NUHE E ZẸẸMẸDO

Hodọdopọ dagbe nọ tin eyin mẹjitọ lẹ po ovi lẹ po nọ dọ linlẹn po numọtolanmẹ yetọn lẹ po tọ́n.

NUHEWUTU E YIN NUJỌNU

Hodọdopọ gán vẹawu, titengbe hẹ jọja lẹ. Vlavo to dai, “ovi towe lẹ gán nọ dọ nulẹpo na we gando yede go. Amọ́, todin he yé jẹ whinwhẹ́n ji, yé masọ nọ dọ nulẹpo na we ba, enẹ zọ́n bọ a ma gán yọ́n linlẹn po numọtolanmẹ yetọn lẹ po ba” wẹ owe de dọ. (Breaking the Code) Eyin enẹ tlẹ wá jẹ jijọ ji, a dona yọnẹn dọ ojlẹ enẹ mẹ wẹ a dona nọ dọho hẹ ovi towe lẹ te hugan!

NUHE A SỌGAN WÀ

Wleawufo nado dọhodopọ hẹ ovi towe to whedepopenu. Eyin e tlẹ biọ dọ mì ni dọhodopọ to zánhomẹ, nọ wàmọ.

“A gán nọ do numọtolanmẹ lọ dọ, ‘Din ján a mọ bo na dọho a? Yẹn po hiẹ po janwẹ tofi sọn afọnnu gbọ́n!’ Amọ́, naegbọn mí nado wule eyin ovi mítọn jlo na dọho hẹ mí? Be e ma yin nue mẹjitọ lẹpo nọ jlo niyẹn ya?”—Yọnnu de he nọ yin Lisa.

“N’ma nọ yí amlọn ṣie do daihun, amọ́ zánhomẹ wẹ n’nọ saba dọho hẹ ovi ṣie jọja lẹ ganji.”—Sunnu de he nọ yin Herbert.

AYINAMẸ BIBLU TỌN: “Mì gbọ mẹdopodopo ni nọ dín, e ma yin ale edetiti tọn gba, ṣigba dehe yin mẹdevo tọn.”​—1 Kọlintinu lẹ 10:24.

Duto nuhe nọ fẹayihasẹnamẹ lẹ ji. Otọ́ de dọ dọ: “To whedelẹnu, ayiha ṣie nọ to dindanpe to whenue ovi ṣie lẹ to hodọ hẹ mi. Bọ yé nọ mọdọ n’ma to ayidonugo na emi!”

Eyin enẹ nọ jọ do gowe, nọ ṣí Tele, alokan kavi onú mọnkọtọn he na fẹayihasẹna we. Nọ dotoai bo nọ na ayidonugo nuhe dọ ovi towe te ganji, eyin nue dọ e te ma tlẹ di nujọnu na we sọmọ.

“Mí dona nọ hẹn ovi mítọn lẹ deji dọ nuhe to ahun ji na yé lẹ yin nujọnu na mí. Ni e ma yinmọ, yé ma nasọ nọ dọ homẹ na mí ba kavi yé na nọ dọ ẹ na mẹdevo.”​—Yọnnu de he nọ yin Maranda.

“Ma nọ yawu gblehomẹ blo, eyin nuhe ovi towe dọ ma tlẹ sọgbe paali.”​—Sunnu de he nọ yin Anthony.

AYINAMẸ BIBLU TỌN: “Mì payi lehe mì nọ dotoai do go.”​—Luku 8:18.

Nọ yí dotẹnmẹ hundote lẹ zan. To whedelẹnu, ovi lẹ nọ voawu bo nọ dọho eyin yé ma sinai pannukọn mẹjitọ yetọn.

“Mí nọ dọhodopọ eyin mí to mọto mẹ. Na mí nọ sinai do apá na mídelẹ bo ma nọ pannukọn míde wutu, mí nọ dọhodopọ ganji.”—Yọnnu de he nọ yin Nicole.

Núdùdù whenu lẹ sọ nọ yọ́n na hodọdopọ taun.

“To núdùdù dopọ whenu, mẹdopodopo nọ dọ nuylankan po nudagbe he jọ to azán lọ ji lẹ po. Ehe nọ hẹn mí vẹ́ dogọ bọ mí nọ mọdọ mí gán gọalọna míde eyin mí pehẹ nuhahun lẹ.”​—Sunnu de he nọ yin Robin.

