Adà Tẹwẹ Yọnnu lẹ Nọ Yiwà to Lẹndai Jehovah Tọn Mẹ?
“Yọnnusi he to owẹ̀n lọ lá lẹ wẹ agun daho de.”—PS. 68:11.
1, 2. (a) Nunina tẹwẹ Jiwheyẹwhe na Adam? (b) Naegbọn Jiwheyẹwhe do wleawu asi de tọn na Adam? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)
LẸNDAI de wutu wẹ Jehovah do dá aigba. Ewọ “[dá ẹ] na mí nido nọ nọ̀ e mẹ.” (Isa. 45:18) Gbẹtọvi tintan he Jiwheyẹwhe dá wẹ Adam, ehe yin mẹpipe podọ e na ẹn owhé whanpẹnọ de, yèdọ jipa Edẹni tọn. Lehe Adam na ko duvivi atin he yọnwhanpẹ lẹ, tọ̀sisa lẹ, po kanlin he nọ to aihunda lẹ po tọn do sọ! Ṣigba, e jẹdò onú titengbe de tọn. Jehovah doayi nuhe e jẹdò etọn lọ go bo dọmọ: “E ma yọ́n na sunnu lọ ni yin dopo kẹdẹ gba, yẹn na hẹn ẹn basi alọgọtọ de he jẹ na ẹn.” Enẹgodo, Jiwheyẹwhe hẹn amlọn yìkànmẹ de wá Adam ji, bo yí dopo to adàjahú etọn lẹ mẹ, podọ ‘adàjahú lọ wẹ e yí do basi yọnnu.’ Lehe homẹ Adam tọn na ko hùn do sọ to whenue e fọ́n sọn amlọn mẹ! Abajọ Adam do dọmọ: “Ehe wẹ dinvie ohú sọn ohú ṣie lẹ mẹ, podọ olàn sọn olàn ṣie mẹ: Yọnnu wẹ yè na nọ ylọ ẹ, na sunnu go wẹ yè de e sọn jẹgbonu wutu.”—Gẹn. 2:18-23.
2 Yọnnu lọ yin nunina vonọtaun de sọn Jiwheyẹwhe dè, na ewọ na yin alọgọtọ pipé de na sunnu lọ wutu. Ewọ nasọ tindo lẹblanulọkẹyi vonọtaun nado nọ jivi. Abajọ, “Adam sọ ylọ oyín asi etọn tọn dọ Evi; na ewọ wẹ onọ̀ [mẹhe] to ogbẹ̀ lẹpo tọn wutu.” (Gẹn. 3:20) Nunina jiawu nankọ die Jiwheyẹwhe na asu po asi po tintan enẹ! Yé tindo nugopipe lọ nado nọ ji gbẹtọvi pipé devo lẹ. Gbọnmọ dali, aigba lọ na wá lẹzun paladisi, ehe ji gbẹtọ pipé he na dugán do nutogbẹ̀ devo lẹ ji na tin te.—Gẹn. 1:27, 28.
3. (a) Nado mọ dona Jiwheyẹwhe tọn yí, etẹwẹ Adam po Evi po dona wà, ṣigba etẹwẹ wá jọ? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna?
3 Nado mọ dona he yin zizedonukọnna yé lẹ yí, Adam po Evi po dona setonuna Jehovah bo kẹalọyi gandudu etọn. (Gẹn. 2:15-17) Gbọnmọ dali kẹdẹ wẹ yé sọgan hẹn lẹndai Jiwheyẹwhe tọn na yé di. Ṣigba e blawu dọ, “odàn hoho lọ,” Satani doyẹklọ yé, bọ yé waylando do Jiwheyẹwhe. (Osọ. 12:9; Gẹn. 3:1-6) Nawẹ atẹṣiṣi ehe ko yinuwado yọnnu lẹ ji gbọn? Etẹwẹ yọnnu he dibusi Jiwheyẹwhe to hohowhenu lẹ wadotana? Naegbọn yọnnu Klistiani egbehe tọn lẹ sọgan yin yiylọdọ “agun daho de”?—Ps. 68:11.
