Weta Ao
Opagbe Ahọvi Jijọho Tọn De
1. Etẹwẹ yin numimọ gbẹtọvi lẹ tọn sọn ojlẹ Kaini tọn whenu gbọ́n?
OWHE fọtọ́n donu ṣidopo delẹ die wayi, viyẹyẹ gbẹtọvi tọn tintan lọ yin jiji. Yinkọ etọn wẹ Kaini, podọ jiji etọn yin vonọtaun. Depope to mẹjitọ etọn lẹ mẹ, kavi angẹli lẹ, kavi etlẹ yin Mẹdatọ lọsu ma ko mọ viyẹyẹ gbẹtọvi tọn pọ́n gba. Viyẹyẹ he ṣẹṣẹ yin jiji ehe sọgan ko hẹn todido wá na akọ̀ gbẹtọvi tọn he yin whẹgbledo. Lehe e hẹnmẹ jẹflumẹ do sọ to whenuena e lẹzun hlọnhutọ to whenuena e whẹ́n pó godo! (1 Johanu 3:12) Sọn whenẹnu gbọ́n gbẹtọvi lẹ ko tindo numimọ hlọnhutọ madosọha devo lẹ tọn. Gbẹtọvi lẹ, to ayilinlẹn tintindo nado wà oylan mẹ, ma tin to jijọho mẹ hẹ ode awetọ yetọn kavi hẹ Jiwheyẹwhe gba.—Gẹnẹsisi 6:5; Isaia 48:22.
2, 3. Nukundido tẹlẹ wẹ yin hunhundote gbọn Jesu Klisti dali, podọ etẹwẹ mí dona wà nado mọ dona mọnkọtọn lẹ yí?
2 Owhe fọtọ́n donu ẹnẹ delẹ to jiji Kaini tọn godo, viyẹyẹ devo yin jiji. Yinkọ etọn wẹ Jesu, podọ jiji ewọ lọsu tọn yin vonọtaun. E yin jiji gbọn yọnnu alọji de dali, to huhlọn gbigbọ wiwe tọn glọ—vijiji dopo kẹdẹ he wá aimẹ to aliho mọnkọtọn mẹ to whenuho mẹ. To jiji etọn whenu, pligege angẹli ayajẹnọ lẹ jihàn pipà tọn hlan Jiwheyẹwhe, dọmọ: “Gigo hlan Jiwheyẹwhe to olọn aga, podọ jijọho to gbẹtọ mẹhe mẹ ewọ yin homẹhunnọ te lẹ ṣẹnṣẹn.” (Luku 2:13, 14) Kakati nido yin hlọnhutọ de, Jesu hùn aliho dote na gbẹtọvi lẹ nado tin to jijọho mẹ hẹ Jiwheyẹwhe podọ nado mọ ale ogbẹ̀ madopodo tọn yí.—Johanu 3:16; 1 Kọlintinu lẹ 15:55.
3 Isaia dọ dọdai dọ Jesu na yin yiylọ dọ “Ahọvi Jijọho tọn.” (Isaia 9:6) E na ze ogbẹ̀ ede titi tọn liai do ota gbẹtọvi lẹ tọn mẹ, bo gbọnmọ dali do hẹn jona ylando tọn yọnbasi. (Isaia 53:11) To egbehe, jijọho hẹ Jiwheyẹwhe gọna jona ylando tọn sọgan yin mimọyi to dodonu yise tintindo to Jesu Klisti mẹ. Ṣigba dona mọnkọtọn lẹ ma na wá na yede gba. (Kọlọsinu lẹ 1:21-23) Mẹhe jlo yé lẹ dona plọn nado setonuna Jehovah Jiwheyẹwhe. (1 Pita 3:11; yijlẹdo Heblu lẹ 5:8, 9 go.) To azán Isaia tọn gbè, adà awetọ etọn pete wẹ nuhe Islaeli po Juda po wà.
Lilẹhlan Aovi lẹ
4, 5. Nawẹ ninọmẹ onú lẹ tọn te do to azán Isaia tọn gbè, podọ mẹnu dè wẹ mẹdelẹ lẹhlan?
4 Na tolivivẹ yetọn wutu, mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọ mẹ po Isaia po lẹ tin to ninọmẹ gblezọn walọ dagbe tọn de mẹ, yèdọ odò zinvlu gbigbọmẹ tọn nugbo tọn de mẹ. Etlẹ yin ahọluduta hùwaji Juda tọn, heyin nọtẹn tẹmpli Jiwheyẹwhe tọn lọsu, ma tindo jijọho gba. Taidi kọdetọn nugbonọ-mayin yetọn tọn, omẹ Juda tọn lẹ yin budona gbọn mẹgbeyinyan Assilianu lẹ tọn dali, bo tindo ojlẹ awusinyẹn tọn lẹ to nukọn. Mẹnu dè wẹ yé lẹhlan na alọgọ? E blawu dọ, mẹsusu lẹhlan Satani dè, e mayin hlan Jehovah dè gba. Lala, yé ma nọ dawhá ylọ oyin Satani tọn gba. Kakatimọ, taidi Ahọlu Sauli hohowhenu tọn, yé nọ doalọ to afinyọnnuwiwa mẹ, bo nọ to gblọndo dín na nuhahun yetọn lẹ gbọn tintẹnpọn nado dọho hẹ oṣiọ lẹ dali.—1 Samuẹli 28:1-20.
