Otàngblo He Gando Okú Go Delẹ Gbigbejepọn Kitokito
TO WHENUHO mẹ, nukundido ylankan okú tọn ko nọ paṣa gbẹtọ lẹ bo nọ dobuna yé taun. Nuhe sọ ylan hugan wẹ yindọ kọndopọ nuplọnmẹ sinsẹ̀n lalo tọn lẹ, aṣa he gbayipe lẹ, po nuyise he doadọ̀do to mẹdopodopo mẹ lẹ po ko yidogọna obu okú tọn. Nuhahun he obu okú tọn nọ hẹnwa wẹ yindọ e sọgan hù nugopipe mẹtọn nado duvivi ogbẹ̀ tọn po jidide mẹtọn dọ ogbẹ̀ tindo zẹẹmẹ po sudo.
Sinsẹ̀n he diyin lẹ wẹ dona yin whẹgbledo titengbe na otangblo susu he gbayipe zizedai gando okú go. Gbọn dogbigbapọnna vude yetọn po alọgọ nugbo Biblu tọn po dali, pọ́n eyin linlẹn he hiẹ tindo gando okú go sọgan yin jijlado.
Otàngblo 1: Okú wẹ opodo jọwamọ ogbẹ̀ tọn.
“Okú . . . yin adà tangan gbẹzan mítọn tọn,” wẹ owe lọ Death—The Final Stage of Growth dọ. Hodidọ ehe nkọtọn lẹ do nuyise lọ hia dọ okú yin opodo he sọgbe, jọwamọ tọn na nutogbẹ̀ lẹpo. To alọ devo mẹ, nuyise mọnkọtọn ko dó nuplọnmẹ lọ dọ ogbẹ̀ yin nuvọ́ do ahun mẹ na mẹsusu bo nọ whàn yé nado hò mẹdevo lẹ dù.
Ṣigba be okú yin opodo jọwamọ ogbẹ̀ tọn nugbonugbo wẹ ya? E mayin dodinnanutọ lẹpo wẹ yí ehe se gba. Di dohia, Calvin Harvey, heyin lẹnunnuyọnẹntọ nutogbẹ̀ lẹ tọn he dindona yọnhopipo gbẹtọvi tọn, dọ to hokansemẹ de mẹ dọ emi ma yise dọ gbẹtọvi lẹ “ko yin tito basina nado kú gba.” Lẹnunnuyọnẹntọ William Clark dọmọ: “Okú ma yin kinkọndopọ pẹkipẹki hẹ ogbẹ̀ gba.” Podọ Seymour Benzer, he nọ wazọ́n to Nuzedai Azọ́n Nuyọnẹn Wintinwintin tọn tẹnmẹ to Californie, dọ po ahundopo po dọ “yọnho sọgan yin zẹẹmẹ basina ganji taidi nujijọ de he mí sọgan diọ, e mayin taidi ganhiho de gba.”
E paṣa lẹnunnuyọnẹntọ lẹ to whenuena yé dindona lehe gbẹtọvi yin didá do. Yé mọdọ mí yin nina nutindo po nugopipe lẹ po he zẹ̀ nuhudo tedidi gbẹzan owhe 70 jẹ 80 mítọn tọn go tlala. Di apajlẹ, lẹnunnuyọnẹntọ lẹ ko mọdọ apọ̀n gbẹtọ tọn tindo nugopipe nufinflin tọn he klo zẹjlẹgo. Dodinnanutọ dopo yí-sọha-na dọ apọ̀n mítọn sọgan hẹn nudọnamẹ he “na gọ́ owe daho livi 20 delẹ, yèdọ hugan owe he tin to wesẹdotẹn daho hugan aihọn tọn lẹ mẹ.” Lẹnunnuyọnẹntọ delẹ yise dọ to gbẹwhenu mẹde tọn, e nọ yí adà 1/100 to 1 to kanweko ji (.0001) poun nugopipe apọ̀n etọn tọn zan. E sọgbe nado kanse dọ, ‘Etẹwutu mí tindo apọ̀n he tindo nugopipe daho mọnkọtọn to whenuena mí nọ yí adà he whè tlala etọn zan to gbẹwhenu mítọn?’
