Otàn Gbẹzan Tọn

Po Alọgọ Jehovah Tọn po, Mí Lùn Gandudu Aṣẹglanglan-Panamẹtọ lẹ Tọ́n

Dile E Yin Didọ Gbọn Henryk Dornik Dali

YẸN yin jiji to 1926. Katoliki akonka wẹ mẹjitọ ṣie lẹ. Yé nọ nọ̀ Ruda Slaska, yèdọ tòpẹvi de sẹpọ Katowice to hùwaji Pologne tọn, fie adọkunnu dòglọ tọn lẹ nọ yin kùnkùn te. Yé plọn ovi yetọn lẹ—yèdọ mẹdaho ṣie sunnu Bernard; nọviyọnnu ṣie awe lẹ, Róża po Edyta po; gọna yẹnlọsu—nado nọ hodẹ̀, yì ṣọṣi bo hodo aṣa jona ylando bibiọ tọn lẹ.

Nugbo Biblu Tọn Biọ Owhé Mítọn Gbè

Gbèdopo to janvier 1937, to whenue n’to owhe ao mẹvi yin, Papa gọwá whégbè po ayajẹ daho po. E hẹn owe daho de wá he e mọyi sọn Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ si. E dọmọ, “Ovi ṣie lẹ, mì pọ́n nuhe n’hẹn gọ̀—Owe Wiwe!” N’ma ko mọ Biblu pọ́n jẹnukọnna ojlẹ enẹ.

Ṣọṣi Katoliki tọn ko tindo nuyiwadomẹji sinsinyẹn do mẹhe nọ nọ̀ Ruda Slaska po lẹdo etọn mẹ lẹ po ji. Sinsẹ̀ngán lẹ vẹ́ taun hẹ mẹhe tindo adọkunnu-kùntẹn lọ lẹ bo nọ biọ tonusise mlẹnmlẹn sọn mẹhe nọ wazọ́n to finẹ lẹ po whẹndo yetọn lẹ po si. Eyin azọ́nwatọ de gọ̀n Amísa kavi gbẹ́ nado yì dọ ylando etọn lẹ na yẹwhenọ, e nọ yin pinpọnhlan taidi mayisenọ bo nọ tin to hukanji nado yin yinyan sọn azọ́nmẹ. To madẹnmẹ, Papa biọ owù mọnkọtọn mẹ na e jẹ awukọndopọ hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ji wutu. Ṣigba, whenuena yẹwhenọ de wá owhé mítọn gbè, Papa de yẹnuwiwa sinsẹ̀n yetọn tọn gbà to mẹlẹpo nukọn. Winyan hù yẹwhenọ lọ, podọ na e masọ jlo tukla-hó ba wutu, Papa ma yin yinyan sọn azọ́nmẹ.

Nujijọ enẹ he n’yí nukun ṣie do mọ yidogọna gbemima ṣie nado plọn Biblu. Vudevude n’jẹ wanyina Jehovah ji, podọ n’wleawuna haṣinṣan mẹdetiti tọn de hẹ ẹ. Osun delẹ to hodọdopọ Papa tọn hẹ yẹwhenọ lọ godo, mí yì hùnwhẹ Oflin okú Klisti tọn tẹnmẹ, fie mẹde do Papa hia pipli gbẹtọ 30 tọn de te po hogbe helẹ po dọ, “Jonadabi dopo die.” To madẹnmẹ n’mọnukunnujẹemẹ dọ “Jonadabi lẹ” wẹ Klistiani he tindo todido aigba ji tọn lẹ podọ sọha yetọn gbẹ́ dona jideji.a—2 Ahọlu lẹ 10:15-17.

“Dẹpẹ, Be A Yọ́n Nuhe Baptẹm Zẹẹmẹdo Ya?”

To whenuena Papa mọ nugbo, e jo ahàn do bo lẹzun asu po otọ́ dagbe de po. Etomọṣo, Mama ma kẹalọyi pọndohlan sinsẹ̀n tọn etọn lẹ, podọ e nọ saba dọ dọ emi na ko jlo dọ e ni nọ̀ lehe e te dai bo gbọṣi Katoliki mẹ. Ṣigba, to whenuena Wẹkẹ-Whàn II gbajẹgbonu godo, Mama doayi e go dọ sinsẹ̀ngán dopolọ he ko hodẹ̀ na Pologne nido duto awhànpa Allemagne tọn ji lẹ sọ wá to odẹ̀ pẹdido tọn lẹ hò todin na kọdetọn dagbe he Hitler tindo! To godo mẹ, to 1941, Mama kọnawudopọ hẹ mí to Jehovah sinsẹ̀n mẹ.

