Lehe Ayajẹ Nujọnu Tọn Sọgan Yin Mimọ Gbọn

DALAÏ LAMA, heyin nukọntọ sinsẹ̀n Bouddha tọn de, dọmọ: “Yẹn lẹndọ lẹndai taun ogbẹ̀ mítọn tọn wẹ nado dín ayajẹ.” Enẹgodo e dọ dọ emi yise dọ yè sọgan tindo ayajẹ gbọn azọnpinplọn, kavi mẹplọnlọdido, ayiha po ahun po go dali. E dọmọ: “Ayiha wẹ yin azọ́nwanu dodonu tọn lẹpo he mí tindo nuhudo etọn nado tindo ayajẹ mlẹnmlẹn.” Yise to Jiwheyẹwhe mẹ mayin dandan gba, wẹ e lẹn.a

To vogbingbọn mẹ, lẹnnupọndo Jesu ji, mẹhe tindo yise sinsinyẹn to Jiwheyẹwhe mẹ podọ nuplọnmẹ mẹhe tọn ko yinuwado gbẹtọ livi kanweko susu lẹ ji to owhe kanweko lẹ gblamẹ. Jesu tindo ojlo to ayajẹ gbẹtọvi tọn mẹ. E bẹ Yẹwhehodidọ Osó ji tọn he diyin hugan etọn jẹeji po hogbe whanpẹnọ hugan ṣinẹnẹ po​—yèdọ hodidọ ṣinẹnẹ he bẹjẹeji dọmọ: ‘Ayajẹnọ wẹ . . . ’ (Matiu 5:​1-12) To yẹwhehodidọ enẹ dopolọ mẹ, e plọn todoaitọ etọn lẹ nado gbadopọnna, hẹn zun wiwe, bosọ do mẹplọnlọ ayiha po ahun yetọn lẹ po go​—bo yí linlẹn jijọho, madodiho, po owanyi tọn lẹ po do diọtẹnmẹ na linlẹn danuwiwa, mawé, po ṣejannabi tọn lẹ po. (Matiu 5:​21, 22, 27, 28; 6:​19-​21) Dile dopo to devi etọn lẹ mẹ dotuhomẹnamẹ do to godo mẹ, mí dona ‘to nulẹnpọn zọnmii do’ nuhe yin ‘nugbo, yẹyi, dodo, wiwe, owanyi, wẹndagbe, jijọ dagbe, bosọ jẹ na pipà’ lẹ ji.​—Filippinu lẹ 4:8.

Jesu yọnẹn dọ ayajẹ nugbo bẹ haṣinṣan hẹ mẹdevo lẹ hẹn. Mí gbẹtọ lẹ nọ jlo na dogbẹ́ hẹ mẹdevo lẹ to jọwamọ liho, enẹwutu mí ma sọgan yin ayajẹnọ nugbonugbo eyin mí klan mídelẹ dolá kavi eyin mí nọ tin to wiwọ́ mẹ hẹ mẹhe lẹdo mí lẹ gbọzangbọzan gba. Mí sọgan yin ayajẹnọ eyin mẹdevo lẹ yiwanna mí podọ eyin míwlẹ yiwanna mẹdevo lẹ kẹdẹ. Jesu plọnmẹ dọ, onú dopo heyin dodonu tọn na owanyi mọnkọtọn wẹ haṣinṣan mítọn hẹ Jiwheyẹwhe. Tofi na taun tọn, nuplọnmẹ Jesu tọn gbọnvona enẹ heyin Dalaï Lama tọn, na Jesu plọnmẹ dọ gbẹtọvi lẹ ma sọgan yin ayajẹnọ nugbonugbo matin Jiwheyẹwhe gba. Naegbọn e do yinmọ?​—Matiu 4:4; 22:37-​39.