KỌDETỌN HE ATẸṢIṢI HẸNWA
4. Mẹnu wẹ yin whẹgbledo na ylando he asu po asi po tintan lọ wà?
4 To whenue Adam jlo na dogbè nuhewutu e do ṣiatẹ tọn, e dín whẹjijọ bo dọmọ: “Yọnnu he hiẹ na nado nọ hẹ mi, ewọ wẹ na mi sọn atin lọ mẹ, yẹn sọ dù.” (Gẹn. 3:12) E ma yindọ Adam ma kẹalọyi ylando etọn kẹdẹ wẹ gba, ṣigba e sọ tẹnpọn nado ze owhẹ̀ lọ do yọnnu he Jiwheyẹwhe na ẹn ji, podọ do Nunamẹtọ owanyinọ lọ ji! Adam po Evi po wẹ waylando, ṣigba Adam wẹ yin whẹgbledo na ylando lọ. Enẹwutu wẹ apọsteli Paulu wlan dọ “ylando gbọn omẹ dopo [Adam] gblamẹ biọ aihọn mẹ podọ okú gbọn ylando gblamẹ wá.”—Lom. 5:12.
5. Etẹwẹ ko jọ to whenue Jiwheyẹwhe na dotẹnmẹ gbẹtọvi lẹ nado dugán do ode awetọ ji na ojlẹ de?
5 Gbẹtọvi tintan ehelẹ yin yẹdoklọ nado lẹndọ yé ma tindo nuhudo dọ Jehovah ni dugán do yé ji. Enẹ wẹ fọ́n kanbiọ titengbe ehe dote gando mẹhe yin nupojipetọ go: Mẹnu wẹ tindo jlọjẹ nado dugán? Nado na gblọndo kanbiọ enẹ tọn, Jiwheyẹwhe ko na dotẹnmẹ gbẹtọvi lẹ nado to gandu do ode awetọ ji na ojlẹ de. Ewọ yọnẹn dọ nujijọ lẹ na wá dohia dọ gandudu matin anademẹ etọn na gboawupo. Na owhe kanweko he wayi lẹ, gandudu mọnkọtọn ko hẹn nugbajẹmẹji debọdo-dego wá gbẹtọvi lẹ ji. To owhe kanweko he wayi kẹdẹ mẹ, awhàn hù nudi gbẹtọ 100 000 000, podọ ehe bẹ sunnu, yọnnu, po yọpọvu livi susu po he yin homẹvọnọ lẹ hẹn. Enẹwutu, kunnudenu he fọ́n bo to jijideji lẹ dohia dọ “e ma tin to mẹhe to zọnlinzin mẹ nado do afọdide etọn lẹ gba.” (Jel. 10:23) Nugbo enẹ yinyọnẹn gọalọna mí nado kẹalọyi dọ Jehovah wẹ dona dugán do mí ji.—Hia Howhinwhẹn lẹ 3:5, 6.
6. To otò susu mẹ, nawẹ yé nọ yinuwa hẹ yọnnu lẹ gbọn?
6 Sunnu po yọnnu lẹ po ko yin nuyiwa hẹ to aliho agọ̀ mẹ to aihọn he tin to huhlọn Satani tọn glọ ehe mẹ. (Yẹwh. 8:9; 1 Joh. 5:19) Delẹ to danuwiwa he ylan hugan lẹ mẹ wẹ hùnyinylan do yọnnu lẹ go. Lẹdo aihọn pé, nudi yọnnu 30 to kanweko ji wẹ na linlin dọ asu yetọn wà danú do yé. To lẹdo delẹ mẹ, gbẹtọ lẹ nọ saba do nukundagbe hia sunnu lẹ po linlẹn lọ po dọ yé na whẹ́n nado dlẹnkanna whẹndo yetọn, bo penukundo mẹjitọ yetọn po mẹjitọ daho yetọn lẹ po go. To otò delẹ mẹ, yé ma nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n yọnnu lẹ, podọ yé nọ dehò viyọnnu susu tọn hugan sunnu lẹ.
