Wleawuna Nugopipe Taidi Mẹplọntọ De

ETẸWẸ yin yanwle towe taidi mẹplọntọ de? Eyin agọe wẹ hiẹ lẹzun wẹnlatọ Ahọluduta lọ tọn, matin ayihaawe hiẹ tindo ojlo nado plọn lehe plọnmẹ Biblu whégbè tọn nọ yin anadena do, to whenuena e yindọ Jesu deazọ́nna hodotọ etọn lẹ nado hẹn gbẹtọ lẹ zun devi. (Mat. 28:19, 20) Eyin hiẹ ko tindo numimọ to nuwiwa ehe mẹ, vlavo yanwle towe wẹ nado yin kọdetọn dagbenọ dogọ to jijẹ ahun mẹhe hiẹ nọ dín nado gọalọna lẹ tọn mẹ. Eyin mẹjitọ de wẹ hiẹ yin, na jide tọn hiẹ na jlo nado yin mẹplọntọ he sọgan whàn ovi towe lẹ nado klan gbẹzan yetọn lẹ do wiwe na Jiwheyẹwhe. (3 Joh. 4) Eyin mẹho de wẹ hiẹ yin kavi hiẹ to vivẹnudo nado lẹzun dopo to yé mẹ, vlavo hiẹ jlo na yin hodọtọ gbangba tọn he sọgan dó pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn sisosiso na Jehovah po aliho etọn lẹ po do ahun todoaitọ etọn lẹ tọn mẹ. Nawẹ hiẹ sọgan jẹ yanwle ehelẹ kọ̀n gbọn?

Plọnnu sọn Mẹplọntọ Azọ́nyọnẹntọ lọ, Jesu Klisti dè. (Luku 6:40) Vlavo Jesu to hodọ na gbẹtọgun de to osó ji wẹ o kavi na omẹ vude poun dile yé to zọnlinzin to aliho ji, nuhe e dọ po aliho he mẹ e dọ ẹ te po nọ tindo nuyiwadomẹji dẹn-to-aimẹ de. Jesu nọ whàn ayiha po ahun todoaitọ etọn lẹ tọn po, podọ e nọ basi yọn-na-yizan etọn ganji na yé nido sọgan mọnukunnujẹemẹ. Be hiẹ sọgan basi wadotana nudopolọ lẹ tọn ya?

Ganjẹ Jehovah Go

Nugopipe mẹpinplọn Jesu tọn yin hinhẹn pọnte gbọn haṣinṣan pẹkipẹki he e tindo hẹ Otọ́ olọn mẹ tọn etọn po dona gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn po dali. Be hiẹ nọ hodẹ̀ vẹkuvẹku na Jehovah nado penugo bo deanana plọnmẹ Biblu whégbè tọn de po kọdetọn dagbe po ya? Eyin mẹjitọ de wẹ hiẹ yin, be hiẹ nọ hodẹ̀ whẹwhẹ na anademẹ sọn olọn mẹ wá to ovi towe lẹ pinplọn mẹ ya? Be hiẹ nọ hodẹ̀ sọn ahun mẹ wá to whenuena hiẹ to awuwle nado na hodidọ de kavi nado deanana opli lẹ ya? Ginganjẹ Jehovah go to odẹ̀ mẹ na gọalọna we nado lẹzun mẹplọntọ kọdetọn dagbenọ dogọ de.

