Din Wẹ Ojlẹ lọ Nado Ze Afọdide Nujikudo Tọn

“Nawẹ mìwlẹ gbẹ́zọ̀n linlẹn awe ṣẹnṣẹn dẹnsọ le?”—1 AHỌLU LẸ 18:21.

1. Etẹwẹ hẹn ojlẹ mítọn gbọnvo na hohowhenu tọn taun?

BE HIẸ yise dọ Jehovah wẹ Jiwheyẹwhe nugbo dopo kẹdẹ lọ ya? Be hiẹ sọ yise ga dọ dọdai Biblu tọn lẹ dlẹnalọdo ojlẹ mítọn taidi ‘azán godo tọn’ aihọn ylankan Satani tọn ya? (2 Timoti 3:1) Eyin mọ wẹ, ayihaawe ma tin dọ hiẹ na kọngbedopọ dọ ojlẹ lọ die hugan gbede pọ́n nado ze afọdide nujikudo tọn. Nude ma ko ze ogbẹ̀ susu sọmọ do owù mẹ pọ́n gbede to whenuho gbẹtọvi tọn mẹ.

2. Etẹwẹ jọ to ahọluduta whẹndo-ao Islaeli tọn mẹ to gandudu Ahọlu Ahabi tọn whenu?

² To owhe kanweko aotọ J.W.M., akọta Islaeli tọn dona basi nudide sinsinyẹn de. Mẹnu wẹ yé na sẹ̀n? Ahọlu Ahabi ze sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn daga to ahọluduta whẹndo-ao Islaeli tọn mẹ to nuyiwadomẹji asi kosi etọn Jẹzebẹli tọn glọ. Yẹwhe sinsẹ́n didetọ́n tọn de wẹ Baali yin he gbẹtọ lẹ lẹndọ e nọ wleawuna jikun po jinukun lẹ po. Susu Baali sẹ̀ntọ lẹ tọn sọgan ko yí alọ yetọn do dọnudo boṣiọ he nọtena yẹwhe yetọn kavi yé sọgan ko dẹ́ do odò hlan ẹn. Nado mọ dona Baali tọn yí do jinukun po kanlin-yìnyìn yetọn lẹ po ji, sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ nọ doalọ to hùnwhẹ zanhẹmẹ tọn lẹ mẹ hẹ ayọdetọ tẹmpli mẹ tọn lẹ. Yé sọ tindo aṣa lọ nado nọ gbleawuna yedelẹ na ohùn nido sà kọnyingbe.—1 Ahọlu lẹ 18:28.

3. Nuyiwadomẹji tẹwẹ sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn tindo do omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ji?

³ Islaelivi pipotọ 7 000 delẹ gbẹ́ nado tindo mahẹ to wunmẹ sinsẹ̀n-bibasi boṣiọ-sinsẹ̀n, fẹnnuwiwa po danuwiwa po tọn ehe mẹ. (1 Ahọlu lẹ 19:18) Yé gbọn nugbonọ-yinyin dali tẹdo haṣinṣan alẹnu yetọn tọn hẹ Jehovah Jiwheyẹwhe go, bo yin homẹkẹndo na enẹ wutu. Di apajlẹ, Ahọsi Jẹzebẹli hù yẹwhegán Jehovah tọn susu. (1 Ahọlu lẹ 18:4, 13) Na ninọmẹ sinsinyẹn ehelẹ wutu, suhugan Islaelivi lẹ tọn doalọ to bẹwlu yise tọn mẹ, bo tẹnpọn nado hẹn homẹhun Jehovah po Baali po. Ṣigba atẹṣiṣi wẹ e yin dọ Islaelivi de ni lẹ́ sọn Jehovah dè bo yì sẹ̀n yẹwhe lalo de. Jehovah dopagbe nado dona Islaelivi lẹ eyin yé yiwanna ẹn bo setonuna gbedide etọn lẹ. Ṣigba, e na yé avase dọ eyin yé gboawupo nado ‘ze yedelẹ jo mlẹnmlẹn’ hlan ẹn, yé na yin vivasudo.—Deutelonomi 5:6-10; 28:15, 63.

