“Ti rükaba ni meye ye kwrere Israel”

DÉBORA okwäta nitre rükä tä ja ükaninkrö ngutuä Tabor yebiti yebätä. Aune nibi tuin bobre ie. Ñänä träkite ngitiekä dekä ye ngwane nitre rükä yebätä kä jürä ñaka aune Barac ji ngwanka tä tödeke kwatibe yebätä niara tä töbike. Nitre rükä 10,000 kwati krubäte, akwa niaratre jökrä rabadre tödeke aune ñaka kä jürä ngwen jabätä. Jondron rükäre ñaka krubäte kwetre aune niaratre rüe ye bäri kwati kräketre yebe bike rüre. Akwa tätre juto biare rükäre, aune meribätä kä jürä ñaka ye köböire.

Débora tä ngutuä Tabor yebiti kwin, murie tä dän kwe minienkä nekwäre sekwäre, tä Barac ben kä mrusaire ye bämike ja töite. Ngutuä ye nemenkä 400 metro (1,300 pie) mintukwäre, tätre kä kiare yebiti kwin aune kä kiare Esdrelón, o Jezreel nemenkä suroeste ye tuin kwin menteni ietre. Ñö kri Cisón tä nen kä kiare yebiti tibien nememe mar Grande yete, tä nen ngutuä Carmelo ye bäre ta. Köbö ye ngwane dekä ñö ye nämene nötare raba ruin nie; akwa jondron namani tuin trä ngitiekä kä kiare yebiti. ¿Dre rä? Ye abokän Sísara aune nitre rükä kwe jatanina nüke no. Aune jondron rükäre kwe ye nämene trä ngitiekä aune ja nämene ruin ütiäte kri ie: karo 900 rükäre yete jondron tu hierrore tutikani grine nämene, ye ñaka nämene kukwe kwin mike gare. ¡Nitre Israel yekwe jondron ñaka nämene krubäte rükäre, yebätä Sísara töi nämene tikaikä kiangätä tikaka ye erere!

Débora käkwe dre niedre Barac aune nitre rükä kwe ie ye niaratre nämene ngübare ye nämene gare ie. ¿Débora ye aibe merire nämene yete aune sribi kri nämene kisete yebätä ja namani ruin ño ie? ¿Nämene drekäre yete ye ngwanintari kwe jai? ¡Ñakare! Niarakwe rü ye kömikadre niebare Jehová, Ngöbö kwe yekwe ie. “Meri iti” käkwe rü ye mikai krüte niebare kwe ie arato (Jueces 4:9). ¿Kukwe nieta Débora yebätä aune nitre rükä yebätä kä jürä ñaka namani ye tä dre driere nie nikwe tödekadre yebätä?

“MÄ RIKA NGUTUÄ TABOR YEBITI”

Débora kädekateta kena Bibliabätä ye ngwane niara abokän meri Ngöbö kukwei niekä nieta. Kukwe ye kädekate ñaka krubäte Bibliabätä, akwa Débora ñan aibe käkwe Ngöbö kukwei niebare.a Ne madakäre, meri ja ngwanka metre ye nämene kukwe ükatekä arato, nämene kukwe ükete nitre kräke aune juta yekänti kukwe nämene nakainkä ye ngwane nämene mike gare Jehovai (Jueces 4:4, 5).

Débora nämene nüne kä tokwäre Efraín yekänti, Betel bätä Ramá ye te ruäre. Käre nämene nemen täkäni palmera täni nitre ka ngäbitikäre aune Jehová kukwei mikakäre gare ietre. Erametre, ñaka nämene nemen nuäre kräke akwa ñaka nämene kä jürä ngwen jabätä nuainkäre. Ne madakäre, kukwe ñaka kwin nämene nemen bare. Ñobätä ye nämene nemen bare ye mikani gare kwe canción ükaninte kwe Barac ben ye ngwane: “Niaratre namani Ngöbö mada keta kabre mike täte. Ye ngwane rübare juta yete” (Jueces 5:8). Nitre Israel kämikaninkä Jehovabätä ngöbö ngwarbe mikakäre täte, yebätä tuanimetre kwe rüe ye kisete. Ye medenbätä Jabín rei Canaán ye nämene niaratre gobraine, aune Sísara brukwä käme krubäre ye nämene nitre rükä kwe ye jie ngwen.

