Kanlin lẹ Nọ Pagigona Jehovah
KIKLO-YINYIN Jehovah tọn nọ sọawuhia to kanlin gbémẹ tọn lẹ mẹ. Jiwheyẹwhe nọ penukundo kanlin lẹ go ganji, kẹdẹdile e nọ penukundo gbẹtọvi lẹ go do. (Psalm 145:16) Nuṣiwa nankọtọn die e na yin nado mọhodọdo Omẹ lọ he dá kanlin po gbẹtọvi lẹ po go! Dile etlẹ yindọ dawe dodonọ de wẹ Job yin, e suwhẹna “ede hú na Jiwheyẹwhe.” Enẹwutu Job dona plọn nususu dogọ!—Job 32:2; 33:8-12; 34:5.
Apajlẹ he yin nina Job sọn kanlin gbémẹ tọn lẹ mẹ dohia ẹ dọ gbẹtọvi lẹ ma tindo jlọjẹ depope nado mọhodọdo aliho Jiwheyẹwhe tọn lẹ go. Lehe enẹ họnwun ganji do sọ to whenuena mí gbadopọnna nuhe Jehovah dọna devizọnwatọ etọn Job lẹ!
Yé Ma Tindo Nuhudo Alọgọ Gbẹtọ Tọn
Job ma sọgan mọ gblọndo na kanbiọ he Jiwheyẹwhe kanse lẹ dogbọn gbẹzan kanlin lẹ tọn dali. (Job 38:39-41) E họnwun dọ Jehovah nọ wleawu núdùdù tọn na kinnikinni po ohọ́n po matin alọgọ gbẹtọ tọn. Dile etlẹ yindọ ohọ́n lẹ nọ to zinzlọn pé nado dín núdùdù, ayihaawe ma tin dọ Jiwheyẹwhe wẹ nọ yìn yé.—Luku 12:24.
Job bọnùdo to whenuena Jiwheyẹwhe kanhose e dogbọn kanlin gbémẹ tọn lẹ dali. (Job 39:1-8) Gbẹtọ de ma sọgan basi hihọ́na tẹ́gbọ́ẹ osé ji tọn po agbanlin lẹ po. Yèdọ, e ma tlẹ nọ bọawu paali nado dọnsẹpọ tẹ́gbọ́ẹ osé ji tọn lẹ! (Psalm 104:18) Nuyọnẹn he Jiwheyẹwhe na agbanlinsi wẹ nọ gọalọna ẹn nado klan ede dovo to zungbo mẹ to whenuena vijiji etọn to sisẹpọ. E nọ penukundo ovi etọn lẹ go ganji, ṣigba to whenuena yé ‘whẹ́n pete,’ yé nọ ‘tọ́n yì bo masọ nọ lẹgọ ba.’ To whenẹnu, yé nọ jẹ nukunpedo yedelẹ go ji.
Kẹtẹkẹtẹ gbémẹ tọn nọ dlú pé po awuvivo po to zungbo mẹ. Job ma sọgan yí gbekanlin ehe zan nado bẹ agbàn lẹ. E nọ dín ‘amà omú lẹpo mọ,’ bosọ nọ dán gbọ̀n pópló lẹ ji nado mọ núdù. Kanlin ehe ma na yí fininọ gbẹtọ lẹ tọn fie núdùdù sọgan yawu yin mimọ te do diọ mẹdekannujẹ etọn to zungbo mẹ gba. “Ewọ ma nọ sè abobo azọ́ngán lọ tọn,” na kẹtẹkẹtẹ gbémẹ tọn nọ doafọgemẹ eyin gbẹtọ lẹ yangbé fininọ etọn tọn.
Enẹgodo Jiwheyẹwhe donù ogbéyìn go. (Job 39:9-12) Whenuho-kantọ dòkuntọ Glẹnsinu lọ Austen Layard wlan gando kanlin ehe go dọmọ: “E taidi dọ yẹdide ogbéyìn tọn he nọ saba yin mimọ to nudohia anazọnwiwa tọn lẹ mẹ do kanlin [ehe] hia taidi nuhe dobu bosọ nọ yin ogbé etọn yàn tlala taidi kinnikinni. Ahọlu nọ saba yin mimọ nado to ahidi hẹ ẹ, podọ awhànfuntọ lẹ nọ dómọna ẹn vlavo to osọ́ ji kavi po afọ po.” (Nineveh and Its Remains, 1849, Bladopọ 2, weda 326) Ṣogan, gbẹtọ nuyọnẹntọ de ma nọ tẹnpọn nado hẹn ogbéyìn huhlọnnọ lọ wá anademẹ etọn glọ gba.—Psalm 22:21.