Lẹnnupọndo lehe gbẹtọ lẹ nọ yinuwa hlan okú to aliho mẹpaṣa tọn mẹ do ji! Na suhugan gbẹtọ lẹ tọn, okú asi de, asu de, kavi ovi de tọn sọgan yin nujijọ tukladomẹ hugan tọn to gbẹzan mẹ. Numọtolanmẹ gbẹtọ tọn lẹpo nọ saba yin hinhẹn biọ bẹwlu mẹ na ojlẹ dindẹn to okú mẹyiwanna de tọn godo. E tlẹ nọ sinyẹnawu na mẹhe sọalọakọ́n dọ okú yin jọwamọnu na gbẹtọvi lẹ nado kẹalọyi linlẹn lọ dọ okú yelọsu tọn na yin opodo onú lẹpo tọn. British Medical Journal dọho gando “linlẹn he gbayipe azọ́nyọnẹntọ de tọn go dọ mẹlẹpo wẹ nọ jlo nado nọgbẹ̀ na ojlẹ dindẹn dile e sọgan yọnbasi do.”
To pọndohlan mẹ na lehe gbẹtọ nọ yinuwa hlan okú do to paa mẹ, yèdọ nugopipe jiawu etọn nado flinnu bo plọnnu, po ojlo jọwamọ tọn etọn nado nọgbẹ̀ kakadoi po, be e ma họnwun dọ gbẹtọ yin didá nado nọgbẹ̀ wẹ ya? Na nugbo tọn, Jiwheyẹwhe dá gbẹtọ lẹ po nukundido gbẹninọ kakadoi tọn po, e mayin po todido okú tọn po taidi kọdetọn jọwamọ tọn lọ gba. Doayi nuhe Jiwheyẹwhe zedonukọnna gbẹtọvi awe tintan lẹ gando sọgodo yetọn go dọmọ: “Mì yin sinsẹ́nnọ, bo sudeji, bosọ gọ́ aigba ji, bo dugán do e ji: bo duahọlu to whèvi ohù tọn ji, podọ to ohẹ̀ aga tọn ji, po to onú he to ogbẹ̀ lẹpo ji he nọ lìn to aigba ji.” (Gẹnẹsisi 1:28) Lehe enẹ yin sọgodo jiawu, mavọmavọ tọn de do sọ!
Otàngblo 2: Jiwheyẹwhe nọ hù gbẹtọ lẹ na yé nido yì nọ̀ ewọ dè.
Onọ̀ owhe 27-mẹvi he tin to kúdonu bosọ to ovi atọ̀n jo dai de dọna yẹwhenọ-yọnnu pamẹnọtọ Katoliki tọn de dọ: “N’ma jlo na se dọ nuhe ojlo Jiwheyẹwhe tọn yin na mi die . . . E nọ vẹna mi tlala eyin mẹde dọ ehe na mi.” Etomọṣo, nuhe sinsẹ̀n susu nọ plọnmẹ gando okú go niyẹn, dọ Jiwheyẹwhe nọ yí gbẹtọ lẹ na yé nido yì nọ̀ ewọ dè.
Be Mẹdatọ lọ ylan sọmọ bo na do gbọn awuvẹmẹ matindo dali hù mí, dile e tlẹ yọnẹn dọ ehe nọ hẹn awufiẹsa wá na mí? Lala, Jiwheyẹwhe Biblu tọn ma nọ wàmọ gba. Sọgbe hẹ 1 Johanu 4:8, “Jiwheyẹwhe wẹ owanyi.” Doayi e go dọ e ma dọ dọ Jiwheyẹwhe tindo owanyi kavi dọ Jiwheyẹwhe yiwannamẹ gba, ṣigba e dọ dọ Jiwheyẹwhe wẹ owanyi. Owanyi Jiwheyẹwhe tọn sinyẹn, wé, yin pipé, bosọ gbayipe to gbẹtọ-yinyin po nuyiwa etọn lẹ po mẹ sọmọ bọ e sọgan yin alọdlẹndo po jlọjẹ po taidi apajlẹ pipé owanyi tọn. Ehe mayin Jiwheyẹwhe he nọ hù gbẹtọ lẹ na yé nido sọgan yì nọ̀ ewọ dè gba.