5 Mẹdelẹ tlẹ to walọ ehe zedaga. Isaia dlẹnalọdo atẹṣiṣi mọnkọtọn to whenuena e dọmọ: “Whenuena yé na dọ hlan mì dọmọ, mì din yé he tindo gbigbọ [kẹnsi, NW] tọn lẹ, po owọ́ntọ he to awhádo, bosọ to hùnhlún lẹ po: be e ma jẹ na gbẹtọ ni din Jiwheyẹwhe yetọn hú dọ yé he to ogbẹ̀ lẹ ni to oṣiọ din? (Isaia 8:19) Gbigbọ kẹnsi tọn lẹ sọgan doyẹklọ gbẹtọ lẹ, bo na to ‘hùnhlún bo nasọ to hodọ do nuglọ.’ Hodidọ nuyiwadomẹji tọn mọnkọtọn, he gando gbigbọ oṣiọ tọn lẹ go, sọgan yí mẹhe to ogbẹ̀ de zan nado dọho sọn gblolo mẹ. Ṣigba, to ojlẹ delẹ mẹ, aovi lẹ sọgan biọ whẹho lọ mẹ tlọlọ bo yinuwa taidi mẹhe kú lọ nkọtọn, dile e họnwun dọ e jọ do to whenuena Sauli biọ nudọnamẹ sọn azétọ Ẹn-dọli tọn si.—1 Samuẹli 28:8-19.
6. Naegbọn Islaelivi he biọ afinyọnnuwiwa mẹ lẹ do jẹ na whẹgbledo taun?
6 Ehe lẹpo to jijọ to Juda mahopọnna nugbo lọ dọ Jehovah ko dosẹ́n jẹagọdo nuyiwa afinyọn tọn. To Osẹ́n Mose tọn glọ, whẹhuhu he jẹ na okú wẹ e yin. (Levitiku 19:31; 20:6, 27; Deutelonomi 18:9-12) Naegbọn gbẹtọ heyin nutindo vonọtaun Jehovah tọn lẹ nado waylando sinsinyẹn mọnkọtọn? Na yé ko gbẹkọ Osẹ́n po ayinamẹ Jehovah tọn po go bo ko sọ “hẹn ayiha [yedelẹ] tọn sinyẹn gbọn oklọ ylando tọn dali” wutu wẹ. (Heblu lẹ 3:13) “Ayiha yetọn whèdopọ di yìnnọ́hihò,” podọ yé yin hinhẹn jẹlá na Jiwheyẹwhe yetọn.—Psalm 119:70.a
7. Nawẹ mẹsusu nọ hodo apajlẹ Islaelivi azán Isaia gbè tọn lẹ tọn to egbehe gbọn, podọ etẹwẹ na yin sọgodo omẹ mọnkọtọn lẹ tọn eyin yé ma lẹnvọjọ?
7 Vlavo yé tindo linlẹn dọ, ‘Dagbe tẹwẹ tin to Osẹ́n Jehovah tọn mẹ to whenuena mí pannukọn awhàn-tọ́nmẹ he tin to yakẹ de sọn Assilianu lẹ dè?’ Yé jlo nado mọ pọngbọ niyaniya tọn he bọawu yí sọn ninọmẹ yetọn mẹ bo ma jlo nado nọtepọn Jehovah nado hẹn ojlo etọn di. To azán mítọn gbè ga, mẹsusu nọ gbẹkọ osẹ́n Jehovah tọn go bo nọ dín mẹhe tindo gbigbọ kẹnsinọ lẹ mọ, nọ lẹhlan sunwhlẹvuplọntọ lẹ, bosọ nọ dota afinyọnnuwiwa devo lẹ mẹ nado didẹ nuhahun yetọn lẹ. Ṣigba, na mẹhe tin to ogbẹ̀ lẹ nido kanhose oṣiọ lẹ yin vlẹkonu de to egbehe dile e te do to ojlẹ lọ mẹ dọ́n. Sọgodo mẹhe gbọn lẹnvọjọ matindo dali do nọ to onú mọnkọtọn wà lẹ tọn na tin po ‘hlọnhutọ lẹ, ayọdetọ lẹ po boṣiọ-sẹ̀ntọ lẹ po, gọna lalonọ lẹpo.’ Yé ma tindo nukundido gbẹninọ tọn depope to sọgodo gba.—Osọhia 21:8.
‘Osẹ́n po Kunnudenu’ Jiwheyẹwhe Tọn Po
8. Etẹwẹ yin “osẹ́n” po “alẹ̀nuhó” lọ po he mí dona nọ lẹhlan to egbehe na anademẹ?
8 Osẹ́n Jehovah tọn he gbẹ́ afinyọnnuwiwa, to pọmẹ po gbedide devo lẹ po, ma yin zizewhla to Juda gba. E yin sisẹdo to kandai mẹ. To egbehe Ohó etọn blebu tin-to-aimẹ to kandai mẹ. E mayin bẹplidopọ osẹ́n po nunọwhinnusẹ́n sọn olọn mẹ wá lẹ po kẹdẹ wẹ Biblu bẹhẹn gba, ṣigba kandai nuyiwa Jiwheyẹwhe tọn lẹ hẹ omẹ etọn lẹ ga. Kandai Biblu tọn ehe heyin nuyiwa Jehovah tọn lẹ bẹ kunnudenu, kavi dohia de hẹn, he to gbẹtọ-yinyin po jẹhẹnu Jehovah tọn lẹ po plọn mí. Kakati nado yì dín ayinamẹ sọn oṣiọ lẹ dè, fie wẹ Islaelivi lẹ dona dín anademẹ yì? Isaia na gblọndo dọmọ: “Osẹ́n po alẹ̀nuhó po.” (Isaia 8:20a) Mọwẹ, mẹhe to wuntuntun nugbo dín lẹ dona gbadopọnna Ohó kandai Jiwheyẹwhe tọn.
