Kanbiọ lẹ sọn Wehiatọ lẹ Dè

Mẹdelẹ dọ dọ e ma yin lopo Malta tọn, he tin to hùwaji Sicile tọn ji wẹ ohún siọ Paulu te gba, ṣigba to lopo devo ji. Fie wẹ ohún siọ ẹ te?

Kanbiọ ehe gando linlẹn heyin didetọn to agọe de go, dọ ohún ma siọ Paulu to lopo Malta tọn ji gba, ṣigba dọ Céphalonie (kavi Kefallinía) he sẹpọ Corfou to Ohù Ionie tọn ji to whèyihọ-waji Grèce tọn wẹ ehe jọ te. Kandai gbọdo lọ dọ na mí dọ Paulu tọ́n sọn Sesalea to anademẹ awhàngán Lomu tọn, Juliu glọ, gọna awhànfuntọ devo lẹ po hagbẹ Paulu tọn lẹ po. Dile e yin didohia do to yẹdide otò tọn lọ ji, yé do tọjihun yì Sidoni po Mila po. To finẹ, yé biọ tọjihun gbado tọn daho de mẹ he tlọ́n Alẹkzandlé to Egipti, bo pànta whèyihọ dali hlan Kinidu. Yé ma penugo nado hodo ali he yin dide lọ gba, yèdọ aliho he dasá Ohù Égée bo zẹ̀ bẹbẹnu Grèce tọn go yì Lomu. Jẹhọn sinsinyẹn lẹ hẹn yé gánnugánnu nado sẹyì hùwaji hlan Klete, bo dín hihọ́ to huto etọn lẹ ji. Yé glín tọjihun lọ do huto de he nọ yin yiylọdọ Otọ̀pa he diun. Ojlẹ vude to whenuena yé súnhún “yì sọn Klete” godo, tọjihun lọ yin ‘zize’ po huhlọn po gbọn “oyú [jẹhọn] he yè nọ ylọdọ Euloklidoni” dali. Tọjihun gbado tọn he pẹnzin taun lọ “to sisà yide yidọn to ohù” lọ ji kakajẹ ozán wiẹnẹtọ mẹ. To godo mẹ, ohún siọ omẹ 276 lọ lẹpo do lopo de ji heyin yiylọdọ Me·liʹte to kandai Glẹkigbe Owe-wiwe tọn mẹ.—Owalọ lẹ 27:1–28:1.

To owhe he wayi lẹ gblamẹ, linlẹn susu wẹ yin didetọn gando fihe yin lopo Me·liʹte tọn na taun tọn lọ go. Mẹdelẹ lẹndọ lopo Melite Illyrica tọn, he nọ yin yiylọdọ Mljet todin, he tin to Ohù Adria tọn ji sẹpọ huto Croatie tọn, wẹ e na ko yin. Ṣigba ehe taidi nuhe ma yọnbasi, na e vẹawu nado mọ kanṣiṣa de to Mljet he tin to agewaji po fie Paulu zingbejizọnlin yì bọdo enẹ go lẹ po ṣẹnṣẹn, yèdọ Silakusi, Sicile, podọ huto whèyihọ-waji Italie tọn to godo mẹ.—Owalọ lẹ 28:11-13.

Lẹdogbedevomẹ-basitọ Biblu tọn susu ko wá tadona lọ kọ̀n dọ lopo Melite Africanus tọn, he nọ yin yiylọdọ Malta todin wẹ Me·liʹte na ko to alọdlẹndo. Bato-glintẹn he tọjihun he mẹ Paulu tin te lọ nọte do gbọn godo wẹ Otọ̀pa he diun, to Klete. To enẹgodo, yujẹhọn de sisẹ tọjihun lọ hlan Cauda to whèyihọ-waji. Jẹhọn lọ sisẹ tọjihun lọ na azán susu. E sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe taun nado lẹndọ jẹhọn sinsinyẹn lẹ dọ̀n tọjihun lọ yì fidindẹn hlan whèyihọ-waji kakajẹ Malta.

To pọndohlanmẹ na jẹhọn he nọ saba yìn lọ gọna “fihe e nọ dọ̀n tọjihun yì po huhlọn he e nọ yí do wàmọ po,” Conybeare po Howson po wlan do owe yetọn The Life and Epistles of St. Paul (Gbẹzan Mẹwiwe Paulu Tọn po Episteli Etọn lẹ Po) mẹ dọmọ: “Clauda [kavi Cauda] po Malta po dẹn do yede na nuhe whè vude sọn kilomẹtlu 770 mẹ. Kosọ lọ yin ayidego tọn sọmọ bọ e na vẹawu nado lẹndọ aigba devo he gbọnvona Malta wẹ tọjihun-kùntọ lọ lẹ [sẹpọ] to ozán wiẹnẹtọ lọ mẹ. Yọnbasi lọ sù taun.”

Dile etlẹ yindọ nọtẹn devo lẹ sọgan yin alọdlẹndo nado do fihe nujijọ lọ wá aimẹ te hia, gbigbà tọjihun tọn to Malta heyin didohia to yẹdide otò tọn he zọnpọ hẹ hosọ ehe ji taidi nuhe tin to kọndopọmẹ hẹ kandai Biblu tọn.

[Yẹdide otò tọn/Yẹdide to weda 31]

(Nado mọ yẹdide ganji, pọ́n zinjẹgbonu)

Jelusalẹm

Sesalea

Sidoni

Mila

Kinidu

GRÈCE

CAUDA

MALTA

SICILE

Silakusi

Lomu

MLJET

KLETE

CÉPHALONIE