4. Etẹwẹ Jesu po apọsteli etọn lẹ po dọ dọ e na jọ to Klistiani lẹ ṣẹnṣẹn, podọ nawẹ dọdai enẹ ko mọ hẹndi gbọn?

⁴ Ninọmẹ mọnkọtọn tin to Mẹylọhodotọklisti mẹ to egbehe. Hagbẹ ṣọṣi tọn lẹ nọ sọalọakọ́n nado yin Klistiani lẹ, ṣigba hùnwhẹ, walọ, po nuyise yetọn lẹ po jẹagọdo nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ. Taidi Jẹzebẹli, sinsẹ̀ngán Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ nọ yin tọ́ntlọ́ngbọ́n to homẹkẹndido Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ. Sinsẹ̀ngán Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ko sọ nọgodona awhàn lẹ na owhe susu bo gbọnmọ dali doalọ to okú hagbẹ ṣọṣi tọn livi susu lẹ tọn mẹ. Godonọnamẹ sinsẹ̀n tọn mọnkọtọn hlan gandudu aihọn tọn lẹ yin alọdlẹndo to Biblu mẹ taidi ayọdide gbigbọmẹ tọn. (Osọhia 18:2, 3) To yidogọ mẹ, Mẹylọhodotọklisti fọ́n bo to alọkẹyi ayọdide paa yinukọn dogọ, etlẹ yin to sinsẹ̀ngán etọn lẹ ṣẹnṣẹn. Atẹṣiṣi daho ehe ko yin didọdai gbọn Jesu Klisti po apọsteli etọn lẹ po dali. (Matiu 13:36-43; Owalọ lẹ 20:29, 30; 2 Pita 2:1, 2) Etẹwẹ na jọ do gbẹtọ hugan liva dopo he yin hagbẹ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ go to godo mẹ? Podọ azọngban tẹwẹ sinsẹ̀n-basitọ nugbo Jehovah tọn lẹ tindo hlan omẹ ehelẹ po mẹdevo he ko yin kiklọ gbọn sinsẹ̀n lalo dali lẹpo po? Dogbigbapọnna nujijọ ayidego tọn he dekọtọn do ‘vasudo Baali tọn sọn Islaeli mẹ’ lẹ hẹn gblọndo kanbiọ ehelẹ tọn họnwun na mí hezeheze.—2 Ahọlu lẹ 10:28.

Owanyi Jiwheyẹwhe Tọn Na Omẹ Tasinyẹntọ Etọn Lẹ

5. Nawẹ Jehovah do mẹtọnhopọn owanyi tọn hia omẹ tasinyẹntọ etọn lẹ gbọn?

⁵ Homẹ ma nọ hùn Jehovah Jiwheyẹwhe nado sayana mẹhe mayin nugbonọ hlan ẹn lẹ gba. Taidi Otọ́ owanyinọ de, ojlo etọn wẹ yindọ mẹylankan lẹ ni lẹnvọjọ bo lẹkọ do ewọ dè. (Ezekiẹli 18:32; 2 Pita 3:9) Nado na kunnudenu ehe tọn, Jehovah yí yẹwhegán susu zan to azán Ahabi po Jẹzebẹli po tọn lẹ gbè nado na avase omẹ Etọn lẹ gando kọdetọn sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn tọn lẹ go. Elija yin dopo to yẹwhegán enẹlẹ mẹ. To akúdido sinsinyẹn he ko yin lilá jẹnukọn de godo, Elija dọna Ahọlu Ahabi nado pli Islaelivi lẹ po yẹwhegán Baali tọn lẹ po do Osó Kalmẹli ji.—1 Ahọlu lẹ 18:1, 19.

6, 7. (a) Nawẹ Elija do adọ̀ atẹṣiṣi Islaeli tọn hia gbọn? (b) Etẹwẹ yẹwhegán Baali tọn lẹ wà? (c) Etẹwẹ Elija wà?

