Mahopọnna Dọ N’Nọ Kuwinyan, N’Na Gbẹ́ Gọ̀ Nudide Dopolọ Bayi!

Yè ji mi to 1934 to Pescara, yèdọ tòdaho de he to huto whèzẹtẹn-waji Italie tọn, sẹpọ Ohù Adriatique tọn. Yẹn wẹ yin pẹvi pete to viyọnnu ẹnẹ whẹndo mítọn tọn lẹ mẹ. Baba ṣie do yinkọ na mí sọgbe hẹ wekun A, B, D Glẹnsigbe tọn, enẹ wẹ zọ́n bọ yinkọ ṣie do bẹ po wekun D po.

Papa nọ jlo na plọnnu gando Jiwheyẹwhe go taun. Juillet 1943 wẹ e dukosọ hẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ whla tintan. Dawe de he nọ yin Liberato Ricci bo to nuplọn hẹ Kunnudetọ lẹ to ojlẹ enẹ mẹ wẹ dọhona ẹn gando Biblu go bo whé vọkan Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn dopo na ẹn. E ma dẹn bọ Papa jẹ hodọna mẹdevo lẹ ji po zohunhun po gando nuhe plọn e te lẹ go. Mama lọsu kẹalọyi nugbo lọ. Mahopọnna dọ e ma sewé, ewọ lọsu jẹ todido he e ṣẹṣẹ mọ lọ má hẹ mẹdevo lẹ ji bo nọ hia wefọ Biblu tọn he e ko plọn lẹ sọn tamẹ.

Nususu wẹ mí jẹ bibayi ji to owhé pẹvi he gbè mí nọ nọ̀. Mí nọ bayi opli agun tọn lẹ to finẹ. Podọ dile etlẹ yindọ abò awe janwẹ mí do, mí nọ yí nugopọntọ tomẹyitọ lẹ po gbehosọnalitọ lẹ po do owhé mítọn gbè.

Mẹdaho ṣie yọnnu awe he jẹnukọn lẹ ma do ojlo to Biblu mẹ, podọ yé tlẹ wá tọ́n sọn whégbè bo yì dà asu. Amọ́, yẹn po mẹdaho ṣie Cesira po yiwanna nado nọ dotoai dile Papa to Biblu hia. Mí sọ nọ yiwanna hodidọ tulinamẹ tọn he mẹmẹsunnu he wá dla kándo mítọn pọ́n lẹ nọ na lẹ.

N’nọ saba hodo papa po mẹdevo lẹ po yì lizọnyizọn lọ mẹ, amọ́ n’nọ kuwinyan sọmọ bọ e yí osun delẹ to asi e whẹpo n’do gboadọ bo jẹ hodọna whétọ lẹ ji. Etomọṣo, owanyi he n’tindo na Jehovah sinyẹn deji bọ n’yí baptẹm to juillet 1950. Mẹmẹsunnu de na hodidọ lọ to owhé mítọn gbè, bọ to enẹgodo mí yì bayi baptẹm lọ to ohù mẹ. To owhe he bọdego mẹ, yè do asu po asi po de he yin gbehosọnalitọ titengbe lẹ hlan lẹdo mítọn mẹ bọ n’nọ saba dekunnu hẹ yé. Dile n’to whenu susu yizan to lizọnyizọn lọ mẹ sọ, mọ wẹ e to awubọ na mi dogọ do niyẹn. N’wá yiwanna lẹblanulọkẹyi sinsẹ̀nzọn tọn ehe taun!

Nudide de He Diọ Gbẹzan Ṣie

Nugopọntọ lẹdo tọn mítọn tintan wẹ Piero Gatti.a E na mi tuli nado lẹzun gbehosọnalitọ, podọ nado sẹtẹn yì fie nuhudo wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn sù te, yèdọ nude he n’ma tlẹ kudlọ etọn pọ́n. To lẹdo mítọn mẹ, aṣa wẹ e yin dọ viyọnnu lẹ ni nọ whégbè kakajẹ whenue yé na dà asu. Enẹwutu to mars 1952, n’jẹ gbehosọnalitọ bayi ji to whenue n’gbẹ́ pò to whégbè. To ojlẹ enẹ mẹ, n’ma yọ́n obá he mẹ nudide enẹ na yinuwado pipotọ gbẹzan ṣie tọn ji jẹ.