Jẹnukọnna enẹ, n’ko do ojlo hia nado basi yẹhiadonu klandowiwe ṣie tọn na Jiwheyẹwhe gbọn baptẹm osin tọn dali, ṣigba mẹho agun tọn lẹ lẹndọ n’gbẹ́ whè. Yé dọna mi nado nọte whẹ́. Ṣigba, to godo mẹ, to 10 décembre 1940, Konrad Grabowy (mẹmẹsunnu de he hẹn nugbonọ-yinyin go kakajẹ okú to osla yasanamẹ tọn de mẹ) kanhose mi to nuglọ to ohọ̀ pẹvi de mẹ. E kàn kanbiọ atọ́n sè mi, podọ to whenuena e mọdọ gblọndo ṣie lẹ sọgbe, e baptizi mi. Dopo to kanbiọ etọn lẹ mẹ wẹ, “Dẹpẹ, be a yọ́n nuhe baptẹm zẹẹmẹdo ya?” Devo wẹ yindọ, “Be a yọnẹn dọ todin he awhàn to yìyì, e na wá biọ dọ a ni basi nudide vlavo nado yin nugbonọ na Hitler kavi na Jehovah, bọ nudide towe sọgan ze ogbẹ̀ towe do owù mẹ ya?” N’ma tlẹ lẹnnupọn whlaawe whẹpo do gblọn dọ, “N’yọnẹn.”

Homẹkẹn Bẹjẹeji

Naegbọn Konrad Grabowy do kàn kanbiọ tlọlọ enẹlẹ sè mi? Awhànpa Allemagne tọn lẹ ko tọ́nawhàn Pologne to 1939, podọ to enẹgodo yise po tenọgli mítọn po yin whiwhlepọn to aliho sinsinyẹn mẹ. Egbesọegbesọ, nuhiha mítọn nọ sinyẹn deji dile mí to linlin lẹ sè gando mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po go he yin wiwle, bo yin didohlan ganpa kavi osla yasanamẹ tọn lẹ mẹ. Ogàn mílọsu tọn na hò to madẹnmẹ nado pehẹ whlepọn dopolọ lẹ.

Nazi lẹ jlo na diọ jọja lẹ—gọna mí ovi ẹnẹ lẹ—zun godonọnamẹtọ zohunhunnọ gandudu Reich Atọ̀ntọ Hitler tọn. To whenuena e yindọ Papa po Mama po ko gbẹ́ whlasusu nado doalọ Volkslist (todohukanji mẹhe ko diọ yede zun Allemagne-nu kavi mẹhe to jijlo nado wàmọ lẹ tọn) mẹ, Nazi lẹ hò jlọjẹ ovi yetọn lẹ pinplọn tọn yí sọn yé si. Papa yin didohlan osla yasanamẹ Auschwitz tọn mẹ. To février 1944, yẹn po mẹdaho ṣie po yin didohlan opá mẹvọ́plọn tọn mẹ to Grodków (Grottkau), sẹpọ Nysa, podọ nọviyọnnu mítọn lẹ yin didohlan opá yẹwhenọ-yọnnu Katoliki lẹ tọn de mẹ to Czarnowąsy (Klosterbrück), sẹpọ Opole. Yanwle lọ wẹ nado hẹn mí gbẹ́ nuhe aṣẹpatọ lẹ ylọ dọ “pọndohlan agọ̀ mẹjitọ mítọn lẹ tọn” dai. E wá pò Mama kẹdẹ to whégbè.

Afọnnu lẹpo to opá mẹvọ́plọn tọn lọ mẹ, asia Nazi lẹ tọn nọ yin zizedaga bọ mí nọ yin gbedena nado ze adusilọ mítọn lẹ daga bo dọnudo asia lọ dọ “Heil Hitler.” Whlepọn sinsinyẹn de wẹ ehe yin na yise mítọn, ṣigba yẹn po Bernard po gbẹ́ gbidigbidi nado jogbe. Taidi kọdetọn de, yé hò mí badabada na nuyiwa mítọn taidi mẹmasi to nukun yetọn mẹ. Vivẹnu he yin dido bọdego nado hẹn mí jogbe lẹpo wẹ gboawupo, enẹwutu ponọ Nazi tọn lẹ ze nudide godo tọn de donukọnna mí dọ, “Vlavo mì na doalọ gbemima nugbonọ-yinyin na Tohọluduta Allemagne tọn lọ mẹ bo kọnawudopọ hẹ Wehrmacht [awhànpa Allemagne tọn] kavi mì na yin didohlan osla yasanamẹ tọn de mẹ.”