7. Bẹjẹeji tẹwẹ Jiwheyẹwhe na sunnu po yọnnu po?
7 Na nugbo tọn, nuyiwa hẹ yọnnu lẹ to aliho agọ̀ mẹ ma nọ hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn. Ewọ nọ yinuwa hẹ yọnnu lẹ to aliho he sọgbe mẹ bo nọ na yé sisi. Nukun he Jehovah nọ yí do pọ́n yọnnu lẹ họnwun to nugbo lọ mẹ dọ ewọ dá Evi nado yin mẹpipe, bo na ẹn jẹhẹnu lẹ he zọ́n bọ e ma yin kanlinmọ na Adam, ṣigba alọgọtọ dagbe hugan na ẹn. Whẹwhinwhẹ́n dopo niyẹn he zọ́n bọ to vivọnu azán ṣidopotọ nudida tọn gbè, Jiwheyẹwhe “mọ nuhe e dá lẹpo, bo doayi e go e yọ́n tlala.” (Gẹn. 1:31) Mọwẹ, nuhe Jehovah dá “lẹpo” wẹ “yọ́n tlala.” Ewọ na bẹjẹeji dagbe de sunnu po yọnnu po!
YỌNNU HE MỌ GODONỌNAMẸ JEHOVAH TỌN YÍ LẸ
8. (a) To paa mẹ, nawẹ gbẹtọ lẹ nọ yinuwa gbọn? (b) To whenuho gblamẹ, mẹnu lẹ wẹ Jiwheyẹwhe ko do nukundagbe hia?
8 Walọ sunnu po yọnnu lẹ po tọn to paa mẹ jẹ yinylan ji to atẹṣiṣi Edẹni mẹ tọn godo, podọ to owhe kanweko he wayi lẹ mẹ, e ko sọ ylan hugan gbede pọ́n tọn. Biblu dọ dọdai dọ walọ ylankan na gbayipe to “azán godo tọn lẹ” mẹ. Ylanwiwa gbẹtọvi lẹ tọn ko gbayipe sọmọ bọ mí sọgan dọ dọ “ojlẹ awusinyẹn tọn” mẹ wẹ mí te nugbonugbo. (2 Tim. 3:1-5) Ṣigba, to whenuho gbẹtọvi lẹ tọn mẹ, “OKLUNỌ Jiwheyẹwhe” ko do nukundagbe hia sunnu po yọnnu lẹ po he dejido ewọ go, bo setonuna osẹ́n etọn lẹ, bosọ litaina gandudu etọn.—Hia Psalm 71:5.
9. Omẹ nẹmu wẹ lùn Singigọ lọ tọ́n, podọ etẹwutu?
9 To whenue Jiwheyẹwhe và aihọn danuwiwa tọn sudo to hohowhenu gbọn Singigọ azán Noa tọn gbè tọn dali, gbẹtọvi vude wẹ luntọ́n. Eyin nọvisunnu po nọviyọnnu Noa tọn lẹ po gbẹ́ pò togbẹ̀ to ojlẹ enẹ mẹ, be yelọsu kú to singigọ lọ mẹ. (Gẹn. 5:30) Ṣigba, sọha yọnnu po sunnu po tọn dopolọ wẹ lùn Singigọ lọ tọ́n. Mẹhe luntọ́n lẹ wẹ Noa, asi etọn, visunnu etọn atọ̀n lẹ, po asi yetọn lẹ po. Yé yin whinwhlẹngán, na yé dibusi Jiwheyẹwhe bosọ wà ojlo etọn wutu. Gbẹtọvi liva susu he to aihọn mẹ to egbehe lẹpo wẹ yin kúnkan omẹ ṣinatọ̀n he mọ godonọnamẹ Jehovah tọn yí enẹlẹ tọn.—Gẹn. 7:7; 1 Pita 3:20.