⁶ Opli lọ yin bibasi to fie agbà Jehovah tọn de ko yin ‘hihọliai’ te, vlavo nado hẹn homẹhun Jẹzebẹli. (1 Ahọlu lẹ 18:30) E blawu dọ Islaelivi he wá opli lọ tẹnmẹ lẹ tindo ayihaawe gando mẹhe na penugo nugbonugbo—to Jehovah po Baali po ṣẹnṣẹn—nado hẹn jikun he dín yé te vẹkuvẹku lọ ja go. Yẹwhegán 450 wẹ ze afọ Baali tọn dai, to whenuena Elija kẹdẹ wẹ yin yẹwhegán afọzedaitọ Jehovah tọn. Nado do adọ̀ nuhahun yetọn tọn hia, Elija kanse gbẹtọ lọ lẹ dọmọ: “Nawẹ mìwlẹ gbẹ́zọ̀n linlẹn awe ṣẹnṣẹn dẹnsọ le?” Enẹgodo, po hogbe he tlẹ sọ họnwun hugan lẹ po, e ze whẹho lọ donukọnna yé dọmọ: “Eyin [Jehovah] yin Jiwheyẹwhe, mì hodo e: ṣigba e sọ yin Baali, be mì bo to hihodo e.” Nado whàn Islaelivi ayihaawenọ lẹ nado ze yede jo mlẹnmlẹn hlan Jehovah, Elija de linlẹn mẹtẹnpọn tọn de tọ́n he na do mẹhe yin Jiwheyẹwhe nugbo lọ hia. Oyìn awe dona yin hùhù taidi avọ́sinsan de, dopo na Jehovah podọ awetọ na Baali. Jiwheyẹwhe nugbo lọ na yí miyọ́n do mẹ̀ avọ́sinsan etọn. Yẹwhegán Baali tọn lẹ wleawuna avọ́sinsan yetọn, podọ na ganhiho susu yé to awhádo dọmọ: “Baali E, siọ mí.” To whenuena Elija jẹ vivlẹ yé ji, yé gbleawuna yedelẹ kaka bọ ohùn sà kọnyinai, podọ yé dawhá po vẹgokàn yetọn lẹpo po. Ṣigba yé ma mọ gblọndo depope yí.—1 Ahọlu lẹ 18:21, 26-29.

⁷ Todin ogàn Elija tọn hò. Jẹnukọn whẹ́, e jla agbà Jehovah tọn do bo bẹ oyìn-làn lọ lẹ do e ji. Enẹgodo, e degbè nado kọ̀n osin he to tọ̀zẹ́n daho ẹnẹ mẹ do avọ́sinsan lọ ji. Ehe yin wiwà whlaatọ̀n kakajẹ whenue osin gọ́ odò he yin kùnkùn lẹdo agbà lọ pé. Enẹgodo Elija hodẹ̀ dọmọ: “[Jehovah] E, Jiwheyẹwhe Ablaham tọn, Isaki tọn, po Islaeli po tọn, gbọ e ni yin yinyọnẹn to egbé dọ hiẹ wẹ Jiwheyẹwhe to Islaeli mẹ, podọ mẹmẹsi towe wẹ yẹn, podọ yẹn to onú helẹ pó wà to ohó towe ji. [Jehovah] E, siọ mi, siọ mi, na omẹ helẹ nido yọnẹn dọ hiẹ, [Jehovah], wẹ Jiwheyẹwhe [nugbo], podọ hiẹ ko sọ vọ́ ayiha yetọn lẹgọ do godo.”—1 Ahọlu lẹ 18:30-37.

8. Nawẹ Jiwheyẹwhe sè odẹ̀ Elija tọn gbọn, podọ afọdide tẹwẹ yẹwhegán lọ ze?

⁸ Jiwheyẹwhe nugbo lọ yigbe dogbọn fifiọ avọ́sinsan lọ po agbà lọ po gbọn miyọ́n sọn olọn mẹ wá dali. Miyọ́n enẹ tlẹ sọ hú osin he tin to odò he lẹdo agbà lọ pé mẹ! Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe enẹ na ko yinuwado Islaelivi lẹ ji do. ‘To afọdopolọji yé ṣinyọ́n nukunmẹ yetọn lẹ ji, yé sọ dọmọ: Jehovah wẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ! Jehovah wẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ!’ Todin Elija ze afọdide nujikudo tọn yinukọn dogọ, bo degbena Islaelivi lẹ dọmọ: “Mì bẹ yẹwhegán Baali tọn lẹ; mì dike ode sọn yé mẹ họ̀ngán blo.” Enẹgodo yẹwhegán Baali tọn 450 lọ lẹpo yin hùhù to Osó Kalmẹli kọ̀n.—1 Ahọlu lẹ 18:38-40.