AYINAMẸ BIBLU TỌN: “Nọ yawu nado dotoai [bo nọ] whleawu nado dọho.”​—Jakọbu 1:19.

NUHE E ZẸẸMẸDO

Mẹplọnlọ sọgan zẹẹmẹdo nado deananamẹ kavi nado plọnnumẹ. To whedelẹnu, e nọ zẹẹmẹdo nado dọ̀n otó na ovi de na walọ ylankan etọn wutu. Amọ́, e sọ nọ zẹẹmẹdo walọ dagbe pinplọn ovi de nado gọalọna ẹn, na e nido wà nuhe sọgbe.

NUHEWUTU E YIN NUJỌNU

To owhe agọe tọn lẹ mẹ, mẹplọnlọ ko dibla busẹ sọn whẹndo delẹ mẹ, na mẹjitọ lẹ nọ lẹndọ otó dindọn na ovi de sọgan zọ́n bọ ovi lọ ma na bikan. Amọ́, mẹjitọ nuyọnẹntọ lẹ nọ dosẹ́n he jẹ na ovi yetọn lẹ bo nọ biọ to yé si nado nọ yìn yé.

“Osẹ́n didona ovi lẹ yin nujọnu, na yé nido sọgan whẹ́n bo nọ basi nudide dagbe. Eyin mẹplọnlọ dẹ́n, ovi lẹ nọ taidi tọjihun he ma tindo azẹ̀—he na wá sí yì kavi tlẹ siọ.”​—Yọnnu de he nọ yin Pamela.

NUHE A SỌGAN WÀ

Yin nujikudonọ. Eyin ovi towe ma yìn osẹ́n he a do lẹ, domẹplọnlọ he jẹ e go. Amọ́, eyin e setonu, nọ yawu pà ẹ.

“N’nọ pà ovi ṣie lẹ whẹwhẹ, na tonusise yetọn to aihọn de he mẹ tonusise hán te taun. Mẹpipa nọ zọ́n bọ eyin e wá biọ dọ yè ni dọ̀n otó na yé, e nọ bọawuna yé nado kẹalọyi.”​—Yọnnu de he nọ yin Christine.

AYINAMẸ BIBLU TỌN: “Nudepope he mẹde to dido, enẹ wẹ e na gbẹ̀n ga.”​—Galatianu lẹ 6:7.

Nọ nọ̀ jlẹkaji. Eyin ovi towe ṣinuwa, nọ hò owhe, nugopipe po lehe nuṣiwa lọ sinyẹn sọ po pọ́n whẹ́. E nọ yin nuyọnẹnnu dọ osẹ́nbá ni tindo kanṣiṣa hẹ nuṣiwa lọ—di apajlẹ, eyin ovi towe zan alokan to aliho he ma sọgbe mẹ, a sọgan yí alokan sọn e si na ojlẹ de. Etomọṣo, ma nọ yí nuṣiwa flinflin lẹ do dó onú daho blo.

“N’nọ tẹnpọn nado yọnẹn eyin ovi ṣie yọnẹn gàn-an do vẹtoli kavi e ma yọnẹn do bayi. Vogbingbọn tin to jijọ ylankan he yè ma dona yí alọ na po nuṣiwa he biọ ayinamẹ poun po ṣẹnṣẹn.”​—Sunnu de he nọ yin Wendell.

AYINAMẸ BIBLU TỌN: “Mì ma nọ doadihomẹna ovi mìtọn lẹ blo, na yé nikaa gbọjọ.”—Kolosinu lẹ 3:21; nudọnamẹ odò tọn.

Nọ do owanyi hia. E nọ bọawuna ovi lẹ nado kẹalọyi mẹplọnlọ bo setonu eyin yé yọnẹn dọ mẹjitọ yetọn yiwanna yé.

“Eyin visunnu mítọn ṣinuwa, mí nọ dohia ẹ dọ homẹ mítọn hùn do e go taun na nudide dagbe he e ko de wayi lẹ. Mí nọ bayi zẹẹmẹ na ẹn dọ mí na wọnji nuṣiwa lọ go eyin e diọ, podọ mí na gọalọna ẹn nado diọ.”​—Sunnu de he nọ yin Daniel.