10. Naegbọn asi tọgbo nugbonọ hohowhenu tọn lẹ tọn do mọ godonọnamẹ Jehovah tọn yí?
10 To owhe he bọdego lẹ mẹ, asi tọgbo nugbonọ hohowhenu tọn lẹ tọn dibusi Jiwheyẹwhe, podọ yelọsu mọ godonọnamẹ Jiwheyẹwhe tọn yí. E ma na ko yinmọ, eyin yé nọ wule gando ninọmẹ gbẹ̀mẹ tọn yetọn go. (Juda 16) E na vẹawu nado dọ dọ Sala he tindo sisi na Ablaham na ko wule sinsinyẹn to whenue yé tọ́n sọn otò Uli tọn mẹ bo lẹzun gbéjinọtọ ojlẹ gli tọn lẹ he nọ nọ̀ gòhọ lẹ mẹ to aigba devo ji. Kakatimọ, “Sala setonuna Ablaham . . . bo nọ ylọ ẹ dọ ‘oklunọ.’” (1 Pita 3:6) Sọ lẹnnupọndo Lebeka ji, mẹhe yin dona de sọn Jehovah dè bosọ lẹzun asi dagbe hugan de. E ma paṣa mí dọ asu etọn Isaki ‘yiwanna ẹn bosọ yin homẹmiọnna to okú onọ̀ etọn tọn godo.’ (Gẹn. 24:67) Podọ lehe homẹ mítọn hùn to egbehe do sọ dọ mí tindo yọnnu budisi Jiwheyẹwhe tọ́ lẹ taidi Sala po Lebeka po to ṣẹnṣẹn mítọn!
11. Nawẹ yọnnu Heblu awe he nọ gọalọnamẹ nado jivi lẹ do adọgbigbo hia gbọn?
11 To whenue Islaelivi lẹ yin kanlinmọ to Egipti, yé sudeji taun, bọ Falo degbe dọ visunnu Heblu lẹpo dona yin hùhù to ajidònu. Ṣigba, lẹnnupọndo yọnnu Heblu he nọ yin Ṣifla po Pua po ji, mẹhe na ko nọ gọalọnamẹ nado jivi. Na yé dibusi Jehovah wutu, yé yinuwa po adọgbigbo po bo ma do mahẹ to ovi lẹ hùhù mẹ. Enẹwutu, ewọ suahọ yé bọ yelọsu wá tindo whẹndo yetọn titi.—Eks. 1:15-21.
12. Etẹwẹ jẹna ayidego gando Debola po Jaeli po go?
12 To ojlẹ whẹdatọ lẹ tọn mẹ to Islaeli, dopo to yọnnu he mọ godonọnamẹ Jiwheyẹwhe tọn yí lẹ mẹ wẹ yẹwhegán-yọnnu Debola. Ewọ na tuli Whẹdatọ Balaki bo yí adà de wà nado gọalọna Islaelivi lẹ nado duto kẹntọ yetọn lẹ ji, ṣigba e dọ dọdai dọ Balaki ma na mọ gigo awhàngbigba do Kenaninu lẹ ji tọn yí. Kakatimọ, Jiwheyẹwhe na jo awhàngán Kenani tọn Sisela “do alọ yọnnu de tọn mẹ.” Nuhe jọ pẹpẹ niyẹn to whenue yọnnu he ma yin Islaelivi de he nọ yin Jaeli hù awhàngán lọ.—Whẹ. 4:4-9, 17-22.