Lẹnnupọndo Nuhudo Gbigbọmẹ Tọn Towe lẹ Ji

Dopo to hogbe whanpẹnọ lọ mẹ wẹ: “Ayajẹnọ wẹ mẹhe nuhudo gbigbọmẹ tọn yetọn nọ duahunmẹna lẹ.” (Matiu 5:​3, NW ) Etẹwutu wẹ Jesu dọ ehe? Na, to ma taidi kanlin lẹ mẹ, mí tindo nuhudo gbigbọmẹ tọn lẹ wutu. Na yinyin didá to apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ wutu, mí sọgan wleawuna jẹhẹnu sọn olọn mẹ wá lẹ, taidi owanyi, whẹdida dodo, lẹblanu, po nuyọnẹn po jẹ obá de mẹ. (Gẹnẹsisi 1:​27; Mika 6:8; 1 Johanu 4:8) Nuhudo gbigbọmẹ tọn mítọn lẹ bẹ nuhudo lọ dọ gbẹzan mítọn ni tindo lẹndai hẹn.

Nawẹ mí sọgan na pekọ nuhudo gbigbọmẹ tọn mọnkọtọn lẹ gbọn? E mayin gbọn ayihamẹlẹnpọn mẹdetiti-bibapò tọn kavi mẹdetiti gbigbejepọn tọn dali gba. Kakatimọ, Jesu dọmọ: “Gbẹtọ ma to ogbẹ̀ gbọn akla dopo kẹdẹ sinmẹ gba, adavo gbọn ohó he tọ́n sọn onù Jiwheyẹwhe tọn mẹ lẹpo dali.” (Matiu 4:4) Doayi e go, Jesu dọ dọ Jiwheyẹwhe wẹ yin asisa ‘hodidọ lẹpo’ heyin nujọnu na gbẹninọ mítọn lẹ tọn. Kanbiọ delẹ tin bọ Jiwheyẹwhe kẹdẹ wẹ sọgan gọalọna mí nado na gblọndo yetọn. Wuntuntun enẹ yin nuhe wá do ganmẹ to egbehe, to yinyọ́n gbigbayipe tamẹnuplọnmẹ lẹ tọn gando lẹndai gbẹzan tọn po aliho he planmẹ jẹ ayajẹ kọ̀n po tọn. Wesatẹn lẹ ko klan adà blebu lẹ dovo na owe he nọ dopagbe agbasalilo, adọkun, po ayajẹ po na wehiatọ lẹ. Apadewhe Internet tọn lẹ tlẹ yin didoai he dọho do ayajẹ kẹdẹ ji na taun tọn.

Etomọṣo, nulẹnpọn gbẹtọvi tọn to lẹdo ehelẹ mẹ nọ saba yin anadena to aliho agọ̀ mẹ. E nọ penukundo ojlo ṣejannabi kavi nujọnu-yinyin mẹdetiti tọn lẹ go poun. E nọ yin zize sinai do oyọnẹn po numimọ he tindo dogbó lẹ po ji, podọ e nọ saba yin zize sinai do linlẹn lalo tọn lẹ ji. Di dohia, aliho nuyiwa tọn de he to gbigbayipe to wekantọ owe alọgọna-mẹdetiti tọn lẹ mẹ wẹ nado ze linlẹn yetọn lẹ sinai do tamẹnuplọnmẹ “lẹnunnuyọnẹn walọyizan” tọn ji, he kẹalọyi dọ numọtolanmẹ gbẹtọvi tọn lẹ tindo adọ̀ to linlẹn lọ mẹ dọ mí jọ sọn kanlin mẹ. Nugbo lọ wẹ yindọ, vivẹnudido depope nado mọ ayajẹ heyin zize sinai do tamẹnuplọnmẹ de he gbẹ́ otẹn Mẹdatọ mítọn tọn dai ji ma sọgan sọgbe gba podọ na hẹnmẹ jẹflumẹ to godo mẹ. Yẹwhegán hohowhenu tọn de dọmọ: “Yè hẹn winyanhu omẹ nuyọnẹntọ lẹ . . . pọ́n, yé ko gbẹ́ oho OKLUNỌ tọn dlanai; be nuyọnẹn alọpa tẹwẹ tin to yé mẹ?”​—Jẹlemia 8:9.