Jehovah go ginganjẹ sọ nọ yin didohia gbọn titẹdo Ohó etọn, Biblu go dali. Jesu dọ to odẹ̀ mẹ hlan Otọ́ etọn to whèjai he gbọngodo to gbẹzan etọn mẹ taidi gbẹtọ pipé de dọmọ: “Yẹn ko na ohó towe yé.” (Joh. 17:14) Dile etlẹ yindọ numimọ Jesu tọn gbloada, e ma dọho edetiti tọn pọ́n gbede gba. Nuhe Otọ́ etọn plọn ẹn wẹ e nọ dọ to whepoponu, bo gbọnmọ dali ze apajlẹ de dai na mí nado hodo. (Joh. 12:49, 50) Ohó Jiwheyẹwhe tọn, he tin to Biblu mẹ tindo huhlọn nado yinuwado gbẹtọ lẹ ji—yèdọ nuyiwa yetọn lẹ, linlẹn homẹ tọn lẹ, po numọtolanmẹ yetọn lẹ po. (Heb. 4:12) Dile hiẹ to whinwhẹ́n to oyọnẹn Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ bo plọn nado yí ì zan ganji to lizọnyizọn towe mẹ, hiẹ na to awuwlena nugopipe mẹpinplọn tọn he nọ dọ̀n gbẹtọ lẹ sẹpọ Jiwheyẹwhe.—2 Tim. 3:16, 17.

Gbògbéna Jehovah

Nado yin mẹplọntọ de to apajlẹ Klisti tọn hihodo mẹ ma zẹẹmẹdo yinyin mẹhe penugo nado na hodidọ ojlofọndotenamẹ tọn lẹ poun gba. Nugbo wẹ dọ, awuji gbẹtọ lẹ na “ohó ojọmiọn” Jesu tọn lẹ. (Luku 4:22) Ṣigba etẹwẹ yin yanwle Jesu tọn to hodidọ ganji mẹ? Nado gbògbéna Jehovah wẹ, e mayin nado dọ̀n ayidonugo hlan ewọ lọsu ji gba. (Joh. 7:16-18) Podọ e dotuhomẹna hodotọ etọn lẹ dọmọ: ‘Mì gbọ hinhọ́n mìtọn ni họnwun to gbẹtọ lẹ nukọn, na yé nido mọ azọ́n dagbe mìtọn lẹ bo pagigona Otọ́ mìtọn he tin to olọn mẹ.’ (Mat. 5:16) Ayinamẹ enẹ dona yinuwado aliho he mẹ mí nọ plọnmẹ te ji. E dona yin yanwle mítọn nado dapana nudepope he na fẹayihasẹnamẹ sọn yanwle enẹ kọ̀n. Enẹwutu to whenuena mí to awuwlena nuhe mí na dọ kavi lehe mí na dọ ẹ gbọn, mí na wà dagbe nado kanse mídelẹ dọ, ‘Be ehe na hẹn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn siso na Jehovah, kavi be e na dọ̀n ayidonugo hlan dee ji wẹ ya?’

Di dohia, apajlẹ lẹ po numimọ jọnun gbẹzan tọn lẹ po sọgan yin yiyizan po kọdetọn dagbe po to mẹpinplọn mẹ. Ṣigba, eyin apajlẹ gaa yin nina kavi numimọ de yin didọ po zẹẹmẹ gigọ́ zẹjlẹgo po, oplọn he tin to e mẹ sọgan yin hinhẹnbu. Mọdopolọ, otàn he nọ dó nukikonamẹ poun lẹ didọ nọ fẹayihasẹnamẹ sọn lẹndai lizọnyizọn mítọn tọn ji. To alọ devo mẹ, mẹplọntọ lọ to ayidonugo dọ̀n wá ede ji kakati nado basi wadotana yanwle tangan nuplọnmẹ yẹwhehọluduta tọn tọn.

‘Dido Vogbingbọn Hia’

Whẹpo mẹde nado lẹzun devi de nugbonugbo, e dona mọnukunnujẹ nuhe yè to pinplọn ẹn mẹ hezeheze. E dona sè nugbo lọ bo mọ lehe e gbọnvona nuyise devo lẹ do. Dido vogbingbọn lẹ hia nọ gọalọ nado jẹ yanwle ehe kọ̀n.