13. Etẹwẹ Biblu dọna mí gando Abigaili go?
13 Abigaili yin yọnnu ayidego tọn de he nọgbẹ̀ to owhe kanweko 11tọ J.W.M. Ewọ yin wuntuntunnọ, to whenuena e yindọ asu etọn, Nabali yin gbẹtọ fifiẹtọ, nuvọ́nọ, podọ gugutọ de. (1 Sam. 25:2, 3, 25) Davidi po sunnu etọn lẹ po ko basi hihọ́na nutindo Nabali tọn lẹ na ojlẹ de, ṣigba to whenue yé biọ ẹ núdùdù, ewọ zun yé bo ma na yé nudepope. Ehe hẹn homẹgblena Davidi sọmọ bọ e basi dide nado hù Nabali po sunnu etọn lẹ po. To whenue Abigaili sè ehe, e hẹn núdùdù po osin po sọyi na Davidi po sunnu etọn lẹ po, bo gbọnmọ dali glọnalina hùnsọndai. (1 Sam. 25:8-18) Davidi dọna ẹn dọmọ: “Donanọ OKLUNỌ yin, Jiwheyẹwhe Islaeli tọn, he do we hlan to egbé nado pé mi.” (1 Sam. 25:32) To okú Nabali tọn godo, Davidi wlealọ hẹ Abigaili.—1 Sam. 25:37-42.
14. Azọ́n tẹ mẹ wẹ viyọnnu Ṣalumi tọn lẹ tindo mahẹ te, podọ nawẹ yọnnu Klistiani lẹ to nudopolọ wà to egbehe gbọn?
14 Sunnu, yọnnu, po yọpọvu susu lẹ po wẹ kú to whenue awhànpa Babilọninu lẹ tọn và Jelusalẹm po tẹmpli etọn po sudo to 607 J.W.M. Adó tòdaho lọ tọn lẹ yin vivọ́ do to 455 J.W.M. to anademẹ Nẹhemia tọn glọ. Delẹ to mẹhe gọalọ nado vọ́ adó lọ do lẹ mẹ wẹ viyọnnu Ṣalumi tọn lẹ, yèdọ ahọvi de to daa agbegbe Jelusalẹm tọn ji. (Nẹh. 3:12) Yé desọn ojlo mẹ nado wà azọ́n he demẹpò lẹ. Lehe mí yọ́n pinpẹn yọnnu Klistiani susu he nọ yí ayajẹ do gọalọ nado gbá ohọ̀ yẹwhehọluduta tọn voovo lẹ tọn to egbehe do sọ!
YỌNNU HE DIBUSI JIWHEYẸWHE TO OWHE KANWEKO TINTAN WHENU LẸ
15. Lẹblanulọkẹyi tẹwẹ Jiwheyẹwhe na yọnnu de he nọ yin Malia?
15 To ojlẹ de mẹ jẹnukọnna owhe kanweko tintan W.M. tọn, Jehovah na lẹblanulọkẹyi vonọtaun yọnnu delẹ. Dopo to yé mẹ wẹ yọnnu alọji de he nọ yin Malia. To whenue e ko dopà nado wlealọ hẹ Josẹfu godo, e mọhò gbọn gbigbọ wiwe dali. Naegbọn Jiwheyẹwhe do de ewọ nado lẹzun onọ̀ Jesu tọn? E họnwun dọ ewọ tindo jẹhẹnu gbigbọmẹ tọn lẹ he na zọ́n bọ e na penukundo ovi pipé lọ go to ovu whenu kakajẹ mẹhowhe mẹ. Lẹblanulọkẹyi nankọ die nado yin onọ̀ dawe klohugan he nkọ ma nọgbẹ̀ to aigba ji pọ́n lọ tọn!—Mat. 1:18-25.
