Weta 18
Jehovah Hẹn Gbigbọ Whiwhẹnọ lẹ Tọn Gọwá Ogbẹ̀
1. Jide tẹwẹ Jehovah na, podọ kanbiọ tẹlẹ wẹ ohó etọn lẹ fọndote?
“LE WẸ Omẹ Gángán Yẹyinọ dọ, he nọ nọ̀ madopodo, oyín mẹhe tọn yin Wiwe, yẹn wẹ nọ nọ̀ fihe yiaga bo wé, hẹ ewọ ga he tindo gbigbọ ovọjọ po whiwhẹ po tọn, nado hẹn gbigbọ whiwhẹnọ lẹ tọn zéta, podọ nado hẹn ayiha vọjọnọ lẹ tọn zéta.” (Isaia 57:15) Mọwẹ yẹwhegán Isaia kàn to owhe kanweko ṣinatọ̀ntọ J.W.M. Etẹwẹ to jijọ to Juda he hẹn wẹndomẹ ehe nado yin tulinamẹnu sọmọ? Nawẹ ohó gbọdo ehelẹ gọalọna Klistiani lẹ to egbehe gbọn? Dogbapọnna Isaia weta 57 na gọalọna mí nado mọ gblọndo kanbiọ nẹlẹ tọn.
‘Mì Gbẹtọ lẹ, Mì Sẹpọ Fí’
2. (a) Whetẹnu wẹ ohó Isaia weta 57 tọn lẹ taidi nuhe mọ hẹndi? (b) Etẹwẹ yin ninọmẹ dodonọ lẹ tọn to azán Isaia tọn gbè?
2 Adà dọdai Isaia tọn ehe taidi nuhe mọ hẹndi yí to azán Isaia tọn titi gbè. Gbadopọnna lehe kanyinylan ko peve do to whenẹnu: “Dodonọ dọ̀n, mẹde ma hòpọn, yè de lẹblanunọ lẹ sẹ̀, mẹde ma sọ lẹndọ dee wẹ yè de dodonọ sẹ̀ sọn oylan he ja mẹ. Ewọ biọ jijọho mẹ: yé gbọjẹ to adọ́zan yetọn ji, mẹdopodopo to zọnlinzin to dodo etọn mẹ.” (Isaia 57:1, 2) Eyin dodonọ jai, mẹdepope ma nọ kiya. Okú etọn lọsu ma tlẹ nọ yin ayidego. Amlọndidọ to okú mẹ nọ hẹn jijọho wá na ẹn, bo nọ de e sọn yajiji he mẹhe tindo jijọ-madi-Jiwheyẹwhe lẹ nọ hẹnwa e ji mẹ, podọ tundote sọn nugbajẹmẹji mẹ. Akọta dide Jiwheyẹwhe tọn ko tlọ́ biọ ninọmẹ ylankan de mẹ. Ṣigba lehe e dona yin tulinamẹnu de na mẹhe gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ lẹ nado yọnẹn dọ e ma yindọ Jehovah to nuhe to jijọ lẹ mọ kẹdẹ wẹ gba ṣigba na gọalọna yé do sọ!
3. Nawẹ Jehovah dọhona whẹndo kanylantọ Juda tọn gbọn, podọ etẹwutu?
3 Jehovah ylọpli na whẹndo kanylantọ Juda tọn, dọmọ: “Ṣigba mì sẹpọ ofi, mì ovi yọnnu wọ́ntọ lẹ tọn lẹ, okún ayọdetọ po ogalọtọ po tọn.” (Isaia 57:3) Yé jẹna zẹẹmẹ winyandomẹ tọn mọnkọtọn nugbonugbo taidi visunnu wọ́ntọ de tọn podọ kúnkàn ayọdetọ po galọtọ po tọn. Sinsẹ̀n-bibasi lalo tọn he kọ̀n yé lẹhlan bẹ nuyiwa osùnú boṣiọ-sinsẹ̀n tọn lẹ po afinyọnnuwiwa lẹ po hẹn gọna walọ fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn lẹ. Enẹwutu, Jehovah kanse ylandonọ ehelẹ dọmọ: “Mẹnu wẹ mìwlẹ to vivlẹ́? Mẹnu ji wẹ mìwlẹ to hẹlikẹ̀ do, bosọ dè odẹ́ jẹgbonu, e mayin ovi ylandonọ tọn wẹ mì, okún lalo tọn? He ji vodun to hihẹ́ to atin mú lẹ glọ, bọ mì to ovi lẹ hù to agbadò lẹ mẹ, to osé sló lẹ glọ?”—Isaia 57:4, 5.