Jehovah dotuhomẹna omẹ etọn lẹ pludopludo nado ‘do vogbingbọn hia’ to nuhe yin wiwe po mawé po ṣẹnṣẹn. (Lev. 10:9-11) E dọ dọ mẹhe na wà sinsẹ̀nzọn to tẹmpli daho gbigbọmẹ tọn etọn mẹ lẹ na plọn gbẹtọ lẹ “vogbingbọn he to wiwe po vọtọ́ po ṣẹnṣẹn.” (Ezek. 44:23) Owe Howhinwhẹn lẹ tọn do vogbingbọn susu hia to dodowiwa po ylanwiwa po ṣẹnṣẹn, podọ to nuyọnẹn po nululu po ṣẹnṣẹn. Nuhe ma tlẹ sọta yedelẹ sọgan gbọnvona yedelẹ. Apọsteli Paulu do vogbingbọn he tin to dodonọ po mẹdagbe po ṣẹnṣẹn hia, dile e yin kinkàndai to Lomunu lẹ 5:7 mẹ do. To owe Heblu lẹ tọn mẹ, e do lehe sinsẹ̀nzọnwiwa Klisti heyin yẹwhenọ daho lọ tọn yiaga hú Aalọn tọn do hia. Na nugbo tọn, dile weyọnẹntọ owhe kanweko 17tọ John Amos Comenius wlan do: “Nuhe mẹpinplọn zẹẹmẹdo poun wẹ nado do lehe onú lẹ gbọnvona ode awetọ to lẹndai, wunmẹ, po dodonu voovo yetọn lẹ po mẹ do hia. . . . Enẹwutu, mẹhe nọ do vogbingbọn hia ganji nọ plọnmẹ ganji.”

Yí nupinplọn mẹde gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go taidi apajlẹ de. Eyin e ma mọnukunnujẹ nuhe Ahọluduta lọ yin mẹ, hiẹ sọgan dohia lehe nuhe Biblu dọ gbọnvona linlẹn lọ dọ Ahọluduta yin ninọmẹ de poun to ahun mẹde tọn mẹ do. Kavi hiẹ sọgan do lehe Ahọluduta lọ gbọnvona gandudu gbẹtọvi tọn lẹ do hia. Ṣogan, na mẹhe ko yọ́n nugbo dodonu tọn ehelẹ, hiẹ sọgan dlí biọ zẹẹmẹ gigọ́ taun mẹ. Hiẹ sọgan dohia yé lehe Ahọluduta Mẹssia tọn gbọnvona ahọlu-yinyin Jehovah lọsu titi tọn to wẹkẹ mẹ, ehe yin zẹẹmẹ-basina to Psalm 103:19 mẹ, kavi sọn ‘ahọluduta Visunnu vivẹ Jiwheyẹwhe tọn’ mẹ, heyin nùdego to Kọlọsinu lẹ 1:13 mẹ, kavi sọn “tito anadenanu tọn, NW ” heyin hodọdeji to Efesunu lẹ 1:10 mẹ do. Nuyijlẹdonugo lẹ bibasi sọgan gọalọ nado hẹn nuplọnmẹ titengbe Biblu tọn ehe họnwun hezeheze na mẹplidopọ towe lẹ.

Jesu nọ yí aliho mẹpinplọn tọn ehe zan pludopludo. E yí nukunnumọjẹnumẹ he gbẹtọ lẹ tindo to paa mẹ na Osẹ́n Mose tọn jlẹdo lẹndai nugbo Osẹ́n lọ tọn go. (Mat. 5:21-48) E do vogbingbọn hia to mẹdezejo nugbo jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn po nuwiwa yẹnuwiwa Falesi lẹ tọn po ṣẹnṣẹn. (Mat. 6:1-18) E yí gbigbọ mẹhe nọ ‘duklunọ do mẹdevo lẹ ji’ tọn jlẹdo gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn he hodotọ etọn lẹ na nọ dohia go. (Mat. 20:25-28) To nujijọ devo heyin kinkàndai to Matiu 21:28-32 mẹ whenu, Jesu basi-oylọna todoaitọ etọn lẹ dọ yé lọsu ni yí dodonọ-mẹdetiti tọn jlẹdo lẹnvọjọ nugbo tọn go bo pọ́n lehe yé gbọnvo do. Enẹ plan mí jẹ adà họakuẹ mẹpinplọn dagbe tọn devo kọ̀n.