16. Na apajlẹ de he do lehe Jesu nọ yinuwa hẹ yọnnu lẹ do hia.
16 Jesu nọ do homẹdagbe hia yọnnu lẹ. Di apajlẹ, lẹnnupọndo yọnnu de he ko to hùndi na owhe 12 ji. E dọnsẹpọ Jesu sọn godo to gbẹtọgun de mẹ bo doalọ avọ̀ etọn go. Kakati Jesu nido gblewhẹdo yọnnu lọ, e yí homẹdagbe do dọna ẹn dọmọ: “Viyọnnu ṣie, yise towe ko hẹn we jẹgangan. Yì to jijọho mẹ, bo tindo agbasalilo sọn azọ̀n sinsinyẹn towe mẹ.”—Malku 5:25-34.
17. Nujijọ jiawu tẹwẹ wá aimẹ to Pẹntikọsti 33 W.M.?
17 Delẹ to yọnnu he yin devi Jesu tọn lẹ mẹ yilizọn na ewọ po devi etọn lẹ po. (Luku 8:1-3) Podọ to Pẹntikọsti 33 W.M., nudi sunnu po yọnnu po 120 wẹ mọ gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn yí to aliho vonọtaun de mẹ. (Hia Owalọ lẹ 2:1-4.) Owhe susu jẹnukọnna nujijọ enẹ, dọdai de ko dọmọ: “Yẹn [Jehovah] na kọ̀n gbigbọ wiwe ṣie jẹgbonu do agbasalan lẹpo ji, bọ visunnu mìtọn lẹ po viyọnnu mìtọn lẹ po nado to dọdai dọ . . . Podọ . . . yẹn na kọ̀n gbigbọ ṣie jẹgbonu do devisunnu lẹ ji podọ do deviyọnnu lẹ ji.” (Joẹ. 2:28, 29) Gbọn azọ́njiawu enẹ dali to azán Pẹntikọsti tọn gbè, Jiwheyẹwhe dohia dọ ewọ ko lilẹ́ godonọnamẹ etọn sọn Islaeli atẹṣitọ lọ ji hlan “Islaeli Jiwheyẹwhe tọn” ji, ehe bẹ sunnu po yọnnu lẹ po hẹn. (Gal. 3:28; 6:15, 16) Delẹ to yọnnu Klistiani he tindo mahẹ to lizọnyizọn lọ mẹ to owhe kanweko tintan whenu wẹ viyọnnu ẹnẹ Filippi wẹndagbe-jlatọ lọ tọn lẹ.—Owalọ 21:8, 9.
“AGUN DAHO” YỌNNU LẸ TỌN
18, 19. (a) Gando sinsẹ̀n-bibasi nugbo go, lẹblanulọkẹyi tẹwẹ Jiwheyẹwhe ko na sunnu po yọnnu lẹ po? (b) Nawẹ Psalm-kantọ lọ dlẹnalọdo yọnnu he to wẹndagbe lọ lá lẹ gbọn?
18 Bẹsọn nudi owhe 1875, vude to sunnu po yọnnu lẹ po mẹ do ojlo nujọnu tọn hia to sinsẹ̀n-bibasi nugbo mẹ. Yewlẹ wẹ yin nukọntọ na mẹhe to dọdai Jesu tọn hẹndi to egbehe lẹ, ehe dọmọ: “Yẹwheho wẹndagbe ahọluduta lọ tọn ehe na yin didọ to aigba fininọ lẹpo ji taidi okunnu de na akọta lẹpo; podọ whenẹnu wẹ opodo lọ na wá.”—Mat. 24:14.
19 Pipli pẹvi Biblu Plọntọ lẹ tọn ko jideji jẹ gbẹtọ 7 900 000 he yin Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ to egbehe. Gbẹtọ he hugan 11 300 000 wẹ nọ do ojlo hia to Biblu mẹ podọ to azọ́n mítọn mẹ gbọn Oflin okú Jesu tọn wiwá to whemẹwhemẹ dali. To otò susu mẹ, suhugan mẹhe nọ wá lẹ tọn wẹ yọnnu lẹ. Podọ yọnnu wẹ suhugan to gbehosọnalitọ he hugan 1 000 000 he to wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn lá lẹdo aihọn pé lẹ mẹ. Na nugbo tọn, Jiwheyẹwhe ko na yọnnu nugbonọ lẹ lẹblanulọkẹyi nado tindo mahẹ to hogbe Psalm-kantọ lọ tọn hinhẹndi mẹ, ehe dọmọ: “OKLUNỌ wẹ ohó lọ dọ: yọnnusi he to owẹ̀n lọ lá lẹ wẹ agun daho de.”—Ps. 68:11.