AYINAMẸ BIBLU TỌN: “Owanyi nọ fahomẹ bo nọ yin homẹdagbenọ.”​—1 Kọlintinu lẹ 13:4.

NUHE E ZẸẸMẸDO

Nujinọtedo yin osẹ́n mẹdetiti tọn he a de nado nọ hodo to gbẹ̀mẹ lẹ. Di apajlẹ, be a nọ tẹnpọn nado yin nugbonọ to nulẹpo mẹ ya? Eyin mọ wẹ, e họnwun dọ a na jlo nado plọn enẹ ovi towe lẹ ga.

Nujinọtedo sọ nọ bẹ walọ dagbe hẹn. Di apajlẹ, mẹhe nọ ylọ walọ dagbe dọ nujọnu nọ yin azọ́n sinsinyẹnwatọ, ma nọ homẹnukuntapọn bo nọ hò mẹdevo lẹ tọn pọ́n—yèdọ jijọ delẹ he e nọ bọawu nado plọn sọn pẹvi.

AYINAMẸ BIBLU TỌN: “Plọn ovi do aliho he ewọ dona gbọn ji; eyin ewọ tlẹ whẹ́n mẹho, e ma na tọ́n sọn e ji.”​—Howhinwhẹn lẹ 22:6, nudọnamẹ odò tọn.

NUHEWUTU E YIN NUJỌNU

Po lehe nuyizan nuyọnẹn wintinwintin tọn gbayipe do po, walọ dagbe yin nujọnu. “A gán dogbẹ́ ylankan to alokan kavi nuyizan mọnkọ depope ji to whedepopenu,” wẹ onọ̀ de he nọ yin Karyn dọ. “Ovi mítọn lẹ gán sin apá na mí ṣo bo to nue ma sọgbe pọ́n!”

AYINAMẸ BIBLU TỌN: “Mẹhe ko whẹ́n lẹ . . . ko plọn huhlọn wuntuntun tọn yetọn gbọn yíyí i zan dali nado nọ yọ́n vogbingbọn to dagbe po oylan po ṣẹnṣẹn.”​—Heblu lẹ 5:14.

Jijọ dagbe tintindo yin nujọnu ga. Ehe bẹ nuyiwa flinflin delẹ hẹn (taidi nado dọ “jaale” po “a wanu” po) gọna mẹdevo lẹ tọn hihopọn—yèdọ jijọ delẹ he ko dibla busẹ, na mẹlẹ nọ do ojlo to alokan kavi nuyizan mọnkọ lẹ mẹ hú to gbẹtọ lẹ mẹ.

AYINAMẸ BIBLU TỌN: “Kẹdẹdile mìwlẹ jlo dọ gbẹtọ lẹ ni nọ wà na mì do, mọ wẹ mì ni nọ wà na yé do.”​—Luku 6:31.

NUHE A SỌGAN WÀ

Nọ dọhodo walọ dagbe ji. Di apajlẹ, dodinnanu de dohia dọ jọja lẹ nọ saba họ̀nna zanhẹmẹ jẹnukọnna alọwle eyin yè ko plọn yé dọ e ma sọgbe.

AYINAMẸ: Yí nujijọ agọe tọn he gbayipe de do bẹ hodọdopọ jẹeji do walọ dagbe ji. Di apajlẹ, eyin linlin lẹ dọhodo danuwiwa ji, a sọgan dọ: “E blawu dọ mẹdelẹ nọ gbẹwanna hatọ yetọn sọmọ. Etẹwẹ gán zọ́n bọ mẹlẹ na yinuwa domọ?”

“Eyin ovi lẹ ma yọ́n dagbe dovo na oylan, e na vẹawuna yé nado de nue sọgbe.”—Sunnu de he nọ yin Brandon.

Nọ plọn jijọ dagbe ovi lẹ. Ovi pẹvi lẹ lọsu sọgan plọn nado nọ dọ “jaale” po “a wanu” po bo nọ do sisi hia mẹdevo lẹ. Owe de dọmọ: “Eyin yè plọn ovi lẹ dọ yé ma yin nujọnu hú mẹdevo lẹ to whẹndo, wehọ kavi otò he mẹ yé te, yé nọ tẹnpọn nado do jijọ dagbe hia mẹdevo lẹ.”​—Parenting Without Borders.

