“Nugbonọ to Whlepọn Glọ”

TO BẸJẸEJI avril 1951 tọn, gandudu huhlọnnọ Union Soviétique tọn tọ́nawhàn pipli Klistiani homẹvọnọ lẹ tọn de to whèyihọ-waji otò lọ tọn—yèdọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Whẹndo fọtọ́n susu lẹ—he bẹ ovivu, yọnnu hohonọ, po yọnhonọ lẹ po hẹn—yin bibẹ zindo agbanhẹnnu pinpán tọn lẹ mẹ nado zingbejizọnlin yasanamẹ tọn na azán 20 sọyi Sibérie. Yé ko yin yinyan dogbé nado nọ̀ ninọmẹ sinsinyẹn lẹ mẹ na pipotọ gbẹzan yetọn tọn.

To avril 2001, yèdọ to owhe 50 godo, video de yin didetọ́n to Moscou nado basi oflin nujijọ ayidego ehe tọn, he do lehe Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ yin kọgbidina na owhe susu to Union Soviétique hoho tọn mẹ do hia. To video ehe mẹ, whenuho-kàntọ lẹ gọna mẹhe mọ nujijọ lọ po nukun po lẹ dọ lehe Kunnudetọ lẹ luntọ́n bo tlẹ sọ jideji mahopọnna kọgbidinamẹ sinsinyẹn lọ do.

To Russie podọ to fidevo lẹ, gbẹtọ livi susu wẹ ko pọ́n video ehe, he hosọ etọn yin Fidèles dans les épreuves—Les Témoins de Jéhovah en Union Soviétique, podọ e ko mọ pipà daho yí sọn tòvi lẹ si to paa mẹ podọ sọn whenuho-kàntọ lẹ si. Nuhe weyọnẹntọ Russie tọn awe he nọ nọ̀ lẹdo he mẹ suhugan whẹndo Kunnudetọ lẹ tọn yin bibẹ yì lọ mẹ lẹ dọ die:

“Yẹn duvivi video ehe tọn taun. Yẹn ko yiwanna hagbẹ sinsẹ̀n mìtọn tọn lẹ dai, ṣigba to video ehe pinpọn godo, pọndohlan dagbe he yẹn tindo gando mì go sọ lodo dogọ. Video lọ do azọ́nyinyọnẹn hia tlala! Na taun tọn, yẹn yiwanna lehe mì dọ̀n ayidonugo wá mẹdopodopo ji do. Dile etlẹ yindọ hagbẹ sinsẹ̀n Orthodoxe tọn de wẹ yẹn bọ n’masọ tindo linlẹn nado diọ sinsẹ̀n, homẹ ṣie nọ hùn do Kunnudetọ lẹ go. Yẹn na jlo dọ wehọmẹ mítọn ni hẹn kasẹti video ehe tọn dopo go. Yẹn po azọ́nwatọgbẹ́ ṣie lẹ po ko basi dide nado do e hia wehọmẹvi mítọn lẹ bo yí ì dogọ tito nuplọnmẹ wehọmẹ lọ tọn.”—Mẹplọntọ Sergei Nikolayevich Rubtsov, ogán wehọmẹ whenuho tọn to Wehọmẹ Alavọ Mẹpinplọn Tohọluduta tọn to Irkoutsk, Russie.

“Homẹ ṣie hùn dọ video ehe yin didetọ́n. To whenuena mẹde to awuwlena video he dọhodo kọgbidinamẹ ji, e nọ vẹawu taun nado do nujijọ lọ lẹ hia to aliho debọdo-dego tọn mẹ. Ṣigba mì jẹ yanwle enẹ kọ̀n. Mì jaale bo voawu nado hẹn video mìtọn devo lẹ wá na mi.”—Mẹplọntọ Sergei Ilyich Kuznetsov, ogán wehọmẹ whenuho tọn to Wehọmẹ Alavọ Ayimatẹn Irkoutsk tọn, to Russie.

Kunnudetọ Jehovah tọn he tin to Sibérie lẹ lọsu duvivi video ehe tọn taun. Delẹ to nuhe yé dọ lẹ mẹ die:

“To whenuena nujijọ he yin didohia to video ehe mẹ lẹ to jijọ, mẹsusu wẹ mọ nudọnamẹ agọ̀ lẹ yí gando nuwiwa Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn go to Russie. Ṣigba to video lọ pinpọn godo, yé sọgan mọdọ titobasinanu mítọn ma yin ogbẹ́ klandovo de poun, dile yé ko lẹn do dai. Mẹdevo he lẹzun Kunnudetọ to agọe lẹ dọmọ: ‘Mí ma sọgan lẹn pọ́n gbede dọ mẹmẹsunnu he ko doakọnnanu sọmọ lẹ wẹ mí to gbẹnọ bosọ to azọ́nwadopọ hẹ!’ To video lọ pinpọn godo, Kunnudetọ dopo do ojlo hia nado lẹzun lizọnyizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn taidi gbehosọnalitọ de.”—Anna Vovchuk, he yin hinhẹn yì Sibérie.