Jehovah Jiwheyẹwhe yọ́n didá mítọn po nuhe na hẹn mí yin ayajẹnọ nugbonugbo po. E yọ́n nuhewutu e ze gbẹtọ do aigba ji podọ nuhe sọgodo tindo to sẹdotẹnmẹ, podọ e má nudọnamẹ enẹ hẹ mí to Biblu mẹ. Nuhe e dehia to owe gbọdo enẹ mẹ nọ fọ́n numọtolanmẹ dote to mẹhe tindo linlẹn dagbe lẹ mẹ bosọ nọ fọ́n ayajẹ dote. (Luku 10:21; Johanu 8:32) Ehe wẹ yin whẹho lọ na awe to devi Jesu tọn lẹ mẹ. Yé jẹflumẹ bọdo okú etọn go. Ṣigba to sisè sọn onù Jesu heyin finfọnsọnku lọ lọsu tọn mẹ tlọlọ gando otẹn etọn to lẹndai Jiwheyẹwhe tọn na whlẹngán gbẹtọvi tọn mẹ go godo, yé dọmọ: “Be [ahun] mítọn ma hunzo to ohò mítọn mẹ, whenuena e to hodọ hẹ mí to aliho, podọ whenuena e hùn Owe-wiwe hlan mí?”​—Luku 24:32.

Ayajẹ mọnkọtọn nọ sinyẹn deji to whenuena mí dike nugbo Biblu tọn ni deanana gbẹzan mítọn. Gando ehe go, ayajẹ sọgan yin yiyijlẹdo aidowhẹdo de go. E nọ sọawuhia to whenuena ninọmẹ lẹ yọ́n, ṣigba e nọ sẹ́ deji taun​—yèdọ tlẹ nọ lẹzun aidowhẹdo awe​—to whenuena ninọmẹ lẹ yọ́n tlala. Mì gbọ mí ni pọ́n apajlẹ vude heyin lehe yíyí nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ do yizan mẹ sọgan hẹn ayajẹ sudeji do.

Hẹn Gbẹzan Towe Bọawu

Tintan, pọ́n ayinamẹ Jesu tọn do whẹho adọkun tọn ji hlan. To whenuena e ko na ayinamẹ sọta yíyí afọdidona adọkun do basi nujọnu hugan to gbẹ̀mẹ godo, e dọ hodidọ mẹwhinwhan tọn de. E dọmọ: “Enẹwutu eyin nukun towe yin dopo, agbasa towe lẹpo pete na gọ́ na hinhọ́n.” (Matiu 6:​19-22) Na taun tọn, e dọ dọ eyin mí yí nukunkẹn do doafọna adọkun, huhlọn, kavi yanwle devo depope he gbẹtọ lẹ nọ zedonukọnna yedelẹ janwẹ, mí na gbọ̀ nuhe yin nujọnu hugan lẹ go. Na, dile Jesu dọ do to nujijọ devo whenu, “to gege gbẹtọ tọn de mẹ ma wẹ ogbẹ̀ etọn nọte te sọn onú he ewọ tindo lẹ mẹ gba.” (Luku 12:15) Eyin mí ze nuhe yin nujọnu nugbonugbo lẹ, taidi haṣinṣan mítọn hẹ Jiwheyẹwhe, ahunmẹdunamẹ whẹndo tọn lẹ, po whẹho mọnkọtọn devo lẹ po do otẹn tintan mẹ, to whenẹnu “nukun” mítọn na yin “dopo,” yèdọ ma na yin agbàndona hugan gba.

