Gbẹzan Avọ́sinsan Tọn He Gọ́ Na Pekọ po Ayajẹ Po — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Otàn Gbẹzan Tọn

Gbẹzan Avọ́sinsan Tọn He Gọ́ Na Pekọ po Ayajẹ Po

DILE E YIN DIDỌ GBỌN MARIAN PO ROSA SZUMIGA PO DALI

“Yẹn na sanvọ́ ojlo mẹ tọn hlan we,” wẹ Psalm 54:6 dọ. Hodidọ ehe ko lẹzun nujidọhodo de to gbẹzan Marian Szumiga po asi etọn Rosa po, he nọ nọ̀ France tọn mẹ. To agọe, yé sinai bo dọ delẹ to adà vonọtaun gbẹzan ayajẹnọ he yé zan na ojlẹ dindẹn to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ tọn.

MARIAN: Mẹjitọ ṣie lẹ yin hagbẹ Katoliki Lomu tọn he wá sọn Pologne. Papa ma tindo dotẹnmẹ hundote nado yì wehọmẹ. Ṣogan, to wẹkẹ whàn tintan whenu, e plọn wehihia po wekinkan po dile e to whenu yizan to osla awhànfuntọ lẹ tọn mẹ. Budisi Jiwheyẹwhe tọ́ wẹ Papa yin, ṣigba ṣọṣi nọ saba hẹn ẹn jẹflumẹ.

Na taun tọn, nujijọ dopo gbọṣi ayiha etọn mẹ. To gbèdopo to awhàn lọ whenu, sinsẹ̀ngán de wá dla awhànpa he mẹ otọ́ ṣie tin te pọ́n. To whenuena bọmbu de wujẹgbonu sẹpọ fie yé te, obu jẹ sinsẹ̀ngán lọ ji bọ e họ̀n bo yí satin do to nuli osọ́ etọn na e nido dowezun. Papa jọsi nado mọdọ “nukunmọnu” Jiwheyẹwhe tọn yí onú “wiwe” de zan nado yawu họnyi. Mahopọnna numimọ mọnkọtọn lẹ po nujijọ ylankan he Papa mọ to awhàn whenu lẹ po, yise etọn to Jiwheyẹwhe mẹ ma miọn gba. E nọ saba dọ dọ Jiwheyẹwhe wẹ gọalọna emi nado lẹkọ sọn awhàngbenu awuyẹyẹ-afọyẹyẹ.

“Pologne Pẹvi”

To 1911, otọ́ ṣie dà viyọnnu de sọn gbetatò he tin to yakẹ de mẹ. Yinkọ etọn wẹ Anna Cisowski. Ojlẹ vude to awhàn godo, to 1919, Papa po Mama po tọ́nsọn Pologne bo yì sawhé do France, fie Papa mọ azọ́n te taidi akán-kùntọ. Yẹn yin jiji to mars 1926, to Cagnac-les-Mines, to hùwaji-whèyihọ France tọn. To enẹgodo, mẹjitọ ṣie lẹ sawhé do lẹdo Pologne-nu lẹ tọn de mẹ to Loos-en-Gohelle, sẹpọ Lens to agewaji France tọn. To finẹ, Blẹdi-datọ yin Pologne-nu, olànsatọ yin Pologne-nu, podọ yẹwhenọ lẹdo lọ tọn yin Pologne-nu. Abajọ, lẹdo ehe yin yiylọdọ Pologne Pẹvi. Mẹjitọ ṣie lẹ nọ tindo mahẹ to nuwiwa lẹdo tọn lẹ mẹ. Papa nọ saba wleawuna nupinpọn lẹ, ehe nọ bẹ wadohia, húnhiho po hànjiji po hẹn. E sọ nọ dọhodopọ hẹ yẹwhenọ lọ to gbesisọmẹ, ṣigba e ma nọ tindo pekọ to whenuena yẹwhenọ lọ na gblọndo dọ “Nudabla susu wẹ tin.”

