:8-37.

◆ Yọnnu Phénix tọn: Matiu 15:22-28.

◆ Malta po Malia po: Malku 14:3-9; Luku 10:38-42; Johanu 11:17-29; 12:1-8.

◆ Tabita: Owalọ lẹ 9:36-41.

◆ Viyọnnu ẹnẹ Filippi tọn lẹ: Owalọ lẹ 21:9.

◆ Febi: Lomunu lẹ 16:1, 2.

[Yẹdide to weda 15]

Be hiẹ nọ pà mẹmẹyọnnu tlẹnnọ he to tonusena osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn po nugbonọ-yinyin po lẹ ya?

[Yẹdide to weda 16]

Onú tangan tẹlẹ wẹ sọgan yin bibiọ to odẹ̀ mẹ whẹpo ovi lẹ nido yì wehọmẹ?