Mí Sọgan Hẹn Gbigbọ Mẹde-Yido-Sanvọ́ Tọn Mítọn Go
“Eyin mẹdepope jlo nado hodo mi, mì gbọ e ni mọ́n ede.”—MAT. 16:24.
1. Nawẹ Jesu ze apajlẹ pipé mẹde-yido-sanvọ́ tọn dai gbọn?
TO WHENUE Jesu tin to aigba ji, e ze apajlẹ pipé mẹde-yido-sanvọ́ tọn dai. E nọ yí ojlo po dagbemẹninọ etọn po do sanvọ́ nado sọgan wà ojlo Jiwheyẹwhe tọn. (Joh. 5:30) Gbọn nugbonọ-yinyin kakajẹ okú to yatin ji dali, ewọ dohia dọ gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn emitọn ma tindo dogbó.—Flp. 2:8.
2. Nawẹ hiẹ sọgan do gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia gbọn, podọ naegbọn mí dona wàmọ?
2 Taidi hodotọ Jesu tọn lẹ, mílọsu dona nọ do gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia. Etẹwẹ enẹ zẹẹmẹdo? Do glido, e zẹẹmẹdo dọ mẹde ni desọn ojlo mẹ bo gbẹ́ nuhe na hẹn ale wá na ẹn lẹ dai nado sọgan gọalọna mẹdevo lẹ. To linlẹn de mẹ, adà awetọ ṣejannabi tọn wẹ. (Hia Matiu 16:24.) Gbigbọ ṣejannabi matindo tọn sọgan gọalọna mí nado nọ hò numọtolanmẹ po nujlomẹ mẹdevo lẹ tọn po pọ́n jẹnukọnna mítọn lẹ. (Flp. 2:3, 4) Na taun tọn, Jesu plọn mí dọ gbigbọ ṣejannabi matindo tọn yin adà titengbe de to sinsẹ̀n-bibasi mítọn mẹ. Gbọnna? Ohia tangan he yè do nọ yọ́n devi nugbo Jesu tọn lẹ wẹ owanyi Klistiani tọn, ehe yin dopo to nuhe nọ whàn mí nado yí míde do sanvọ́ lẹ mẹ. (Joh. 13:34, 35) Sọ pọ́n dona he mí to vivi etọn dù lẹ, na mí yin apadewhe pipli mẹmẹsunnu lẹdo aihọn pé tọn de he nọ do gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia wutu!
3. Etẹwẹ sọgan dekanpona gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn mítọn?
3 Etomọṣo, mí nọ pehẹ kẹntọ de he sọgan dekanpona gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn mítọn to aliho he ma yin tlọlọ mẹ. Kẹntọ enẹ wẹ ayilinlẹn ṣejannabi tọn mítọn. Flin lehe Adam po Evi po do gbigbọ ṣejannabi tọn hia do. Evi yinuwa po ṣejannabi po, na e jlo nado taidi Jiwheyẹwhe wutu. Adam do ṣejannabi hia na e jlo nado hẹn homẹ asi etọn tọn hùn. (Gẹn. 3:5, 6) To whenue Lẹgba lẹ́ Adam po Evi po sọn sinsẹ̀n-bibasi nugbo mẹ godo, e zindonukọn nado nọ sisẹ́ gbẹtọ lẹ nado yin ṣejannabinọ. Aliho enẹ wẹ e tlẹ yizan to whenue e whlé Jesu pọ́n. (Mat. 4:1-9) To egbehe, Satani ko penugo nado doyẹklọ suhugan gbẹtọ lẹ tọn, bo nọ sisẹ́ yé nado do gbigbọ ṣejannabi tọn hia to aliho susu mẹ. E jẹ dọ mí ni na ayidonugo ehe, na gbigbọ enẹ ko gbayipe taun bo sọgan yinuwado mí ji wutu.—Efe. 2:2.
4. (a) Be mí sọgan de ayilinlẹn ṣejannabi tọn lẹ sẹ̀ todin ya? Basi zẹẹmẹ. (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna?