Na Tuli Todoaitọ lẹ Nado Lẹnnupọn

To Matiu 21:28 mẹ, mí hia dọ Jesu bẹ nuyijlẹdonugo etọn jẹeji gbọn kinkanse dali dọmọ: “Etẹwẹ mì lẹn?” Mẹplọntọ nugopetọ de ma nọ dọ nugbo lẹ poun kavi na gblọndo lẹ poun gba. Kakatimọ, e nọ na tuli todoaitọ etọn lẹ nado wleawuna nugopipe nulẹnpọn tọn. (Howh. 3:21; Lom. 12:1) To apadewhe, ehe nọ yin wiwà gbọn kanbiọ lẹ kinkanse dali. Dile mí mọ to Matiu 17:25 mẹ do, Jesu kanse dọmọ: ‘Simọni, etẹwẹ hiẹ lẹn? Mẹnu si wẹ ahọlu aihọn mẹ tọn lẹ nọ yí dèkuẹ kavi takuẹ te? Sọn ovi yewlọsu tọn lẹ si, kavi sọn jonọ lẹ si?’ Kanbiọ mẹhẹnlẹnnupọn Jesu tọn gọalọna Pita nado wá tadona he sọgbe kọ̀n na ede gando takuẹ tẹmpli tọn nina go. Mọdopolọ, to gbeyiyi na dawe he kanse dọ, “Mẹnu ka wẹ kọmẹnu ṣie?” whenu, Jesu yí nuyiwa yẹwhenọ de po Levinu de po tọn lẹ jlẹdo Samalianu de tọn go. Enẹgodo e kàn kanbiọ ehe sè dọmọ: “Mẹnu to yé omẹ atọ̀n helẹ mẹ, wẹ hiẹ lẹn do kọmẹnu hia hlan mẹhe jẹ alọ ajotọ lẹ tọn mẹ?” (Luku 10:29-36) Tofi ga, kakati nado lẹnnupọn do otẹn todoaitọ etọn tọn mẹ, Jesu basi oylọna ẹn nado na gblọndo kanbiọ etọn tọn.—Luku 7:41-43.

Jẹ Ahun Mẹ

Mẹplọntọ he mọnukunnujẹ linlẹn Ohó Jiwheyẹwhe tọn tọn mẹ lẹ yọnẹn dọ sinsẹ̀n-bibasi nugbo ma yin whẹho nugbo tangan lẹ hinhẹn do tamẹ bo setonuna nunọwhinnusẹ́n delẹ poun tọn gba. E nọ yin zize sinai do haṣinṣan dagbe hẹ Jehovah po pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn na aliho etọn lẹ po ji. Sinsẹ̀n-bibasi mọnkọtọn nọ gando nuhe tin to ahun mẹ go. (Deut. 10:12, 13; Luku 10:25-27) To Owe-wiwe mẹ, hogbe lọ “ahun” nọ saba dlẹnalọdo gbẹtọ homẹ tọn pete, he bẹ onú mọnkọtọn lẹ taidi ojlo, owanyi sisosiso, numọtolanmẹ, po mẹwhinwhàn po hẹn.

