Azọ́njiawu lẹ—Nugbo Kavi Otàngblo? — WESẸDOTẸN INTẸNẸT JI TỌN Watchtower Tọn

Azọ́njiawu lẹ—Nugbo Kavi Otàngblo?

AYIDONUGO dẹpẹ lọ tọn yin dindọ̀n wá nukinkan he yin titẹ́ do mọto he to jujuwayi de go, he to didọ dọ: “Azọ́njiawu lẹ Nọ Jọ—Biọ Ẹ sọn Angẹli lẹ Dè Poun.” Mahopọnna dọ sinsẹ̀nnọ de wẹ ewọ lọsu yin, zẹẹmẹ hogbe ehelẹ tọn ma họnwun na ẹn ganji gba. Be nukinkan lọ to didohia dọ mọto-kùntọ lọ tindo yise to azọ́njiawu lẹ mẹ wẹ? Kavi be aliho mẹṣanko tọn de wẹ e yin nado dohia dọ mẹlọ ma tindo yise to azọ́njiawu lẹ po angẹli lẹ po mẹ ya?

Hiẹ sọgan tindo ojlo to nuhe wekantọ Allemagne tọn Manfred Barthel wlan mẹ dọmọ: “Azọ́njiawu yin hogbe de he nọ klan wehiatọ lẹ do adà he sọta yedelẹ voovo awe mẹ to afọdopolọji.” Mẹhe tindo yise to azọ́njiawu mẹ lẹ nọ kudeji dọ onú ehelẹ nọ jọ nugbonugbo, bo tlẹ nọ jọ whẹwhẹ.a Di apajlẹ, e yin linlin etọn na dọ to owhe agọe tọn lẹ mẹ to Grèce, yisenọ lẹ sọalọakọ́n dọ nudi azọ́njiawu dopo nọ wá aimẹ to osun dopo gblamẹ. Ehe whàn biṣọpu Ṣọṣi Orthodoxe Grèce tọn de nado na avase dọmọ: “Yisenọ lẹ nọ jlo na pọ́n Jiwheyẹwhe, Malia, po mẹwiwe lẹ po hlan taidi gbẹtọ lẹ. Yisenọ lẹ ma dona jlẹhó zẹjlẹgo to whẹho ehelẹ mẹ gba.”

To otò delẹ mẹ, gbẹtọ lẹ ma nọ tindo yise to azọ́njiawu lẹ mẹ sọmọ. Sọgbe hẹ hokansemẹ de heyin bibasi to Allensbach to Allemagne to 2002, 71 to kanweko ji Allemagne-nu lẹ tọn wẹ nọ pọ́n azọ́njiawu lẹ hlan taidi otangblo de poun. Ṣigba, to sọha vude mẹhe tindo yise to azọ́njiawu mẹ lẹ tọn mẹ, yọnnu atọ̀n tin he sọalọakọ́n dọ yé mọ wẹndomẹ de yí sọn Yọnnu Alọji Malia dè. To osun vude godo, e yin didọ dọ Malia sọawuhia yé—to pọmẹ hẹ angẹli lẹ po apoe de po—bọ linlinnamẹwe Allemagne tọn lọ Westfalenpost wlan dọmọ: “Kakajẹ din, nudi gbẹtọ 50 000 he bẹ mẹhe to pọngbọ dín na azọ̀n yetọn lẹ po tlintlindo-dintọ lẹ po hẹn, wẹ ko do ojlo vonọtaun hia to numimọ yọnnu lọ lẹ tọn mẹ.” To yidogọmẹ na enẹ, omẹ 10 000 devo lẹ yin nukundo nado doawhàn wá gbétatò lọ mẹ nado wá mọ numimọ yọyọ devo lẹ. E yin didọ dọ Yọnnu Alọji Malia sọ sọawuhia to Lourdes, France, to 1858, podọ to Fátima, Portugal, to 1917.

Etẹwẹ Dogbọn Sinsẹ̀n He Mayin Klistiani Tọn lẹ Dali?