9. Be hoyidọ sọn Biblu mẹ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ tindo nuhọakuẹ depope na ylanwatọ he ma lẹnvọjọ lẹ ya?
9 Delẹ to Islaelivi he to tlintlindo dín biọ afinyọnnuwiwa mẹ lẹ sọgan do yedelẹ hia nado to sisi na Ohó kandai Jiwheyẹwhe tọn. Ṣigba ovọ́ po yẹnuwiwa po wẹ alọsọakọ́n mọnkọtọn lẹ yin. Isaia dọmọ: “Yé ma dọ kẹdẹdi ohó he, na hinhọ́n ma tin to yé mẹ wutu wẹ.” (Isaia 8:20b) Ohó tẹwẹ Isaia to alọdlẹndo tofi? Vlavo hlan ohó lọ: “Osẹ́n po alẹ̀nuhó po.” E sọgan yindọ Islaelivi atẹṣitọ delẹ nọ dlẹnalọdo Ohó Jiwheyẹwhe tọn, kẹdẹdile atẹṣitọ lẹ po mẹdevo lẹ po sọgan yihodọ sọn Owe-wiwe lẹ mẹ to egbehe do. Ṣigba sinsẹ̀nzọn nùmẹ tọn poun wẹ ehelẹ yin. Hoyidọ sọn Owe-wiwe lẹ mẹ ma na dekọntọn do “hinhọ́n,” kavi wuntuntun depope mẹ sọn Jehovah dè gba, eyin e mayin hihodo gbọn ojlo Jehovah tọn wiwà po nuyiwa mawé tọn lẹ gbigbẹdai po dali.b
“Hùvẹ́ Akla Tọn de Ma Gba”
10. Nawẹ omẹ Juda tọn lẹ to yaji na gbigbẹ́ Jehovah dai gbọn?
10 Tolivivẹ na Jehovah nọ dekọtọn do zinvlu apọ̀nmẹ tọn mẹ. (Efesunu lẹ 4:17, 18) Nado dọ ẹ to gbigbọ-liho, omẹ Juda tọn lẹ ko tọ́nnukun, matin nukunnumọjẹnumẹ. (1 Kọlintinu lẹ 2:14) Isaia basi zẹẹmẹ ninọmẹ yetọn tọn dọmọ: “Yé nasọ jugbọn ṣẹnṣẹn etọn, to awusinsinyẹn mẹ po hùvẹ́ po mẹ.” (Isaia 8:21a) Na nugbomadọ akọta lọ tọn—titengbe to gandudu Ahọlu Ahazi tọn whenu wutu—whlẹngán Juda tọn taidi ahọluduta he ma ganjẹ mẹde go de yin zizedo owù mẹ. Kẹntọ lẹ lẹdo akọta lọ. Awhànfuntọ Assilianu lẹ tọn yangbé dopodopo tòdaho Juda tọn. Kẹntọ lọ lẹ hẹn aigba he nọ de sinsẹ́n tọ́n lọ jẹvọ́, bo gbọnmọ dali hẹn núdùdù mimọ vẹawu. Mẹsusu tindo “awusinsinyẹn po hùvẹ́ po.” Ṣigba wunmẹ hùvẹ́ devo tọn sọ sayana aigba lọ ga. Owhe ao ao delẹ jẹnukọn Amọsi dọ dọdai dọmọ: “Doayi e go, azán lẹ wá, wẹ Oklunọ JIWHEYẸWHE dọ, na yẹn na do hùvẹ́ de hlan aigba lọ mẹ, hùvẹ́ akla tọn de ma gba, mọ nùgblá osìn tọn de ma gba, ṣigba sisè ohó OKLUNỌ tọn lẹ tọn.” (Amọsi 8:11) Todin Juda to yinyin yasana gbọn hùvẹ́ gbigbọmẹ tọn mọnkọtọn dali!
11. Be Juda na plọnnu sọn mẹplọnlọ he e mọyi mẹ ya?
11 Be Juda na mọ nuplọnmẹ etọn yí bo lẹkọ hlan Jehovah dè ya? Be gbẹtọ etọn lẹ na lẹkọ sọn afinyọnnuwiwa po boṣiọ-sinsẹ̀n po kọ̀n bo lẹkọ do “osẹ́n po alẹ̀nuhó po” kọ̀n ya? Jehovah mọ nuyiwa yetọn hlan nukọn bo dọmọ: “Enẹgodo, whenuena hùvẹ́ na hù yé, yé na nọ fiẹ, yé nasọ nọ hodẹ̀do ahọlu yetọn po Jiwheyẹwhe yetọn po, bo nasọ to aga pọ́n.” (Isaia 8:21b) Mọwẹ, mẹsusu na gblewhẹdo ahọlu gbẹtọvi tọn yetọn na pinplan yé biọ ninọmẹ ehe mẹ. Mẹdelẹ na tlẹ gbọn nululu dali do gblewhẹdo Jehovah na nugbajẹmẹji yetọn lẹ! (Yijlẹdo Jẹlemia 44:15-18 go.) To egbehe, mẹsusu nọ yinuwa to aliho dopolọ mẹ, bo nọ gblewhẹdo Jiwheyẹwhe na nugbajẹmẹji he nọ yin hinhẹnwa gbọn kanyinylan gbẹtọvi lẹ tọn dali.
12. (a) Etẹ mẹ wẹ Jiwheyẹwhe gbigbẹdai plan Juda biọ? (b) Kanbiọ titengbe tẹlẹ wẹ yin finfọndote?