4. Owhẹ̀ etẹ tọn wẹ mẹylankan Juda tọn lẹ hù?
4 Mẹylankan Juda tọn lẹ nọ basi sinsẹ̀n lalo kosi tọn mẹhẹnjọsi tọn yetọn lẹ to gbangba, bo nọ to ‘ayajẹ.’ Yé yí nuvẹun do vlẹ́ yẹwhegán Jiwheyẹwhe tọn lẹ he ko yin didohlan nado gọ̀kọna yé kò, bo to odẹ́ yetọn lẹ dlẹn jẹgbonu to aliho winyan matindo, po sisi matindo tọn po mẹ. Dile etlẹ yindọ ovi Ablaham tọn lẹ wẹ yé yin, aliho atẹṣiṣi tọn yetọn hẹn yé zun ovi sẹ́nhẹngba tọn lẹ po okún lalo tọn po. (Isaia 1:4; 30:9; Johanu 8:39, 44) To gbonu to atin daho he tin to zungbo mẹ lẹ ṣẹnṣẹn, yé fọ́n zohunhun sinsẹ̀n tọn dote to boṣiọ-sinsẹ̀n yetọn mẹ. Sinsẹ̀n-bibasi ylankan nankọtọn die! Yèdọ, sinsẹ̀n-bibasi ehe ylan sọmọ bọ yé tlẹ hù ovi yetọn titi lẹ taidi akọta he Jehovah yàn jẹgbonu sọn aigba lọ ji na aliho osùnú yetọn lẹ wutu!—1 Ahọlu lẹ 14:23; 2 Ahọlu lẹ 16:3, 4; Isaia 1:29.
Kinkọ̀n Avọ́nunina Nùnù de Jẹgbonu Hlan Zannu Lẹ
5, 6. (a) Etẹwẹ tòmẹnu Juda tọn lẹ ko basi dide nado wà kakati nado sẹ̀n Jehovah? (b) Nawẹ boṣiọ-sinsẹ̀n Juda tọn diyin bo gbayipe sọ?
5 Pọ́n lehe tòmẹnu Juda tọn lẹ ko tlọ́ biọ boṣiọ-sinsẹ̀n mẹ sisosiso sọ: “Ṣẹnṣẹn zannu mapàmapà agbadò tọn lẹ mẹ wẹ mimá towe te: yé, yé wẹ mimá towe: yèdọ yé wẹ hiẹ kọ̀n avọ́ nùnù hlan, hiẹ sọ sanvọ́ dùdù tọn. Be yẹn sọgan yí homẹmimiọn to ehelẹ mẹ?” (Isaia 57:6) Ju lẹ tin to alẹnu Jiwheyẹwhe tọn mẹ, ṣogan kakati nado sẹ̀n ẹn, yé ṣinyán zannu lẹ sọn otọ̀-zànmẹ bo yí yé do basi yẹwhe lẹ. Davidi lá dọ Jehovah wẹ mimá emitọn, ṣigba ylandonọ ehelẹ ko de boṣiọ zannu he ma tindo ogbẹ̀ lẹ taidi mimá yetọn bo nọ kọ̀n avọ́nunina nùnù jẹgbonu hlan yé. (Psalm 16:5; Habbakuk 2:19) Homẹmiọn tẹwẹ Jehovah sọgan mọ to sinsẹ̀n-bibasi gblezọn omẹ etọn lẹ tọn mọnkọtọn mẹ?
6 To filẹpo—to atin daho lẹ glọ, to agbadò tọ̀sisa tọn lẹ mẹ, to pópló lẹ ji, to tòdaho yetọn lẹ mẹ—wẹ Juda sẹ̀n boṣiọ te. Ṣigba Jehovah mọ popolẹpo, bo de ylanwiwa etọn gbà gbọn Isaia gblamẹ dọmọ: “To osó he yiaga tlala, bo dite ji wẹ hiẹ ze adọ́zan towe do: yèdọ finẹ wẹ hiẹ yì nado sanvọ́. To ohọ̀n godo podọ to dòtin godo wẹ hiẹ ze oflin towe daga.” (Isaia 57:7-8a) To ofi yiaga lẹ ji, wẹ Juda tẹ́ adọ́zan mawé gbigbọmẹ tọn etọn do, podọ finẹ wẹ e nọ sanvọ́ hlan yẹwhe jonọ lẹ te.a Ohọ̀ mẹdetiti tọn lẹ lọsu tlẹ tindo boṣiọ lẹ to ohọ̀n lẹ godo podọ to họntonu lẹ.