Jesu yọnẹn dọ to whenuena gbẹtọvi lẹ nọ to awusọhia gbonu tọn pọ́n, Jiwheyẹwhe nọ yọ́n nuhe tin to ahun mẹ. (1 Sam. 16:7) Sinsẹ̀nzọn mítọn hlan Jiwheyẹwhe dona yin whinwhàn gbọn owanyi mítọn na ẹn dali, e mayin gbọn vivẹnudido nado fọnjlodotena gbẹtọ hatọ lẹ dali gba. (Mat. 6:5-8) To alọ devo mẹ, Falesi lẹ wà nususu na awusọhia gbonu tọn. Yé nọ zinnudo tonusisena onú flinflin lẹ to Osẹ́n lọ mẹ po nunọwhinnusẹ́n he yé basi lẹ po ji glanglan. Ṣigba yé gboawupo nado hẹn jẹhẹnu he na do yé hia po Jiwheyẹwhe he yé dọ dọ yé to sinsẹ̀n-basi hlan lọ po sọawuhia to gbẹzan yetọn lẹ mẹ. (Mat. 9:13; Luku 11:42) Jesu plọnmẹ dọ dile etlẹ yindọ tonusisena nubiọtomẹsi Jiwheyẹwhe tọn lẹ yin nujọnu, nuhọakuẹ tonusise mọnkọtọn tọn nọ yin yinyọnẹn gbọn nuhe tin to ahun mẹ dali. (Mat. 15:7-9; Malku 7:20-23; Joh. 3:36) Mẹpinplọn mítọn na basi wadotana dagbe hugan eyin mí hodo apajlẹ Jesu tọn. Onú titengbe wẹ e yin dọ mí ni gọalọna gbẹtọ lẹ nado plọn nuhe Jiwheyẹwhe biọ to yé si. Ṣigba e sọ yin nujọnu na yé nado yọ́n Jehovah bo yiwanna ẹn na nukun nuhọakuẹ tọn he yé nọ yí do pọ́n haṣinṣan dagbe hẹ Jiwheyẹwhe nugbo lọ nido sọawuhia to walọyizan yetọn mẹ.

Nugbo wẹ dọ, nado mọaleyi sọn nuplọnmẹ mọnkọtọn mẹ, gbẹtọ lẹ dona nọavunte sọta nuhe tin to ahun yetọn lẹ mẹ. Jesu na tuli gbẹtọ lẹ nado keje mẹwhinwhàn yetọn lẹ pọ́n bo gbadopọnna numọtolanmẹ yetọn lẹ. To pọndohlan agọ̀ de jijlado whenu, e nọ kanse todoaitọ etọn lẹ nuhe zọ́n bọ yé lẹn, bo dọ, kavi wà onú delẹ. Ṣogan, ma nado jo whẹho lọ domọ, Jesu nọ yí hodidọ, apajlẹ, kavi nuyiwa de he na tuli yé nado pọ́n whẹho lẹ hlan ganji dogọ kanbiọ etọn. (Malku 2:8; 4:40; 8:17; Luku 6:41, 46) Mọdopolọ mí sọgan gọalọna todoaitọ mítọn lẹ gbọn didọna yé nado kàn kanbiọ mọnkọtọn lẹ sè yedelẹ dali taidi: ‘Naegbọn aliho nuyiwa ehe tọn do dọ̀n mi dogo? Naegbọn yẹn do yinuwa dile yẹn basi do to ninọmẹ ehe mẹ?’ Enẹgodo whàn yé nado pọ́n whẹho lẹ sọn pọndohlan Jehovah tọn mẹ.

Basi Yọn-na-Yizan

Mẹplọntọ dagbe de nọ yọnẹn dọ ‘nuyọnẹn wẹ nuhọakuẹ hugan lọ.’ (Howh. 4:7) Nuyọnẹn yin nugopipe nado yí oyọnẹn zan po kọdetọn dagbe po nado didẹ̀ nuhahun lẹ, nado dapana owù lẹ, nado jẹ yanwle lẹ kọ̀n, nado gọalọna mẹdevo lẹ. Azọngban mẹplọntọ tọn wẹ e yin nado gọalọna nuplọntọ lẹ nado plọn enẹ wiwà ṣigba e mayin nado basi nudide lẹ na yé gba. To hodọdo nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn voovo lẹ ji whenu, gọalọna nuplọntọ lọ nado lẹnnupọn. Hiẹ sọgan donù ninọmẹ de go sọn gbẹninọ egbesọ tọn mẹ bo kanse nuplọntọ lọ to enẹgodo lehe nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn he mì ṣẹṣẹ plọn lọ na gọalọna ẹn do eyin e wá pannukọn ninọmẹ enẹ.—Heb. 5:14.