To gbèdopo to 1930, yọnnu awe húhúhọ̀n na mí. Biblu Plọntọ lẹ wẹ yé, dile Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ yin yiylọdọ to whenẹnu. Otọ́ ṣie mọ Biblu yí sọn yé si, yèdọ owe de he e ko jlo na owhe susu nado hia. Ewọ po Mama po sọ yí jejejininọ do hia owe sinai do Biblu ji lẹ he yọnnu lọ lẹ jo dai. Nuhe mẹjitọ ṣie lẹ hia to owe ehelẹ mẹ yinuwado yé ji sisosiso. Mahopọnna dọ gbẹzan yetọn ján tlala, mẹjitọ ṣie lẹ jẹ opli Biblu Plọntọ lẹ tọn yì ji. Hodọdopọ hẹ yẹwhenọ lọ wá lẹzun nudindọn sinsinyẹn sọmọ bọ to gbèdopo yẹwhenọ lọ dobuna mẹjitọ ṣie lẹ dọ eyin yé zindonukọn nado to gbẹdohẹ Biblu Plọntọ lẹ, nọviyọnnu ṣie Stéphanie na yin yinyan sọn wehọmẹ sinsẹ̀n nuplọnmẹ tọn. “A dotukla dewe blo,” wẹ Papa gblọn na ẹn. “Bẹsọn din sọyi, viyọnnu ṣie po ovi he pò lẹ po na nọ hodo mí yì opli Biblu Plọntọ lẹ tọn.” Papa de ede sẹ̀ sọn hukan ṣọṣi tọn mẹ, podọ to bẹjẹeji 1932 tọn, mẹjitọ ṣie lẹ yin bibaptizi. To ojlẹ enẹ mẹ, nudi wẹnlatọ Ahọluduta tọn 800 poun wẹ tin to France.

Rosa: Hongrie-nu wẹ yin Mẹjitọ ṣie lẹ, podọ taidi whẹndo Marian tọn, yé sawhé do agewaji France tọn nado wazọ́n to akán-kùntẹn. Yẹn yin jiji to 1925. To 1937, Auguste Beugin, kavi Papa Auguste dile mí nọ ylọ ẹ dọ, heyin dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ, jẹ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn hẹnwa na mẹjitọ ṣie lẹ ji to ogbè Hongrie tọn mẹ. Yé yiwanna linlinnamẹwe lọ lẹ, ṣigba depope to yé mẹ ma lẹzun dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ.

Dile etlẹ yindọ yẹn yin jọja, nuhe n’hia to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn mẹ lẹ jẹ ahun ṣie mẹ, bọ Suzanne Beugin, heyin ovisi Papa Auguste tọn, penukundo go e titengbe. Mẹjitọ ṣie lẹ yigbe dọ e ni nọ plan mi yì opli lẹ. To godo mẹ, to whenuena yẹn jẹ azọ́nwa ji, homẹgble otọ́ ṣie dọ yẹn nọ yì opli to dimanche lẹ. Dile etlẹ yindọ jijọ dagbenọ de wẹ ewọ yin to paa mẹ, e gblehomẹ dọmọ: “A ma nọ nọ̀ whégbè to osẹ gblamẹ, podọ to dimanche lẹ a nọ yì opli towe!” Ṣigba, yẹn zindonukọn to opli lẹ yìyì mẹ. Enẹwutu to gbèdopo otọ́ ṣie dọmọ, “Bẹ agbàn towe lẹ bo tọ́n!” Ozán ko kú to whenuena ehe jọ. Owhe 17 poun wẹ yẹn tindo, podọ n’ma yọ́n fie n’sọgan yì. Yẹn jẹ owhé Suzanne tọn gbè, bo to avivi badabada. Yẹn nọ̀ Suzanne dè na nudi osẹ dopo whẹpo Papa do mẹdaho ṣie yọnnu hlan nado plan mi lẹkọwa whé. Winyankutọ de wẹ yẹn yin to jọwamọ-liho, ṣigba linlẹn he tin to 1 Johanu 4:18 mẹ gọalọna mi nado nọtegli. Wefọ lọ dọ dọ “owanyi he sọgbe [nọ] yàn obu jẹgbonu.” To 1942, yẹn yin bibaptizi.