9. Nawẹ sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ gbẹsọ yin whiwhlepọn gbọn?

⁹ To azán he ma sọgan yin winwọn enẹ dopolọ gbè, Jehovah hẹn jikun ja do aigba lọ ji whla tintan to owhe atọ̀n daa gblamẹ! (Jakobu 5:17, 18) Pọ́n nuhe Islaelivi lẹ na ko to didọ to yedelẹ ṣẹnṣẹn to whenuena yé lẹkọyi whé; Jehovah ko suwhẹna Jiwheyẹwhe-yinyin etọn. Etomọṣo, Baali sẹ̀ntọ lẹ ma jogbe. Jẹzebẹli zindonukọn nado to homẹkẹndo devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ. (1 Ahọlu lẹ 19:1, 2; 21:11-16) Enẹwutu tenọgligo-hinhẹn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn sọ yin whiwhlepọn whladopo dogọ. Be yé na ze yedelẹ jo mlẹnmlẹn hlan Jehovah to whenuena azán whẹdida etọn tọn na pé do Baali sẹ̀ntọ lẹ ji ya?

Ze Afọdide Nujikudo Tọn Todin

10. (a) Etẹwẹ Klistiani yiamisisadode lẹ to wiwà to egbehe? (b) Etẹwẹ e zẹẹmẹdo nado setonuna gbedide he tin to Osọhia 18:4 mẹ?

¹⁰ To egbehe, Klistiani yiamisisadode lẹ ko wazọ́n he taidi Elija tọn. Gbọn hodidọ tlọlọ po owe zinjẹgbonu lẹ po gblamẹ, yé ko na avase gbẹtọ akọta lẹpo tọn, yèdọ to Mẹylọhodotọklisti mẹ kavi to gbonu etọn, gando owù sinsẹ̀n lalo tọn go. Taidi kọdetọn de, livi susu gbẹtọ lẹ tọn ko ze afọdide nujikudo tọn nado doalọtena haṣinṣan yetọn hẹ sinsẹ̀n lalo. Yé ko klan gbẹzan yetọn lẹ do wiwe hlan Jehovah bo lẹzun devi Jesu Klisti tọn he ko yí baptẹm lẹ. Mọwẹ, yé ko siọ oylọ-basinamẹ niyaniya Jiwheyẹwhe tọn gando sinsẹ̀n lalo go dọmọ: “Mì tọ́nsọn e mẹ, mì omẹ ṣie emi, dọ mì yin mahẹtọ to ylando etọn mẹ blo, dọ mì yí to azọ̀nylankan etọn mẹ blo.”—Osọhia 18:4.

11. Etẹwẹ yin dandannu nado sọgan mọ nukundagbe Jehovah tọn yí?

¹¹ Gbẹtọ livi susu devo lẹ tin he gbẹsọ tindo ayihaawe gando nuhe yé dona wà go, dile etlẹ yindọ owẹ̀n Biblu tọn he lá Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ te nọ dọ̀n yé. Delẹ to yé mẹ nọ wá opli Klistiani tọn lẹ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, vlavo hùnwhẹ Tenu-Núdùdù Oklunọ tọn kavi adà plidopọ agbegbe tọn delẹ. Mí to tudohomẹna omẹ mọnkọtọn lẹpo nado yí sọwhiwhe do lẹnnupọndo ohó Elija tọn lẹ ji dọmọ: “Nawẹ mìwlẹ na gbọṣi ayihaawe mẹ dẹnsọ?” (1 Ahọlu lẹ 18:21, New English Bible) Kakati nado to gbàndọn, yé dona ze afọdide nujikudo tọn bo yinuwa po zohunhun po nado sọgan lẹzun sinsẹ̀n-basitọ klandowiwe Jehovah tọn he ko yí baptẹm lẹ. Nukundido ogbẹ̀ madopodo tọn yetọn tin to owù mẹ!—2 Tẹsalonikanu lẹ 1:6-9.