4 Ṣejannabi sọgan yin yiyijlẹdo kòjijẹ ogàn tọn go. Eyin ninọmẹ aimẹ tọn yinuwado núzinzan ogàn tọn de ji, e sọgan jẹ kòjẹ ji. Fihe owù lọ te wẹ yindọ eyin yè dovọ́na kòjijẹ lọ bo na ẹn dotẹnmẹ nado zindonukọn, e na hẹn núzinzan lọ gble pete. Mọdopolọ, dile etlẹ yindọ mí ma sọgan de mape po ayilinlẹn ṣejannabi tọn mítọn lẹ po sẹ̀ todin, mí dona tin to aṣeji gando owù he yé bẹhẹn lẹ go, bo zindonukọn nado to avùnho sọta ayilinlẹn enẹlẹ. (1 Kọl. 9:26, 27) Nawẹ mí sọgan doayi ohia ṣejannabi tọn lẹ go to nuyiwa mítọn mẹ gbọn? Podọ nawẹ mí sọgan wleawuna gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn to gigọ́ mẹ gbọn?
YÍ BIBLU DO GBEJE DEWE PỌ́N NADO YỌNẸN EYIN A TINDO GBIGBỌ ṢEJANNABI TỌN
5. (a) Nawẹ Biblu taidi mẹpọ́nnu de gbọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.) (b) Etẹwẹ mí dona dapana to whenue mí to míde gbeje pọ́n nado yọnẹn eyin mí tindo gbigbọ ṣejannabi tọn?
5 Dile mí sọgan yí mẹpọ́nnu de zan nado pọ́n awusọhia mítọn do, mí sọgan yí Biblu zan nado pọ́n mẹhe mí yin to homẹ bo basi vọjlado na oblọ depope he mí mọ. (Hia Jakọbu 1:22-25.) Ṣigba, eyin mí yí mẹpọ́nnu de zan ganji wẹ e nọ gọalọna mí nado mọ awusọhia mítọn. Di apajlẹ, eyin mí yìnnukunpọn mẹpọ́nnu de mẹ poun, mí sọgan gọ̀n ma doayi dihó kleun he sọgan demẹpò de go. Kavi eyin mí ma pannukọn mẹpọ́nnu de ganji nado pọ́n míde, e yọnbasi dọ mẹdevo wẹ mí na mọ to e mẹ. Mọdopolọ, eyin Biblu na gọalọna mí nado mọ awugbopo mítọn de taidi ṣejannabi, mí ma dona nọ hia ẹ poun kavi nọ yí i zan nado mọ awugbopo mẹdevo tọn lẹ.
6. Nawẹ mí nọ “zindonukọn” to osẹ́n pipé lọ mẹ gbọn?
6 Di apajlẹ, mí sọgan nọ hia Ohó Jiwheyẹwhe tọn to gbesisọ mẹ, etlẹ yin egbesọegbesọ, ṣogan bo ma na doayi gbigbọ ṣejannabi tọn he to awuwle to ahun mítọn mẹ go. Nawẹ enẹ sọgan jọ gbọn? Lẹnnupọndo ehe ji: To apajlẹ mẹpọ́nnu tọn he Jakọbu na lọ mẹ, nuhahun lọ ma yindọ dawe lọ ma yí sọwhiwhe do pọ́n ede to mẹpọ́nnu lọ mẹ wẹ gba. Jakọbu wlan dọ dawe lọ “pọ́n ede.” Tofi, Jakọbu yí hogbe Glẹki tọn de zan he zẹẹmẹdo nado gbadopọnna nude ganji kavi nado gbeje nude pọ́n po sọwhiwhe po. To whelọnu lo, etẹwẹ yin nuhahun dawe lọ tọn? Devi Jakọbu zindonukọn dọmọ: “[E] tọ́nyi podọ to afọdopolọji e wọn gbẹtọ wunmẹ he e yin.” E tọ́n sọn mẹpọ́nnu lọ kọ̀n bo ma yí nude wà gando nuhe e mọ go. To vogbingbọn mẹ, mẹhe na tindo kọdetọn dagbe de ma nọ ‘zín nukun do osẹ́n pipé lọ mẹ’ kẹdẹ gba, ṣigba e nọ “zindonukọn to e mẹ.” Kakati nado jo osẹ́n pipé he yin Ohó Jiwheyẹwhe tọn do, e zindonukọn bo nọ to nuplọnmẹ etọn lẹ hodo zọnmii. Jesu zinnudo nuagokun mọnkọtọn de ji to whenue e dọmọ: “Eyin mì gbọṣi ohó ṣie mẹ, be devi ṣie wẹ mì yin nugbonugbo.”—Joh. 8:31.