Sinsẹ̀n lalo ko hẹn mẹsusu biọ bẹwlu mẹ gando fie oṣiọ lẹ tin te po ninọmẹ yetọn po go. Olọn, zòmẹ, lẹwezomẹ, po Limbo po—ehelẹ po ofi devo lẹ po sinyẹnawu nado mọnukunnujẹemẹ bosọ nọ dobunamẹ taun. To alọ devo mẹ, Biblu dọna mí dọ oṣiọ lẹ ma yọ́n nude; yé tin to ninọmẹ he taidi amlọndidọ tọn de mẹ. (Yẹwhehodọtọ 9:5, 10; Johanu 11:11-14) Enẹwutu, mí ma dona hanú gando nuhe na jọ do mí go to okú godo gba, kẹdẹdile mí ma nọ hanú to whenuena mí mọ bọ mẹde to amlọn he yìkànmẹ de dọ́. Jesu dọ dọ ojlẹ lọ na wá to whenuena ‘mẹhe tin to yọdò oflin tọn mẹ lẹpo’ na “tọ́njẹgbonu” wá ogbẹ̀ yọyọ de mẹ to paladisi aigba tọn ji.—Johanu 5:28, 29; Luku 23:43.
Otàngblo 3: Jiwheyẹwhe nọ hù ovivu lẹ na yé nido lẹzun angẹli.
Elisabeth Kübler-Ross, he basi dodinnanu gando mẹhe to azọ̀n-jẹ-magbọ jẹ lẹ go dlẹnalọdo linlẹn he gbayipe to sinsẹ̀nnọ lẹ ṣẹnṣẹn devo. To zẹẹmẹ nuhe jọ taun de tọn bibasi mẹ, e dọ dọ e “ma yin nuyọnẹnnu nado dọna viyọnnu pẹvi he nọvisunnu etọn kú de dọ Jiwheyẹwhe yiwanna visunnu lẹ taun wẹ zọ́n bọ e ze nọvi etọn Johnny yì olọn mẹ.” Hodidọ mọnkọtọn nọ dohia dọ mẹylankan wẹ Jiwheyẹwhe yin bo ma nọ do gbẹtọ-yinyin po walọ etọn po hia ganji gba. Doto Kübler-Ross zindonukọn dọmọ: “To whenuena viyọnnu ehe whẹ́n bo lẹzun mẹho e ma didẹ homẹgble he e tindo hlan Jiwheyẹwhe gbede, he dekọtọn do flumẹjijẹ apọ̀nmẹ tọn mẹ to whenuena visunnu pẹvi etọn kú to owhe 30 godo.”
Etẹwutu Jiwheyẹwhe na hù ovivu de nado tindo angẹli devo—taidi dọ Jiwheyẹwhe tindo nuhudo ovivu lọ tọn hugan mẹjitọ etọn lẹ wẹ nkọtọn? Eyin nugbo wẹ dọ Jiwheyẹwhe nọ yí ovivu lẹ, be enẹ ma na hẹn ẹn yin Mẹdatọ ṣejannabinọ, he ma tindo owanyi de ya? To vogbingbọn mẹ na linlẹn enẹ, Biblu dọmọ: “Owanyi jọ sọn Jiwheyẹwhe dè.” (1 Johanu 4:7) Be Jiwheyẹwhe owanyinọ lọ na dike nuhẹnbu he gbẹtọ lẹnpọn dagbenọ de ma tlẹ sọgan kẹalọyi ni jọ ya?
Enẹwutu, naegbọn ovivu lẹ nọ kú? Apadewhe gblọndo he Biblu na tọn yin kinkàndai to Yẹwhehodọtọ 9:11 mẹ dọmọ: “Ojlẹ po kosọ po mẹ wẹ onú te na omẹ popo.” Podọ Psalm 51:5 dọna mí dọ mímẹpo wẹ yin mapenọ podọ ylandonọ sọn hòmimọ mítọn whenu. Taidi kọdetọn de, gbẹtọ lẹpo nọ kú sọn nujijọ voovo lẹ mẹ. To whedelẹnu ovi delẹ tlẹ nọ kú whẹpo do yin jiji. To whẹho devo lẹ mẹ, ovi delẹ nọ kú na nujijọ ajiji, kavi owùnú jijọ lẹ wutu. E mayin Jiwheyẹwhe wẹ nọ hẹn nujijọ ylankan mọnkọtọn lẹ wá gba.