To août 1944 whenuena aṣẹpatọ lẹ degbè dọ mí ni yin didohlan osla yasanamẹ tọn de mẹ, yé dọmọ: “E ma yọnbasi nado diọlinlẹnna yé. Homẹ nọ hùn yé nado jiya do yise tamẹ. Tasinsinyẹn yetọn sọgan bẹpla opá mẹvọ́plọn tọn lọ blebu.” Dile etlẹ yindọ e ma jlo mi nado jiya do yise tamẹ, adọgbigbo po yẹyi po yíyí do jiya na nugbonọ-yinyin ṣie na Jehovah wutu nọ hẹn ayajẹ wá na mi nugbo. (Owalọ lẹ 5:41) Matin ayihaawe, n’ma sọgan doakọnna yajiji he n’na wá pehẹ lẹ to huhlọn ṣie titi mẹ. To alọ devo mẹ, odẹ̀ vẹkuvẹku hihò dọ̀n mi sẹpọ Jehovah dogọ, podọ ewọ sọawuhia nado yin Alọgọtọ dejidego de.—Heblu lẹ 13:6.

To Osla Yasanamẹ Tọn Mẹ

To madẹnmẹ, n’yin hinhẹn yì osla yasanamẹ Gross-Rosen tọn mẹ to Silésie. N’mọ sọha gàntọ tọn de yí gọna ohia agosu atọ̀nnọ vẹẹ flusọ́ de he do mi hia taidi dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ. Ponọ Nazi tọn lẹ ze nudide de donukọnna mi. N’sọgan yin tuntundote sọn osla lọ mẹ bo tlẹ sọgan lẹzun awhànfuntọ Nazi tọn de eyin n’kẹalọyi nuzedonukọnnamẹ yetọn. “A dona gbẹ́ linlẹn Biblu plọntọ lẹ tọn dai na yé jẹagọdo gandudu Reich Atọ̀ntọ lọ tọn.” Onú mọnkọtọn ma yin zizedonukọnna gàntọ devo depope. Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ kẹdẹ wẹ dotẹnmẹ lọ yin zizedonukọnna nado yin tuntundote sọn osla lẹ mẹ. Ṣogan, yẹn—taidi mẹmẹsunnu fọtọ́n susu devo lẹ—gbẹ́ dotẹnmẹ hundote enẹ dai gbidigbidi. Gàntọṣọtọ lọ lẹ dọna mi dọmọ: “Pọ́n fie azọ̀ mẹhe yin fifiọ to zòhọ mẹ lẹ tọn nọ gbọ̀n tọ́n tlintlin. Lẹnnupọndo nuzedonukọnnamẹ lọ ji ganji, e ma yinmọ finẹ janwẹ a na gbọ̀n tọ́n.” N’sọ gbẹ́ po nujikudo po, podọ to ojlẹ enẹ mẹ, “jijọho Jiwheyẹwhe tọn he hú nuyọnẹn lẹpo” ṣinyọnyẹ jie.—Filippinu lẹ 4:6, 7.

N’hodẹ̀ nado sọgan mọ yisenọ hatọ lẹ to osla lọ mẹ, podọ Jehovah hẹn enẹ yọnbasi. Dopo to Klistiani hatọ enẹlẹ mẹ wẹ Gustaw Baumert, mẹmẹsunnu nugbonọ de he yí awuvẹmẹ po owanyi po do penukundo go e. Matin ayihaawe, Jehovah do ede hia nado yin “Otọ́ lẹblanu lẹ tọn,” podọ “Jiwheyẹwhe homẹmimiọn lẹpo tọn” na mi.—2 Kọlintinu lẹ 1:3.