Doayi e go dọ, Jesu ma to gbẹzan hẹ́ndido kavi mẹdetiti-mimọ́n zẹjlẹgo tọn zedaga gba. To popolẹpo mẹ, Jesu lọsu ma zan gbẹzan hẹ́ndido mẹdetiti tọn gba. (Matiu 11:19; Johanu 2:​1-​11) Kakatimọ, e plọnmẹ dọ mẹhe nọ pọ́n gbẹninọ hlan taidi dotẹnmẹ hundote de poun nado bẹ adọkun pli lẹ to onú titengbe de go gbọ̀ na taun tọn gando gbẹninọ go.

To zẹẹmẹ bibasi do mẹhe yawu lẹzun adọkunnọ to gbẹmẹ delẹ ji mẹ, doto he nọ penukundo apọ̀n kavi numọtolanmẹ go de to San Francisco, États-Unis, dọ dọ na yewlẹ akuẹ wẹ yin “adọ̀ azọ̀n flumẹjijẹ po bẹwlu tọn po.” E yidogọ dọ, omẹ ehelẹ nọ “họ̀ owhé awe kavi atọ̀n, gbẹduhun de, nọ zan akuẹ do onú lẹ ji. Podọ to whenuena enẹ ma ko na yé pekọ [yèdọ ma ko hẹn yé yin ayajẹnọ], yé nọ jẹflumẹ, bo ma nọ tindo lẹndai podọ ma nọ yọ́n nuhe yé na yí gbẹzan yetọn lẹ do wà.” To vogbingbọn mẹ, e yọnbasi taun dọ mẹhe setonuna ayinamẹ Jesu tọn nado zan gbẹzan he bọawu to agbasanu-liho podọ nado na dotẹnmẹ gbigbọnu lẹ to gbẹzan yetọn mẹ lẹ nọ tindo ayajẹ nujọnu tọn tlala.

Tom, họgbatọ́ de he nọ nọ̀ Hawaii, ze ede jo nado gọalọ to nọtẹn sinsẹ̀n-bibasi tọn lẹ gbigbá mẹ to lopo Pacifique tọn lẹ ji fie gbẹtọ lẹ tindo agbasanu vude te. Tom doayi nude go gando omẹ whiwhẹnọ ehelẹ go. E dọmọ: “Mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu Klistiani tọn ṣie lẹ po to lopo ehelẹ ji yin ayajẹnọ na taun tọn. Yé gọalọna yẹn nado mọ hezeheze dọ akuẹ po nutindo lẹ po mayin aṣli ayajẹ tọn gba.” E sọ doayi mẹdezejotọ́ he to azọ́nwa hẹ ẹ to lopo lọ ji lẹ go bo mọ lehe yé tindo pekọ sọ. “Yé sọgan ko bẹ akuẹ susu pli,” wẹ Tom dọ. “Ṣigba yé dè nado ze onú gbigbọ tọn lẹ do otẹn tintan mẹ bosọ nọ zan gbẹzan he bọawu de.” Na yinyin whinwhàn gbọn apajlẹ ehelẹ dali wutu, Tom hẹn gbẹzan ede tọn bọawu na e nido sọgan klan whenu dogọ dovo na whẹndo etọn podọ na afọdidona onú gbigbọmẹ tọn lẹ​—yèdọ afọdide de he ma ko vẹ́ na ẹn pọ́n gbede.

Ayajẹ po Nujọnu-Yinyin Mẹdetiti Tọn Po

Onú titengbe devo na ayajẹ wẹ numọtolanmẹ yẹyi kavi nujọnu-yinyin mẹdetiti tọn tintindo. Na mape gbẹtọvi tọn po madogán lẹ he dekọtọn sọn e mẹ po wutu, mẹdelẹ nọ tindo pọndohlan agọ̀ gando yedelẹ go, podọ na mẹsusu, numọtolanmẹ mọnkọtọn lẹ nọ bẹjẹeji sọn ovu whenu. E sọgan sinyẹnawu nado duto numọtolanmẹ he doadọ̀do lẹ ji, ṣigba e sọgan yin wiwà. Pọngbọ lọ tin to Ohó Jiwheyẹwhe tọn yíyí do yizan mẹ mẹ.

