Dọdai Jehovah Tọn lẹ Nọ Mọ Hẹndi

“YẸN wẹ Jiwheyẹwhe, mẹdevo ma tin; yẹn wẹ Jiwheyẹwhe; yẹn hunkọ de ma tin: he dọho pòdo tọn sọn whẹwhẹwhenu, podọ sọn hohowhenu nuhe ma ko jọ jẹ dinvie.” (Isaia 46:9, 10) Nuhe Jehovah, mẹhe nọ dọ dọdai sọgodo tọn matin nuṣiwa dọ niyẹn.

Mẹlẹpo wẹ yọnẹn dọ e glo gbẹtọ nado dọ dọdai sọgodo tọn po gbesisọ po. Na Biblu yin owe dọdai tọn de wutu, ehe dona whàn mẹhe to nugbo dín lẹpo nado dindona alọsọakọ́n etọn dọ Jiwheyẹwhe wẹ yin dowatọ etọn. Mì gbọ mí ni gbadopọnna dọdai Biblu tọn delẹ he ko mọ hẹndi.

Akọta Hohowhenu Tọn Lẹ

Jiwheyẹwhe dọ dọdai dọ Babilọni na yin vivasudo kakadoi podọ onú dopolọ na jọ do Edomi, Moabi, Ammọni, po Tile po go ga. (Jẹlemia 48:42; 49:17, 18; 51:24-26; Obadia 8, 18; Zẹfania 2:8, 9) Nugbo lọ dọ omẹ ehelẹ busẹ sọn aimẹ taidi pipli akọta tangan de tọn lẹ dekunnuna nugbo-yinyin Ohó dọdai Jiwheyẹwhe tọn tọn.

Na nugbo tọn, mẹde sọgan dọnnu dọ mẹdepope wẹ sọgan dọ dọdai dọ akọta he tlẹ yin huhlọnnọ na yin vivasudo mlẹnmlẹn to godo mẹ. Ṣigba mẹhe dọnnu to aliho enẹ mẹ wọn dọ Biblu na nudọnamẹ gigọ́ devo lẹ. Di apajlẹ, e basi zẹẹmẹ gigọ́ gando lehe Babilọni na yin vivasudo do go. Biblu dọ dọdai dọ Medianu lẹ wẹ na gbawhàn tòdaho lọ tọn, dọ Kilusi wẹ na yin nukọntọ na awhànfuntọ mẹgbeyantọ lọ lẹ, podọ yè na hẹn tọ̀sisa he nọ basi hihọ́na tòdaho lọ hú.—Isaia 13:17-19; 44:27–45:1.

Biblu ma dọ dọdai dọ akọta he yè gbawhàn etọn lẹpo na busẹ sọn aimẹ mlẹnmlẹn gba. Di apajlẹ, to dọdai he yin didọ gando aijijẹ Jelusalẹm tọn gbọn Babilọninu lẹ dali go mẹ, Jiwheyẹwhe dọ dọ tòdaho lọ na tindo numimọ hẹngọwa tọn, mahopọnna dọ Babilọninu lẹ yin yinyọnẹn taidi mẹhe ma nọ jo kanlinmọ yetọn lẹ do gbede. (Jẹlemia 24:4-7; 29:10; 30:18, 19) Ehe mọ hẹndi, podọ kúnkan Juvi lẹ tọn gbẹ́ tin-to-aimẹ taidi akọta de kakajẹ egbé.

Humọ, Jehovah dọ dọdai dọ yè na gbawhàn Egipti tọn taidi huhlọn aihọn tọn ṣigba to godo mẹ “yè na nọ nọ̀ e mẹ, le e te to azán hoho tọn lẹ mẹ.” To nukọn mẹ, akọta huhlọnnọ hohowhenu tọn ehe na lẹzun “ahọludu vọ́tọ de.” (Jẹlemia 46:25, 26; Ezekiẹli 29:14, 15) Ehe lọsu mọ hẹndi ga. To yidogọ mẹ, Jehovah dọ dọdai dọ yè na gbawhàn Grèce tọn taidi huhlọn aihọn tọn de, ṣigba e ma dọ gbede dọ akọta ehe na busẹ sọn aimẹ gba. Etẹwẹ nugbo lọ dọ akọta he Jehovah dọ dọdai dọ yé na yin vivasudo mlẹnmlẹn lẹ busẹ sọn aimẹ bọ dehe go e ma dọ dọdai mọnkọtọn gando lẹ gbọṣi aimẹ plọn mí? Nuplọnmẹ lọ wẹ yindọ Ohó Jiwheyẹwhe tọn bẹ dọdai nugbo, dejidego lẹ hẹn.

Zẹẹmẹ Gigọ́ He Fọnjlodotenamẹ Lẹ

Dile e yin nùdego do to aga, Jehovah na nudọnamẹ gigọ́ susu gando aliho he mẹ Babilọni na yin vivasudo te go. Mọdopolọ, to dọdai didọ gando aijijẹ Tile tọn go mẹ, owe Ezekiẹli tọn dọ dọ zannu, owhlẹ, po kọ́gudu etọn lẹ po na yin bibẹ “do gblagbla osin lẹ tọn mẹ.” (Ezekiẹli 26:4, 5, 12) Dọdai ehe mọ hẹndi to 332 J.W.M. whenuena Alẹkzandlé Daho lọ biọ to awhànpa etọn si nado yí gbakija ageklo tòdaho lọ tọn zan nado deali atọ̀ tọn yì awà he tin to lopo Tile tọn ji, he sọ yin vivasudo to whenẹnu ga.