Ogú Họakuẹ Gbigbọmẹ Tọn De

Marian: Yẹn yin bibaptizi to 1942, to pọmẹ hẹ nọviyọnnu ṣie lẹ Stéphanie po Mélanie po gọna nọvisunnu ṣie Stéphane. To owhé mítọn gbè, gbẹzan whẹndo tọn sinai do Ohó Jiwheyẹwhe tọn ji. Eyin mímẹpo sinai lẹdo tafo, Papa nọ hia Biblu na mí do Pologne-gbè mẹ. Mí nọ saba yí whèjai mítọn lẹ zan nado dotoaina mẹjitọ mítọn lẹ dile yé to numimọ he yé tindo to azọ́n yẹwhehodidọ Ahọluduta lọ tọn mẹ lẹ dọ. Ojlẹ mẹjlọdote gbigbọmẹ tọn enẹlẹ plọn mí nado yiwanna Jehovah bo nọ dejidego dogọ. Agbasamalo zọ́n bọ otọ́ ṣie doalọtena azọ́nwiwa, ṣigba e zindonukọn nado to nukunpedo mí go to gbigbọ-liho podọ to agbasa-liho.

To whenuena e yindọ Papa vò dogọ todin, e nọ deanana plọnmẹ Biblu de hẹ jọja agun lọ tọn lẹ to Pologne-gbè mẹ whladopo to sẹmẹsẹmẹ. To finẹ, yẹn plọn Pologne-gbè hihia. Papa sọ nọ na tuli jọja lẹ to aliho devo lẹ mẹ. To gbèdopo whenuena Mẹmẹsunnu Gustave Zopfer, he to anadena azọ́n Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to France to ojlẹ enẹ mẹ, dla agun mítọn pọ́n, Papa wleawuna hànjigbẹ́ de po nupinpọn-do-plọnnu sinai do Biblu ji de po. Nupinpọn-do-plọnnu ehe sinai do hunwhẹ Ahọlu Bẹlṣazali tọn po nukinkan adó go tọn lọ po ji bọ mahẹ tindotọ lẹ sọnú taidi to hohowhenu. (Daniẹli 5:1-31) Louis Piéchota wẹ yí adà Daniẹli tọn wà, mẹhe wá hẹn tenọgli go sọta Nazi lẹ to godo mẹ.a Ninọmẹ mọnkọtọn mẹ wẹ mímẹ ovi lẹ yin pinpọn e go whẹ́n te. Mí doayi e go dọ mẹjitọ mítọn lẹ nọ hẹn alọnu ján to gbigbọnu lẹ mẹ to whepoponu. Todin, yẹn yọ́n ogú họakuẹ nankọ he mẹjitọ ṣie lẹ jo dai na mí.

To whenuena Wẹkẹ Whàn II gbajẹgbonu to 1939, azọ́n yẹwhehodidọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn yin alọhẹndotena to France. To gbèdopo, gbetatò mítọn yin kikejepọn. Awhànfuntọ Allemagne-nu lẹ lẹdo owhé lẹpo pé. Papa ko wleawuna nusẹdotẹn de do oglọ na avọ̀ sẹdotẹn, bọ mí bẹ owe sinai do Biblu ji voovo lẹ whlá do finẹ. Ṣigba, vọkan alọnuwe apomẹ tọn Fascisme ou Liberté tọn susu tin to apotin de mẹ to nudùtẹn. Papa yawu ze alọnuwe ehelẹ sẹdo apò awù de tọn mẹ heyin pipla do núgo to agbàsẹnu. Awhànfuntọ awe po ponọ France tọn de po keje owhé mítọn pọ́n. Ahun mítọn gbado. Dopo to awhànfuntọ lọ lẹ mẹ jẹ avọ̀ heyin pipla do núgo to agbàsẹnu lẹ keje pọ́n ji, podọ to madẹnmẹ e hẹn alọnuwe apomẹ tọn lọ lẹ do alọ mẹ biọ nudatẹn, fie mí tin te. E pọ́n mí tlintlin, bẹ alọnuwe apomẹ tọn lọ lẹ do tafo ji, bo zindonukọn nado yì keje fidevo pọ́n. Yẹn yawu bẹ alọnuwe lọ lẹ sẹ̀ bo bẹ yé do apotin he awhànfuntọ lọ lẹ ko keje pọ́n de mẹ. Awhànfuntọ lọ masọ kàn alọnuwe apomẹ tọn lọ lẹ sè ba—e taidi dọ e ko wọnji yé go mlẹnmlẹn!