12. Ninọmẹ ylankan tẹ mẹ wẹ Klistiani he ko yí baptẹm delẹ ko jai jẹ, podọ etẹwẹ yé dona wà?

¹² E blawu dọ Klistiani he ko yí baptẹm delẹ ko lẹzun gbemasọtọ kavi ko gbọjọ to sinsẹ̀n-bibasi yetọn mẹ. (Heblu lẹ 10:23-25; 13:15, 16) Mẹdelẹ ko hẹn zohunhun yetọn bu na obu homẹkẹn tọn, tuklajijẹ nado mọ dandannu gbẹ̀mẹ tọn lẹ, vivẹnudido nado jẹ adọkun, kavi afọdidona gbẹdudu ṣejannabi tọn lẹ wutu. Jesu na avase dọ onú ehelẹ na hẹn hodotọ etọn delẹ dahli, finyọ́n yé hù, bo nasọ domọwle yé. (Matiu 10:28-33; 13:20-22; Luku 12:22-31; 21:34-36) Kakati nado “gbẹ́zọ̀n linlẹn awe ṣẹnṣẹn,” omẹ mọnkọtọn lẹ dona “dovivẹnu bo lẹnvọjọ” gbọn afọdide nujikudo tọn zize nado yinuwa sọgbe hẹ klandowiwe yetọn hlan Jiwheyẹwhe dali.—Osọhia 3:15-19.

Opodo Ajiji Sinsẹ̀n Lalo Tọn

13. Basi zẹẹmẹ ninọmẹ Islaeli tọn to whenuena Jehu yin dide taidi ahọlu.

¹³ Nuhe jọ to Islaeli to nudi owhe 18 to whenuena whẹho Jiwheyẹwhe-yinyin tọn lọ yin dididẹ to Osó Kalmẹli ji godo do nuhewutu gbẹtọvi lẹ dona ze afọdide nujikudo tọn to niyaniya mẹ todin hia. Azán whẹdida Jehovah tọn sọta sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn wá to ajijimẹ podọ to madonukun mẹ to lizọnyizọn Eliṣa tọn whenu, mẹhe jẹ otẹn Elija tọn mẹ. Jeholami, visunnu Ahọlu Ahabi tọn to gandu to Islaeli, bọ Jẹzebẹli gbẹ́ pò to ogbẹ̀ taidi onọ̀ ahọlu tọn. Eliṣa wà dẹẹdẹ bo do devi etọn hlan nado samisisana Jehu, awhàngán awhànpa Islaeli tọn taidi ahọlu yọyọ. To ojlẹ enẹ mẹ, Jehu tin to whèzẹtẹn-waji Jọdani tọn to Lamọti-gileadi, bo to anadena awhàn de sọta kẹntọ Islaeli tọn lẹ. Ahọlu Jeholami tin to agbàdo Jẹzleẹli tọn mẹ sẹpọ Mẹgido nado sọgan jẹgangan sọn alán awhàngbenu tọn de mẹ.—2 Ahọlu lẹ 8:29–9:4.

14, 15. Azọ́ndenamẹ tẹwẹ Jehu mọyi, podọ nawẹ e yinuwa gbọn?

¹⁴ Nuhe Jehovah degbena Jehu nado wà die: “Hiẹ nasọ hò owhé Ahabi mẹmẹnu towe tọn, na yẹn nido yiahọsu ohùn mẹmẹsi ṣie lẹ yẹwhegán lẹ tọn, po ohùn mẹmẹsi OKLUNỌ tọn lẹpo po tọn, to alọ Jẹzebẹli tọn mẹ. Na owhé Ahabi tọn pete na dọ̀n . . . Avún lẹ nasọ dù Jẹzebẹli to ogle Jẹzleẹli tọn mẹ, mẹde ma nasọ tin nado dì i.”—2 Ahọlu lẹ 9:7-10.