E ma dẹn kaka de bọ mẹmẹyọnnu jọja de he nọ yin Anna lọsu jlo na bẹ gbehosọnalitọ jẹeji. E wá jẹ owhé mítọn gbè, na mí nido nọ dekunnu dopọ. To 1954, yè do mímẹ awe lẹ hlan Pérouse taidi gbehosọnalitọ titengbe lẹ. Tòdaho de wẹ he dẹn do mí na kilomẹtlu 250, bọ Kunnudetọ depope ma tin to finẹ.

Numimọ devo pete wẹ e yin na mi. Owhe 20 poun wẹ n’tindo to whenẹnu, podọ whladopo gee wẹ n’tọ́n sọn tòpẹvi he mẹ n’yin jiji te. Plidopọ daho de wẹ n’yì hẹ mẹjitọ ṣie lẹ to whenẹnu. E di na mi dọ awà aihọn lọ tọn devo ji wẹ n’jei! Papa hanú pẹẹde na yẹn po Anna po jlo na jẹ vò wutu, enẹwutu e wá gọalọna mí nado mọ adọtẹn de. Mí haya ohọ̀ de he mí gán sọ yizan di Plitẹnhọ Ahọluduta tọn. Amọ́ na ojlẹ de, mímẹ awe lẹ kẹdẹ wẹ nọ wá opli lẹ. Etomọṣo, mí yí ojlẹ ayajẹ tọn lẹ zan to lizọnyizọn lọ mẹ to Pérouse, podọ to tòpẹvi po gbétatò he ma dẹn do e lẹ po mẹ, bọ vivẹnudido mítọn jẹ sinsẹ́n detọ́n ji. To nudi owhe dopo godo, mẹmẹsunnu de sẹtẹn wá Pérouse, podọ e jẹ anadena opli lẹ ji. To whenue mí tọ́n sọn finẹ to 1957 nado yì azọ́ndenamẹ devo mẹ, agun pẹvi de ko yin didoai.

Mí yin didohlan tòpẹvi de he nọ yin Terni mẹ, to ṣẹnṣẹn Italie tọn. E nọ vivi na mí nado dọyẹwheho to Terni, na jlodotọ susu wẹ ko to lẹdo lọ mẹ wutu. Amọ́, mí ma gọ̀n ma pehẹ nuhahun lẹ to finẹ lọsu. Dile etlẹ yindọ gandudu Fasciste tọn ko doalọte to 1943, aṣẹpatọ delẹ gbẹ́ nọ hẹnalọdotena Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nado lá owẹ̀n Biblu tọn bo nọ biọ dọ mí dona do gbedewema de whẹpo do dọyẹwheho sọn họndekọn jẹ họndekọn.

Ponọ lẹ nọ saba ṣọ́ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. To whedelẹnu, na yé nikaa mọ mí, mí nọ wlu biọ gbẹtọgun lẹ mẹ, amọ́ e ma nọ pà mí to whelẹponu. Whla awe wẹ yé do mi te bo wle mi. Whla tintan, yẹn po nugopọntọ lẹdo tọn po wẹ to yẹwhehodọ. Ponọ lẹ wle mí bo plan mí yì ponọ-pámẹ, fie yé sawhẹdokọna mí te dọ aṣẹpatọ lẹ ma na mí gbè whẹpo mí do to yẹwhehodọ, podọ yé gbò akuẹ na mí. Mí gbẹ́ dọ mí ma na sú akuẹ lọ; dọ mí ma gbà osẹ́n de. Ahun ṣie to hihò sọmọ bọ n’ma tlẹ gán sè nuhe dọ yé te ganji! N’dopẹna Jehovah taun dọ e ma yin yẹnṣo wẹ zọ̀n. Hogbe jidevọnamẹ tọn he to Isaia 41:13 mẹ lẹ wá ayiha mẹ na mi, ehe dọmọ: “A dibu blo. N’na gọalọna we.” Yè jo mí bọ whenue whẹho lọ yì owhẹ̀ nukọn, whẹdatọ lọ dọ dọ mí ma hùwhẹ de bo zẹhudo whẹho lọ ji. Nudi osun ṣidopo to enẹgodo wẹ yè wle mi whla awetọ. To ojlẹ enẹ mẹ, yẹnṣo wẹ zọ̀n. Amọ́ to whẹho ehe lọsu mẹ, whẹdatọ lọ dọ n’ma hùwhẹ de.