Sinsẹ̀nzọn Whenu-Gigọ́ Tọn mẹ Bibiọ

To 1948, yẹn basi nudide nado ze dee jo bo yí whenu-gigọ́ do sẹ̀n Jehovah to sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn mẹ. To azán vude godo, yẹn mọ wekanhlanmẹ de yí sọn wekantẹn alahọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ to France. To wekanhlanmẹ ehe mẹ, azọ́n yin didena mi nado wadevizọn taidi gbehosọnalitọ to agun Sedan tọn mẹ, sẹpọ Belgique. Homẹ mẹjitọ ṣie lẹ tọn hùn tlala nado mọdọ yẹn ze dee jo na sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn to aliho enẹ mẹ. Etomọṣo, Papa zinnudeji dọ gbehosọnalitọ bibasi ma bọawu. Azọ́n sinsinyẹn de wẹ e na yin. Ṣigba, e dọ dọ họngbo emitọn na tin to nùvo to whepoponu nado kẹalọyi mi podọ emi na nọ gọalọna mi eyin nuhahun lẹ fọndote. Dile etlẹ yindọ mẹjitọ ṣie lẹ ma tindo akuẹ susu, yé họ̀ kẹkẹ afọ tọn yọyọ de na mi. Yẹn gbẹ́ tindo ahọsuwema kẹkẹ enẹ tọn, podọ eyin n’pọ́n wema lọ, dasin nọ wá nukunji na mi. Papa po Mama po kú to 1961, ṣigba hogbe nuyọnẹn tọn he Papa dọna mi lẹ gbẹ́ nọ dọnú to otó ṣie mẹ; yé ko na mi tuli bo miọnhomẹna mi to owhe devizọnwiwa tọn ṣie lẹ gblamẹ.

Asisa tulinamẹ tọn devo wẹ yin mẹmẹyọnnu owhe 75 mẹho de to agun Sedan tọn mẹ he yinkọ etọn yin Elise Motte. To alunlun whenu, yẹn nọ kùn kẹkẹ afọ tọn ṣie yì gbetatò he to olá lẹ mẹ nado dọyẹwheho, bọ Elise nọ do pinpán nado wá kọnawudopọ hẹ mi. Ṣigba, to gbèdopo, zomọ-zọ́nwatọ pinpán tọn lẹ gbẹ́ azọ́n dai, bọ Elise ma sọgan lẹkọyi whé. Pọngbọ dopo he ji yẹn sọgan lẹnnupọndo wẹ nado ze e do agbàn-hẹnnu kẹkẹ ṣie tọn ji bo kùn in yì whégbè—ehe ma yin gbejizọnlin he bọawu gba. To wunkẹngbe afọnnu, yẹn hẹn aisinnu de wá bo kùn Elise yì owhé etọn gbè. E doalọtena pinpán dido, bo nọ yí húndokuẹ lọ do họ̀ kọfanamẹnu na mí to whèmẹ. Mẹnu wẹ sọgan ko lẹndọ kẹkẹ afọ tọn ṣie na wá yin yiyizan taidi tẹnsẹnamẹnu pọmẹ tọn de?