Biblu basi zẹẹmẹ nuhe nọ yin numọtolanmẹ Mẹdatọ tọn gando mí go. Be pọndohlan etọn mayin nujọnu hugan enẹ heyin gbẹtọvi depope tọn​—yèdọ etlẹ yin mílọsu tọn ya? Taidi gbẹtọ-yinyin taun owanyi tọn, Jiwheyẹwhe nọ pọ́n mí hlan matin nuvẹun kavi linlẹn ylankan. E nọ mọ mí na nuhe mí yin, podọ na nuhe mí sọgan yin. (1 Samuẹli 16:7; 1 Johanu 4:8) Na nugbo tọn, e nọ pọ́n mẹhe jlo na hẹn homẹ etọn hùn lẹ hlan taidi nuhọakuẹ, mọwẹ, onú tindo ojlona lẹ, mahopọnna mapenọ-yinyin yetọn.​—Daniẹli 9:​23; Hagai 2:7.

Nugbo wẹ dọ, Jiwheyẹwhe ma nọ gbẹkọ madogán mítọn lẹ po ylando depope he mí wà lẹ po go gba. E nọ donukun dọ mí ni dovivẹnu sinsinyẹn nado wà nuhe sọgbe, podọ e nọ nọgodona mí to whenuena mí wàmọ. (Luku 13:24) Etomọṣo, Biblu dọmọ: “Taidile otọ́ de nọ blawuna ovi etọn lẹ do, mọwẹ OKLUNỌ nọ blawuna yé he dibusi i lẹ do.” E sọ dọ ga dọmọ: “OKLUNỌ E, mẹnu wẹ sọgan ṣite, eyin hiẹ OKLUNỌ na payiha ylando go? Ṣigba jona tin to dè we, bọ yè nado dibusi we.”​—Psalm 103:13; 130:​3, 4.

Enẹwutu plọn nado nọ pọ́n dewe dile Jiwheyẹwhe nọ pọ́n we hlan do. Yinyọnẹn dọ e nọ pọ́n mẹhe yiwanna ẹn lẹ hlan taidi onú tindo ojlona lẹ podọ dọ e tindo jidide to yé mẹ​—yèdọ eyin yé tlẹ nọ pọ́n yedelẹ hlan taidi mẹhe ma jẹ lẹ​—sọgan wà nususu nado yidogọna ayajẹ mẹde tọn.​—1 Johanu 3:​19, 20.

Todido​—Onú Titengbe na Ayajẹ

Linlẹn diyin he gbayipe agọe tọn he yin yiylọdọ lẹnunnuyọnẹn walọyizan dagbe gbẹtọ tọn dọ dọ pọndohlan dagbe, heyin awuwlena gbọn nulẹnpọn nujikudo tọn dali podọ gbọn ayidonugo zizedo nugopipe mẹdetiti tọn lẹ ji dali, sọgan dekọtọn do ayajẹ mẹ. Omẹ vude wẹ na gbẹ́ dọ pọndohlan dagbe ogbẹ̀ tọn po sọgodo tọn po nọ yidogọ ayajẹ mítọn. Ṣigba, pọndohlan dagbe mọnkọtọn dona yin zize sinai do nugbo ji, e mayin do nulẹnpọn ojlo tintindo tọn ji poun gba. Humọ, pọndohlan dagbe kavi nulẹnpọn nujikudo tọn depope ma na de awhàn, huvẹ, awutu, nuhẹnflu, yọnhowhe, azọ̀njijẹ, kavi okú​—yèdọ nuhe nọ hò ayajẹ mẹsusu tọn yí lẹ sẹ̀ gba. Etomọṣo, pọndohlan dagbe tindo otẹn etọn.