¹⁵ Dawe nujikudonọ de wẹ Jehu yin. Matin gbàndindọn, e biọ kẹkẹ etọn mẹ bo dedo Jẹzleẹli po wezun po. Nuhọ́tọ de to Jẹzleẹli doayi kẹkẹ-kùnkùn Jehu tọn go bo na linlin hlan Ahọlu Jeholami, podọ to enẹ sise mẹ Jeholami biọ kẹkẹ etọn mẹ bo tọ́n nado yì pé awhàngán etọn. To whenuena yé pé, Jeholami kanse dọmọ: “Jijọho e yin, Jehu?” Jehu sọ gblọn dọmọ: “Jijọho tẹ, dẹnsọ mọ le galilọ Jẹzebẹli onọ̀ towe tọn lẹ, po afinyọn etọn lẹ po yin susu sọmọ?” Enẹgodo, whẹpo Ahọlu Jeholami nado penugo bo họnyi, Jehu de ogá etọn bo hù Jeholami po ogába he biọ ahun etọn mẹ de po.—2 Ahọlu lẹ 9:20-24.

16. (a) Ninọmẹ tẹwẹ ahọluzọnwatọ họ̀nmẹ tọn Jẹzebẹli tọn lẹ pannukọn to ajijimẹ? (b) Nawẹ ohó Jehovah tọn mọ hẹndi do Jẹzebẹli ji gbọn?

¹⁶ To afọdopolọji, Jehu dowezun yì tòdaho lọ mẹ po kẹkẹ etọn po. Jẹzebẹli he ko bẹ nusá do nukun mẹ, pọ́n odò hlan gbọ̀n vẹsẹnu bo yí avùnnukundiọsọmẹ budonamẹ tọn de do pé Jehu. Kakati nado pọ́n e dè, Jehu biọ alọgọ dọmọ: “Mẹnu wẹ tin to adà ṣie ji? Mẹnu?” Todin devi Jẹzebẹli tọn lẹ dona ze afọdide nujikudo tọn. Ahọluzọnwatọ họ̀nmẹ tọn awe kavi atọ̀n de ota tọ́n gbọn vẹsẹnu lọ. Nugbonọ-yinyin yetọn yin whiwhlepọn to afọdopolọji. “Sisẹ ẹ dlan odò” wẹ Jehu degbè dọ. Ahọluzọnwatọ lọ lẹ sisẹ Jẹzebẹli dlan ali ji to odò, fie ewọ yin afọtùn e ji gbọn osọ́ Jehu tọn lẹ po kẹkẹ etọn po dali te. Gbọnmọ dali mẹhe yin tọ́ntlọ́ngbọ́n to sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn mẹ to Islaeli wá opodo he e jẹna lọ. Whẹpo ojlẹ do sọ nado dì i, avún lẹ ko dù olàn etọn, kẹdẹdile e ko yin didọdai do.—2 Ahọlu lẹ 9:30-37.

17. Nujijọ sọgodo tọn tẹ mẹ wẹ whẹdida Jiwheyẹwhe tọn sọta Jẹzebẹli dona hẹn yise mítọn lodo te?

¹⁷ Opodo mẹhẹnjọsi tọn mọnkọtọn na wá ayọdetọ yẹhiadonu tọn lọ he nọ yin yiylọdọ “Babilọni Daho” lọ ji. Ayọdetọ lọ nọtena sinsẹ̀n lalo aihọn Satani tọn lẹ, he wá sọn tòdaho hohowhenu Babilọni tọn mẹ. To opodo sinsẹ̀n lalo tọn godo, Jehovah Jiwheyẹwhe na lilẹ́ ayidonugo etọn hlan gbẹtọvi he to godonọna adà aihọn Satani tọn devo lẹpo. Omẹ ehelẹ lọsu na yin vivasudo nado jla aimẹ do na aihọn yọyọ dodowiwa tọn de.—Osọhia 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.