7. Po gbigbọ tẹ po wẹ Juda do biọ sinsẹ̀n-bibasi fẹnnuwiwa tọn mẹ?
7 E sọgan paṣa mẹdelẹ nuhewutu Juda do tlọ́ biọ sinsẹ̀n-bibasi mawé mẹ sọmọ. Be huhlọn nuyiwadomẹji tọn delẹ wẹ hẹn ẹn gánnu-gánnu nado gbẹ́ Jehovah dai ya? Lala wẹ gblọndo lọ yin. E wà ẹ sọn ojlo mẹ wá, po jeje po. Jehovah dọmọ: “Hiẹ ko do dewe hia mẹdevo hú mi, bosọ hẹji; hiẹ hẹn adọ́zan towe zun daho, bosọ nùalẹ hẹ yé; hiẹ yiwanna adọ́zan yetọn to fie hiẹ mọ ẹn te.” (Isaia 57:8b) Juda ko basi alẹnu de hẹ yẹwhe lalo etọn lẹ, bosọ yiwanna haṣinṣan he ma sọgbe etọn hẹ yé. E yiwanna walọ fẹnnuwiwa zanhẹmẹ tọn lẹ titengbe—vlavo dehe bẹ yizan yẹhiadonu vijinu sunnu tọn lẹ hẹn—heyin apadewhe sinsẹ̀n-bibasi yẹwhe ehelẹ tọn!
8. Na taun tọn ahọlu tẹ whenu wẹ boṣiọ-sinsẹ̀n gbayipe hugan to Judah?
8 Zẹẹmẹ walọ mawé sẹhundaga, boṣiọ-sinsẹ̀n ylankan tọn lọ sọgbe hẹ nuhe mí yọnẹn gando ahọlu ylankan Juda tọn susu lẹ go. Di apajlẹ, Manasse gbá otẹn yiaga lẹ, bo ze agbà lẹ dai na Baali, bosọ ze agbà sinsẹ̀n lalo tọn do awánu awe tẹmpli tọn mẹ. E hẹn visunnu etọn lẹ jugbọn miyọ́n mẹ, tindo mahẹ to nujijlẹ mẹ, bo zan dọṣẹ-didọ, bosọ ze walọ afinyọnnuwiwa tọn lẹ daga. Ahọlu Manasse sọ ze boṣiọ pipà dòtin wiwe tọn he e ko basi do tẹmpli Jehovah tọn mẹ.b E klọ Juda nado nọ wà “enẹ he yin oylan hú ehe akọta lẹ lọ wà, mẹhe OKLUNỌ súdo.” (2 Ahọlu lẹ 21:2-9) Mẹdelẹ yise dọ Manasse wẹ hù Isaia, dile etlẹ yindọ oyín Manasse tọn ma sọawuhia to Isaia 1:1 mẹ do.
“Hiẹ Ko Do Mẹdagun Towe lẹ Hlan”
9. Naegbọn Juda do mẹdagun lẹ hlan ‘fidindẹn’?
9 Sẹ́nhẹngba Juda tọn yinukọn zẹ̀ yẹwhe lalo lẹ sinsẹ̀n poun go. To Isaia yiyizan taidi hoyidọtọ etọn mẹ, Jehovah dọmọ: “Hiẹ ko yì [Mẹlẹki, NW] dè po nuwhẹ́nkun po, hiẹ hẹn owán nusisá towe tọn zun susu, hiẹ ko do mẹdagun towe lẹ hlan aganu, bosọ zín dewe dai, yèdọ do olọnzodomẹ.” (Isaia 57:9) Ahọluduta Juda tọn he mayin nugbonọ yì “Mẹlẹki” dè, yèdọ “ahọlu” to Heblugbe mẹ—vlavo ahọlu huhlọn tògodo tọn—bo na ẹn nunina he vẹahi bo dọnmẹdogo lẹ, heyin tenọna gbọn amisisá po nusisá owán gblíngblínnọ lẹ po dali. Juda do wẹnsagun lẹ hlan fidindẹn lẹ. Etẹwutu? Nado diọ linlẹn na akọta Kosi tọn lẹ nado basi alẹnu gbekọndopọ tòhódidọ tọn hẹ ẹ. To gbigbẹ́ Jehovah dai pó godo, e ze jide etọn do ahọlu tògodo tọn lẹ mẹ.
10. (a) Nawẹ Ahọlu Ahazi dín alẹnu gbekọndopọ tọn hẹ ahọlu Assilia tọn gbọn? (b) To aliho tẹ mẹ wẹ Juda ‘zín whẹho lẹ dai do olọnzodomẹ’ gbọn?
10 Apajlẹ ehe tọn dopo wẹ yin nuhe jọ to azán Ahọlu Ahazi tọn gbè. Na e tindo numọtolanmẹ owù tọn na alẹnu gbekọndopọ tọn to Islaeli po Silia po ṣẹnṣẹn wutu, ahọlu Juda tọn he mayin nugbonọ enẹ do wẹnsagun lẹ hlan Tiglati-pilẹsẹli III Assilia tọn dè, dọmọ: “Mẹmẹsi towe podọ visunnu towe [wẹ] yẹn yin: hẹji wá, bo whlẹn mi sọn alọ ahọlu Silia tọn tọn mẹ, podọ sọn alọ ahọlu Islaeli tọn tọn mẹ, he fọ́n do oji e.” Ahazi do fataka po sika po hlan ahọlu Assilia tọn taidi alọgodo-kuẹ, bọ ahọlu lọ yigbe, bo fọ́n mẹgbeyinyan mẹvasudo tọn de do Silia ji. (2 Ahọlu lẹ 16:7-9) To nuyiwa etọn hẹ akọta Kosi tọn lẹ mẹ, Juda jẹte jei “olọnzodomẹ.” Na nuyiwa enẹlẹ wutu, e na kú, kavi busẹ sọn aimẹ taidi akọta he tin to mẹdekannu bo tindo ahọlu de.