To osun kleun de godo, awhànpa Russie tọn he to dindọnsẹpọ lẹ hẹn Nazi lẹ gánnugánnu nado yawu họnyi sọn osla lọ mẹ. Dile mí to awuwle nado yì, mí mẹmẹsunnu lẹ ze ogbẹ̀ mítọn do owù mẹ bo basi dide nado yì osla yọnnu lẹ tọn mẹ nado pọ́n ninọmẹ nudi mẹmẹyọnnu 20 he tin to finẹ lẹ tọn—he mẹ Elsa Abt po Gertrud Ott po tin te.b To whenuena yé mọ mí, yé họ̀nwezun wá pé mí podọ to hodọdopọ tulinamẹ tọn kleun de godo, yé ji ohàn Ahọluduta tọn de to pọmẹ he bẹ hogbe helẹ hẹn dọmọ: “Mẹhe yin nugbonọ, bo nọte gligli ma na jo ayiha na obu.”c Mímẹpo wẹ dasin wayi do!

Osla Devo mẹ Yìyì

Nazi lẹ bẹ míwu gàntọ 100 yì 150 zindo agbànhẹnnu pinpán tọn lẹ mẹ, matin núdùdù po osin po, podọ mí zingbejizọnlin gbọ̀n avivọ po jikun fifá po mẹ. Nùgbla po agbasa hùnmiyọ́n po sayana mí. Dile gàntọ he to azọ̀njẹ po dehe agbọ́ ko pé lẹ po to aijẹ bo to kúkú, tẹnmẹ jẹ tintin ji to agbànhẹnnu lọ lẹ mẹ. Afọ po agómẹ ṣie lẹ po jí sọmọ bọ n’masọ sọgan ṣite ba. To gbejizọnlin zinzin na azán ao godo, gàntọ sọha kleun he luntọ́n lẹ wá ganpa Mittelbau-Dora tọn mẹ to Nordhausen, sẹpọ Weimar to Thuringia. E jẹna ayidego dọ, depope to mẹmẹsunnu lẹ mẹ ma kú to gbejizọnlin dobu enẹ whenu.

Tlolo he n’jẹ dee mẹ mọ ji to gbejizọnlin lọ godo, azọ̀n bẹplamẹ homẹsla tọn jẹ núgbà ji to ganpa lọ mẹ, podọ delẹ to mẹmẹsunnu lẹ mẹ bẹ azọ̀n, kakajẹ yẹnlọsu ji. Ayinamẹ yin nina mí nado dapana nusọnu he nọ yin mimá to ganpa lọ mẹ bo nọ dù blẹdi-hìhì kẹdẹ na ojlẹ de. N’wàmọ bo jẹgangan to madẹnmẹ. To mars 1945 mí sè dọ wefọ owhe enẹ tọn wẹ Matiu 28:19 he dọmọ: “Enẹwutu mì yì, bo hẹn akọta lẹpo zun nuplọntọ.” E họnwun dọ, họngbo ganpa lọ tọn lẹ na hùn to madẹnmẹ bọ mí na zindonukọn to wẹndagbe lọ lilá mẹ! Enẹ hẹn mí gọ́ na ayajẹ po todido po, na linlẹn mítọn dai wẹ yindọ Amagẹdọni wẹ na hẹn Wẹkẹ-Whàn II wá vivọnu. Lehe e jiawu do sọ dọ Jehovah hẹn mí lodo to ojlẹ awusinyẹn tọn enẹlẹ mẹ!

Tundote sọn Osla lẹ Mẹ

To 1^er avril 1945, awhànpa Gbekọndopọ tọn lẹ dà bọmbu do ponọ-pá Nazi tọn lẹ ji podọ do ganpa mítọn he ma dẹn do yé. Mẹsusu wẹ kú kavi gbleawu. To wunkẹngbe, bọmbu susu yin didà do ganpa lọ, podọ to awhàn-tọ́nmẹ enẹ whenu, wuwujẹgbonu bọmbu daho de tọn dlan mi do jẹhọn mẹ.

Dopo to mẹmẹsunnu lẹ mẹ, he nọ yin Fritz Ulrich wá gọalọna mi. E kùn gbakija lọ lẹ po todido lọ po dọ n’na gbẹ́ pò to ogbẹ̀. To godo mẹ, e wá mọ mi bo dọ̀n mi tọ́n. To whenuena n’mọ dee mẹ, n’doayi e go dọ n’gbleawu taun sọn nukunmẹ podọ do agbasa bo ma tlẹ sọgan sènu. Nudidọ bọmbu lọ tọn ko hẹn tókàn gble na mi. N’jẹ otó-zọ̀n na owhe susu whẹpo do wá jẹgangan to godo mẹ.