Azọngban Susu Dogọ

To 1950, yẹn yin azọ́ndena nado wadevizọn taidi nugopọntọ lẹdo tọn to agewaji France tọn blebu. To whenuena e yindọ owhe 23 poun wẹ yẹn tindo, obu jẹ ji e to tintan whenu. Yẹn lẹndọ nuṣiwa de wẹ wekantẹn alahọ tọn basi! Kanbiọ susu wẹ wá ayiha ṣie mẹ: ‘Be yẹn pegan na azọ́n lọ to gbigbọ-liho podọ to agbasa-liho ya? Nawẹ yẹn sọgan duto avùnnukundiọsọmẹ adọtẹn didiọ to sẹmẹsẹmẹ tọn ji gbọn?’ Humọ, sọn owhe ṣidopo mẹvi yinyin whenu gbọ́n, yẹn ko jiya nukunzọ̀n de tọn he nọ yin yiylọdọ strabisme divergent. Azọ̀n ehe hẹn nukun ṣie dopo lilẹ́ do apadopo. Winyan ko nọ hù mi to whepoponu na ehe wutu, bọ n’nọ to nuhà gando lehe mẹdevo lẹ na yinuwa gbọn go. Yẹn dopẹ́ dọ, to ojlẹ enẹ mẹ Stefan Behunick, he mọ gbedewema wehọmẹ mẹdehlan Giliadi tọn yí, gọalọna mi tlala. Mẹmẹsunnu Behunick ko yin yinyan sọn Pologne na azọ́n yẹwhehodidọ tọn etọn wutu bo yin azọ́ndena do France. Adọgbo etọn yinuwado ji e taun. E tindo sisi sisosiso na Jehovah po nugbo lọ po. Mẹdelẹ lẹndọ e nọ yí alọ sinsinyẹn do hẹn mi, ṣigba yẹn plọn nususu sọn e si. Adọgbigbo etọn gọalọna mi nado hẹn jidide ṣie lodo.

Azọ́n nugopọntọ lẹdo tọn hùn dotẹnmẹ dote na mi nado duvivi numimọ dagbe delẹ tọn to sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn mẹ. To 1953, e yin bibiọ to yẹn si nado basi dlapọn na Mẹdaho Paoli, he nọ nọ̀ hùwaji Paris tọn bo basi akuẹdida na Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn. Mí pé, bọ n’sè dọ e ko yí gbọjẹ whenu gaa tọn sọn awhànzọ́n mẹ podọ e yiwanna Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn taun. E dọna mi dọ to whenuena ewọ hia hosọ de dogbọn Oflin okú Klisti tọn dali to zinjẹgbonu de mẹ godo, e basi hunwhẹ Oflin tọn lọ na ede bo yí pipotọ whèjai lọ tọn do hia Psalm lẹ. Hodọdopọ mítọn dẹn na ojlẹ susu to whèmẹ lọ. Whẹpo yẹn nado yì, mí sọ dọho dogbọn baptẹm dali to kleun mẹ. To godo mẹ, n’do oylọ-basinamẹwe de hlan ẹn nado wá plidopọ lẹdo tọn mítọn he na yin bibasi to bẹjẹeji 1954 tọn. Mẹmẹsunnu Paoli wá, podọ ewọ yin dopo to omẹ 26 heyin bibaptizi to plidopọ ehe ji lẹ mẹ. Numimọ mọnkọtọn lẹ gbẹ́ nọ hẹn mi jaya tlala.

Rosa: To octobre 1948, yẹn jẹ devizọnwa ji taidi gbehosọnalitọ. To devizọnwiwa to Anor, sẹpọ Belgique godo, yẹn yin azọ́ndena hlan Paris, to pọmẹ hẹ gbehosọnalitọ devo, Irène Kolanski (heyin Leroy todin). Mí nọ̀ ohọ̀ pẹvi de mẹ to Saint-Germain-des-Près to ṣẹnṣẹn tòdaho lọ tọn. Na gbetanu de wẹ yẹn wutu, yẹn nọ dibuna Paris-nu lẹ zẹjlẹgo. Yẹn lẹndọ yemẹpo wẹ nọ zan gbẹzan gigẹdẹ bo yin nuyọnẹntọ taun. Ṣigba to madẹnmẹ, yẹwhehodidọ na yé gọalọna mi nado mọdọ yé ma gbọnvona mẹdevo lẹ. Mí nọ saba yin yinyan gbọn họ̀njinọtọ lẹ dali, podọ e vẹawu nado bẹ plọnmẹ Biblu lẹ jẹeji. Etomọṣo, mẹdelẹ kẹalọyi owẹ̀n mítọn.