Po homẹhunhun po, Biblu ma yí hogbe lọ pọndohlan dagbe zan gba; e yí hogbe he tindo huhlọn hugan mọ de zan​—yèdọ todido. Vine’s Complete Expository Dictionary basi zẹẹmẹ “todido” tọn dile e yin yiyizan to Biblu mẹ do taidi “nukundido dagbe po jide tọn po, . . . nukundido ayajẹ tọn na dagbe.” To yizan Biblu tọn mẹ, todido tindo huhlọn hugan pọndohlan dagbe ninọmẹ de tọn tintindo poun. E sọ dlẹnalọdo onú lẹ he ji todido mẹde tọn yin zize sinai do. (Efesunu lẹ 4:4; 1 Pita 1:3) Di dohia, todido Klistiani tọn wẹ yindọ onú he yè ma tindo ojlona lẹpo heyin nudego to hukan he jẹnukọn mẹ lẹ na yin didesẹ to madẹnmẹ. (Psalm 37:​9-​11, 29) Ṣigba e bẹ nususu hẹn humọ.

Klistiani lẹ to nukọnpọnhlan na ojlẹ lọ to whenuena gbẹtọvi nugbonọ lẹ na jẹ gbẹzan pipé kọ̀n to paladisi aigba ji tọn mẹ. (Luku 23:​42, 43) To zẹẹmẹ bibasi do todido enẹ ji yinukọn mẹ, Osọhia 21:​3, 4 dọmọ: “Doayi e go, gòhọ Jiwheyẹwhe tọn tin to gbẹtọ lẹ de, ewọ nasọ nọhẹ yé, yé na yin omẹ etọn . . . Jiwheyẹwhe nasọ súnsún dasin lẹpo sẹ sọn nukun yetọn mẹ; oku ma nasọ tin ba, kavi awubla, kavi avi, mọ awufiẹsa ma na tin ba: na onú tintan lẹ ko juwayi.”

Mẹdepope he to nukundo nado tindo sọgodo mọnkọtọn de tindo whẹwhinwhẹ́n lẹpo nado yin ayajẹnọ, yèdọ eyin ninọmẹ dinwhenu tọn etọn ma tlẹ yin dehe mẹde sọgan jlo. (Jakobu 1:12) Enẹwutu naegbọn hiẹ ma na dindona Biblu bosọ yọ́n nuhewutu hiẹ sọgan tindo yise to e mẹ. Hẹn todido towe lodo gbọn ojlẹ yiyizan nado hia Biblu egbesọegbesọ dali. Mọwiwà na hẹn gbigbọnọ-yinyin towe jideji, gọalọna we nado dapana nuhe nọ hò ayajẹ yí sọn gbẹtọ si lẹ, bo nasọ jlọ linlẹn pekọ tintindo tọn towe dote. Mọwẹ, aṣli he klo hugan lọ na ayajẹ nujọnu tọn wẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn wiwà. (Yẹwhehodọtọ 12:13) Gbẹzan de heyin jijlọdote do tonusise na osẹ́n Biblu tọn lẹ ji yin gbẹzan ayajẹ tọn de, na Jesu dọmọ: “[Ayajẹnọ] wẹ yé he sè ohó Jiwheyẹwhe tọn, bosọ yí ì whlá.”​—Luku 11:28.

[Nudọnamẹ Odò Tọn]

[Yẹdide to weda 5]

Ayajẹ ma sọgan yin mimọ gbọn adọkun bibẹpli, mẹdetiti kinklan dolá, kavi tudido do oyọnẹn he tindo dogbó gbẹtọvi tọn go dali gba

[Yẹdide to weda 6]

Gbẹzan heyin zize sinai do tonusise na Ohó Jiwheyẹwhe tọn ji yin gbẹzan ayajẹ tọn de

[Yẹdide to weda 7]

Todido Klistiani tọn nọ hẹn mẹde yin ayajẹnọ