7. Nawẹ mí sọgan yí Biblu do gbeje míde pọ́n nado yọnẹn eyin mí tindo gbigbọ ṣejannabi tọn gbọn?
7 Enẹwutu, nado hoavùn sọta gbigbọ ṣejannabi tọn po kọdetọn dagbe po, onú tintan he mí dona wà wẹ nado nọ hia Ohó Jiwheyẹwhe tọn po sọwhiwhe po. Mọwiwà sọgan gọalọna we nado yọ́n nuhe hiẹ na na ayidonugo lẹ. Ṣigba enẹ ma ko pé. Hiẹ dona nọ basi dodinnanu yinukọn dogọ. To whenue a ko mọnukunnujẹ kandai Biblu tọn de mẹ ganji, ze dewe do ninọmẹ lọ mẹ gbọn kanbiọ delẹ kinkanse dewe dali taidi: ‘Nawẹ n’na ko yinuwa gbọn to ninọmẹ ehe mẹ? Be n’na ko yinuwa to aliho he sọgbe mẹ nugbonugbo ya?’ Hú popolẹpo, to whenue a lẹnayihamẹpọn do nuhe a hia ji godo, dovivẹnu nado yí i do yizan mẹ. (Mat. 7:24, 25) Mì gbọ mí ni pọ́n lehe mí sọgan yí kandai he gando Ahọlu Sauli po apọsteli Pita po go lẹ zan do nado hẹn gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn go.
APAJLẸ AHỌLU SAULI TỌN YIN AVASE DE NA MÍ
8. Pọndohlan tẹwẹ Sauli tindo to whenue e bẹ gandudu etọn jẹeji, podọ nawẹ e do enẹ hia gbọn?
8 Avase de wẹ apajlẹ Ahọlu Sauli Islaeli tọn yin na mí gando lehe ṣejannabi sọgan hù gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn mítọn sudo vudevude do go. To whenue Sauli bẹ gandudu etọn jẹeji e yin whiwhẹnọ bo tindo pọndohlan jlẹkaji tọn gando ede go. (1 Sam. 9:21) E gbẹ́ nado sayana Islaelivi he hlunnudọ gando aṣẹpipa etọn go lẹ, dile etlẹ yindọ e sọgan ko mọdọ emi tindo whẹjijọ nado yiavùnlọna otẹn he mẹ Jiwheyẹwhe ze e do. (1 Sam. 10:27) Ahọlu Sauli kẹalọyi anademẹ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn bo deanana Islaelivi lẹ nado hoavùn sọta Ammọninu lẹ po kọdetọn dagbe po. To enẹgodo, e gbọn whiwhẹ dali na gigo awhàngbigba lọ tọn Jehovah.—1 Sam. 11:6, 11-13.
9. Nawẹ Sauli wá wleawuna linlẹn ṣejannabi tọn gbọn?
9 To nukọn mẹ, Sauli jotẹnna linlẹn ṣejannabi tọn po goyiyi po nado jideji to ahun etọn mẹ dile ogàn de nọ jẹkò do. To whenue e gbawhàn Amalẹkinu lẹ tọn, kakati nado setonuna Jehovah, e ze ojlo edetiti tọn lẹ do otẹn tintan mẹ. Sauli gbọn nukunkẹn dali bẹ ogblànnu lẹ, kakati nado và yé sudo dile Jiwheyẹwhe degbena ẹn do. Goyiyi sisẹ́ Sauli nado wleawu zannu oflin tọn de na ede. (1 Sam. 15:3, 9, 12) To whenue yẹwhegán Samuẹli dọna ẹn dọ Jehovah gblehomẹ gando nuhe e wà go, Sauli dín whẹjijọ bo zinnudo adà gbedide Jiwheyẹwhe tọn he e setonuna ji, bosọ dowhẹ mẹdevo lẹ na nuṣiwa etọn. (1 Sam. 15:16-21) Humọ, goyiyi zọ́n bọ Sauli ze ayidonugo do nukundagbe gbẹtọ lẹ tọn mimọyi ji kakati nado hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hùn. (1 Sam. 15:30) Nawẹ mí sọgan yí kandai he gando Sauli go zan taidi mẹpọ́nnu de nado hẹn gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn mítọn go gbọn?