Yọnnu he to wẹndagbe lọ lá lẹ wẹ “agun daho de” (Pọ́n hukan 18, 19)
YỌNNU HE DIBUSI JIWHEYẸWHE LẸ NA MỌ DONA DAHO LẸ YÍ TO SỌGODO
20. Hosọ tẹlẹ wẹ e jẹ dọ mí ni gbadopọnna?
20 Mí ma sọgan dọhodo yọnnu nugbonọ he yin nùdego to Biblu mẹ lẹpo ji to hosọ ehe mẹ. Ṣigba, mímẹpo sọgan hiawe gando yé go to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ, podọ to hosọ he nọ yin zinzinjẹgbonu to owe mítọn mẹ lẹ mẹ. Di apajlẹ, mí sọgan lẹnayihamẹpọn do nugbonọ-yinyin Luti tọn ji. (Luti 1:16, 17) Eyin mí hia owe Ẹsteli tọn to Biblu mẹ po hosọ he dọho gando ahọsi lọ go lẹ po, enẹ na hẹn yise mítọn lodo taun. Mí na mọ ale susu yí, eyin mí sọgan basi tito nado plọn owe mọnkọtọn lẹ to sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn mítọn whenu to whèjai lẹ. Eyin hiẹ yin tlẹnnọ de, a sọgan gbadopọnna hosọ mọnkọtọn lẹ to oplọn mẹdetiti tọn towe whenu.
21. Nawẹ yọnnu he dibusi Jiwheyẹwhe lẹ do mẹdezejo yetọn na Jehovah hia to ojlẹ sinsinyẹn lẹ mẹ gbọn?
21 Na nugbo tọn, Jehovah nọ dona azọ́n yẹwhehodidọ tọn yọnnu Klistiani lẹ tọn bosọ nọ nọgodona yé to ojlẹ whlepọn tọn lẹ mẹ. Di apajlẹ, po alọgọ etọn po, yọnnu he dibusi Jiwheyẹwhe lẹ hẹn tenọgli yetọn go to gandudu Nazi po Communiste tọn po glọ to whenue susu to yé mẹ jiya podọ delẹ tlẹ hẹn gbẹzan yetọn bu, na yé setonuna Jiwheyẹwhe wutu. (Owalọ 5:29) Dile yọnnu delẹ wà do to hohowhenu, mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po sinsẹ̀n-basitọ hatọ yetọn lẹ po to pọmẹ nọ ze nupojipetọ-yinyin Jiwheyẹwhe tọn daga to egbehe. Jehovah nọ hẹn adusilọ yetọn go bo nọ dọmọ: “A dibu blo; yẹn na gọalọna we,” dile e basi na Islaeli hohowhenu tọn do.—Isa. 41:10-13.
22. Lẹblanulọkẹyi tẹwẹ mí sọgan tindo to sọgodo?
22 To sọgodo, sunnu po yọnnu po he dibusi Jiwheyẹwhe lẹ na hẹn aigba lọ zun paladisi bo na gọalọna gbẹtọ livi susu he fọnsọnku lẹ nado plọnnu gando lẹndai Jehovah tọn lẹ go. Kakajẹ whenẹnu, vlavo mí yin sunnu kavi yọnnu, mì gbọ mí ni wlebòna lẹblanulọkẹyi mítọn nado to sinsẹ̀n ẹn “po abọ́ dopo po.”—Zẹf. 3:9.