Otàngblo 4: Mẹdelẹ nọ yin yasana to okú godo.
Sinsẹ̀n susu nọ plọnmẹ dọ mẹylankan lẹ na yì zòmẹ bo na yin yasana kakadoi. Be nuplọnmẹ ehe sinai do Owe-wiwe ji bo sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe ya? Tedidi gbẹzan gbẹtọvi tọn yin owhe 70 kavi 80 poun. Eyin mẹde tlẹ huwhẹ̀ ylando sinsinyẹn tọn to gbẹzan etọn lẹpo whenu, be yasanamẹ tẹgbẹ̀ tọn na yin whẹdida he sọgbe de ya? Lala. Mawadodo mlẹnmlẹn wẹ e na yin nado sayana mẹde kakadoi na ylando he e wà to gbẹwhenu he whègli taun de mẹ lẹ.
Jiwheyẹwhe kẹdẹ wẹ sọgan dọ nuhe nọ jọ to okú gbẹtọ lẹ tọn godo, podọ e ko wàmọ to Ohó etọn, Biblu mẹ. Nuhe Biblu dọ die: “Le [kanlin] to kúkú; mọwẹ [gbẹtọ] to kúkú; nugbo gbigbọ dopolọ wẹ yé omẹ pó tindo . . . Fidoponẹ wẹ yé omẹ pó jei; okọ́ mẹ wẹ yé omẹ pó sọn, yé omẹ pó [nasọ gọ̀ do okọ́ mẹ].” (Yẹwhehodọtọ 3:19, 20) Zòmẹ mayin nudego tofi gba. Gbẹtọ lẹ nọ lẹkọ do kọ́gudu mẹ—yé nọ lẹzun matintọ—to whenuena yé kú.
Mẹde dona tin togbẹ̀ whẹpo do sọgan yin yasana. Be oṣiọ lẹ yọ́n nude wẹ ya? Whladopo dogọ, Biblu na gblọndo dọmọ: “Mẹhe to ogbẹ̀ yọnẹn dọ emi na kú; ṣigba oṣiọ lẹ ma yọ́n nude, mọ yé masọ tindo ale de ba; na oflin yetọn ko zun winwọn.” (Yẹwhehodọtọ 9:5) E ma yọnbasi dọ oṣiọ, he “ma yọ́n nude,” ni tindo numimọ yasanamẹ tọn to fidepope.
Otàngblo 5: Okú wẹ opodo mlẹnmlẹn gbẹzan mítọn tọn.
Mí masọ tin togbẹ̀ ba to whenuena mí kú, ṣigba ehe ma zẹẹmẹdo dọ onú lẹpo ko wá vivọnu dandan gba. Dawe nugbonọ lọ Job yọnẹn dọ emi na yì yọdò, Ṣeol mẹ, eyin emi kú. Ṣigba dotoaina odẹ̀ he e hò hlan Jiwheyẹwhe dọmọ: “Ṣo dọ hiẹ do whlá mi do yọdò mẹ, dọ hiẹ do do mi nuglọ, kaka yè do hẹn homẹgble towe juyi, dọ hiẹ do de ojlẹ de na mi, bo nọ flin mi! Eyin mẹde kú, be ewọ nasọ nọgbẹ̀ ba? . . . Hiẹ na ylọ yẹn nasọ siọ we.”—Job 14:13-15.
Yise Job tọn wẹ yindọ eyin emi yin nugbonọ kakajẹ okú, Jiwheyẹwhe na flin emi bo nasọ fọ́n emi sọnku eyin ojlẹ sọ. Todido he devizọnwatọ hohowhenu Jiwheyẹwhe tọn lẹpo tindo niyẹn. Jesu lọsu zinnudo todido ehe ji bo dohia dọ Jiwheyẹwhe na yí emi zan nado fọ́n oṣiọ lẹ. Hodidọ Klisti lọsu titi tọn lẹ na mí jidide ehe dọmọ: “Ojlẹ lọ ja, to ehe mẹ mẹhe tin to yọdò mẹ lẹpo na sè ogbè [Jesu tọn], bo na tọ́njẹgbonu; mẹhe wà dagbe lẹ hlan fọnsọnku ogbẹ̀ tọn; mẹhe wà oylan lẹ hlan fọnsọnku whẹdida tọn.”—Johanu 5:28, 29.