Diblayin sinsẹ̀n lẹpo wẹ yise to azọ́njiawu lẹ mẹ. The Encyclopedia of Religion basi zẹẹmẹ dọ mẹhe do sinsẹ̀n Buddha, Klistiani po Malenu tọn po ai lẹ tindo pọndohlan voovo gando azọ́njiawu lẹ go, ṣigba e dohia dọmọ: “Whenuho he bọdo didoai sinsẹ̀n ehelẹ tọn go dohia gblegede dọ azọ́njiawu po otan azọ́njiawu tọn lẹ po ko yin adà titengbe de to nuyise gbẹtọvi lẹ tọn mẹ.” Owe ehe dọ dọ “Buddha lọsu ko wà azọ́njiawu lẹ to ojlẹ delẹ mẹ.” To nukọnmẹ, to whenuena “sinsẹ̀n Buddha tọn yin hinhẹn yì Chine, mẹdehlan etọn lẹ nọ saba do huhlọn azọ́njiawu tọn he yé tindo lẹ hia.”

To whenuena otanwe lọ donù susu nuhe yin yiylọdọ azọ́njiawu lọ lẹ tọn go godo, e wá tadona kọ̀n dọmọ: “Dile etlẹ yindọ mẹde sọgan nọma yí otan azọ́njiawu tọn he yin didọ gbọn whenuho-kàntọ sinsẹ̀nnọ lẹ dali lẹ sè, e họnwun dọ linlẹn dagbe mẹ wẹ yé wleawuna otan ehelẹ te nado sọgan pagigona Buddha, he tindo nugopipe lọ nado na huhlọn azọ́njiawu tọn mọnkọtọn hodotọ zohunhunnọ etọn lẹ.” Owe dopolọ dọ gando sinsẹ̀n Malenu lẹ tọn go dọmọ: “Suhugan mẹhe tin to sinsẹ̀n Malenu tọn mẹ lẹ nọ to nukundo azọ́njiawu lẹ to whepoponu. Muhammad yin didohia to otan lẹ (hadīths) mẹ taidi mẹhe wà azọ́njiawu lẹ to gbangba to nujijọ susu whenu. . . . Nuyise lọ wẹ yindọ, etlẹ yin to okú yetọn godo, mẹwiwe lẹ gbẹsọ nọ wà azọ́njiawu lẹ to yọdò yetọn lẹ kọ̀n do ota yisenọ lẹ tọn mẹ, bọ alọgọ yetọn nọ yin bibiọ to odẹ̀ mẹ.”

Etẹwẹ Dogbọn Azọ́njiawu lẹ to Sinsẹ̀n Klistiani Tọn lẹ Mẹ Dali?

Susu mẹhe kẹalọyi sinsẹ̀n Klistiani tọn lẹ tọn tindo pọndohlan voovo. Mẹdelẹ nọ kẹalọyi kandai Biblu tọn gando azọ́njiawu he Jesu Klisti kavi devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ he nọgbẹ̀ jẹnukọnna Jesu wà lẹ go taidi nujijọ nugbo tọn. Ṣigba mẹsusu nọ kọngbedopọ hẹ Vọjlado-basitọ Plọtẹstan tọn Martin Luther. The Encyclopedia of Religion dọmọ: “Luther po Calvin po wlan dọ ojlẹ azọ́njiawu lẹ tọn ko wá vivọnu podọ mẹde ma dona nọ donukun yé ba.” Ṣọṣi Katoliki tọn zindonukọn nado to yise dohia to azọ́njiawu lẹ mẹ “matin vivẹnu depope nado basi zẹẹmẹ lehe yé nọ wá aimẹ gbọn tọn,” wẹ owe alọdlẹndonu tọn de dọ. Ṣogan, “ogbẹ́ wesetọ sinsẹ̀n Plọtẹstan tọn lẹ tọn wá tindo linlẹn lọ dọ whẹho walọ dagbe tọn de wẹ sinsẹ̀n-bibasi Klistiani tọn yin na taun tọn podọ Jiwheyẹwhe kavi nuhe tin to agblò gbigbọmẹ tọn mẹ depope ma nọ tindo kanṣiṣa susu hẹ gbẹzan gbẹtọvi tọn gba.”