To Plidopọ lẹdo tọn de whenu to 1951, yẹn po Irène po yin hokanse gando sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn mítọn go. Mẹnu wẹ a lẹndọ hokansemẹtọ lọ yin? Nugopọntọ lẹdo tọn jọja de wẹ he yinkọ etọn yin Marian Szumiga. Mí ko dukosọ whladopo pọ́n jẹnukọnna ehe, ṣigba to plidopọ enẹ godo, mí jẹ wekanhlan míde ji. Yẹn po Marian po tindo nususu to pọmẹ, yèdọ owhe dopolọ mẹ wẹ mí yin bibaptizi te podọ owhe dopolọ mẹ wẹ mí lẹzun gbehosọnalitọ. Ṣigba, dehe yin titengbe hugan wẹ yindọ, mí mẹawe lẹ jlo nado gbọṣi sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ. Enẹwutu, to nulinlẹnpọn to odẹ̀ mẹ godo, mí wlealọ to 31 juillet 1956. Po afọdide ehe po, gbẹzan yọyọ devo pete wẹ yẹn bẹjẹeji. E mayin asi yinyin kẹdẹ wẹ yẹn dona plọn gba, ṣigba yẹn sọ dona diọada nado nọ hodo Marian to azọ́n lẹdo tọn mẹ, ehe zẹẹmẹdo adọ́tẹn didiọ to sẹmẹsẹmẹ. To tintan whenu, e ma bọawu paali, ṣigba ayajẹ susu wẹ tin to sẹdotẹnmẹ.

Gbẹzan Pekọ Tọn

Marian: To owhe lẹ gblamẹ, mí ko tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado gọalọ to awuwlena plidopọ susu lẹ mẹ. Na taun tọn, yẹn gbẹ́ nọ flin dopo to plidopọ ehelẹ mẹ heyin bibasi to 1966, to Bordeaux. To ojlẹ enẹ mẹ, nuwiwa Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn tin to alọhẹndotenamẹ glọ to Portugal. Enẹwutu tito-to-whinnu plidopọ lọ tọn yin zizedonukọnnamẹ to Portugal-gbè mẹ ga na Kunnudetọ Portugal-nu he sọgan zingbejizọnlin wá France lẹ nido mọaleyi sọn e mẹ. Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn kanweko susu lẹ po wẹ wá sọn Portugal, ṣigba nuhahun lọ wẹ yin fie yé na nọ̀. To whenuena e yindọ Kunnudetọ Bordeaux tọn lẹ ma tindo ohọ̀ sọmọ to owhé yetọn lẹ gbè, mí haya sinimoto pọntẹn de nado yí ì zan taidi adọ́tẹn. Mí de aisinnu lẹpo sẹ̀, bo yí avọ̀ gblagada oplò lọ tọn do gbò ohọ̀ lọ do adọ́tẹn awe ji, dopo na mẹmẹsunnu lẹ podọ awetọ na mẹmẹyọnnu lẹ. Mí sọ wleawuna awulẹpa lẹ po sinhẹnnú lẹ po, bẹ ogbé kọ̀n do aigba heyin titlẹ́ lọ ji, bo tẹ́ avọ̀ titli lẹ do e ji. Mẹlẹpo wẹ tindo pekọ to tito ehe mẹ.

To adà plidopọ lọ tọn lẹ godo, mí nọ dla mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po pọ́n to adọ́tẹn lọ. Gbigbọ dagbe de wẹ tin to finẹ. Lehe numimọ he yé tindo mahopọnna owhe susu he yé ko yí do doakọnna nukundiọsọmẹ yin tuli de na mí do sọ! To whenuena yé lẹkọ jei whé to vivọnu plidopọ lọ tọn, dasin wá nukunji na mímẹpo.