10, 11. (a) Etẹwẹ nuhe jọ do Sauli go plọn mí gando gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn go? (b) Nawẹ mí sọgan wagbọn ma nado ṣinuwa dile Sauli wà do?
10 Tintan, nuhe jọ do Sauli go dohia dọ mí ma dona yin vọdonanutọ, bo nọ lẹndọ mí na zindonukọn nado to gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn dohia, na mí ko nọ wàmọ wayi wutu. (1 Tim. 4:10) Hẹn do ayiha mẹ dọ Sauli wà nuhe sọgbe bosọ mọ nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn na ojlẹ de, ṣigba e wá gboawupo nado de ayilinlẹn ṣejannabi tọn he jẹ awuwle ji to ahun etọn mẹ sẹ̀. To godo mẹ, Jehovah gbẹ́ Sauli dai na tolivivẹ etọn wutu.
11 Awetọ, mí dona tin to aṣeji ma nado nọ na ayidonugo adà gbẹzan mítọn tọn he mẹ mí to dagbe wà te lẹ kẹdẹ, bo nọ dovọ́na adà he mẹ mí dona basi vọjlado te lẹ. Mọwiwà na taidi mẹpọ́nnu de yiyizan nado pọ́n avọ̀ yọyọ he mí do ṣogan bo ma doayi dihó he tin to nukun mítọn mẹ delẹ go. Eyin mí ma tlẹ lẹzun goyitọ dile Sauli wà do, mí dona wazọ́n sinsinyẹn nado dapana ayilinlẹn depope he sọgan sisẹ́ mí nado ṣinuwa taidi ewọ. Eyin mí mọ ayinamẹ yí, mì gbọ mí ni nọ payi ma nado dín whẹjijọ kavi yí nukunpẹvi do pọ́n nuhahun lọ bo ze owhẹ̀ lọ dokọna mẹdevo lẹ. Kakati nado taidi Sauli, e na pọnte hugan nado nọ kẹalọyi ayinamẹ.—Hia Psalm 141:5.
12. Nawẹ gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn sọgan gọalọna mí eyin mí wà ylando sinsinyẹn de gbọn?
12 Ṣigba, etẹwẹ lo eyin mí wà ylando sinsinyẹn de? Sauli jlo na hẹn yinkọ dagbe etọn go, podọ enẹ glọnalina ẹn nado gọ̀ jẹ gángán to gbigbọ-liho. To vogbingbọn mẹ na enẹ, gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn sọgan gọalọna mí nado duto winyan ji bo kẹalọyi alọgọ he mí tindo nuhudo etọn. (Howh. 28:13; Jak. 5:14-16) Di apajlẹ, mẹmẹsunnu de jẹ yẹdide fẹnnuwiwa tọn pọ́n ji to whenue e tindo owhe 12, podọ e zindonukọn nado to mọwà to nuglọ na owhe ao linlán. E dọmọ: “E vẹawuna mi taun nado yigbe nuhe wà n’te tọn na asi ṣie po mẹho agun tọn lẹ po. Ṣigba todin he n’wá yigbe etọn, e taidi dọ agbàn pinpẹn de yin zize sọn ji e wẹ nkọ. To whenue n’yin didesẹ sọn hukan devizọnwatọ lizọnyizọnwiwa tọn ji, e vẹna họntọn ṣie delẹ bọ e taidi na yé dọ n’gbẹ́ yé dai. Etomọṣo, n’yọnẹn dọ homẹ Jehovah tọn nọ hùn do lizọnyizọn ṣie go todin hugan ojlẹ he mẹ n’nọ pọ́n yẹdide fẹnnuwiwa tọn te, podọ pọndohlan etọn wẹ yin nujọnu hugan.”
PITA DUTO GBIGBỌ ṢEJANNABI TỌN JI
13, 14. Nawẹ Pita do ayilinlẹn ṣejannabi tọn hia gbọn?