Nudida Awànọ lẹ Nọ Pagigona Jehovah
Todin Jiwheyẹwhe kanhose Job gando nudida awànọ lẹ go. (Job 39:13-18) Adọwé nọ zlọn gbọ̀n aga po awà huhlọnnọ etọn lẹ po. (Jẹlemia 8:7) Dile etlẹ yindọ ogongo nọ hò awà etọn lẹ, e ma sọgan zlọn gba. Ogongo ma nọ doazìn etọn lẹ do adọ́ he yin didó do atin de ji mẹ dile adọwé nọ wà do gba. (Psalm 104:17) Kakatimọ e nọ kùn odò do kọ́gudu mẹ bo nọ doazìn etọn lẹ do finẹ. Ṣigba ohẹ̀ ehe ma nọ jo azìn etọn lẹ do gba. Azìn lọ lẹ nọ yin hinhẹn do ninọmẹ he sọgbe mẹ to okọ́ glọ dile ohẹ̀ asu po asi po lọ to nukunpedo yé go.
E sọgan taidi dọ ogongo lọ “wọ̀n nuyọnẹn” to whenuena e mọ owù hlan nukọn bo yinuwa taidi dọ e to hinhọ̀n. Ṣigba, otanwe lọ An Encyclopedia of Bible Animals dọmọ: “Ayiha wintinwintin nado fẹayihasẹna [kanlin devo lẹ] wẹ ehe yin: [ogongo lẹ] na do yedelẹ hia bo hò awà yetọn lẹ nado dọ̀n ayidonugo kanlin kavi mẹdepope he dobuna yé tọn, bo gbọnmọ dali fẹayihasẹna yé sọn azìn lọ lẹ kọ̀n.”
Nawẹ ogongo nọ “ṣàn osọ́ po hihẹtọ etọn po kò” gbọn? Otanwe The World Book Encyclopedia dọmọ: “Ogongo ma sọgan zlọn, ṣigba e diyin na wezunhinhọ̀n etọn to aigba ji. Asá gaa etọn sọgan dlẹn na (mẹtlu 4,6) dile e to wezunhọ̀n bọ awuyiya etọn nọ yì nudi (kilomẹtlu 64) to ganhiho dopo mẹ.”
Jiwheyẹwhe Na Hlọnhlọn Osọ́ Lẹ
To enẹgodo, Jiwheyẹwhe kanhose Job dogbọn osọ́ dali. (Job 39:19-25) To hohowhenu, awhànfuntọ lẹ nọ hoavùn to osọ́ ji, podọ osọ́ lẹ nọ dọ̀n awhànkẹkẹ he mẹ húnkùntọ de podọ vlavo awhànfuntọ awe tin te lẹ. Osọ́ he to jejeji nado funawhàn nọ dawhá bo nọ tùnafọ aigba. Ohí ma nọ dobuna ẹn podọ e ma nọ hẹn ẹn nado lẹkọ pọ́n godo. Eyin opẹ̀n dọnú, osọ́ lọ nọ yinuwa taidi dọ e to didọmọ, “Hahaa!” E nọ zindonukọn po adán po, ‘bo nọ ze aigba mì.’ Ṣogan, osọ́ lọ nọ setonuna hihẹtọ etọn.
To zẹẹmẹ nuyijlẹdonugo tọn de mẹ, Layard he yin whenuho-kàntọ dòkuntọ de wlan dọmọ: “Dile e tlẹ miọn taidi lẹngbọvu, bo ma tindo nuhudo nuhe na deanana ẹn devo depope tọn zẹ̀ ayú-kàn [he nọ yin sìnsìn lẹdo ota etọn] go, eyin osọ́-asi Arabe tọn sè awhágbe awhàn tọn to otò lọ mẹ, bo mọ bọ hihẹtọ etọn to owhán mímí, nukun etọn lẹ nọ sẹ́ taidi miyọ́n, awọntin-slo vẹẹ ṣẹ́ṣẹ́ etọn nọ vlọ́n, okọ̀ etọn nọ há to aliho mẹhẹnjọsi tọn de mẹ, podọ osí po okọ̀-fún etọn po nọ fọ́n bọ jẹhọn nọ ze e.”—Discoveries Among the Ruins of Nineveh and Babylon, 1853, weda 330.
