“Nunina Họakuẹ” de Na Pologne

TO 6 juillet 1525, Ahọluigbagán Albrecht Hohenzollern tọn lá sinsẹ̀n Luther tọn taidi sinsẹ̀n otò lọ tọn. Gbọnmọ dali, whèzẹtẹn Prusse tọn he yin lẹdo pẹvi de to ahọluduta Pologne tọn mẹ to ojlẹ lọ mẹ, lẹzun ayimatẹn tintan to Europe he kẹalọyi nuplọnmẹ Martin Luther tọn.

Albrecht jlo dọ Königsberg—tatọ́-tònọ whèzẹtẹn Prusse tọn—ni lẹzun ahọnkan sinsẹ̀n Plọtẹstan tọn. E ze wehọmẹ alavọ tọn de dai do tòdaho lọ mẹ bo nọgodona zinjẹgbonu owe Luther tọn lẹ to ogbè voovo lẹ mẹ. To 1544, ahọluigbagán lọ sọ degbè dọ Pologne-nu he tin to aigba etọn lẹ ji lẹ dona nọ dotoaina apadewhe Owe-wiwe tọn he na yin hihia na yé to ogbè yetọn mẹ. Ṣigba, lẹdogbedevomẹ Biblu tọn depope ma ko tin to ogbè Pologne tọn mẹ.

Lẹdogbedevomẹ He Yí Hogbe He Bọawu lẹ Zan

Nado dín pọngbọ na nuhahun ehe, Albrecht jẹ mẹhe sọgan basi lẹdogbedevomẹ Owe-wiwe Glẹki tọn do Pologne-gbè mẹ de dín ji. To nudi owhe 1550, e yí Jan Seklucjan he yin wekantọ, owe-sàtọ, podọ wezintọ de nado wazọ́n na ẹn. Seklucjan mọ gbedewema yí to Wehọmẹ Alavọ Leipzig tọn mẹ bosọ yin yinyọnẹn taidi mẹhe nọ doadihomẹna Katoliki lẹ gbọn sinsẹ̀n-nuplọnmẹ Plọtẹstan tọn hinhẹn gbayipe dali. Na nugbo tọn, e họnyi Königsberg to ojlẹ de mẹ to vivẹnudido mẹ ma nado yì owhẹ̀ nukọn na godoninọna sinsẹ̀n-nuplọnmẹ etọn lẹ wutu.

Jan Seklucjan tin to jejeji nado de lẹdogbedevomẹ Owe-wiwe tọn tọ́n to Pologne-gbè mẹ. Owhe dopo poun to whenuena Seklucjan yin azọ́ndena godo, vọkan tintan Owe Wẹndagbe Matiu tọn lẹ yin zinzinjẹgbonu. Lẹdogbedevomẹ ehe bẹ zẹẹmẹ gigọ́ lẹ po nudọnamẹ alọgọnamẹ tọn lẹ po hẹn he dọ aliho devo he mẹ wefọ tangan delẹ sọgan yin lilẹdogbedevomẹ te. Ojlẹ vude to enẹgodo, Seklucjan deanana zinjẹgbonu lẹdogbedevomẹ de tọn he bẹ Owe Wẹndagbe tọn ẹnẹ lẹpo hẹn. To owhe atọ̀n poun gblamẹ, e ko zín Owe-wiwe Glẹki tọn blebu jẹgbonu.

Nado basi lẹdogbedevomẹ he sọgbe, lẹdogbedevomẹ-basitọ lọ yí vọkan Biblu Glẹkigbe tọn zan. Humọ, hodidọ bẹjẹeji tọn zinjẹgbonu 1551 tọn dọ dọ lẹdogbedevomẹ Latin tọn lẹ gọna “lẹdogbedevomẹ devo lẹ” he yin lilẹ́ sọn Latin mẹ sọ yin yiyizan ga. Stanisław Rospond he basi owe lọ, Studies on the Polish Language of the 16th Century, basi zẹẹmẹ lẹdogbedevomẹ ehe tọn taidi owe he yin lilẹdogbedevomẹ to “aliho dagbe he bọawu nado hia de mẹ.” Lẹdogbedevomẹ-basitọ lọ ma yí “hogbe gigẹdẹ lẹ” zan, wẹ Rospond dọ. Kakatimọ, e dovivẹnu nado yí hogbe Pologne-gbè tọn he bọawu lẹ zan.