12 Be dẹ̀hodo Jiwheyẹwhe na hẹn jijọho wá na tòmẹnu Juda tọn lẹ ya? Lala. Isaia dọdai dọmọ: “Yé na nọ pọ́n aigba: doayi e go, tukla po zinvlu po, wunvi nuhiha tọn: yè nasọ yàn yé do zinvlu mẹ.” (Isaia 8:22) To nukun yetọn lẹ zizedaga hlan olọn nado gblewhẹdo Jiwheyẹwhe godo, yé pọ́n aigba, hlan ninọmẹ todido matindo yetọn lẹ tọn mẹ. Kọlilẹ sọn Jiwheyẹwhe dè yetọn ko dekọtọn do nugbajẹmẹji mẹ. (Howhinwhẹn lẹ 19:3) Nalete, etẹwẹ dogbọn opagbe he Jiwheyẹwhe do na Ablaham, Isaki, po Jakọbu po lẹ dali? (Gẹnẹsisi 22:15-18; 28:14, 15) Be Jehovah na gboawupo wẹ ya? Be Assilianu lẹ kavi huhlọn awhànfunfun tọn devo na hẹn vivọnu wá na hukan gandudu tọn heyin opagbe etọn do na Juda po Davidi po ya? (Gẹnẹsisi 49:8-10; 2 Samuẹli 7:11-16) Be Islaelivi lẹ na yin ginglọn do zinvlu mẹ kakadoi wẹ ya?
Aigba ‘Heyin Nuyiwa hẹ po Vlẹko Po’
13. Etẹwẹ “Galili akọta lẹ tọn” zẹẹmẹdo, podọ nawẹ e wá yin ‘nuyiwahẹ po vlẹko po’ gbọn?
13 Todin Isaia basi alọdlẹndonu tlọlọ hlan dopo to nugbajẹmẹji he ylan hugan he wá ovivi Ablaham tọn lẹ ji dọmọ: “Na [zinvlu lọ ma na tin taidi whenuena aigba lọ, NW] tin to awufiẹsa mẹ gba. To whẹwhẹwhenu e hẹn ovlẹ wá aigba Zẹbulọni tọn po aigba Naftali tọn po ji, ṣigba to godomẹ wẹ e ko hẹn ẹn zun gigonọ, gbọn aliho ohù tọn lọ dali, Jọdani godo dọ́n, Galili akọta lẹ tọn.” (Isaia 9:1) Galili yin aigba de to ahọluduta agewaji Islaeli tọn mẹ. To dọdai Isaia tọn mẹ e bẹ “aigba Zẹbulọni tọn po aigba Naftali tọn po” hẹn gọna “aliho ohù tọn” ga, heyin aliho hohowhenu tọn de he gbọn Ohù Galili tọn mẹ biọ Ohù Méditerranée tọn mẹ. To azán Isaia tọn gbè, awà lọ ji nọ yin yiylọdọ “Galili akọta lẹ tọn,” vlavo na mẹhe ma yin Islaelivi lẹ wẹ nọ nọ̀ suhugan tòdaho etọn lẹ tọn mẹ.c Nawẹ aigba ehe yin ‘nuyiwahẹ po vlẹko po’ gbọn? Kosi Assilianu lẹ gbawhàn etọn, hẹn Islaelivi lẹ yì kanlinmọgbenu, bo hẹn awà lọ pete zun aisintẹn kosi he ma yin ovivi Ablaham tọn lẹ tọn. Gbọnmọ dali akọta ao ahọluduta agewaji tọn busẹ sọn whenuho mẹ taidi akọta he gbọnvo de!—2 Ahọlu lẹ 17:5, 6, 18, 23, 24.
14. To linlẹn tẹ mẹ wẹ “zinvlu” Juda tọn ma na susọ enẹ heyin ahọluduta akọta ao lọ tọn te?
14 Juda lọsu tin to kọgbidinamẹnu Assilianu lẹ tọn glọ. Be e na tlọ biọ “zinvlu” tẹgbẹ̀ tọn de mẹ dile e jọ do hẹ ahọluduta akọta ao tọn he Zẹbuluni po Naftali po nọtena wẹ ya? Lala. “To godomẹ,” Jehovah na hẹn dona wá na ahọluduta hùwaji Juda tọn podọ wá aigba he tlẹ ko yin gandudeji dai gbọn ahọluduta agewaji tọn dali. Gbọnna?
15, 16. (a) Ojlẹ “godomẹ” tọn tẹwẹ ninọmẹ lọ diọ na “aigba Zẹbulọni tọn po aigba Naftali tọn po”? (b) Nawẹ aigba he yin nuyiwahẹ po vlẹko po wá yin gbégbòna gbọn?
15 Apọsteli Matiu na gblọndo kanbiọ ehe tọn to kandai gbọdo etọn mẹ gando lizọnyizọn aigba ji tọn Jesu tọn go. To zẹẹmẹ-bibasi do azán bẹjẹeji lizọnyizọn enẹ tọn ji, Matiu dọmọ: “To whenuena e tọ́n sọn Nazalẹti, [Jesu] wá nọ Kapẹlnaumi ehe tin to ohùto to Zẹbuluni po Naftali po pawhé: Na ehe yè ko dọ gbọn onù yẹwhegán Isaia tọn mẹ nido di, dọ, Aigba Zẹbuluni tọn, po aigba Naftali tọn po, to ohù lọ jlẹji, to Jọdani godo, Galili kosi lẹ tọn; omẹ he sinai to zinvlu mẹ ko mọ hinhọ́n daho; hlan yé he sinai to aigba po oyẹ̀ okú tọn po dali, wẹ hinhọ́n họ́n na.”—Matiu 4:13-16.