Sísara kädekate nämene jerekäbe nitre Israel ye olote ngwane nämene nemen bete drere. Nitre Canaán nämene nitre mada nuainne tare krubäte ye nämene gare kwin kukwe mika nämene täte kwetre aune nämene dre dre nuainne yebiti. Ñodre, käre monsotre kia kukwa nämene aune nitre nämene nemen jabe templote. ¿Gobran Canaán aune nitre rükä kwe ye käkwe ni gobraindre ye ngwane ja rabadre ruin ño nie raba ruin mäi? Débora canción ükaninte tä mike gare ye erere, ñaka nämene nemen nuäre nitre kräke nänkäre kä madakänti aune nitre ñaka namanina nüne kä yekänti (Jueces 5:6, 7). Nitrebätä kä jürä nämene krubäte yebätä nämenentre ja üke kä tokwäte aune kri ngwäre, nane ngwane niaratre nuaindre tare, monsotre jänrikadre käntre aune küdredre meribätä käntre yebätä ñaka nämenentre nura nökö aune dikekä jire.b

Kä 20 te nitre käme yekwe nitre Israel ye gobrainbare, akwa ja töi kwitaninta kwetre ye ngwane Jehovakwe dimikani. Débora aune Barac canción ükaninte tä niere ye erere: “Ti Débora rükaba, ti rükaba ni meye ye kwrere Israel yete”. Débora nämene ja mäkäninte ni kädeka nämene Lapidot yebe. Monsoi namani o ñakare ye ñaka gare kwin nie akwa namani “ni meye ye kwrere Israel yete” nieta, ye abokän Jehovakwe mikani juta Israel ye ngübare ni meyere tä monso ngübare ye kwrere. Barac kukwe ükatekä abokän ja ngwen metre aune kä jürä ñakabätä kärädre kwe rükäre Sísara yebe niebare Jehovakwe ie (Jueces 4:3, 6, 7; 5:7).

Débora ye köböire Jehovakwe Barac juani nitre juta ketebu Israel yete ye ükökrö 10,000 ngutuä Tabor yebiti. Barac käkwe Sísara, nitre rükä kwe aune karo 900 kwe ye gaite niebare Ngöbökwe ye Débora mikani gare ie. Barac töi namani ñan krütare kukwe yebätä, ñobätä ñan aune nitre Israel ye nämene braibe rükäre aune jondron rükäre nämene braibe kwetre. Yebiti ta, Barac töi namani kwatibe rükäre. Akwa kukwe ne nuaindre: Débora rikadre ngutuä Tabor yebiti bentre (Jueces 4:6-8; 5:6-8).

Barac ñaka nämene tödeke kwatibe yebätä kukwe ye ribebare kwe nitre ruäre tä niere, akwa ye ñaka metre. Ñaka jondron rükäre mada käräbare kwe Ngöböi; ñakare aune Ngöbökwe ni diandrekä iti aune nitre mada rikadre ben dimikakäre ribebare kwe ie (Hebreos 11:32, 33). Kukwe ye namani tuin kwin Jehovai aune Débora juani kwe ben. Akwa meri iti köböire rü ye ganaindi ye Ngöbökwe niara mikani niekä (Jueces 4:9). Ngöbökwe meri iti mikai Sísara ni brukwä käme ye murie kete.