Gàntọ vude poun wẹ lùn bọmbu didà lọ tọ́n to mí omẹ fọtọ́n susu he to finẹ lẹ mẹ. Delẹ to mẹmẹsunnu mítọn lẹ mẹ kú, podọ mẹmẹsunnu vivẹ ṣie Gustaw Baumert tin to yé mẹ. Awugble he n’jiya etọn lẹ do azọ̀n mi bọ agbasa hùnmiyọ́n sinsinyẹn hopódona. Ṣigba to madẹnmẹ, awhànpa Gbekọndopọ tọn lẹ mọ mí bo tún mí dote. To ojlẹ enẹ mẹ, na oṣiọ gàntọ he kú kavi he yin hùhù lẹ tọn ko yọ̀n do finẹ wutu, azọ̀n bẹplamẹ ovà-gbó tọn wá bọ yẹnlọsu bẹ. Yẹn po awutunọ he pò lẹ po yin hinhẹn yì dotowhé. Mahopọnna vivẹnudido vẹkuvẹku doto lẹ tọn, mí omẹ atọ̀n gee wẹ gán. Lehe n’dopẹ́ do sọ dọ Jehovah hẹn mi lodo nado gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ to ojlẹ awusinyẹn tọn enẹlẹ mẹ! N’sọ dopẹ́ dọ Jehovah hẹn ẹn yọnbasi na mi nado lùn “zinvlu gọ́ngọ́n” okú tọn tọ́n.—Psalm 23:4.

Kọlilẹ Yì Whé to Godo Mẹ!

To whenuena Allemagne-nu lẹ jogbe godo, n’lẹndọ n’na yawu lẹkọyi whé to niyaniya mẹ, ṣigba enẹ ma bọawu dile n’lẹn do. Gàntọ hoho he yin hagbẹ Avùnlọyitọ Katoliki tọn delẹ de mi gbà. Yé dawhá dọ, “Mì hù i!” podọ yé sisẹ́ mi do aigba bo tùnafọ jie. Dawe de wá bo whlẹn mi sọn alọ kanylantọ enẹlẹ tọn mẹ, ṣigba n’ma yawu jẹgangan, na n’gbleawu susu bọ azọ̀n ovà-gbó tọn ko sọ vọgán na mi. Etomọṣo, n’penugo nado yì whé to godo mẹ. Lehe homẹ ṣie hùn nado gọ̀ whẹndo ṣie mọ do sọ! Awuji yemẹpo nado mọ mi na yé masọ lẹn mi do ogbẹ̀ ba.

To ojlẹ vude godo, mí gọ̀ azọ́n yẹwhehodidọ tọn bẹ, podọ ahundoponọ susu he nugbla nugbo tọn to hùhù kẹalọyi wẹndagbe lọ. Azọ́n yin didena mi nado nọ hẹn owe sinai do Biblu ji lẹ yì na agun lẹ. To pọmẹ hẹ mẹmẹsunnu devo lẹ, n’tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado pli hẹ afọzedaitọ wekantẹn alahọ Allemagne tọn delẹ to Weimar, podọ sọn finẹ mí hẹn zinjẹgbonu tintan Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn he tọ́n to awhàn godo lẹ wá Pologne. Yé yin lilẹdogbedevomẹ to afọdopolọji bọ vọkan lẹ yin awuwlena bo yin zinzinjẹgbonu. To whenuena wekantẹn mítọn he to Lodz jẹ anadena azọ́n lọ ji to gigọ́ mẹ to Pologne, agun lẹ jẹ owe sinai do Biblu ji lẹ mọyi ji to gbesisọ mẹ. N’jẹ devizọnwa ji taidi gbehosọnalitọ titengbe, kavi wẹndagbe-jlatọ whenu-gigọ́ tọn, bo nọ penukundo aigba-denamẹ daho Silésie tọn go, he adà daho hugan etọn yin apadewhe Pologne tọn to whenẹnu.