Lẹnnupọndo Gàngàn po Akùn po Ji
Jehovah lẹ́ ayidonugo etọn hlan ohẹ̀ devo lẹ ji. (Job 39:26-30) Gàngàn lẹ ‘nọ zlọn yì aga bosọ nọ dlẹn awà yetọn lẹ hlan jẹhọn.’ Owe lọ The Guinness Book of Records dlẹnalọdo faucon pèlerin he yin gàngàn wunmẹ tangan de taidi ohẹ̀ he nọ zlọn po awuyiya po hugan bo dọ dọ “awuyiya etọn nọ jẹ agayiyi pete etọn kọ̀n to whenuena e jo ede do na jẹhọn pànta aigba sọn aga fiofio . . . kavi to whenuena e jlo na wle nude to agahomẹ.” Ohẹ̀ ehe ko penugo nado họ̀nwezun sọn aga wá odò na kilomẹtlu 349 to ganhiho dopo mẹ!
Akùn lẹ ko zlọn po awuyiya he hugan kilomẹtlu 30 to ganhiho dopo mẹ tọn po. Job yí gbẹzan he nọ juwayi plaun jlẹdo awuyiya akùn he to núdùdù dín de tọn go. (Job 9:25, 26) Jiwheyẹwhe nọ na mí huhlọn nado doakọnnanu, taidi dọ mí tin to awà akùn tọn he ma nọ yọ́n nudikọ lẹ ji nkọ. (Isaia 40:31) To whenuena akùn to zinzlọn, e nọ yí jẹhọn gbigblọ he to tìtì biọ agahomẹ zan. Ohẹ̀ lọ nọ to zinzlọn lẹdope to lẹdo he gblọ lọ mẹ, podọ ehe nọ ze e yì aga dogọ. Eyin akùn yì aga jẹ obá de mẹ, e nọ sẹtẹn jẹ awà he gblọ devo ji bo sọgan gbọṣi aga na ganhiho susu lẹ matin huhlọn susu yiyizan.
Akùn nọ “basi adọ́ etọn do oji aga” to fie alọ ma sọgan plá, bo nọ gbọnmọ dali de ovi etọn lẹ sọn owù mẹ. Jehovah ko dá akùn nado nọ wà ehe to jọwamọ-liho. Podọ na huhlọn numimọ tọn he Jiwheyẹwhe na akùn wutu, “nukun etọn lẹ nọ to pinpọn [hlan] aganu boboe.” Nugopipe akùn tọn nado diọ ayidonugo nukun etọn tọn po awuyiya po nọ hẹn yọnbasi na ẹn nado hẹn nukun do kanlin he e jlo na wle kavi kanlin kúkú de ji dile e tlọ́n aga bo jlo na wle nude to odò. Akùn sọgan dù kanlin kúkú lẹ, sọmọ bọ “fie alantọṣiọ lẹ te, finẹ wẹ ewọ nọ te.” Ohẹ̀ ehe nọ wle kanlin pẹvipẹvi lẹ bo nọ hẹn yé yì na ovi etọn lẹ.
Jehovah Gbẹnuna Job
Whẹpo do kàn kanbiọ devo lẹ sè Job gando kanlin lẹ go, Jiwheyẹwhe gbẹnuna ẹn. Etẹwẹ yin nuyiwa Job tọn? E whiwhẹ ede bo kẹalọyi ayinamẹ devo he yin nina ẹn lẹ.—Job 40:1-14.
To obá he mẹ mí jẹ to kandai gbọdo numimọ Job tọn mẹ ehe, mí mọ nuplọnmẹ titengbe de yí. Nuplọnmẹ lọ wẹ yindọ: Gbẹtọ ma tindo whẹjijọ depope nado mọhodọdo Ganhunupotọ lọ go. Mí dona nọ dọho bo nọ yinuwa to aliho he na hẹn homẹhun Otọ́ olọn mẹ tọn mítọn mẹ lẹ. Humọ, nuhe dona nọ duahunmẹna mí hugan wẹ yin lehe oyín Jehovah tọn na yin kinklandowiwe bọ nupojipetọ-yinyin etọn na yin whẹsuna do.
Dẹgbó Nọ Pagigona Jiwheyẹwhe
Jiwheyẹwhe sọ lilẹ́ ayidonugo etọn hlan kanlin lẹ, bo kanhose Job gando Behémoth, he yin linlẹn to paa mẹ nado yin dẹgbó go. (Job 40:15-24) Dẹgbó he ko whẹ́n ganji sọgan dite na mẹtlu ẹnẹ jẹ atọ́n podọ zínpinpẹn etọn sọgan yì kilo 3 600. “Huhlọn [dẹgbó tọn] tin to adaja etọn lẹ mẹ.” Ayú titli hòtò etọn tọn nọ gọalọ taun dile dẹgbó he afọ etọn whègli taun to agbasa ede tọn dọ̀n gbọn zannu lẹ ji to otọ̀ mẹ. Na nugbo tọn gbẹtọ ma sọgan jlẹ́te hẹ dẹgbó, he tindo agbasa-gbó, onù daho gblagada po aglànká huhlọnnọ po gba.