16 Mọwẹ, “to godomẹ” heyin dọdai etọn dọ gbọn Isaia dali wẹ yin ojlẹ lizọnyizọn aigba ji Klisti tọn. Suhugan gbẹzan aigba ji Jesu tọn yin yiyizan to Galili. To agbegbe Galili tọn mẹ wẹ e jẹ lizọnyizọn etọn ji te bo jẹ lilá ji dọmọ: “Mì lẹnvọjọ: na ahọludu olọn tọn sẹpọ.” (Matiu 4:17) To Galili, e na Yẹwhehodidọ diyin Osó ji tọn etọn, de apọsteli etọn lẹ, basi azọ́njiawu tintan etọn tọn, bo sọawuhia hodotọ 500 delẹ to fọnsọnku etọn godo. (Matiu 5:1–7:27; 28:16-20; Malku 3:13, 14; Johanu 2:8-11; 1 Kọlintinu lẹ 15:6) To aliho ehe mẹ Jesu hẹn dọdai Isaia tọn di gbọn gbégbigbòna “aigba Zẹbuluni tọn po aigba Naftali tọn po” dali. Nugbo wẹ dọ, Jesu ma hẹn lizọnyizọn etọn dote do omẹ Galili tọn lẹ kẹdẹ ji gba. Gbọn yẹwheho wẹndagbe lọ tọn didọ lẹdo aigba lọ pé dali, Jesu hẹn akọta Islaeli tọn blebu, gọna Juda ‘nado yin gbégbòna.’
“Hinhọ́n Daho” Lọ
17. Nawẹ “hinhọ́n daho” de họ́n to Galili gbọn?
17 Nalete, etẹwẹ dogbọn “hinhọ́n daho” to Galili he go Matiu donù dali? Ehe lọsu yin hoyidọ de sọn dọdai Isaia tọn mẹ. Isaia wlan dọmọ: “Yé he to zọnlinzin to zinvlu mẹ mọ hinhọ́n daho: yé he nọ nọ̀ aigba oyẹ̀ okú tọn mẹ lẹ ji wẹ hinhọ́n họnwun do.” (Isaia 9:2) To owhe kanweko tintan W.M., lalo kosi lẹ tọn ze hinhọ́n nugbo lọ tọn whla. Sinsẹ̀ngán Juvi lẹ tọn ko yidogọna nuhahun lọ gbọn titẹdo aṣa sinsẹ̀n tọn yetọn he yé yí do “hẹn osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn zun ovọ́” lẹ go. (Matiu 15:6) Whiwhẹnọ lẹ yin kọgbidina bo yin hinhẹn gbọjọ, bo to “alihiamẹtọ nukuntọ́nnọ lẹ” hodo. (Matiu 23:2-4, 16) To whenuena Jesu heyin Mẹssia lọ sọawuhia, nukun suhugan whiwhẹnọ lẹ tọn hùn to aliho jiawu de mẹ. (Johanu 1:9, 12) Azọ́n Jesu tọn to whenuena e tin to aigba ji po dona he wá sọn avọ́sinsan etọn mẹ lẹ po yin zẹẹmẹ-basina to gbesisọmẹ to dọdai Isaia tọn mẹ taidi “hinhọ́n daho” de.—Johanu 8:12.
18, 19. Whẹwhinwhẹ́n tẹwẹ mẹhe kẹalọyi hinhọ́n lọ lẹ tindo nado jẹaglin?
18 Mẹhe kẹalọyi hinhọ́n lọ lẹ tindo whẹwhinwhẹ́n susu nado jaya. Isaia zindonukọn dọmọ: “Hiẹ ko hẹn akọta nẹ jideji, bosọ hẹn ayajijẹ etọn zun susu na ẹn: yé to ayajẹ to nukọn towe di ayajijẹ ojijẹ tọn, dile gbẹtọ nọ to ayajẹ whenuena yé to ogbànna má.” (Isaia 9:3) Taidi kọdetọn nuwiwa yẹwhehodidọ Jesu po hodotọ etọn lẹ po tọn, omẹ ahunjijlọnọ lẹ sọawuhia, bo do yedelẹ hia nado tindo ojlo to sinsẹ̀n-bibasina Jehovah to gbigbọ po nugbo po mẹ. (Johanu 4:24) To nuhe ma pé owhe ẹnẹ gblamẹ, mẹsusu kẹalọyi sinsẹ̀n Klistiani tọn. Gbẹtọ foo-fọtọ́n wẹ yin bibaptizi to azán Pẹntikọsti 33 W.M. Whenu vude to enẹgodo, “sọha yetọn yì sunnu degbadefọtọ́n.” (Owalọ lẹ 2:41; 4:4) Dile devi lọ lẹ yí zohunhun do dó hinhọ́n lọ hia, “sọha nuplọntọ lẹ tọn sọ to susu do e ji tlala to Jelusalẹm; podọ omẹ susu to yẹwhenọ lẹ mẹ setonuna yise.”—Owalọ lẹ 6:7.
19 Taidi mẹhe jaya to jibẹwawhé susugege mẹ kavi he tindo homẹhunhun to mimá ogblànnu họakuẹ lẹ mẹ to awhàngbigba daho de godo, jideji lọ hẹn hodotọ Jesu tọn lẹ jaya. (Owalọ lẹ 2:46, 47) To godomẹ, Jehovah hẹn hinhọ́n lọ nado họnwun to akọta lẹ ṣẹnṣẹn. (Owalọ lẹ 14:27) Enẹwutu gbẹtọ akọta lẹpo tọn jaya dọ aliho lọ nado dọnsẹpọ Jehovah ko hùndonuvo na yé.—Owalọ lẹ 13:48.