“To whenuena video lọ do ponọ nuglọ tọn lẹ hia bọ yé to ohọ̀n owhé Kunnudetọ de tọn húhú, yẹn jọsi. E hẹn mi flin whenuena ponọ lẹ húhú ohọ̀n mítọn, podọ yẹn flin nuhe onọ̀ ṣie dọ dọmọ: ‘Vlavo fide wẹ wle miyọ́n.’ Ṣigba video lọ sọ hẹn mi flin dọ Kunnudetọ susu jiya hú mi. Nudọnamẹ ehe lẹpo nọ na mí huhlọn po zohunhun po dogọ nado to Jehovah sẹ̀n zọnmii.”—Stepan Vovchuk, he yin hinhẹn yì Sibérie.

“Yẹn yin visunnu Kunnudetọ he yin hinhẹn yì [Sibérie] lẹ tọn. Enẹwutu, linlẹn ṣie wẹ yindọ n’ko sè nususu dogbọn nuhe jọ to ojlẹ enẹlẹ mẹ dali. Ṣigba to video ehe pinpọn godo, yẹn mọdọ n’ma tlẹ yọ́n nudepope dai. Dasin wá nukun ji na mi to whenuena yẹn to todoaina hokansemẹ lọ lẹ. Todin numimọ lọ lẹ ma yin otàn poun na mi ba ṣigba nujijọ nugbo tọn lẹ. Video lọ ko hẹn haṣinṣan ṣie hẹ Jiwheyẹwhe lodo bo ko hẹn mi tin to awuwle mẹ nado doakọnna whlepọn he na fọ́n to sọgodo lẹpo.”—Vladimir Kovash, Irkoutsk.

“Na yẹn tọn, video ehe dohuhlọn hugan kandai de. To whenuena yẹn pọ́n bo sè hokansemẹ mẹmẹsunnu lẹ tọn, e taidi dọ yẹn ko jugbọn whlepọn yetọn lẹ mẹ hẹ yé nkọtọn. Apajlẹ mẹmẹsunnu he de yẹdide do kalti lẹ ji na viyọnnu etọn jọja lẹ to whenuena e tin to ganpamẹ tọn whàn mi nado tẹnpọn bo dó nugbo Biblu tọn lẹ do ahun ovi ṣie lẹ tọn mẹ. Mì wanu! Hugan gbede pọ́n, video ehe ko gọalọna Kunnudetọ Jehovah tọn he tin to Russie lẹ nado mọdọ yé yin apadewhe titobasinanu lẹdo aihọn pé Jehovah tọn.”—Tatyana Kalina, Irkoutsk.

“Matin ayihaawe, oló he dọ dọ, ‘Nado mọ whladopo pọnte hú nado sè whla kanweko susu lẹ’ yin nugbo gando video ehe go. E họnwun, bo sọgbe, bosọ gando mí go tlọlọ! To whenuena yẹn pọ́n ẹn pó godo, e biọ ojlẹ susu to asi e nado lẹnnupọn. Video lọ hùn dotẹnmẹ dote na mi nado yọ́n gbẹzan Kunnudetọ he yin yinyan dogbé enẹlẹ tọn ganji. Todin, eyin yẹn yí ninọmẹ ṣie lẹ jlẹdo yetọn lẹ go, e nọ gọalọna mi nado yí nukun devo do pọ́n nuhahun mítọn egbehe tọn lẹ.”—Lidia Beda, Irkoutsk.

To alọnu din, video lọ Fidèles dans les épreuves ko yin didetọ́n to ogbè 25 mẹ podọ mẹsusu wẹ yọ́n pinpẹn etọn lẹdo aihọn pé.a Video lọ blebu ko yin didohia to televiziọn lẹ ji to Saint-Pétersbourg, Omsk, podọ to tòdaho Russie tọn devo lẹ mẹ, gọna tòdaho Ukraine tọn lẹ heyin Vynnytsya, Kerch, Melitopol podọ to lẹdo Lʹviv tọn mẹ. Wedegbẹ́ akọjọpli tọn he nọ gbadopọnna sinimọto lẹ ko sọ do alọkẹyi etọn hia gando video lọ go.

Nuhe hẹn owẹ̀n video ehe tọn dohuhlọn taun wẹ apajlẹ gbẹtọ paa fọtọ́n susu he e bẹhẹn lẹ tọn, mẹhe do adọgbigbo po huhlọn gbigbọmẹ tọn jiawu po hia to owhe homẹkẹn tọn susu enẹlẹ gblamẹ. Na nugbo tọn, Kunnudetọ Jehovah tọn Union Soviétique tọn lẹ do yede hia taidi nugbonọ to whlepọn glọ. Eyin hiẹ na jlo nado pọ́n video ehe, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ na hùnhomẹ nado dike hiẹ ni mọ ẹn yí. Jaale dọnsẹpọ dopo to yé mẹ to lẹdo towe mẹ.

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Asisa Yẹdide tọn to weda 8]

Staline: U.S. Army photo

[Asisa Yẹdide tọn to weda 9]

Staline: U.S. Army photo