To madẹnmẹ Jiwheyẹwhe na de kanyinylan lẹpo sẹ bo na ze aihọn yọyọ de dai to gandudu olọn mẹ tọn glọ. (Psalm 37:10, 11; Daniẹli 2:44; Osọhia 16:14, 16) Kọdetọn lọ na yin paladisi de to aigba lọ blebu ji, ehe mẹ mẹhe sẹ̀n Jiwheyẹwhe lẹ na nọ̀. Mí hia to Biblu mẹ dọmọ: “Yẹn sọ sè ogbè daho de sọn olọn mẹ to didọmọ, Doayi e go, gòhọ Jiwheyẹwhe tọn tin to gbẹtọ lẹ dè, ewọ nasọ nọhẹ yé, yé na yin omẹ etọn, Jiwheyẹwhe lọsu nasọ nọhẹ yé, bo nasọ yin Jiwheyẹwhe yetọn. Jiwheyẹwhe nasọ súnsún dasin lẹpo sẹ sọn nukun yetọn mẹ; okú ma nasọ tin ba, kavi awubla, kavi avi, mọ awufiẹsa ma na tin ba: na onú tintan lẹ ko juwayi.”—Osọhia 21:3, 4.
Tundote sọn Obu Si
Oyọnẹn todido fọnsọnku tọn gọna oyọnẹn Omẹ lọ heyin asisa awuwledainanu enẹ tọn sọgan miọnhomẹna we. Jesu dopagbe dọmọ: “Mìwlẹ nasọ yọ́n nugbo, nugbo lọ nasọ hẹn mì jẹ mẹdekannu.” (Johanu 8:32) Enẹ bẹ túntún mí dote sọn obu okú tọn si hẹn. Jehovah kẹdẹ wẹ sọgan diọ nuyiwa yọnhopipo po okú po tọn bo na na mí ogbẹ̀ mavọmavọ. Be hiẹ sọgan yí opagbe Jiwheyẹwhe tọn lẹ sè ya? Mọwẹ, a sọgan wàmọ na Ohó Jiwheyẹwhe tọn nọ mọ hẹndi to whepoponu wutu. (Isaia 55:11) Mí dotuhomẹna we nado plọnnu dogọ gando lẹndai Jiwheyẹwhe tọn lẹ na gbẹtọvi go. Homẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn na hùn nado gọalọna we.
[Blurb to weda 6]
Nuhahun he obu okú tọn nọ hẹnwa wẹ yindọ e sọgan hù nugopipe mẹtọn nado duvivi ogbẹ̀ tọn
[Chart to weda 7]
OTÀNGBLO HE GBAYIPE DELẸ GANDO OKÚ GO ETẸWẸ OWE-WIWE DỌ?
● Okú wẹ opodo jọwamọ gbẹzan tọn Gẹnẹsisi 1:28; 2:17; Lomunu lẹ 5:12
●Jiwheyẹwhe nọ hù gbẹtọ lẹ na yé nido yì nọ̀ ewọ dè Job 34:15; Psalm 37:11, 29; 115:16
●Jiwheyẹwhe nọ yí ovivu lẹ nado lẹzun angẹli lẹ Psalm 51:5; 104:1, 4; Heblu lẹ 1:7, 14
●Mẹdelẹ nọ yin yasana to okú godo Psalm 146:4; Yẹwhehodọtọ 9:5, 10; Lomunu lẹ 6:23
●Okú wẹ opodo mlẹnmlẹn gbẹzan mítọn tọn Job 14:14, 15; Johanu 3:16; 17:3; Owalọ lẹ 24:15
[Yẹdide to weda 8]
Yinyọ́n nugbo lọ gando okú go nọ tún mí dote sọn obu si
[Yedide/Asisa Yẹdide tọn to weda 5]
Barrators—Giampolo/The Doré Illustrations For Dante’s Divine Comedy/Dover Publications Inc.