To hodidọ etọn mẹ to Pẹntikọsti 33 W.M., apọsteli Pita na apajlẹ yọn-na-yizan de he yinuwado gbẹzan gbẹtọ lẹ tọn ji. (Owalọ 2:14-36) To whenuena e dọhodo wefọ Owe-wiwe tọn atọ̀n ji godo ehe mẹ gbẹtọgun lọ lẹ dọ dọ yé yise te, Pita basi yọn-na-yizan ehelẹ tọn to pọndohlanmẹ na nujijọ he yemẹpo ko mọ po nukun po lẹ. Taidi kọdetọn de, gbẹtọgun lọ mọ nuhudo lọ nado yinuwado nuhe yé ko sè ji. Be mẹpinplọn towe nọ tindo nugandomẹgo dopolọ do gbẹtọ lẹ ji ya? Be hiẹ nọ yì zẹ̀ nugbo lẹ vivọdọ na gbẹtọ lẹ go bo nọ gọalọna yé nado mọnukunnujẹ nuhewutu onú lẹ do yinmọ mẹ ya? Be hiẹ nọ na tuli yé nado gbadopọnna lehe nuhe yé to pinplọn lẹ dona yinuwado gbẹzan yetọn lẹ ji do ya? Yé sọgan gọ̀n ma dawhá jẹgbonu dọ, “Etẹwẹ mí ni wà?” dile gbẹtọgun lọ wà do to Pẹntikọsti, ṣigba eyin hiẹ ko basi yizan wefọ lẹ tọn ganji, yé na yin whinwhàn nado lẹnnupọndo afọdide he sọgbe zize ji.—Owalọ 2:37.

To Biblu hihia hẹ ovi mìtọn lẹ whenu, mì mẹjitọ lẹ tindo dotẹnmẹ hundote dagbe nado plọn yé nado lẹnnupọn to kọndopọmẹ hẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ yiyizan. (Efe. 6:4) Di apajlẹ, mì sọgan ṣinyan wefọ vude sọn Biblu hihia heyin titodohukanji na osẹ lọ mẹ, bo dọhodo zẹẹmẹ yetọn ji, podọ to enẹgodo kàn kanbiọ ehelẹ nkọtọn sè taidi: ‘Nawẹ ehe wleawuna anademẹ na mí gbọn? Nawẹ mí sọgan yí wefọ ehelẹ zan to lizọnyizọn lọ mẹ gbọn? Etẹwẹ yé dehia gando Jehovah po aliho nuwiwa tọn etọn lẹ po go, podọ nawẹ enẹ jlọ pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mítọn dote na ẹn gbọn?’ Na tuli whẹndo towe nado dọhodo nuagokun ehelẹ ji to hodọdopọ bladopọ Biblu tọn whenu to Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn tẹnmẹ. Wefọ he ji yé dọhodo lẹ na dibla yin dehe yé flin lẹ.