“Di Azán Midiani Whenu Tọn”
20. (a) To aliho tẹlẹ mẹ wẹ Midianinu lẹ sọawuhia nado yin kẹntọ Islaeli tọn lẹ te, podọ nawẹ Jehovah hẹn vivọnu wá na budonamẹnu he yé zedonukọnnamẹ gbọn? (b) To “azán Midiani tọn whenu” to sọgodo, nawẹ Jesu na hẹn vivọnu wá na budonamẹnu heyin zizedonukọnnamẹ gbọn kẹntọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dali gbọn?
20 Nugandomẹgo nuwiwa Mẹssia tọn yin tẹgbẹ̀ tọn, dile mí mọ do sọn hogbe Isaia tọn he bọdego lẹ mẹ dọmọ: “Hiẹ wẹ́n zẹ̀gẹ̀ agbàn etọn tọn, po opò abọ́ etọn ji tọn po, ogànpo awusinyẹnnamẹtọ etọn tọn di azán Midiani whenu tọn.” (Isaia 9:4) Owhe kanweko lẹ jẹnukọnna azán Isaia gbè tọn, Midianinu lẹ blasé hẹ Moabinu lẹ nado klọ Islaeli biọ ylando mẹ. (Osọha lẹ 25:1-9, 14-18; 31:15, 16) Enẹgodo, Midianinu lẹ bianukunna Islaelivi lẹ gbọn tintọ́n awhàn yé bo yí huhlọn do hò gbetatò po ogle yetọn lẹ po yí na owhe ṣinawe dali. (Whẹdatọ 6:1-6) Ṣigba enẹgodo Jehovah, gbọn devizọnwatọ etọn Gideoni dali, gbawhàn awhànfuntọ Midiani lẹ tọn. To “azán Midiani whenu tọn” enẹ godo, kunnudenu de matin dọ omẹ Jehovah tọn lẹ sọ jiya gbede pọ́n to alọ Midianinu lẹ tọn mẹ gba. (Whẹdatọ 6:7-16; 8:28) To sọgodo he ma dẹn de mẹ, Jesu Klisti, Gideoni daho lọ, na sukúndo na kẹntọ egbezangbe omẹ Jehovah tọn lẹ tọn. (Osọhia 17:14; 19:11-21) Enẹgodo, “di azán Midiani whenu tọn,” awhàngbigba mlẹnmlẹn dẹn-to-aimẹ de na yin mimọyi, e mayin gbọn kànbibi gbẹtọvi tọn dali gba, ṣigba gbọn huhlọn Jehovah tọn dali. (Whẹdatọ 7:2-22) Omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ma nasọ jiya to zẹgẹ kọgbidinamẹ tọn glọ gbede bà!
21. Etẹwẹ dọdai Isaia tọn dohia dogbọn nuhe na jọ do awhànfunfun go dali to sọgodo?
21 Dohia huhlọn olọn mẹ tọn mayin gigopana awhànfunfun gba. Jesu heyin finfọnsọnku lọ wẹ Ahọvi Jijọho tọn, podọ gbọn kẹntọ etọn lẹ vivasudo dali, e na planmẹ biọ jijọho madopodo tọn mẹ. Todin Isaia dọho dogbọn nutindo awhànfunfun tọn dali dọ yé yin vivasudo mlẹnmlẹn gbọn miyọ́n dali: “Gbaja awhànfuntọ lẹ tọn to zingidi mẹ, po avọ̀ he yè ylọ́n do ohùn mẹ po, ṣigba ehe na tin na mimẹ̀ po akán miyọ́n tọn po.” (Isaia 9:5) Sisọsisọ heyin hinhẹnwa gbọn zingidi awhànfọ-dide awhànfuntọ lẹ tọn dali ma nasọ yin yinyọnẹn pọ́n gbede ba. Azọ́nvọ ohùn tọn heyin awhàngbatọ he awhànfunfun ko gbàtana lọ lẹ tọn ma nasọ yin mimọ ba. Awhàn ma nasọ tin ba!—Psalm 46:9.
“Ayinamẹtọ Jiawu”
22. Yinkọ susu dọdai tọn tẹwẹ yin nina Jesu to owe Isaia tọn mẹ?
22 To jiji to azọ́njiawu-liho etọn whenu, mẹhe yin jiji nado wá yin Mẹssia lọ mọ yinkọ lọ Jesu yí, he zẹẹmẹdo “Jehovah Wẹ Whlẹngán.” Ṣigba e tindo yinkọ devo lẹ, yèdọ yinkọ dọdai tọn lẹ he basi todohukanji azọngban titengbe etọn po otẹn yiaga etọn po. Dopo to yinkọ mọnkọtọn lẹ mẹ wẹ Immanuẹli, he zẹẹmẹdo “Jiwheyẹwhe Tin to Mí Dè.” (Isaia 7:14, nudọnamẹ odò tọn NW) Todin Isaia basi zẹẹmẹ yinkọ dọdai tọn devo dọmọ: “Na yè ji ovi de hlan mí, yè na visunnu de hlan mí, ahọludu nasọ tin to abọ́ etọn ji: yè na nọ ylọ oyín etọn dọ [Ayinamẹtọ Jiawu, NW] Jiwheyẹwhe huhlọnnọ, Otọ́ madopodo, Ahọvi Jijọho tọn.” (Isaia 9:6) Gbadopọnna zẹẹmẹ gigọ́ susu yinkọ dọdai tọn ehe ji.
23, 24. (a) Aliho tẹ mẹ wẹ Jesu yin “Ayinamẹtọ Jiawu” te? (b) Nawẹ Klistiani ayinamẹtọ egbehe tọn lẹ sọgan hodo apajlẹ Jesu tọn gbọn?