11. Nukundido hihọ́ lalo tọn tẹwẹ Juda dohia?
11 Jehovah zindonukọn nado dọhona Juda dọmọ: “Nudikọna we to dindẹn aliho towe tọn mẹ; hiẹ ma sọ dọmọ, todido ma tin, hiẹ ko mọ ogbẹ̀ alọ towe tọn; enẹwutu wẹ homẹ towe ma gble.” (Isaia 57:10) Mọwẹ, akọta lọ ko jẹtukla susu to aliho atẹṣiṣi tọn etọn mẹ, bo gboawupo nado mọ todido matindo vivẹnudido etọn lẹ tọn. To vogbingbọnmẹ, e klọ ede nado yise dọ emi to kọdetọn dagbe tindo to huhlọn emitọn titi mẹ. E lẹndọ emi tindo huhlọn po nugopipe po. Lehe e yin nulunu do sọ!
12. Ninọmẹ tẹlẹ to Mẹylọhodotọklisti mẹ wẹ sọzẹn hẹ Juda tọn lẹ?
12 Titobasinanu de tin to egbehe he nuyiwa etọn sọzẹn hẹ Juda azán Isaia gbè tọn. Mẹylọhodotọklisti nọ yí oyín Jesu tọn zan, ṣigba e nọ doafọna alẹnu gbekọndopọ tọn hẹ akọta lẹ bo ko hẹn nọtẹn sinsẹ̀n-bibasi etọn tọn gọ́ po boṣiọ lẹ po. Mẹhe kọnawudopọ hẹ ẹ lẹ tlẹ ze ojlẹmọ boṣiọ lẹ tọn dai do owhe yetọn lẹ gbè. Mẹylọhodotọklisti ko yí jọja yetọn lẹ do sanvọ́ to awhàn akọta tọn lẹ mẹ. Lehe ehe lẹpo na ko gblehomẹna Jiwheyẹwhe nugbo lọ do sọ, mẹhe degbena Klistiani lẹ dọmọ: “Mì họ̀n sọn boṣiọ-sinsẹ̀n kọ̀n.”! (1 Kọlintinu lẹ 10:14) Gbọn bibiọ tòhódidọ mẹ dali, Mẹylọhodotọklisti ko ‘lọga hẹ ahọlu aigba ji tọn lẹ.’ (Osọhia 17:1, 2) Na nugbo tọn, godonọnamẹtọ akonká de wẹ e yin na Plidopọ Akọta lẹ tọn. Etẹwẹ tin to nukọn ja na ayọdetọ sinsẹ̀n tọn ehe? Eyọn, etẹwẹ Jehovah dọna hagbẹ etọn, yèdọ Juda he mayin nugbonọ lọ, titengbe tòdaho tatọ-tònọ etọn, Jelusalẹm?
‘Nuhe Hiẹ Bẹpli lẹ Ma Na Whlẹn We’
13. ‘Lalo’ tẹwẹ Juda do, podọ nawẹ e yinuwa hlan sọwhiwhe Jehovah tọn gbọn?
13 “Obu mẹnu tọn wẹ to didi we, kavi to avòsa na [we], bọ hiẹ sọ to lalodo” wẹ Jehovah kanse. Kanbiọ dagbe wẹ! Na jide tọn Juda ma do obu jijlọ, jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn hia na Jehovah gba. Eyin e ma yinmọ, e ma na ko lẹzun akọta lalonọ lẹ tọn, po yẹwhe lalo sẹ̀ntọ lẹ po gba. Jehovah zindonukọn dọmọ: “Hiẹ ma flin mi, kavi ma hò e pọ́n to ayiha towe mẹ? Be yẹn ma ko nabọẹ, yèdọ sọn hohowhenu gbọ́n, hiẹ ma sọ dibuna mi?” (Isaia 57:11) Jehovah ko nabọẹ, bo ma hẹn yasanamẹ afọdopolọji tọn wá Juda ji gba. Be Juda yọ́n pinpẹn ehe tọn ya? Lala, kakatimọ e pọ́n sọwhiwhe Jiwheyẹwhe tọn hlan taidi vọ́donanu. E ma tindo budisi depope na ẹn ba.
14, 15. Etẹwẹ Jehovah dọ dogbọn azọ́n Juda tọn lẹ po ‘nuhe e bẹpli lẹ’ po dali?