Dẹgbó nọ tọ́nsọn otọ̀ mẹ nado dù “ogbé.” Etẹ nkọ, e taidi dọ amamú he tin lẹdo osó blebu dopo dona biọ adọgo etọn mẹ nado hẹn ẹn dogbẹ̀! E nọ dù amà nudi kilo 90 jẹ 180 egbesọegbesọ. Eyin dẹgbó ko dùnú gọ́ho, e nọ mlọnai to atin lotusi lẹ glọ kavi to yẹtẹn atin wilo tọ̀pẹṣẹ tọn lẹ tọn mẹ. Eyin otọ̀ he mẹ e nọ nọ̀ gọfla, dẹgbó sọgan hẹn ota etọn do aga bo lìntọ̀ pànta agbówhẹn. Eyin Job pehẹ onù daho gblagada dẹgbó tọn po adú gaa etọn lẹ po, e ma na tindo jintli lọ nado yí omlẹn do sọ́ awọntin etọn gba.
Leviatani Nọ Hẹn Pipà Wá Na Jiwheyẹwhe
Enẹgodo Job sèhó gando Leviatani go. (Job 41:1-34) Hogbe Heblugbe tọn lọ dlẹnalọdo “kanlin he agbasa etọn yin linlọ̀n”—e taidi dọ oló wẹ. Be Job sọgan hẹn Leviatani zun aihundanu na ovi lẹ ya? Gbede pọ́n! Nujijọ he mẹ gbẹtọ dukosọ hẹ kanlin ehe te delẹ ko dohia dọ owùnu daho wẹ e yin. Na nugbo tọn, eyin gbẹtọ de tẹnpọn nado ze alọ do Leviatani ji, ahididi lọ na dibla sinyẹn jẹ obá lọ mẹ bọ e ma na vọ́ enẹ wà gbede to gbẹzan etọn mẹ!
Eyin Leviatani ze ota etọn daga sọn osin mẹ to owhè ṣadádá mẹ, nukun etọn lẹ nọ sẹ́ “taidi wundama afọnnu tọn lẹ.” Ofló titli Leviatani tọn lẹ yin súsú gbanun-gbanun, podọ agbán ohúnọ lẹ tin to ayú etọn mẹ, ehe sòpẹ́n ma nọ lùntọ́n po awubibọ po, nẹmunẹmu wẹ ohí po owhán po tọn. Ofló didá he tin to hòtò oló tọn ji lẹ nọ taidi ‘adanwànu nulili tọn’ to ababá mẹ. Adán etọn to otọ̀ mẹ nọ fiẹ taidi azọ̀nhùnú de. Podọ na kiklo, gbaja, gọna adanwànu etọn he yin onù po osi huhlọnnọ de po wutu, Leviatani ma nọ dibusi nudepope.
Job Vẹvẹ
Job yigbe dọ emi ko ‘dọ nuhe emi ma tunwun lẹ na onú lẹ jiawu na emi gbau.’ (Job 42:1-3) E kẹalọyi nugbẹnamẹ Jiwheyẹwhe tọn, vẹvẹ, bo lẹnvọjọ. Họntọn etọn lẹ yin wiwọhẹ, ṣigba ewọ yin didona susugege.—Job 42:4-17.
Lehe e yin nuyọnẹnnu do sọ nado hẹn numimọ Job tọn do ayiha mẹ! Vlavo mí ma sọgan na gblọndo na kanbiọ he Jiwheyẹwhe kanse e lẹpo. Ṣigba, mí sọgan podọ mí dona do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn hia na nudida jiawu susu he to gigopana Jehovah lẹ.
[Yẹdide lẹ to weda 13]
Tẹ́gbọ́ẹ osé ji tọn
Ohọ́n
Kinnikinni-si
[Yẹdide lẹ to weda 14]
Kẹtẹkẹtẹ gbémẹ tọn
Ogongo nọ dogodo azìn etọn lẹ, ṣigba e ma nọ jo yé do gba
Azìn ogongo tọn lẹ
[Yẹdide lẹ to weda 15]
Gàngàn
Osọ́-asi
Akùn
[Asisa Yẹdide tọn]
Gàngàn: © Joe McDonald/Visuals Unlimited
[Yẹdide lẹ to weda 16]
Behémoth yin linlẹn to paa mẹ nado yin dẹgbó
Leviatani yin linlẹn nado yin oló huhlọnnọ