Owhe awe jẹnukọnna ehe, to 1964, mí ko duvivi lẹblanulọkẹyi devo tọn, to whenuena yẹn yin oylọ basina nado wadevizọn taidi nugopọntọ agbegbe tọn. Whladopo dogọ, yẹn kanse dee eyin n’pegan na azọ́n lọ. Ṣigba n’dọna dee dọ eyin mẹhe tin to otẹn azọngban tọn mẹ lẹ deazọ́nna mi, e họnwun dọ linlẹn yetọn wẹ yindọ yẹn penugo nado hẹn ẹn di. Numimọ dagbe de wẹ e yin nado wadevizọn to kọndopọmẹ hẹ nugopọntọ tomẹyitọ devo lẹ. Yẹn plọn nususu sọn yé si. Susu yetọn yin apajlẹ dagbe to homẹfa po akọndonanu po mẹ, yèdọ jẹhẹnu he Jehovah nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n lẹ. Yẹn ko wá mọnukunnujẹemẹ dọ eyin mí plọn nado sinyẹnlin, Jehovah yọ́n fie e na mọ mí te.

To 1982, wekantẹn alahọ tọn sọ biọ to mí si nado penukundo pipli pẹvi wẹnlatọ Pologne-nu 12 tọn de go to Boulogne-Billancourt, to dogbó Paris tọn ji. Nupaṣamẹ de wẹ ehe yin. Yẹn yọ́n hogbe yẹwhehọluduta tọn lẹ do Pologne-gbè mẹ, ṣigba e nọ vẹawu na mi nado tò hogbe lẹ dopọ to hodidọ blebu de mẹ. Ṣogan, homẹdagbe po gbekọndopọ sọn ojlo mẹ wá mẹmẹsunnu enẹlẹ tọn po gọalọna mi tlala. To egbehe, nudi wẹnlatọ 170 wẹ tin to agun lọ mẹ, ehe bẹ gbehosọnalitọ diblayi 60 hẹn. To godo mẹ, yẹn po Rosa po dla pipli Pologne-gbè tọn lẹ pọ́n to Autriche, Danemark po Allemagne po.

Diọdo Ninọmẹ lẹ Tọn

Agun voovo lẹ didlapọn ko lẹzun gbẹzan mítọn, ṣigba manọna zọ́n bọ mí doalọtena lizọnyizọn tomẹyiyi tọn mítọn to 2001. Mí mọ ohọ̀ de to tòpẹvi Pithiviers tọn mẹ, fie nọviyọnnu ṣie, Ruth nọ nọ̀. Wekantẹn alahọ tọn gbọn homẹdagbe dali deazọ́nna mí taidi gbehosọnalitọ titengbe po nubiọtomẹsi ganmẹ tọn heyin didepo sọgbe hẹ ninọmẹ mítọn lẹ po.

Rosa: Owhe tintan to whenuena mí doalọtena azọ́n nugopọntọ lẹdo tọn godo, sinyẹnawuna mi tlala. Diọdo lọ yin ayidego tọn sọmọ bọ yẹn tindo numọtolanmẹ nuvọ́nọ-yinyin tọn. Ṣigba n’hẹnwa flinmẹ na dee dọ, ‘Hiẹ gbẹ́ sọgan yí whenu towe po huhlọn he a tindo po zan ganji gbọn devizọnwiwa taidi gbehosọnalitọ dali.’ Todin, homẹ ṣie nọ hùn nado wazọ́n hẹ gbehosọnalitọ devo lẹ to agun mítọn mẹ.

Jehovah Ko Penukundo Mí Go to Whepoponu

Marian: Yẹn dopẹna Jehovah taun dọ Rosa ko yin gbẹdohẹmẹtọ ṣie na owhe 48 he wayi lẹ. To owhe ehe lẹpo gblamẹ to azọ́n tomẹyiyi tọn lọ mẹ, e ko yin alọgọ daho de na mi. Yẹn ma sè sọn onù etọn mẹ pọ́n gbede dọ, ‘E na jlo mi dọ mí ni doalọtena tomẹyiyi bo tindo owhé mítọn titi.’