14 Ṣigba, ojlẹ akọ́ndonanu Jiwheyẹwhe tọn na wá vivọnu. To nukọn pinpọnhlan na ojlẹ enẹ mẹ, Jehovah lá dọmọ: “Yẹn na do dodo towe po azọ́n towe po hia; yé ma na doale na we. Whenuena hiẹ dawhá, gbọ ogbẹ́ towe lẹ ni whlẹn we; ṣigba jẹhọn wẹ na plọ́ yemẹpo yì; gbọfufu na de yé sẹ̀.” (Isaia 57:12, 13a) Jehovah na de dodowiwa nukunta tọn Juda tọn gbà. Azọ́n yẹnuwiwa etọn tọn lẹ ma na doale depope na ẹn. ‘Nuhe e bẹpli lẹ,’ yèdọ boṣiọ he e tindo lẹ, ma na whlẹn ẹn gba. To whenuena nugbajẹmẹji na wá, yẹwhe he go e dejido lẹ na yin fúfú sẹ̀ gbọn yìnyìn jẹhọn tata tọn dali.
15 Ohó Jehovah tọn lẹ mọ hẹndi yí to 607 J.W.M. Enẹ yin whenuena Ahọlu Nẹbukadnẹzali Babilọni tọn và Jelusalẹm sudo, bo mẹ̀n tẹmpli lọ, bosọ bẹ suhugan gbẹtọ lẹ tọn yì kanlinmọgbenu. “Mọwẹ yè bẹ Juda yì mẹglọnọ mẹ do sọn aigba etọn ji.”—2 Ahọlu lẹ 25:1-21.
16. Etẹwẹ to tenọpọn Mẹylọhodotọklisti po pipotọ “Babilọni Daho” lọ tọn po?
16 Mọdopolọ, boṣiọ susugege he Mẹylọhodotọklisti bẹpli lẹ ma na whlẹn ẹn to azán homẹgble Jehovah tọn gbè gba. (Isaia 2:19-22; 2 Tẹsalonikanu lẹ 1:6-10) Mẹylọhodotọklisti na yin vivasudo—to pọmẹ po pipotọ “Babilọni Daho” lọ tọn po—yèdọ pipli sinsẹ̀n lalo aihọn tọn. Gbekanlin wlanwlan vẹẹ yẹhiadonu tọn lọ po azò ao etọn lẹ po wẹ na “basi [Babilọni Daho lọ] matin huwhẹhomẹtọnọ, bosọ hẹn ẹn jẹmẹ́, yé na dù olàn etọn, bo nasọ yi miyọ́n do fiọ ẹ gbidigbidi.” (Osọhia 17:3, 16, 17) Lehe mí yin ayajẹnọ do sọ dọ mí ko setonuna gbedide lọ he dọmọ: “Mì tọ́nsọn e mẹ, mì omẹ ṣie emi, dọ mì yin mahẹtọ to ylando etọn mẹ blo, dọ mì yí to azọ̀nylankan etọn mẹ blo”! (Osọhia 18:4, 5) Na mí ni ma lẹkọ yì e dè kavi aliho etọn lẹ ji pọ́n gbede blo.
‘Ewọ He Dín Fibẹtado to Yẹn Mẹ Wẹ Na Dugu Aigba lọ Tọn’
17. Opagbe tẹwẹ yin didona ‘mẹhe dín fibẹtado to Jehovah mẹ lẹ,’ podọ whetẹnu wẹ ehe mọ hẹndi?
17 Nalete, etẹwẹ dogbọn ohó dọdai Isaia tọn he bọdego lẹ dali? “Ewọ he yí tudido etọn do ogo e wẹ na tindo aigba lọ, bosọ dugu osó wiwe ṣie tọn.” (Isaia 57:13b) Mẹnu wẹ Jehovah to hodọna todin? E to nupọn zẹ̀ nugbajẹmẹji he ja lọ go bo to dọdai dọ gando tundote omẹ etọn lẹ tọn go sọn Babilọni po hinhẹngọwa sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke tọn po to osó wiwe etọn, Jelusalẹm mẹ. (Isaia 66:20; Daniẹli 9:16) Lehe ehe dona yin asisa tulinamẹ tọn de na Ju depope he hẹn nugbonọ-yinyin go do sọ! Humọ, Jehovah dọmọ: “Ewọ nasọ dọmọ, Mì plọ́ okọ́ pli, mì plọ́ okọ́ pli, mì vọ́ aliho jlado, mì de agbalinu sọn aliho na omẹ ṣie lẹ.” (Isaia 57:14) Whenuena ojlẹ lọ na wá na Jiwheyẹwhe nado tún omẹ etọn lẹ dote, aliho lọ na yin jijlado, bọ aliglọnnamẹnu lẹpo na yin didesẹ.—2 Otannugbo lẹ 36:22, 23.