13 Apọsteli Pita do gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia to whenue Jesu to azọ́nplọn ẹn. (Luku 5:3-11) Etomọṣo, ewọ dona diahi hẹ ayilinlẹn ṣejannabi tọn. Di apajlẹ, e gblehomẹ to whenue apọsteli Jakọbu po Johanu po kàn ayiha nado tin to otẹn nukundeji lẹ mẹ to apá na Jesu to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Vlavo Pita lẹndọ emi wẹ dona nọ otẹn enẹlẹ dopo mẹ, na Jesu ko dọ wayi dọ ewọ na hẹn azọngban vonọtaun de di. (Mat. 16:18, 19) Depope he whẹho lọ yin, Jesu na avase Jakọbu, Johanu, gọna Pita po apọsteli he pò lẹ po ma nado gbọn ṣejannabi dali tẹnpọn nado “duklunọ do” mẹmẹsunnu yetọn lẹ ji.—Malku 10:35-45.
14 Etlẹ yin to whenue Jesu tẹnpọn nado jla linlẹn Pita tọn do godo, Pita gbẹ́ dona diahi hẹ nukun he ewọ nọ yí do pọ́n ede. To whenue Jesu dọna apọsteli lẹ dọ yé na jo emi do na ojlẹ de, Pita ze ede daga hugan mẹhe pò lẹ bo dọ dọ emilẹ kẹdẹ wẹ na yin nugbonọ. (Mat. 26:31-33) Ṣigba, jidide do mẹdetiti go etọn ma sọgbe, na to ozán enẹ dopolọ mẹ, e gboawupo nado do gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia. Pita mọ́n Jesu whla atọ̀n, to whenue e to tintẹnpọn nado basi hihọ́na ede.—Mat. 26:69-75.
15. Naegbọn apajlẹ Pita tọn do yin tulinamẹnu de?
15 Mahopọnna ahididi po awugbopo ehelẹ po, gbẹzan Pita tọn yin apajlẹ he whànmẹ taun de. Vivẹnudido mẹdetiti tọn po gbigbọ wiwe Jiwheyẹwhe tọn po gọalọna Pita nado penugo bo duto ayilinlẹn agọ̀ etọn lẹ ji bosọ do mawazẹjlẹgo po owanyi mẹde-yido-sanvọ́ tọn po hia. (Gal. 5:22, 23) E doakọnna whlepọn he sọgan yin pinpọnhlan taidi nuhe sinyẹn hugan dehe mẹ e jai jẹ to ojlẹ delẹ mẹ wayi. E do whiwhẹ hia to aliho he mẹ e yinuwa te to whenue apọsteli Paulu gbẹnuna ẹn to mẹlẹpo nukọn. (Gal. 2:11-14) To enẹgodo apọsteli Pita ma dokẹ̀n apọsteli Paulu po numọtolanmẹ lọ po dọ nugbẹnamẹ etọn de emi pò. Pita zindonukọn nado to owanyi dohia Paulu. (2 Pita 3:15) Apajlẹ Pita tọn sọgan gọalọna mí nado wleawuna gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn.
Nawẹ Pita yinuwa gbọn to whenue e yin wiwọhẹ godo? Be mí na yinuwa to aliho dopolọ mẹ ya? (Pọ́n hukan 15)
16. Nawẹ mí sọgan do gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia to ninọmẹ sinsinyẹn lẹ mẹ gbọn?
16 Lẹnnupọndo lehe a nọ yinuwa to ninọmẹ sinsinyẹn lẹ mẹ do ji. To whenue Pita po apọsteli lẹ po yin súsú do gànpamẹ, podọ to enẹgodo yin hihò na yẹwhehodidọ yetọn wutu, yé jaya “na yé ko yin hihia jẹ nado yin winyando na oyín [Jesu tọn] wutu.” (Owalọ 5:41) Hiẹ lọsu sọgan nọ pọ́n homẹkẹn hlan taidi dotẹnmẹ de nado hodo apajlẹ Pita tọn bosọ hodo afọdòmẹ Jesu tọn gbọn gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn didohia dali. (Hia 1 Pita 2:20, 21.) Pọndohlan ehe tlẹ sọgan gọalọna we to whenue mẹho agun tọn lẹ do mẹplọnlọ he a tindo nuhudo etọn gowe. Kakati nado gblehomẹ, hodo apajlẹ Pita tọn.—Yẹwh. 7:9.