Rosa: To whedelẹnu, mẹde sọgan dọna mi dọ, “Mì ma to gbẹzan dagbe de zan. Mẹdevo lẹ dè janwẹ mì nọ nọ̀ to whepoponu.” Ṣigba etẹwẹ yin “gbẹzan dagbe” na taun tọn? Mí nọ saba bẹ nususu pli lẹdo míde he sọgan glọnalina mí nado doafọna nuwiwa gbigbọmẹ tọn lẹ. Nuhe mí tindo nuhudo etọn nugbonugbo wẹ yin adọ́zan dagbe, tafo, po dandannu kleun devo lẹ po. Taidi gbehosọnalitọ, onú vude poun wẹ mí tindo to agbasa-liho, ṣogan mí tindo nuhe mí do nuhudo etọn nado wà ojlo Jehovah tọn lẹpo. To whedelẹnu, yẹn nọ yin kinkanse dọ, “Etẹwẹ mì na wà to whenuena mì na poyọnho matin owhé mìtọn titi podọ matin sunzankuẹ depope.” Whenẹnu wẹ yẹn nọ yihodọ sọn hogbe Psalm 34:10 tọn lẹ mẹ dọmọ: “Yé he to OKLUNỌ dín lẹ ma na nọma tindo nuhe yọ́n.” Jehovah ko penukundo mí go to whepoponu.

Marian: Mọwẹ! Na nugbo tọn, Jehovah ko na mí nususu hugan dandannu lẹ. Di dohia, to 1958, yẹn yin dide taidi afọzedaitọ lẹdo mítọn tọn to plidopọ akọjọpli tọn to New York. Ṣigba, mí ma tindo húnkuẹ nado họ̀ tike agahun tọn na Rosa. To whèjai dopo, mẹmẹsunnu de ze wepò de na mí po nukinkan lọ “New York” po to e ji. Nunina he tin to wepò lọ mẹ gọalọna Rosa nado zingbejizọnlin hẹ mi!

Owhe he yẹn po Rosa po yizan to sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mẹ lẹ ma vẹna mí pọ́n gbede. Mí ma hẹn nudepope bu, ṣigba nulẹpo wẹ mí mọyi—yèdọ gbẹzan pekọ po ayajẹ po tọn to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ. Jiwheyẹwhe jiawu de wẹ Jehovah yin. Mí ko plọn nado nọ dejido ewọ go mlẹnmlẹn, podọ owanyi he mí tindo na ẹn ko siso deji. Delẹ to mẹmẹsunnu mítọn lẹ mẹ ko yí ogbẹ̀ yetọn do suahọ nugbonọ-yinyin yetọn tọn. Ṣigba, yẹn sọ yise dọ mẹde sọgan yí ogbẹ̀ etọn do sanvọ́ vudevude to owhe lẹ gblamẹ ga. Ehe wẹ yẹn po Rosa po ko vánkan nado wà kakajẹ din, podọ ehe wẹ mí magbe nado wà to sọgodo.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

a Otàn gbẹzan Louis Piéchota tọn, “J’ai survécu à la ‘marche de la mort,’ ” yin zinzinjẹgbonu to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn (Flansegbe) 15 novembre 1980 tọn mẹ.

[Yẹdide to weda 20]

François po Anna Szumiga po, gọna ovi yetọn lẹ, Stéphanie, Stéphane, Mélanie, po Marian po to nudi 1930. Marian wẹ ṣite to azinpo ji

[Yẹdide to weda 22]

To aga: Owe sinai do Biblu ji lẹ zizedonukọnnamẹ to ahi-họ̀ de mẹ, to Armentières, agewaji France tọn, to 1950

To amiyọnwhé: Stefan Behunick po Marian po to 1950

[Yẹdide lẹ to weda 23]

Marian po Rosa po to azán he jẹnukọnna alọwle yetọn gbè

Rosa (to amiyọn mẹ pete) po gbehosọnalitọ- gbẹ́ etọn Irène po (omẹ ẹnẹtọ sọn amiyọnwhé), to oylọ-basinamẹ wá plidopọ de to 1951

Kẹkẹ afọ tọn wẹ nọ saba yin yiyizan nado sẹtẹn to dlapọn lẹdo tọn lẹ whenu