18. Nawẹ nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn yin zẹẹmẹ-basina gbọn, ṣogan ahunmẹdunamẹ owanyinọ tẹwẹ e dohia?
18 To otẹn ehe mẹ wẹ yẹwhegán Isaia yí hogbe heyin hoyidọ sọn e mẹ to aga lọ zan te dọmọ: “Le wẹ Omẹ gángán Yẹyinọ dọ, he nọ nọ̀ madopodo, oyín mẹhe tọn yin Wiwe, yẹn wẹ nọ nọ̀ fihe yiaga bo wé, hẹ ewọ ga he tindo gbigbọ ovọjọ po whiwhẹ po tọn, nado hẹn gbigbọ whiwhẹnọ lẹ tọn zéta, podọ nado hẹn ayiha vọjọnọ lẹ tọn zéta.” (Isaia 57:15) Ofìn Jehovah tọn tin to olọn he yiaga hugan lẹ mẹ. Otẹn devo depope ma tin he yiaga kavi yiji sọmọ gba. Lehe e yin homẹmiọnnamẹnu do sọ nado yọnẹn dọ e nọ mọ onú lẹpo sọn dọ́n—yèdọ e mayin ylando mẹylankan lẹ tọn kẹdẹ gba ṣigba walọ dodo mẹhe nọ tẹnpọn nado sẹ̀n ẹn lẹ tọn ga! (Psalm 102:19; 103:6) Humọ, e nọ sè hùnwinwẹ̀n mẹhe yin kọgbidina lẹ tọn bo nọ hẹn ahun mẹhe yin zínzín do odò lẹ tọn gọwá ogbẹ̀. Ohó helẹ dona ko whàn ahun Ju he lẹnvọjọ to ojlẹ hohowhenu tọn mẹ lẹ tọn. Na jide tọn yé nọ whàn ahun mítọn lẹ to egbehe ga.
19. Whetẹnu wẹ homẹgble Jehovah tọn nọ doalọte?
19 Ohó Jehovah tọn he bọdego lẹ sọ miọnhomẹnamẹ ga: “Yẹn ma na hoavùn kakadoi, mọ yẹn ma na gblehomẹ to whepoponu: na gbigbọ do zun madogán to nukọn ṣie, po gbọfufu he yẹn ko dá po.” (Isaia 57:16) Depope to nudida Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ ma na luntọ́n gba eyin homẹgble Jehovah tọn yin tẹgbẹ tọn, bo ma doalọte. Nalete, po ayajẹ po, homẹgble Jiwheyẹwhe tọn nọ yin na ojlẹ gli de poun. To whenuena e ko dotana lẹndai etọn, e nọ doalọte. Wuntuntun gbọdo ehe nọ gọalọna mí nado wleawuna pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn sisosiso na owanyi Jehovah tọn hlan nudida etọn lẹ.
20. (a) Nawẹ Jehovah nọ yinuwa hẹ ylanwatọ he ma lẹnvọjọ gbọn? (b) Aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah nọ miọnhomẹna mẹhe blawuna ylando etọn lẹ te?
20 Mí mọ wuntuntun yí dogọ dile Jehovah zindonukọn. Tintan whẹ́ e dọmọ: “Yẹn ko gblehomẹ na ylankan nukunkẹn etọn tọn wutu, bosọ linu in: yẹn whla dee, bosọ gblehomẹ, ewọ sọ to yìyì to bubu aliho ayiha etọn tọn mẹ.” (Isaia 57:17) Na jide tọn oylan he yin wiwà na nukunkẹn wutu nọ hẹn homẹgble Jiwheyẹwhe tọn wá. Dile e na dẹnsọ bọ mẹde na yin yise matindotọ to ahun mẹ, Jehovah nọ gbọṣi homẹgble mẹ. Ṣigba etẹwẹ eyin yise matindotọ lọ kẹalọyi mẹplọnlọ? To whenẹnu Jehovah nọ do lehe owanyi po awuvẹmẹ etọn po nọ whàn ẹn nado yinuwado hia: “Yẹn ko mọ aliho etọn, yẹn nasọ hẹn azọ̀n gbọ̀ na ẹn: yẹn na deana ẹn ga, bosọ hẹn homẹmimiọn gọwá e dè, podọ do awublatọ etọn lẹ dè.” (Isaia 57:18) To afọdide mẹplọnlọ-didomẹgo tọn zize godo, Jehovah nọ hẹn azọ̀n gbọ̀ na mẹhe blawu na ylando wutu lọ bo nọ miọnhomẹna ẹn po mẹhe to aluẹmẹ hẹ ẹ lẹ po. Enẹ wẹ zọ́n bọ Ju lẹ do penugo nado lẹkọwa whé to 537 J.W.M. Nugbo wẹ dọ, Juda ma sọ yin ahọluduta he to mẹdekannu to ahọlu he wá sọn hukan Davdi tọn mẹ de glọ pọ́n gbede gba. Etomọṣo, tẹmpli he tin to Jelusalẹm yin vivọgbá, bọ sinsẹ̀n-bibasi nugbo yin hinhẹngọwa.