Kä nengwane, kukwe ñaka kwin nuainta meritre yebätä, nuainta tare aune mikata küdrera jai. Mikadre tuin ütiäte jai ribeta Ngöbökwe ye erere nuain ñaka. Akwa niara tä meritre ye mike tuin ütiäte jai ni brare ye erere arato, aune niara raba ni jökrä kain ngäbiti (Romanos 2:11; Gálatas 3:28). Kukwe nieta Débora yebätä ye tä mike gare nie arato, Ngöböta sribi ütiäte mike meritre kisete, yebiti tä bämike tä tö ngwen ietre. Yebätä nitre kä nebätä ñaka ja kain ngäbiti ja erebe ye erere nikwe ñaka ja töi mikadre jire ye ütiäte krubäte.

“KÄ TIBIEN YE GRÜKAKABA, ÑÜ KÄ KWINBITI RÄKÄNKÄBA”

Barac ja mikani juto aune nitre 10,000 abokänbätä kä jürä ñaka ye ükaninkrö kwe rükäre Sísara yebe. Erametre, nikani ngutuä Tabor kokwäre ye ngwane töi namani jäme ñobätä ñan aune meri nämene näin iti ben dimikakäre. “Débora nikani mintukwäre ben.” (Jueces 4:10.) Meri yebätä kä jürä ñaka nämene aune nuaindre tare kärera nikani Jehová nämene tare kwe yebätä, ye käkwe nitre rükä ye dimikani krubäte raba ruin nie.

Nitre Israel ja ükaninkrö rükäre Sísara ben ye namani gare ie angwane bengwairebe ja mikani juto kwe rükäre. Rei kabre Canaán käkwe nitre rükä kwetre juani nitre rükä rei Jabinkwe dimikakäre, nitre rükä Jabinkwe ye bäri dite mräkätre mada ye kräke raba ruin nie. Nitre rükä nämene näin aune karo 900 nämene nen ye ngö jatani ririri, aune kä tibien namani grükekä. Nitre Canaán yekwe nitre Israel rükä bobre ye ganaindi drekebe ngwarbe namani ruin ietre (Jueces 4:12, 13; 5:19).

¿Barac aune Débora käkwe dre nuaindi? Niaratre rabadre ngutuä Tabor ye ötöbu ta angwane, raba nitre rükä Canaán ye ganainne, ñobätä ñan aune karo ye nämene nen kä kiare ye aibebiti. Akwa Barac rüdre ño niedre Jehovakwe ie ye erere nuaindi kwe, yebätä Débora dre niedre ie ye ngübabare kwe. Mrä mada, ye erere namani bare. Débora niebare Barac ie: “Näin krö, ñobätä ñan aune matare Jehovakwe Sísara biain mä kisete. ¿Jehová ñan aita näin mä käne?”. Aune Barac ye erere nuainbare. Ngutuä Tabor yekänti jatani motokwäre nitre 10,000 nänkä ben yebe (Jueces 4:14).c

Nitre Israel jatanintre motokwäre aune nükanintre kä kiare yebiti, biti nikanintre metre rüe käme ye kokwäre. ¿Jehovakwe niaratre dimikai? ¿Jehová näin niaratre käne Débora niebare ye erere? Ñan raire aune namani gare, Biblia tä niere: “Kä tibien ye grükakaba, ñü kä kwinbiti räkänkäba”. Ñü näkäni jobe nitre rükä Sísara yekwe yebiti angwane di nianinkä. Ñü näkäni jobe krubäte yebätä drekebe ngwarbe kä nikani ñöte. Bengwairebe karo doboko ye nikani ngwarbe. Nikani dobrokwäte aune ñan namani dre kräketre (Jueces 4:14, 15; 5:4).

Barac aune nitre nänkä ben yekwe ñaka ñü ye töibikaibare. Jehovakwe ñü mikani näkäin tibien ye nämene gare ietre. Yebätä nikanintre nitre rükä Canaán ye kämike. Ngöbö käbiti nämenentre rüre yebätä rüe ye ñaka mikaninte nire jire iti kwetre. Ñö kri Cisón ririabare aune kä kiare nikani jökrä ñöte, aune ñö yekwe nitre ngwaka ye sökani moto mar Grande yete (Jueces 4:16; 5:21).