AYINAMẸ: Nọ de whégbè-zọ́n lẹ na ovi towe lẹ, ehe na zọ́n bọ yé na plọn nado nọ yilizọn na mẹdevo lẹ.

“Eyin ovi mítọn lẹ plọn nado nọ wà whégbè-zọ́n lẹ todin, e ma na vẹawuna yé eyin yé wá jẹ yede si. Yé na ko tindo aṣa lọ nado nọ wà nulẹ na yede.”​—Yọnnu de he nọ yin Tara.

NUHE E ZẸẸMẸDO

Mẹjitọ he nọ ze apajlẹ dagbe dai lẹ ma nọ dọ vò bo nọ wà vò. Di apajlẹ, a ma gán donukun dọ ovi towe ma na dolalo eyin e nọ sè bọ a nọ dọ dọ, “Dọna ẹn dọ n’ma to whégbè,” na a ma jlo na dọho hẹ mẹlọ wutu.

“Mẹlẹ nọ saba dọ dọ ‘Nọ wà nue n’dọ, e ma yin nue wà n’te.’ Amọ́, enẹ ma nọ duto yọpọvu lẹ ji. Dile tekan [kavi sekanfun] nọ yí nudepope he yin kinkọ̀n do e ji do, ovi lẹ nọ plọn nuhe mí to didọ bo to wiwà lẹ, podọ yé nọ yọnẹn eyin apajlẹ mítọn ma sọgbe hẹ nue mí to pinplọn yé.”​—Sunnu de he nọ yin David.

AYINAMẸ BIBLU TỌN: “Hiẹ he to yẹwhehodọ dọ, ‘A fìnnú blo,’ be hiẹ nọ fìnnú wẹ?”​—Lomunu lẹ 2:21.

NUHEWUTU E YIN NUJỌNU

Walọ mẹjitọ lẹ tọn wẹ nọ yinuwado yọpọvu po jọja lẹ po ji hú walọ mẹdevo depope tọn—etlẹ yin hú walọ ogbẹ́ yetọn lẹ tọn. Ehe dohia dọ mìwlẹ wẹ yin omẹ tintan he na deanana ovi mìtọn do ali dagbe ji—eyin mì ma nọ dọ vò bo nọ wà vò.

“A gán nọ kanse dewe eyin ovi towe kúto wẹ, na a ko dọ nudopolọ whla kande wutu, amọ́ gbeegbe a dọ vò bo wà vò, ovi lọ na dọna we tlolo. Ovi lẹ nọ doayi nue wà mí te lẹpo go eyin míwlẹ tlẹ nọ lẹndọ yé ma nọ mọ.”​—Yọnnu de he nọ yin Nicole.

AYINAMẸ BIBLU TỌN: ‘Nuyọnẹn he wá sọn aga ma nọ wayẹnu.’​—Jakọbu 3:17.

NUHE A SỌGAN WÀ

Lẹnnupọndo apajlẹ he zedai a te lẹ ji. Sinima tẹlẹ wẹ a nọ pọ́n? Nawẹ a nọ yinuwa hẹ alọwlemẹ po ovi towe lẹ po gbọn? Gbẹtọ nankọ lẹ wẹ a nọ jihọntọn hẹ? Be a nọ homẹtọnpọn ya? Do glido, be hiẹ lọsu nọ wà nue a jlo dọ ovi towe lẹ ni nọ wà ya?

“Yẹn po asu ṣie po ma nọ biọ to ovi mítọn lẹ si nado wà nue mílọsu lẹ ma nọ wà.”​—Yọnnu de he nọ yin Christine.

Nọ vẹvẹ to whenue a ṣinuwa. Ovi towe lẹ ko yọnẹn dọ a ma yin mẹpipe. Eyin a nọ dọ “jaale” na alọwlemẹ po ovi towe lẹ po to whenue a ṣinuwa, pinplọn yé a te niyẹn nado nọ dọ nugbo bo ze yede whè.

“Ovi mítọn lẹ dona nọ sè bọ mí nọ yigbena nuṣiwa mítọn lẹ bo nọ vẹvẹ. Eyin e ma yinmọ, yé na nọ ṣinyọnnudo nuṣiwa yetọn lẹ.” ​—Yọnnu de he nọ yin Robin.