21. (a) Nawẹ Jehovah hẹn gbigbọ Klistiani yiamisisadode lẹ tọn gọwá ogbẹ̀ to 1919 gbọn? (b) Jẹhẹnu tẹwẹ dopodopo mítọn lẹ na wà dagbe nado wleawuna?
21 Jehovah, “Omẹ gángán Yẹyinọ” lọ, sọ do ahunmẹdunamẹ hia na dagbemẹ-ninọ pipotọ mẹyiamisisadode lẹ tọn to 1919. Na awubla yetọn do ylando ji, po gbigbọ whiwhẹ tọn po wutu, Jiwheyẹwhe daho lọ, yèdọ Jehovah, yí homẹdagbe do doayi yajiji yetọn go bo tún yé dote sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn mẹ. E de zannu ahlidida tọn lẹpo sẹ̀ bo hẹn yé jẹ mẹdekannu na yé nido basi sinsẹ̀n wiwe-ṣeke hlan ẹn. Gbọnmọ dali ohó Jehovah tọn gbọn Isaia gblamẹ mọ hẹndi yí to whenẹnu. Podọ nunọwhinnusẹ́n mavọmavọ lẹ tin to ohó nẹlẹ mẹ he gando dopodopo mítọn lẹ go. Sinsẹ̀n-bibasi mẹhe yin whiwhẹnọ to ayiha mẹ lẹ tọn kẹdẹ wẹ Jehovah nọ kẹalọyi. Podọ eyin dopo to devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ mẹ waylando, e dona yawu yigbena nuṣiwa etọn, kẹalọyi wọhẹ, bo vọ́ aliho etọn lẹ jlado. Na mí ni ma wọ̀n pọ́n gbede blo dọ Jehovah nọ hẹnazọ̀ngbọ na whiwhẹnọ lẹ bo nọ miọnhomẹna yé ṣigba nọ “diọnukunsọ goyitọ lẹ.”—Jakobu 4:6.
‘Jijọho na Mẹhe Tin to Fidindẹn po Yakẹ po Lẹ’
22. Dọdai sọgodo tọn tẹwẹ Jehovah dọ na (a) mẹhe lẹnvọjọ lẹ? (b) mẹylankan lẹ?
22 To yíyí vogbingbọn sọgodo mẹhe lẹnvọjọ lẹ tọn jlẹdo mẹhe gbọṣi aliho ylankan yetọn ji lẹ tọn go, Jehovah lá dọmọ: “Yẹn wẹ dá sinsẹ́n nùflo tọn; Jijọho, jijọho hlan ewọ mẹhe to aganu, podọ hlan ewọ he tin to yakẹ, . . . yẹn nasọ hẹn azọ̀n gbọ̀ na ẹn. Ṣigba mẹylankan lẹ taidi ohù wuwlú, whenuena e ma sọgan gbọjẹ, ehe osin etọn to ogbọ̀n po dihó po tún jẹgbonu. Jijọho ma tin . . . hlan mẹylankan lẹ.”—Isaia 57:19-21.
23. Etẹwẹ yin sinsẹ́n nùflo tọn, podọ to aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah “dá” sinsẹ́n ehe te?
23 Sinsẹ́n nùflo tọn yin avọ́ pipà tọn he nọ yin sinsán hlan Jiwheyẹwhe—yèdọ lilá gbangba tọn na oyín etọn. (Heblu lẹ 13:15) Nawẹ Jehovah “dá” lilá gbangba tọn enẹ gbọn? Nado sọgan sanvọ́ pipà tọn, omẹ lọ dona plọnnu dogbọn Jiwheyẹwhe dali whẹ́ bo tindo yise to ewọ mẹ. Yise—heyin sinsẹ́n gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn—nọ whàn omẹ lọ nado dọ nuhe e ko sè na mẹdevo lẹ. To hogbe devo mẹ, e nọ basi lilá gbangba tọn. (Lomunu lẹ 10:13-15; Galatianu lẹ 5:22) E dona yin finflin ga, dọ Jehovah lọsu titi wẹ degbena devizọnwatọ etọn lẹ nado lá pipà etọn. Podọ Jehovah lọsu wẹ tún omẹ etọn lẹ dote, bo hẹn ẹn yọnbasi na yé nado basi avọ́sinsan pipà tọn mọnkọtọn. (1 Pita 2:9) Enẹwutu, e sọgan yin didọ na taun tọn dọ Jehovah wẹ dá sinsẹ́n nùflo tọn ehe.