Mẹdevo lẹ he ylọ yede dọ Klistiani lẹ, etlẹ yin sinsẹ̀ngán delẹ nọ tindo ayihaawe gando nugbo-yinyin azọ́njiawu heyin nùdego to Biblu mẹ lẹ tọn go. Yí whẹho núkan he to miyọ́n ji heyin kandai etọn basi to Eksọdusi 3:1-5 mẹ tọn di apajlẹ. Owe lọ What the Bible Really Says (Nuhe Biblu Dọ Na Taun Tọn) basi zẹẹmẹ dọ susu sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ Allemagne tọn lẹ tọn ma nọ mọ ehe taidi azọ́njiawu he jọ nugbonugbo gba. Kakatimọ, yé nọ basi zẹẹmẹ etọn taidi “ohia ahididi homẹ tọn Mose tọn sọta numọtolanmẹ whẹhuhu tọn po awufiẹsa sinsinyẹn ayihadawhẹnamẹnu tọn po.” Owe lọ yidogọ dọmọ: “Miyọ́n lọ sọgan sọ yin pinpọnhlan taidi [yin nukunnumọjẹemẹ nado yin] vounvoun he gbasẹ́ to ajijimẹ to hinhọ́n tintin to finẹ Jiwheyẹwhe tọn tọn mẹ.”

Hiẹ sọgan mọ dọ zẹẹmẹ mọnkọtọn ma yin pekọhẹnwanamẹ tọn gba. Enẹwutu, etẹwẹ hiẹ dona yise? Be e sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe nado yise dọ azọ́njiawu lẹ ko jọ pọ́n nugbonugbo ya? Podọ etẹwẹ dogbọn azọ́njiawu egbezangbe tọn lẹ dali? To whenuena e yindọ mí ma sọgan kanhose angẹli lẹ, mẹnu wẹ mí sọgan lẹhlan?

Pọndohlan Biblu Tọn

Mẹdepope ma sọgan mọ́n dọ Biblu na linlin dọ Jiwheyẹwhe yí onú delẹ wà to ojlẹ delẹ mẹ wayi he zẹ̀ nugopipe gbẹtọvi tọn go. Mí hia gando ewọ go dọmọ: ‘Hiẹ yí ohia lẹ, po awujinu lẹ po, po alọ sinsinyẹn de po, po awà dindlẹn tọ́n de po, po obu daho po do hẹn Islaeli omẹ towe lẹ jẹgbonu sọn aigba Egipti tọn mẹ.’ (Jẹlemia 32:21) Yí nukun homẹ tọn do pọ́n akọta huhlọnnọ hugan ojlẹ lọ tọn he yin winyando gbọn azọ̀nylankan ao he Jiwheyẹwhe hẹnwa e ji lẹ dali, he bẹ okú ovi plọnji etọn tọn hẹn. Mọwẹ, azọ́njiawu nugbo tọn wẹ ehelẹ yin.—Eksọdusi, weta 7 jẹ 14.

Owhe kanweko susu to enẹgodo, wekantọ Owe Wẹndagbe ẹnẹ lẹ tọn lẹ basi kandai nudi azọ́njiawu 35 tọn heyin bibasi gbọn Jesu dali. Na nugbo tọn, hodidọ yetọn lẹ dohia dọ e tlẹ sọ wà azọ́njiawu susu hugan dehe yé basi kandai na lẹ. Kandai ehelẹ, be nugbo wẹ yé kavi otangblo?b—Matiu 9:35; Luku 9:11.

Eyin Biblu yin owe he e sọalọakọ́n nado yin—yèdọ Ohó nugbo Jiwheyẹwhe tọn—be a tindo whẹwhinwhẹ́n dolido nado yise to azọ́njiawu he ji e dọhodo lẹ mẹ. Biblu na linlin hezeheze dọ azọ́njiawu lẹ jọ to hohowhenu—taidi azọ̀nhẹngbọ to azọ́njiawu-liho, fọnsọnku lẹ po mọmọ po sọyi—ṣigba e sọ dohia hezeheze dọ azọ́njiawu mọnkọtọn lẹ ma nọ jọ ba. (Pọ́n apotin lọ “Nuhewutu Azọ́njiawu Delẹ Masọ Nọ Jọ Ba,” to weda 4.) Enẹwutu, be ehe zẹẹmẹdo dọ mẹhe tlẹ tindo yise to Biblu mẹ lẹ ma nọ yí azọ́njiawu egbezangbe tọn lẹ sè wẹ ya? Mì gbọ hosọ he bọdego ni na gblọndo ehe tọn.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

a Sọgbe hẹ zẹẹmẹ wezẹhomẹ Biblu tọn de, hogbe lọ “azọ́njiawu” he yin yiyizan to hosọ ehe mẹ yin: “Nujijọ yinukundomọ lẹ he zẹ̀ huhlọn gbẹtọvi tọn po huhlọn jọwamọ tọn lẹpo po go bo nọ gbọnmọ dali yin linlẹn nado wá sọn asisa yiaga mayinukundomọ de mẹ.”