Dotẹnmẹ Devo lẹ Hundote Nado Sẹ̀n Jehovah

N’flindọ apàpà sọ mi taun na plidopọ de he yin bibasi to 1954 to Naples, hùwaji Italie tọn. To whenue mí jẹ dọ́n, n’ze dee jo nado wazọ́n hẹ mẹhe jlo na hẹn nọtẹn Plidopọ tọn lọ do wiweji lẹ bọ yè deazọ́nna mi nado wazọ́n sẹpọ oplò lọ. To finẹ, n’doayi dẹpẹ whanpẹnọ de he to aisinnu na mẹlẹ go. Gbehosọnalitọ de wẹ he nọ yin Antonio Caparelli bo wá sọn Libye. Sẹpọ vivọnu 1930 lẹ tọn wẹ whẹndo etọn sẹtẹn sọn Italie yì dọ́n.

Antonio tindo huhlọn bo nọ gboadọ. E nọ zingbejizọnlin gbọn zokẹkẹ ji kaka yì Danfafa Libye tọn ji nado yì dọyẹwheho na Italie-nu he nọ nọ̀ finẹ lẹ. Mí nọ kanwehlan míde sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ. Amọ́, to bẹjẹeji 1959 tọn, e lẹkowa Italie. E nọ Bẹtẹli he to Rome na osun delẹ whẹpo do wá yin pipà taidi gbehosọnalitọ titengbe do tòdaho Viterbe tọn mẹ to ṣẹnṣẹn Italie tọn. Owanyi he mí do na ode awetọ sinyẹn deji bọ mí wlealọ to 29 septembre 1959. N’wá kọnawudopọ hẹ Antonio to Viterbe.

Mí do hudo fie mí na nọ nọ̀ po fie mí na nọ bayi opli lẹ te po tọn. Mí wá mọ ohọ̀ de haya, ehe taidi ṣọfu pẹvi de bo tindo awulẹpa pẹvi de to godo. Mí yí nude do gbò ohọ̀ lọ mẹ do awe bo ze adọzan mítọn do apadopo. Finẹ wẹ mí yí do bayi abò mẹ. Mí nọ yí fihe pò lọ do bayi agbàji kavi Plitẹnhọ Ahọluduta tọn to opli zangbe lẹ. Ohọ̀ lọ ma yọ́n sọmọ, podọ yẹnṣo ma na ko de nado nọ finẹ. Amọ́, n’do ayajẹ na yẹn po Antonio po topọ wutu.

To 1961, Antonio yin pipà di nugopọntọ lẹdo tọn. Amọ́ jẹnukọn whẹ́, e dona yì wehọmẹ devizọnwatọ agun tọn (he nọ yin yiylọdọ anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ todin) na osun dopo. Enẹ dohia dọ yẹnṣo wẹ na nọ whégbè na osun dopo. Nado dọ hójọhó, e ma nọ bọawuna mi paali titengbe to whèjai he e nọ pò yẹnṣo to ohọ̀ pẹvi mítọn mẹ. Etomọṣo, e nọ vivi na mi dọ Jehovah to Antonio yizan. N’hẹn alọnu ṣie ján, ehe zọ́n bọ ojlẹ lọ yawu juyi to nukun ṣie mẹ.