23 Ayinamẹtọ de wẹ mẹhe nọ namẹ ayinamẹ, kavi hónamẹtọ. To whenuena e tin to aigba ji Jesu Klisti wleawuna ayinamẹ jiawu. To Biblu mẹ mí hia dọ “avò vò gbẹtọ lẹ do nuplọnmẹ etọn go.” (Matiu 7:28) Ayinamẹtọ nuyọnẹntọ po awuvẹmẹtọ de po wẹ e yin, bosọ tindo nukunnumọjẹnumẹ vonọtaun gando jijọ gbẹtọvi tọn go. Ayinamẹ etọn ma yin nugbẹnamẹ kavi yasanamẹ tọn kẹdẹ gba. To whepoponu, e nọ yin to ninọmẹ anademẹ po ayinamẹ owanyinọ tọn po mẹ. Ayinamẹ Jesu tọn jiawu na e nọ saba tindo nuyọnẹn, yin pipé, bo ma nọ tindo nuṣiwa. To whenuena e yin hihodo, e nọ dekọtọn do ogbẹ̀ madopodo mẹ.—Johanu 6:68.
24 Ayinamẹ Jesu tọn mayin ayiha he bikan etọn tọn poun gba. Kakatimọ, e dọmọ: “Nuplọnmẹ ṣie mayin ṣie gba, ṣigba mẹhe do mi hlan tọn wẹ.” (Johanu 7:16) Dile e te to whẹho Sọlọmọni tọn mẹ do, Jehovah Jiwheyẹwhe wẹ yin Asisa nuyọnẹn Jesu tọn tọn. (1 Ahọlu lẹ 3:7-14; Matiu 12:42) Apajlẹ Jesu tọn dona whàn mẹplọntọ po ayinamẹtọ lẹ po to agun Klistiani tọn mẹ nado nọ ze nuplọnmẹ yetọn lẹ sinai do Ohó Jiwheyẹwhe tọn ji to whepoponu.—Howhinwhẹn lẹ 21:30.
“Jiwheyẹwhe Huhlọnnọ” Podọ “Otọ́ Madopodo”
25. Etẹwẹ yinkọ lọ “Jiwheyẹwhe Huhlọnnọ” dọna mí dogbọn Jesu olọn mẹ tọn dali?
25 Jesu sọ yin “Jiwheyẹwhe Huhlọnnọ” podọ “Otọ́ Madopodo.” Ehe ma zẹẹmẹdo dọ e nọ hò aṣẹpipa po otẹn Jehovah, mẹhe yin “Jiwheyẹwhe Otọ́ mítọn” tọn yí gba. (2 Kọlintinu lẹ 1:2) “Mẹhe [Jesu] . . . ma lẹn ẹn na alè nado sọzẹn hẹ Jiwheyẹwhe gba.” (Filippinu lẹ 2:6) E yin yiylọdọ Jiwheyẹwhe Huhlọnnọ, e mayin Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ gba. Jesu ma pọ́n ede hlan taidi Jiwheyẹwhe Ganhunupotọ gbede gba, na e dọho gando Otọ́ etọn go taidi “Jiwheyẹwhe nugbo,” enẹ wẹ yin, Jiwheyẹwhe dopo kẹdẹ lọ he dona yin sinsẹ̀n-basina. (Johanu 17:3; Osọhia 4:11) To Owe-wiwe lẹ mẹ, hogbe lọ “yẹwhe” sọgan zẹẹmẹdo “omẹ huhlọnnọ” kavi “omẹ hlọnhlọnnọ.” (Eksọdusi 12:12; Psalm 8:5; 2 Kọlintinu lẹ 4:4) Whẹpo Jesu do wá aigba ji, “yẹwhe de” wẹ ewọ yin, bo tin “to ohia Jiwheyẹwhe tọn mẹ.” To fọnsọnku etọn godo, e lẹkọyi otẹn he tlẹ sọ yiaga hugan de mẹ to olọn lẹ mẹ. (Johanu 1:1; Filippinu lẹ 2:6-11) Yinukọn dogọ, dohia lọ “yẹwhe” tindo kanṣiṣa devo. Jesu lọsu to ojlẹ de mẹ wayi—ylọ Whẹdatọ Islaeli tọn lẹ dọ “yẹwhe lẹ.” (Psalm 82:6; Johanu 10:35) Jesu wẹ yin Whẹdatọ dide Jehovah tọn, “mẹhe na dawhẹna omẹ he to ogbẹ̀ po oṣiọ lẹ po.” (2 Timoti 4:1; Johanu 5:30) E họnwun dọ, e yin yiylọ to aliho he sọgbe mẹ dọ Jiwheyẹwhe Huhlọnnọ.
26. Naegbọn Jesu sọgan yin yiylọdọ “Otọ́ Madopodo”?
26 Tẹnmẹ-yinkọ lọ “Otọ́ Madopodo” dlẹnalọdo huhlọn Ahọlu Mẹssia tọn po aṣẹpipa po nado na todido ogbẹ̀ madopodo tọn gbẹtọvi lẹ to aigba ji. (Johanu 11:25, 26) Ogú he mí dù sọn mẹjitọ tintan mítọn, Adam dè, wẹ okú. Jesu, Adam godo tọn lọ, lẹzun “gbigbọ mẹgọ̀dogbẹ̀ tọn.” (1 Kọlintinu lẹ 15:22, 45; Lomunu lẹ 5:12, 18) Kẹdẹdile Jesu, Otọ́ Madopodo lọ, na nọgbẹ̀ kakadoi do, mọwẹ gbẹtọvi tonusetọ lẹ na duvivi alemọyinu otọ́-yinyin etọn tọn kakadoi do.—Lomunu lẹ 6:9.