To madẹnmẹ, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ sọ yin homẹkẹndo whladopo dogọ, ṣigba todin gbọn gandudu Communiste tọn yọyọ he yin didoai to Pologne dali. Na kadaninọ Klistiani tọn ṣie wutu, n’yin whẹdana to 1948 nado sẹ̀ngàn na owhe awe. To finẹ, n’penugo bo gọalọna gàntọ susu devo lẹ nado dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe. Dopo to yé mẹ kẹalọyi nugbo bo klan ede do wiwe na Jehovah bosọ yin bibaptizi.

To 1952, n’sọ yin didohlan ganmẹ whladopo dogọ, na n’yin whẹsadokọna dọ n’yin amẹ́ États-Unis tọn wutu! Dile n’to tepọn whẹdazan ṣie, n’yin ginglọn do gànhọ ṣokẹdẹninọ tọn mẹ bo nọ yin hokanse to ozán po okle po. Ṣigba, Jehovah whlẹn mi sọn alọ homẹkẹndomẹtọ ṣie lẹ tọn mẹ whladopo dogọ, podọ to owhe he bọdego lẹ mẹ, n’masọ jiya yasanamẹ mọnkọtọn lẹ tọn ba.

Nuhe Gọalọna Mi Nado Doakọnna

Eyin n’flin owhe susu whlepọn po nuhahun po tọn enẹlẹ, n’sọgan doayi asisa tulinamẹ tọn tangan delẹ go. Tintan whẹ́, Jehovah po Ohó etọn, Biblu po wẹ na mi huhlọn nado doakọnna. Ovẹvivẹ vẹkuvẹku hlan “Jiwheyẹwhe homẹmimiọn lẹpo tọn” to whepoponu gọna Ohó etọn pinplọn egbesọegbesọ gọalọna yẹn po mẹmẹsunnu devo lẹ po nado hẹn yise mítọn go. Vọkan Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn he yin kinkàn po alọ po lẹ sọ wleawu núdùdù mẹhẹnlodo tọn lẹ na mí to gbigbọ-liho. Podọ to osla yasanamẹ tọn lẹ mẹ, yisenọ hatọ mẹtọnhopọntọ he wleawufo bosọ tindo ojlo nado gọalọ lẹ hẹn mi lodo tlala.

Dona devo he n’mọyi sọn Jehovah dè wẹ asi ṣie, Maria. Mí wlealọ to octobre 1950 bo wá ji viyọnnu mítọn, Halina, he yiwanna Jehovah bosọ sẹ̀n ẹn dile e to whinwhẹ́n. Owhe 35 wẹ yẹn po Maria po yizan to pọmẹ whẹpo bọ azọ̀n he e diahi hẹ na ojlẹ dindẹn de wá hù i to godo mẹ. Okú etọn hẹn awubla po awufiẹsa po wá na mi taun. Ṣogan, dile enẹ tlẹ ‘hò mi liai’ na ojlẹ de, e ma ‘hù mi sudo’ gba. (2 Kọlintinu lẹ 4:9) To ojlẹ awusinyẹn tọn enẹlẹ mẹ, n’mọ godonọnamẹ viyọnnu vivẹ ṣie, asu etọn, po ovi etọn he yin ovivi ṣie lẹ po tọn. Yemẹpo wẹ to Jehovah sẹ̀n po nugbonọ-yinyin po.

Sọn 1990, n’to devizọnwa to wekantẹn alahọ Pologne tọn mẹ. Dona daho de wẹ e yin nado nọ duvivi gbẹdido hẹ whẹndo dagbedagbe Bẹtẹli tọn egbesọegbesọ. To whedelẹnu agbasa ṣie he to godo yì nọ hẹn mi tindo numọtolanmẹ lọ dọ n’tin taidi akùn de he ma sọgan hò awà po huhlọn po nado zlọn. Etomọṣo, n’nọ pọ́n sọgodo hlan po jidide po bo nọ “jihàn hlan OKLUNỌ; na e yí dagbewà do zọnhẹ mi” kakajẹ egbé. (Psalm 13:6) N’to nukọnpọnhlan ojlẹ lọ whenuena Jehovah, Alọgọtọ ṣie, na de awugble he gandudu kọgbidinamẹ Satani tọn ko hẹnwa lẹpo sẹ̀.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide to weda 10]

N’mọ sọha ehe po ohia agosu atọ̀nnọ vẹẹ flusọ́ de po yí to osla yasanamẹ tọn mẹ

[Yẹdide to weda 12]

Hẹ asi ṣie, Maria, to 1980