Azọ́n lẹdo tọn nọ biọ gbejizọnlin susu. Mí nọ yì sọn Vénétie, he yin lẹdo agewaji Italie tọn de, yì Sicile he to hùwaji. To bẹjẹeji mí ma do mọto, enẹwutu ahihun wẹ mí nọ do. To gbèdopo, mí dohún gbọn lẹdo póde-dòde tọn de mẹ to gbètatò Sicile tọn mẹ bọ mẹmẹsunnu lẹ hẹn kẹtẹkẹtẹ wá hunglitẹn nado wá dokuavọna mí bo bẹ agbàn mítọn lẹ. Antonio do vẹsi bo blá kọla bọ yẹn sọ́nu ganji di mẹhe jei pli. E na ko whẹ́n kiko na mẹlẹ to whenue yé mọdọ mí zọnhẹ glesi lẹ bọ kẹtẹkẹtẹ de bẹ saki gbejizọnlin tọn mítọn lẹ po maṣinu wekinkan tọn mítọn po.

Mẹmẹsunnu lẹ nọ yí alọtútlú do má nudepope he yé do lẹ hẹ mí, eyin e ma tlẹ yin onú kaka de. Owhé delẹ ma nọ do awulẹpa kavi pọnpi-sin. E tlẹ jọ pọ́n bọ mí nọ ohọ̀ de mẹ, ehe mẹ mẹde ma ko nọ na owhe susu. To ozán lọ mẹ, n’to sùhò sọmọ bọ Antonio gbọ bo fọ́n mi. Whenue mí há avọ̀ he to adọzan lọ ji sẹ̀, e paṣa mí taun nado mọdọ wánvú kẹdẹ wẹ gọ́ adọzan lọ ji! Mí ma gán wà onú kaka de, na zángbodawe mẹ wẹ. Mí gbọ bo fẹ́ wánvú lọ lẹ susu sẹ̀ dile mí penugo do bo gọ̀ aimlọn.

Etomọṣo, e ma yin onú enẹlẹ wẹ n’mọ di nue kàn dẹpẹ biọ hugan. Amọ́, nuhahun daho hugan he n’pehẹ wẹ winyan he n’nọ kú. Eyin mí dla agun de pọ́n whla tintan, e nọ vẹawuna mi taun nado jihọntọn yọyọ lẹ. Amọ́, e nọ jlo mi taun dọ ma yin asisa tuli tọn bo gọalọna mẹmẹyọnnu lẹ, enẹwutu n’nọ dogán taun. Jehovah nọ gọalọna mi bọ kakajẹ vivọnu osẹ lọ tọn n’nọ wá voawu hẹ mẹlẹ. Lẹblanulọkẹyi daho wẹ e yin nado wazọ́n to pọmẹ hẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu lẹ po bo mọ alọtútlú po nugbonọ-yinyin yetọn po, gọna owanyi he yé tindo na Jehovah.

To 1977, to whenue mí ko bayi owhe delẹ to azọ́n lẹdo tọn po agbegbe tọn po mẹ godo,b yè bayi oylọ na mí wá Bẹtẹli he to Rome nado wá gọalọ to awuwlena plidopọ akọjọpli tọn 1978 tọn he hosọ etọn yin “La foi victorieuse” mẹ. To osun vude poun godo, mí lẹzun hagbẹ whẹndo Bẹtẹli lọ tọn. E ma dẹn bọ Antonio yin pipà di hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ tọn.

Nuyọyọ wẹ Bẹtẹli yin na mi bọ winyan he n’nọ kú sọ zọ́n bọ e nọ vẹawuna mi to whedelẹnu nado voawu. Amọ́, Jehovah dona vivẹnudido ṣie lẹ bọ po alọgọ hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn devo lẹ tọn po, n’wá voawu bo nọ pọ́n Bẹtẹli hlan di owhé ṣie gbè.