“Ahọvi Jijọho Tọn”
27, 28. Alemọyinu jiawu tẹlẹ wẹ na wá todin podọ to sọgodo na mẹjidugando “Ahọvi Jijọho tọn” lọ tọn lẹ?
27 Gbọnvona ogbẹ̀ madopodo, gbẹtọ sọ tindo nuhudo jijọho tọn, hẹ Jiwheyẹwhe podọ hẹ hatọ etọn. Yèdọ to egbehe, mẹhe nọ litaina gandudu “Ahọvi Jijọho tọn” lọ lẹ ko ‘yí ohí yetọn lẹ do tùn glepọnu podọ owhán yetọn lẹ do tùn agbògọdọẹ.’ (Isaia 2:2-4) Yé ma nọ tindo wangbẹna na vogbingbọn tonudidọ, nọtẹn, akọ̀, po ninọmẹ akuẹzinzan tọn lẹ po wutu gba. Yé tin to pọmẹ to sinsẹ̀n-bibasi mẹ hlan Jiwheyẹwhe nugbo dopo lọ, Jehovah, podọ yé nọ wazọ́n nado hẹn haṣinṣan jijọho tọn lẹ go hẹ kọmẹnu yetọn lẹ, to agun mẹ podọ to gbonu.—Galatianu lẹ 6:10; Efesunu lẹ 4:2, 3; 2 Timoti 2:24.
28 To ojlẹ dide Jiwheyẹwhe tọn mẹ, Klisti na ze jijọho lẹdo globu pé he hẹnai gligli, bosọ yin tẹgbẹ̀ tọn de dai to aigba ji. (Owalọ lẹ 1:7) “Ahọludu etọn po jijọho po ma na ponù, to ofìn Davidi tọn ji, podọ to ahọludu etọn ji, nado nọ pọ́n e go, podọ nado sọ yònu etọn hẹnai, gbọn whẹdida dali; podọ gbọn dodo dali, sọn dinvie, yèdọ kakadoi.” (Isaia 9:7a) To aṣẹpipa etọn yiyizan mẹ taidi Ahọvi Jijọho tọn, Jesu ma na yinuwa to aliho kanyinylan tọn mẹ. Jlọjẹ mẹdetiti tọn mẹjidugando etọn lẹ tọn ma na yin hihòyi sọn yé si bo yin hinhẹn po huhlọn po nado litai gba. Kakatimọ, wadotana nuhe e na basi lẹpo tọn na yin “gbọn whẹdida dali; podọ gbọn dodo dali.” Lehe e yin diọdo kọfanamẹ tọn de do sọ!
29. Etẹwẹ mí dona wà eyin mí jlo nado duvivi dona jijọho madopodo tọn?
29 To pọndohlanmẹ na onú jiawu he gando yinkọ dọdai Jesu tọn go lẹ, tadona Isaia tọn na adà dọdai ehe tọn yin ojlofọndotenamẹnu taun. E wlan dọmọ: “Vivẹnu OKLUNỌ awhànpa lẹ tọn tọn na basi ehe.” (Isaia 9:7b) Mọwẹ, Jehovah nọ yinuwa po vivẹnu po. E ma nọ wà nude po ayihaawe po gba. Mí sọgan deji dọ nudepope he e dopagbe etọn, e na hẹn ẹn di to gigọ́mẹ. To whelọnu lo, eyin mẹdepope jlo nado duvivi jijọho madopodo tọn, mì gbọ ni sẹ̀n Jehovah po ahun dopo po. Taidi Jehovah Jiwheyẹwhe po Jesu, Ahọvi Jijọho tọn po, na devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹpo ni yin “vivẹnudotọ azọ́n dagbe lẹ tọn.”—Titu 2:14.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Mẹsusu yise dọ Psalm 119 yin kinkàn gbọn Hẹzekia dali whẹpo e do lẹzun ahọlu. Eyin mọwẹ, vlavo e yin kinkàn whenuena Isaia to dọdai dọ.
b Hodidọ agbòte lọ “ohó he” to Isaia 8:20 mẹ sọgan dlẹnalọdo hogbe he gando afinyọnnuwiwa go, heyin didọ to Isaia 8:19 mẹ. Eyin mọwẹ whẹho lọ yin, Isaia to didọ dọ mẹhe to afinyọnnuwiwa zedaga to Juda lẹ na zindonukọn nado dotuhomẹna mẹdevo lẹ nado biọ gbigbọ kẹnsinọ tọn mẹ bo gbọnmọ dali jẹdò anadenamẹ sọn Jehovah dè tọn.
c Mẹdelẹ dọ dọ vlavo tòdaho 20 Galili tọn he Ahọlu Sọlọmọni yí na Hilami ahọlu Tile tọn lẹ yin dehe mẹ mẹhe ma yin Islaelivi lẹ nọ nọ̀.—1 Ahọlu lẹ 9:10-13.
[Yẹdide otò tọn/Yẹdide to weda 122]
(Pọ́n owe lọ mẹ nado mọ yẹdide lọ to gigọ́ mẹ)
Kọlazin
Bẹtsaida
Kapẹlnaumi
Danfafa Genezalẹti tọn
Ohù Galili Tọn
Magdala
Tibéliade
Jọdani Tọ̀sisa
GADARA
Gadara
[Yẹdide to weda 119]
Jiji Kaini po Jesu tọn po wẹ yin vonọtaun. E haji yin dọ Jesu tọn kẹdẹ wẹ tindo kọdetọn ayajẹ tọn
[Yẹdide to weda 121]
Huvẹ he sinyẹn hugan akla po nugbla osìn tọn po na tin
[Yẹdide to weda 127]
Jesu yin hinhọ́n de to aigba lọ ji