b Hiẹ sọgan gbadopọnna kunnudenu lẹ dọ Biblu sọgan yin jidedego. Kunnudenu mọnkọtọn lẹ tin to owe lọ La Bible: Parole de Dieu ou des hommes? he Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ zinjẹgbonu mẹ.

[Apotin to weda 4]

NUHEWUTU AZỌ́NJIAWU DELẸ MASỌ NỌ JỌ BA

Azọ́njiawu voovo lẹ wẹ yin nùdego to Biblu mẹ. (Eksọdusi 7:19-21; 1 Ahọlu lẹ 17:1-7; 18:22-38; 2 Ahọlu lẹ 5:1-14; Matiu 8:24-27; Luku 17:11-19; Johanu 2:1-11; 9:1-7) Susu azọ́njiawu ehelẹ tọn gọalọ nado do Jesu hia taidi Mẹssia lọ, bosọ do kunnudenu hia dọ e tindo godonọnamẹ Jiwheyẹwhe tọn. Hodotọ fliflimẹ tọn Jesu tọn lẹ yí huhlọn azọ́njiawu tọn lẹ zan, taidi ogbè voovo didó po wuntuntun ohó gbọdo lẹ tọn po. (Owalọ lẹ 2:5-12; 1 Kọlintinu lẹ 12:28-31) Huhlọn azọ́njiawu tọn enẹlẹ wá do ganmẹ to agun Klistiani tọn he ṣẹṣẹ yin didoai lọ mẹ. Etẹwutu e do yinmọ?

Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ, vọkan Owe-wiwe tọn lẹ ma sù to aimẹ sọmọ. To paa mẹ, adọkunnọ lẹ kẹdẹ wẹ nọ tindo owe-hihá lẹ kavi owe wunmẹ depope. To lẹdo mayisenọ tọn lẹ mẹ, oyọnẹn Biblu tọn kavi Dowatọ etọn Jehovah tọn depope ma tin. Nuplọnmẹ Klistiani tọn lẹ dona yin didọ sọn nùmẹ. Huhlọn azọ́njiawu tọn lẹ nọ gọalọ nado dohia dọ Jiwheyẹwhe to agun Klistiani tọn lọ yizan.

Ṣigba Paulu dohia dọ nunina huhlọn tọn ehelẹ na wá vivọnu to whenuena yè masọ tindo nuhudo yetọn ba. “Yin dọdai lẹ wẹ, yé na gbọ̀vọ́; kavi ogbè hunkọhunkọ lẹ wẹ, yé na doalọte; kavi oyọnẹn wẹ, yé na zun ovọ́. Na mí yọnẹn apadopo, mí sọ to didọdai apadopo. Ṣigba whenuena yè hẹn enẹ he pé wá whenẹnu wẹ yè na gbẹkọ ehe tin to apadopo go.”—1 Kọlintinu lẹ 13:8-10.

To egbehe, gbẹtọ lẹ sọgan mọ Biblu zan po awubibọ po, gọna todohukanji alọdlẹndonu tọn lẹ po otanwe lẹ po. Hugan Klistiani azọ́nyọnẹntọ livi ṣidopo wẹ to alọgọna mẹdevo lẹ nado mọ oyọnẹn Jiwheyẹwhe tọn yí sọn Biblu mẹ. Enẹwutu, azọ́njiawu lẹ masọ yin dandannu ba nado dohia dọ Jesu Klisti wẹ yin Mẹwhlẹngántọ he Jiwheyẹwhe de lọ kavi nado na kunnudenu dọ Jehovah nọ nọgodona devizọnwatọ etọn lẹ.