Ze Apajlẹ Dagbe Dai

E mayin gbọn nuhe hiẹ nọ dọ kẹdẹ dali wẹ hiẹ nọ plọnmẹ te gba ṣigba gbọn nuhe hiẹ nọ wà dali ga. Nuyiwa towe lẹ nọ wleawuna apajlẹ yọn-na-yizan gando lehe nuhe hiẹ dọ lẹ na yin yiyizan do go. Aliho he mẹ ovi lẹ nọ plọnnu te niyẹn. To whenuena yé hodo apajlẹ mẹjitọ yetọn lẹ tọn, yé nọ do kunnudenu hia dọ yé jlo na taidi mẹjitọ yetọn lẹ. Yé jlo na yọ́n nuhe e zẹẹmẹdo nado wà nuhe mẹjitọ yetọn lẹ to wiwà. Mọdopolọ, to whenuena mẹhe hiẹ to pinplọn lẹ ‘lẹzun hodotọ towe dile hiẹ yin Klisti tọn do,’ yé nọ jẹ numimọ dona he tin to zọnlinzinzin to aliho Jehovah tọn lẹ ji tọn tindo ji. (1 Kọl. 11:1) Nuyiwa Jiwheyẹwhe tọn lẹ hẹ yé nọ lẹzun apadewhe numimọ yetọn titi lẹ tọn.

Ehe yin nuflinmẹ mẹhẹnlẹnnupọn tọn gando nujọnu-yinyin apajlẹ dagbe zizedai tọn go. “Gbẹtọ wunmẹ he [mí yin] to nuyiwa walọ wiwe tọn lẹ po nuyiwa mẹdezejo jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn po mẹ” na yí onú susu wà nado na mẹhe mí plọn lẹ apajlẹ jọnun lehe nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ nọ yin yiyizan do tọn. (2 Pita 3:11, NW ) Eyin hiẹ nọ na tuli Biblu plọntọ de nado nọ hia Ohó Jiwheyẹwhe tọn to gbesisọmẹ, hiẹ lọsu ni dovivẹnu nado nọ hia ẹ ga. Eyin hiẹ jlo dọ ovi towe lẹ ni plọn nado nọ setonuna nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ, hẹn ẹn diun dọ yé nọ mọ dọ nuyiwa towe lẹ tin to kọndopọmẹ hẹ ojlo Jiwheyẹwhe tọn. Eyin hiẹ nọ plọn agun nado yin zohunhunnọ to lizọnyizọn lọ mẹ, mọ dọ hiẹ lọsu nọ tindo mahẹ gigọ́ to azọ́n enẹ mẹ. Eyin hiẹ nọ wà nuhe a nọ plọnmẹ, hiẹ tin to otẹn dagbe de mẹ nado whàn mẹdevo lẹ.—Lom. 2:21-23.

Po pọndohlan lọ po nado hẹn mẹpinplọn towe pọnte, kanse dewe dọ: ‘To whenuena yẹn to mẹplọn, be yẹn nọ wà ẹ to aliho de mẹ bọ e nọ hẹn diọdo wá to walọyizan, hodidọ, kavi nuyiwa mẹhe sè e lẹ tọn mẹ ya? Nado hẹn whẹho lẹ họnwun, be yẹn nọ do vogbingbọn he tin to linlẹn kavi aliho nuyiwa tọn delẹ po devo lẹ po ṣẹnṣẹn hia ya? Etẹwẹ yẹn nọ wà nado gọalọna nuplọntọ ṣie lẹ, ovi ṣie lẹ, kavi mẹplidopọ ṣie lẹ to opli ji nado flin nuhe yẹn dọ? Be yẹn nọ do lehe todoaitọ ṣie lẹ na yí nuhe yé to pinplọn lẹ zan do hia yé hezeheze ya? Be yé sọgan mọ ẹn to apajlẹ ṣie mẹ ya? Be yé mọnukunnujẹ lehe nuyiwa yetọn hlan whẹho he to yinyin hodọdeji lọ sọgan yinuwado haṣinṣan yetọn hẹ Jehovah do mẹ ya?’ (Howh. 9:10) Nọ to ayidonugo na onú ehelẹ zọnmii dile hiẹ to dindin nado wleawuna nugopipe taidi mẹplọntọ de. “Payi dewe po mẹpinplọn towe po go; nọ nọte to yé mẹ; na ehe wiwà mẹ hiẹ na whlẹn dewe, po yé he to ohó towe sè lẹ po.”—1 Tim. 4:16.