Dọdai he yin kinkàndai to Daniẹli 8:5-8, 21, 22 po 11:3, 4 po mẹ sọ na nudọnamẹ gigọ́ gando ‘ahọlu Grèce tọn’ he huhlọn etọn sẹhundaga go. Ahọlu ehe na yin hùhù to ojlẹ he mẹ huhlọn etọn yiaga pete te, podọ ahọluduta etọn na yin mimá do ẹnẹ ṣigba depope ma na yin gandudeji gbọn kúnkan etọn lẹ dali. Hugan owhe 200 he dọdai ehe yin kinkàndai godo, Alẹkzandlé Daho lọ wá yin yinyọnẹn taidi ahọlu huhlọnnọ mọnkọtọn. Whenuho aihọn tọn dohia mí dọ e kú azán mapemape bọ ahọluigba etọn wá yin mimá to godo mẹ gbọn ẹnẹ to awhàngán etọn lẹ mẹ dali—e ma yin kúnkan etọn lẹ gba.

Homọdọdonugotọ lẹ sọalọakọ́n dọ dọdai ehe dona ko yin kinkàndai to nujijọ lọ godo. Ṣigba, vọ́ dogbapọnna kandai owe Daniẹli tọn to wefọ he yin sislẹ to aga lẹ mẹ. Eyin mí yí nukun dọdai tọn do pọ́n ẹn, zẹẹmẹ gigọ́ etọn lẹ jẹna ayidego. Ṣigba eyin mí pọ́n ẹn taidi hopàdọ he yè ylọdọ dọdai de poun, be e ma taidi dọ zẹẹmẹ gigọ́ he họnwun delẹ gbẹ́ pò ya? Eyin mẹklọtọ he nọgbẹ̀ to Alẹkzandlé godo de wẹ to tintẹnpọn nado hẹn homẹhun wehiatọ lẹ po hopàdọ he yin yiylọdọ dọdai de po, naegbọn e ma do donù e go dọ to okú Alẹkzandlé tọn godo tlolo, awe to visunnu etọn lẹ mẹ na tẹnpọn nado ze gandudu yetọn titi dai ṣigba na yin hùhù? Naegbọn e ma donù e go dọ owhe susu na juwayi whẹpo awhàngán ẹnẹ lọ lẹpo na dugán do adà voovo ahọluigba Alẹkzandlé tọn ji? Na nugbo tọn, naegbọn e ma donù yinkọ ahọlu huhlọnnọ lọ po awhàngán etọn ẹnẹ lẹ po tọn go?

Alọsọakọ́n lọ dọ dọdai Biblu tọn yin kinkàn to nujijọ lọ godo yin hopàdọ whenu dindẹn tọn he ma tindo kunnudenu depope gbọn mẹhe ma gbadopọnna kunnudenu lẹ whẹpo do wá tadona kọ̀n dọ nujijọ sọgodo tọn lẹ ma sọgan yin didọdai lẹ dali. Na yé gbẹ́ nado kẹalọyi Biblu taidi Ohó Jiwheyẹwhe tọn wutu, yé tin to dandannu glọ nado basi zẹẹmẹ onú lẹpo tọn sọn pọndohlan gbẹtọvi tọn mẹ. Ṣigba, Jiwheyẹwhe gbọn nuyọnẹn dali hẹn dọdai susu he bẹ zẹẹmẹ gigọ́ hẹn tin-to-aimẹ nado do ede hia taidi dowatọ dọdai he tin to Biblu mẹ lẹ tọn.a

Dọdai Biblu tọn lẹ sọgan hẹn yise towe lodo eyin hiẹ yí sọwhiwhe do lẹnayihamẹpọn do dọdai taun taun lẹ po hẹndi yetọn po ji. Naegbọn hiẹ ma nado plọn dọdai Biblu tọn lẹ? Apotin he tin to weda 200 owe lọ Etẹwẹ Biblu Plọn Mí Taun? tọn sọgan gọalọna we nado wà ehe.b Eyin hiẹ hodo ayinamẹ ehe, plọn dọdai lọ lẹ po yanwle lọ po nado hẹn yise towe lodo. Ma họ̀nwezun gbọn nudọnamẹ lọ lẹ ji poun blo. Kakatimọ, lẹnayihamẹpọn do nugbo lọ ji dọ dọdai depope he Jehovah dọ nọ mọ hẹndi janwẹ.

[Nudọnamẹ odò tọn lẹ]

[Apotin/Yẹdide to weda 24]

NUNỌWHINNUSẸ́N LẸ NA GBẸNINỌ

Onú devo die he ji mí na lẹnnupọndo. Jiwheyẹwhe he dọ dọdai aijijẹ gọna finfọn huhlọn aihọn tọn lẹ tọn po gbesisọ po wẹ sọ yin Asisa nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ tọn na gbẹninọ. Delẹ to yé mẹ die:

Nuhe a dó wẹ a na gbẹ̀n.—Galatianu lẹ 6:7.

Nado namẹ do ayajẹ hú nado mọyi. —Owalọ lẹ 20:35.

Ayajẹ sinai do pekọ hinhẹnwa na nuhudo gbigbọmẹ tọn lẹ ji.—Matiu 5:3.

Eyin hiẹ yí nunọwhinnusẹ́n ehelẹ do yizan mẹ, jide tin dọ yé na hẹn ayajẹ wá na we.

[Yẹdide to weda 22, 23]

Ohó Jiwheyẹwhe tọn dọ dọdai gando vasudo mlẹnmlẹn akọta ehelẹ tọn go . . .

EDOMI

BABILỌNI

. . . ṣigba ma dọ dọdai vasudo mlẹnmlẹn ehelẹ tọn

GRÈCE

EGIPTI

[Asisa Yẹdide tọn lẹ]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

WHO photo by Edouard Boubat

[Yẹdide to weda 23]

Alẹkzandlé Daho