18. To okú Jẹzebẹli tọn godo, etẹwẹ jọ do Baali sẹ̀ntọ lẹ go to Islaeli?

¹⁸ To okú Jẹzebẹli tọn godo, Ahọlu Jehu ma dọngbàn to kúnkan Ahabi tọn lẹ po godonọnamẹtọ tangan etọn lẹpo po huhusudo mẹ. (2 Ahọlu lẹ 10:11) Ṣigba Islaelivi Baali sẹ̀ntọ susu gbẹsọ pò to otò lọ mẹ. Gando yé go, Jehu ze afọdide nujikudo tọn nado do “vivẹnu [etọn] na OKLUNỌ” hia. (2 Ahọlu lẹ 10:16) Gbọn yẹdoklọmẹ dali, Jehu do ede hia taidi Baali sẹ̀ntọ de bo wleawuna hùnwhẹ daho de to tẹmpli Baali tọn he Ahabi ko gbá to Samalia mẹ. Baali sẹ̀ntọ Islaeli tọn lẹpo wẹ wá hùnwhẹ lọ tẹnmẹ. Yemẹpo wẹ yin ginglọndo tẹmpli lọ mẹ bo yin hùhù gbọn awhànfuntọ Jehu tọn lẹ dali. Biblu dotana kandai lọ po ohó helẹ po dọmọ: “Le wẹ Jehu và Baali do sọn Islaeli mẹ.”—2 Ahọlu lẹ 10:18-28.

19. Nukundido jiawu tẹwẹ to tepọn “gbẹtọ susugege” he yin sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ?

¹⁹ Sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn yin didesẹ mlẹnmlẹn sọn Islaeli. Mọdopolọ, ayihaawe ma tin dọ sinsẹ̀n lalo aihọn ehe tọn lẹ na wá opodo to ajijimẹ to aliho mẹhẹnjọsi tọn mẹ. Adà mẹnu tọn mẹ wẹ hiẹ na nọ̀ to azán whẹdida tọn daho enẹ gbè? Ze afọdide nujikudo tọn todin nado sọgan tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado yin hihia dogọ “gbẹtọ susugege” he na lùn “nukunbibia daho” lọ tọ́n lẹ. To whenẹnu lo, hiẹ na penugo nado pọ́n godo hlan po ayajẹ po, podọ hiẹ na pà Jiwheyẹwhe na whẹdida hinhẹnṣẹ sọta “ayọdetọ daho lọ, he yí ayọdide etọn do hẹn aigba gble.” To pọmẹ hẹ sinsẹ̀n-basitọ nugbo devo lẹ, hiẹ na kọngbedopọ hẹ hogbe ohàn ojlofọndotenamẹ tọn he ogbè olọn mẹ tọn lẹ to jiji dọmọ: “Halleluia: na [Jehovah] Jiwheyẹwhe Ganhunupo duahọlu.”—Osọhia 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6.

Kanbiọ He Na Yin Ayihamẹlẹnpọn Deji Lẹ

• Nawẹ Islaeli tlọ́ biọ Baali sinsẹ̀n mẹ to hohowhenu gbọn?

• Atẹṣiṣi daho tẹwẹ Biblu dọ dọdai etọn, podọ nawẹ dọdai enẹ ko mọ hẹndi gbọn?

• Nawẹ Jehu sukúndona sinsẹ̀n-bibasi Baali tọn gbọn?

• Etẹwẹ mí dona wà nado lùn azán whẹdida tọn Jiwheyẹwhe tọn tọ́n?

[Yẹdide otò tọn to weda 25]

(Nado mọ yẹdide ganji, pọ́n zinjẹgbonu)

Soko

Afẹki

Helkati

Jọkneami

Mẹgido

Taanaki

Dotani

SAMALIA

Ṣunẹmi

Ẹn-dọli

Oflahi

Jẹzleẹli

Ibleami (Gati-limmọni)

Tilza

Bẹti-ṣẹmẹṣi

Bẹti-ṣeani (Bẹti-ṣani)

Jabẹṣi-gileadi?

Owhé Albẹli tọn

Abẹli-mẹholahi

Lamọti-gileadi

Osó lẹ

Osó Kalmẹli

Osó Tabọli

Molẹhi

Osó Gilboa

[Tọ̀sisa lẹ]

Ohù Méditerranée

Ohù Galili tọn

Otọ̀

Tọ̀sisa Jọdani tọn

[Sinwhín podọ dotọ]

Tọ̀sisa Halọdi tọn

[Asisa Yẹdide tọn]

Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Yẹdide to weda 26]

Yẹwheho Ahọluduta lọ tọn didọ po opli Klistiani tọn lẹ yìyì to gbesisọmẹ po yin adà tangan sinsẹ̀n-bibasi nugbo tọn lẹ

[Yẹdide to weda 28, 29]

Taidi Jehu, mẹhe jlo na lùn azán Jehovah tọn tọ́n lẹpo dona ze afọdide nujikudo tọn