24. (a) Mẹnu lẹ wẹ wá duvivi jijọho Jiwheyẹwhe tọn, podọ po kọdetọn tẹ po? (b) Mẹnu lẹ wẹ ma wá duvivi jijọho tọn, podọ etẹ mẹ wẹ e dekọtọn do na yé?
24 Sinsẹ́n nùflo tọn awuvivi tọn nankọ die Ju lẹ dona ko to didetọ́n dile yé lẹkọ jei otò yetọn mẹ bo to ohàn pipà tọn ji hlan Jehovah! Yé dona yin ayajẹnọ nado duvivi jijọho Jiwheyẹwhe tọn, vlavo yé tin to “aganu”—yèdọ fie dẹn do Juda, bo gbẹsọ to tenọpọn kọlilẹ wẹ o—kavi “yakẹ”—to otò yetọn mẹ. To vogbingbọn mlẹnmlẹn mẹ, lehe ninọmẹ mẹylankan lẹ tọn gbọnvo do sọ! Mẹdepope he gboawupo nado kẹalọyi nuyiwa mẹplọnlọ-domẹgo Jehovah tọn, yèdọ mẹylankan lẹpo mahopọnna mẹhe yé yin po fidepope he yé te po, ma na tindo jijọho gbede. To fifiẹ taidi agbówhẹn ohù tọn mẹ, yé to sinsẹ́n detọ́n, e mayin sinsẹ́n nùflo tọn gba, ṣigba “ogbọ̀n po dihó po,” yèdọ nuhe yin mawé lẹpo.
25. Nawẹ mẹsusu sọn fidindẹn po yakẹ po to wiwá nado duvivi jijọho tọn gbọn?
25 To egbehe ga, sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ to filẹpo nọ lá wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn. Klistiani lẹ to filẹpo to aigba he hugan 230 lẹ ji nọ de sinsẹ́n nùflo yetọn tọn tọ́n, bo nọ lá pipà Jiwheyẹwhe nugbo dopo akàn lọ tọn. Ohàn pipà tọn he yé to jiji nọ yin sisè “sọn opodo aigba tọn.” (Isaia 42:10-12) Mẹhe sè bo kẹalọyi ohó yetọn lẹ to alọkẹyi nugbo Ohó Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ Biblu. Omẹ mọnkọtọn lẹ to wiwá nado duvivi jijọho, he nọ wá sọn “Jiwheyẹwhe jijọho tọn” sinsẹ̀n mẹ tọn.—Lomunu lẹ 16:20.
26. (a) Etẹwẹ tin to nukọn na mẹylankan lẹ? (b) Opagbe daho tẹwẹ yin didó na homẹmiọnnọ lẹ, podọ etẹwẹ dona yin gbemima mítọn?
26 Nugbo wẹ dọ, mẹylankan lẹ ma nọ na ayidonugo hlan wẹndomẹ Ahọluduta lọ tọn gba. Ṣigba, to madẹnmẹ, yé ma na yin dotẹnmẹ jodona nado glọnalina jijọho dodonọ lẹ tọn. “Na whenu pẹẹde, mẹylankan lẹ ma na tin ba,” wẹ Jehovah dopagbe dọ. Mẹhe dín fibẹtado to Jehovah mẹ lẹ na dugu aigba lọ tọn to aliho jiawu de mẹ. “Homẹmimiọnnọ lẹ na dugu aigba tọn; yé na hẹn homẹ hùn yede to jijọho susu mẹ.” (Psalm 37:10, 11, 29) Nọtẹn whanpẹnọ nankọ die aigba mítọn na yin to whenẹnu! Mì gbọ mímẹpo ni magbe ma nado hẹn jijọho Jiwheyẹwhe tọn bu gbede blo, na mí nido sọgan jihàn pipà Jiwheyẹwhe tọn kakadoi.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Vlavo hogbe lọ “adọ́zan” dlẹnalọdo agbà kavi otẹn sinsẹ̀n-bibasi kosi tọn. Yiylọ ẹ dọ adọ́zan yin nuflinmẹ de dọ sinsẹ̀n-bibasi mọnkọtọn yin galilọ gbigbọmẹ tọn.
b Dòtin wiwe lẹ sọgan ko nọtena yẹhiadonu yọnnu tọn, podọ pòtin wiwe lẹ sọgan ko yin yẹhiadonu vijinu sunnu tọn. Awe lẹpo yin yiyizan gbọn tòmẹnu Juda tọn he mayin nugbonọ lẹ dali.—2 Ahọlu lẹ 18:4; 23:14.
[Yẹdide to weda 263]
Juda nọ basi sinsẹ̀n-bibasi fẹnnuwiwa tọn to atin daho lẹpo glọ
[Yẹdide to weda 267]
Juda gbá agbà do otò lọ pete mẹ
[Yẹdide to weda 275]
“Yẹn wẹ dá sinsẹ́n nùflo tọn”