Dile etlẹ yindọ Seklucjan wẹ deanana azọ́n ehe, kunnudenu dohia dọ e ma yin ewọ wẹ basi lẹdogbedevomẹ lọ gba. To whelọnu lo, weyọnẹntọ tẹwẹ basi lẹdogbedevomẹ lọ? Stanisław Murzynowski wẹ, yèdọ dawe he sọgan ko tindo owhe 20 linlán to whenuena Seklucjan yí ì na azọ́n sinsinyẹn ehe.

Murzynowski yin jiji to gbétatò de mẹ, ṣigba to whenuena e whẹ́n mẹho, otọ́ etọn do e hlan Königsberg nado yì plọn Glẹkigbe po Heblugbe po. To nukọn mẹ, Murzynowski bẹ Wehọmẹ Alavọ tọn to Wittenberg, Allemagne, fihe e sọgan ko dukosọ hẹ Martin Luther te. Wehọmẹvi jọja lọ dotoaina nuplọnmẹ Philipp Melanchthon tọn lẹ, mẹhe na ko gọalọna ẹn nado yọ́n Glẹkigbe po Heblugbe po ganji. To wehọmẹ yìyì dogọ to Italie godo, Murzynowski lẹkọyi Königsberg bo yigbe nado wazọ́n na Ahọluigbagán Albrecht.

“Murzynowski yí sọwhiwhe do wazọ́n ganji,” wẹ Maria Kossowska wlan to owe etọn The Bible in the Polish Language mẹ, “ṣigba e ma dọ̀n ayidonugo wá ede ji, dín otẹn yindidi tọn, kavi biọ dọ yinkọ etọn ni yin kinkàn do weda tintan lẹdogbedevomẹ lọ tọn ji gba.” Na nugbo tọn, jọja ehe wlanwe gando nugopipe ede tọn lẹ go dọmọ: “N’ma tlẹ yọnẹn eyin Latin wẹ n’yọnkàn ganji kavi Pologne-gbè.” Mahopọnna ayihaawe etọn, Murzynowski yí adà daho wà to Ohó Jiwheyẹwhe tọn hinhẹn tin-to-aimẹ na omẹ Pologne tọn lẹ. Azọnwatọgbẹ́ etọn, Seklucjan, ylọ lẹdogbedevomẹ he yé basi lọ dọ “nunina họakuẹ” de na Pologne.

Dopo to Nunina Họakuẹ Hugan lẹ Mẹ

Sọn whenue lẹdogbedevomẹ Biblu tọn tintan yin zinzinjẹgbonu to Pologne-gbè mẹ, susu devo lẹ ko bọdego. To 1994, Les Écritures grecques chrétiennes—Traduction du monde nouveau yin didetọn, podọ to 1997, Biblu Les Saintes Écritures—Traduction du monde nouveau blebu yin didetọn to Pologne-gbè mẹ. Lẹdogbedevomẹ-basitọ lọ lẹ, he ma dọ̀n ayidonugo wá yede ji, dovivẹnu nado lilẹ́ Ohó Jiwheyẹwhe tọn to aliho he sọgbe de mẹ bo tẹnpọn nado yí hogbe egbezangbe tọn he bọawu lẹ zan, e ma yin dehe yin yiyizan to owhe kanweko 16tọ whenu.

To egbehe, Biblu blebu kavi apadewhe etọn tin-to-aimẹ to nudi ogbè 2 400 mẹ. Eyin hiẹ tindo lẹdogbedevomẹ Ohó Jiwheyẹwhe tọn he sọgbe de to ogbè towe mẹ, dopo to nunina họakuẹ hugan he hiẹ sọgan mọyi lẹ mẹ wẹ e yin, yèdọ nunina de sọn Jehovah Jiwheyẹwhe dè nado deanana we.—2 Timoti 3:15-17.

[Yẹdide to weda 20]

Zannu oflin tọn de na Stanisław Murzynowski, lẹdogbedevomẹ-basitọ “Alẹnu Yọyọ” lọ tọn to Pologne-gbè mẹ

[Yẹdide to weda 21]

Weta 3tọ owe Matiu tọn he yin lilẹdogbedevomẹ gbọn Stanisław Murzynowski dali

[Asisa Yẹdide tọn]

Dzięki uprzejmości Towarzystwa Naukowego Płockiego