17, 18. (a) Etẹwẹ mí sọgan kanse míde gando yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ go? (b) Etẹwẹ mí sọgan wà eyin mí doayi gbigbọ ṣejannabi tọn go to ahun mítọn mẹ?
17 Hiẹ sọ sọgan mọaleyi sọn apajlẹ Pita tọn mẹ na nuhe dù yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ. Hiẹ sọgan doafọna yé to aliho he do gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia mẹ. Etomọṣo, payi, na afọdidona yanwle enẹlẹ ni ma yin po ojlo lọ po nado diyin blo. Enẹwutu, kanse dewe dọ, ‘Be ojlo lọ nado diyin kavi nado mọ aṣẹpipa yí dogọ wẹ zọ́n bọ n’do tindo ojlo nado yinukọn kavi nado yidogọna lizọnyizọn ṣie na Jehovah, dile e sọawuhia do to nuhe Jakọbu po Johanu po biọ Jesu mẹ ya?’
18 Eyin hiẹ doayi gbigbọ ṣejannabi tọn go to ahun towe mẹ, biọ to Jehovah si nado gọalọna we nado jla linlẹn po numọtolanmẹ towe lẹ po do, enẹgodo wazọ́n sinsinyẹn nado ze ayidonugo do gigo etọn ji, kakati nido yin do towe titi ji. (Ps. 86:11) Hiẹ sọgan sọ doafọna yanwle he ma na zọ́n bọ hiẹ na dọ̀n ayidonugo mẹlẹpo tọn wá dewe ji. Di apajlẹ, hiẹ sọgan dovivẹnu nado wleawuna adà sinsẹ́n gbigbọ wiwe tọn delẹ dogọ, yèdọ dehe nọ vẹawuna we taun nado dohia lẹ. Kavi eyin hiẹ nọ yí sọwhiwhe do wleawuna azọ́ndenamẹ he a tindo to opli ji lẹ, ṣigba bo ma nọ tindo ojlo sọmọ nado gọalọ to Plitẹnhọ Ahọluduta tọn hinhẹn do wiweji mẹ, hiẹ sọgan yí i do basi yanwle towe nado yí ayinamẹ he tin to Lomunu lẹ 12:16 mẹ do yizan mẹ.—Hia.
19. Etẹwẹ mí sọgan wà na nuhe mí mọ to mẹpọ́nnu Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ nikaa hẹn mí gbọjọ?
19 Eyin mí yí sọwhiwhe do pọ́n míde to mẹpọ́nnu Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ bo doayi oblọ lẹ kavi gbigbọ ṣejannabi tọn go, enẹ sọgan hẹn mí gbọjọ. Eyin enẹ wá jọ do gowe gbede, lẹnnupọndo dawe kọdetọn dagbenọ he go Jakọbu dọho gando to apajlẹ etọn mẹ ji. Jakọbu ma dọ eyin dawe lọ yawu didẹ nuhahun he go e doayi lẹ kavi eyin e tlẹ penugo nado basi vọjlado na awugbopo etọn lẹpo gba, kakatimọ, Jakọbu dọ dọ dawe lọ ‘zindonukọn to osẹ́n pipé lọ mẹ.’ (Jak. 1:25) E flin nuhe e mọ to mẹpọ́nnu lọ mẹ bo zindonukọn nado to vivẹnudo nado basi vọjlado. Enẹwutu, nọ tindo pọndohlan dagbe gando dewe go bo yin jlẹkajinọ gando awugbopo towe lẹ go. (Hia Yẹwhehodọtọ 7:20.) Zindonukọn nado to nukun zín do osẹ́n pipé lọ mẹ, bo dovivẹnu nado hẹn gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn towe go. Jehovah tindo ojlo nado gọalọna we dile e ko wà do na mẹmẹsunnu towe susu he yin mapenọ lẹ, ṣigba bo mọ nukundagbe po dona Jiwheyẹwhe tọn po.