N’Pehẹ Avùnnukundiọsọmẹnu Devo Lẹ

To owhe he bọdego lẹ mẹ, mí wá pehẹ nuhahun devo lẹ, enẹ wẹ agbasamalo. To 1984, yè zẹ̀ ahun Antonio tọn, bọ to nudi owhe ao godo, nuhahun agbasamalo tọn etọn sọ sinyẹn deji. Enẹgodo to 1999, e sè dọ emi do nutitẹ̀ sinsinyẹn de. Gbẹtọ huhlọnnọ de wẹ e yin dai, amọ́ azọ̀n sinsinyẹn ehe wá húagbọ́ ẹ. E blawu na mi taun nado mọdọ huhlọn to vivọ̀ do e vudevude. N’họdẹ̀ hlan Jehovah vẹkuvẹku dọ ni na mi huhọn he n’nado nọgodona asu vivẹ́ ṣie. N’sọ nọ hia owe Salmu lẹ tọn whẹwhẹ. Onú ehelẹ wiwà nọ miọnhomẹna mi jẹ obá de mẹ, eyin n’jẹ nuhà ji. Antonio kú to 18 mars 1999. Diblayin owhe 40 wẹ mí ko nọpọ́ to alọwle mẹ na.

E vẹawu nado yise dọ yè gán mọ mẹde to ṣokẹdẹ, etlẹ yin to whenue gbẹtọ lẹ lẹdo mẹ. Nado dọ hójọhó, hagbẹ whẹndo Bẹtẹli tọn hatọ lẹ, gọna mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu he mí ko jihọntọn hẹ lẹ po to azọ́n tomẹyiyi tọn mẹ lẹ do owanyi hia mi bosọ miọnhomẹna mi taun. Etomọṣo, awubla kẹdẹ wẹ nọ gọ́ ahun ṣie mẹ to whenue n’lẹkọyi ohọ̀ ṣie mẹ to Bẹtẹli to whèlẹkọ. N’ma gán bayi zẹẹmẹ vivẹ́ he n’to sisè tọn. Odẹ̀ po nupinplọn po wẹ gọalọna mi dile ojlẹ to yìyì. Na nugbo tọn, gbẹzan he yẹn po Antonio po zan to pọmẹ finflin nọ wá yin awuvivinu de na mi. N’gbẹ́ nọ flin nue mí bayi dopọ lẹ, to yinyọnẹn mẹ dọ Antonio to oflin Jehovah tọn mẹ bọ n’na gọ̀ ẹ mọ to fọnsọnku whenu.

Azọ́ndenamẹ voovo lẹ wẹ n’ko hẹndi to Bẹtẹli, bọ to alọnu din n’nọ wazọ́n to azọ́nwatẹn nutitọ̀ tọn. E nọ vivi na mi taun nado wà nuhe na wà dagbe na whẹndo Bẹtẹli tọn daho he mẹ n’tin te. N’sọ nọ tẹnpọn nado hẹn alọnu ṣie ján to lizọnyizọn lọ mẹ. Nugbo wẹ dọ n’ma gán sọ wà nususu dile n’nọ wà do dai ba, amọ́ n’gbẹ́ yiwanna wẹndagbe Ahọluduta lọ tọn mimá hẹ mẹdevo lẹ. Lẹblanulọkẹyi de wẹ bọ n’yiwanna taun sọn whenue n’to pẹvi. Enẹ wẹ zọ́n bọ n’do yiwanna nado nọ na tuli jọja lẹ dọ yé ni lẹzun gbehosọnalitọ. N’yọ́n ayajẹ he azọ́n enẹ nọ hẹnwa namẹ.

Eyin n’lẹnnupọndo diblayi owhe 70 he n’ko yizan to sinsẹ̀nzọn whenu gigọ́ tọn mẹ lẹ ji, n’nọ mọdọ Jehovah gọalọna mi bosọ dona mi taun. N’gbẹ́ nọ kuwinyan, enẹwutu n’yọnẹn dọ huhlọn yẹnṣo tọn ma na ko wà nue n’penugo bo wadotana lẹ. N’ko yì fie dẹn taun do mi lẹ, n’ko mọ nudagbe susu lẹ, n’ko do numimọ dagbedagbe lẹ bosọ dukosọ hẹ mẹdelẹ he plọn mi onú titengbe lẹ to gbẹ̀mẹ. Eyin din wẹ n’na bayi nudide he n’ko bayi lẹ, n’ma na whleawu paali nado gọ̀ nudide dopolọ bayi.