Kä nengwane, Jehová ñaka nitre niara mikaka täte ye juen rübätä. Akwa nikwe rüdre ja üairebiti ne kwe nikwe tödekadre jankunu yei tö (Mateo 26:52; 2 Corintios 10:4). Nita Ngöbö mike täte ye ngwane nita ja mike nirekri ye tä nemen gare. Nikwe ñaka kä jürä ngwandre jabätä ñobätä ñan aune Jehová rüe ye raba nemen käme krubäte. Akwa, Jehová töi täbe mekera ye erere aune nire tä tö ngwen ie ye niara täbe kriemike, Débora, Barac aune nitre rükä Israel kriemikani kwe ye erere.

“MERITRE MADA YE NGÄTÄITE KUKWE KWIN KRUBÄTE RABAI BARE KRÄKE”

Akwa... ¡ni bäri käme abokän ngiti! Sísara käkwe juta Ngöbökwe mikani ja tare nike krubäte ye ngitiani. Nitre rükä kwe ye mikaninte kwe dobrokwäte, aune ngitiani nitre Israel ye ngätäite ta kä bäri nötare ye kokwäre. Niabare mente krubäte kwe ja ükakäre nitre nämene ja mike niarakri yekänti. Nane kwandretari nitre Israel yei ye jürä namanibätä yebätä nikani Héber ni quenita yekänti, ni ye nikani nüne jenena mötörikri aune kukwe ükaninte kwe rei Jabín yebe ja mäkäkäre ben (Jueces 4:11, 17).

Sísara namanina muriei krüte nükani Héber gwirete, ni ye ñaka nämene gwi; akwa muko Jael käkwe kani ngäbiti. Héber kukwe ükaninte rei Jabín ben ja mäkäkäre ye muko kwe käkwe mikai ütiäte Sísara nütübare. Meri ye käkwe ñaka ja töi mikai muko ye erere arato yebätä ñaka töbikabare jire kwe. ¡Ja ngökaninta akwle kwe! Nitre Canaán nämene kukwe käme nuainne aune nämenentre nitre mada mike ja tare nike ye nämene gare kwin Jael ie. Ye medenbätä dre nuaindre kwe yebätä töbikadre kwe: Sísara ni brukwä käme ye dimikai kwe o ja mikai kwe Jehová yekri aune juta Ngöbökwe rüe ye kämikai kwe. Akwa, ¿ñokänti meri raba ni rükä dite aune rü gare krubäte ie ye ganainne?

Jael ñaka kä juani ta, aune Sísara nübaibare kwe näin käteri. Niara ja ükani yete ye ñaka niedre kwe ni madai niebare kwe ie. Biti Sísara namani tibien ja düke, aune Jael käkwe dänkwä kitanibiti. Ñö käräbare kwe ie akwa niarakwe kian krube biani ie. Drekebe ngwarbe Sísara nikani kübien nguseta. Ye ngwane Jael käkwe kri tutikani aune martillo diani kisete, jondron yebiti sribi nämene gare kwin Jael ie. Nikani deme kokwäre aune ñaka kä jürä ngwani kwe jabätä ni ja mikaka Jehová rüere ye murie ketakäre. Rabadre töbiketa ken akräke kukwe ye ñaka rabadre bare. ¿Ni yekwe juta Ngöbökwe ngwani ja tare nike kä kwati krubäte te ye aibätä nuainbare kwe? ¿O nuainbare kwe ja mikakäre Jehovakri? Biblia ñaka mike gare. Sísara murie ketani kwe yebrä gare nie (Jueces 4:18-21; 5:24-27).

Ye bitikäre Barac nükani rüe ye jiebiti. Kri tutikani nämene kriani Sísara dokwäte ye driebare Jaelkwe ie angwane, Débora kukwe niebare ye erere namani bare nükani gare ie. ¡Meri iti käkwe Sísara rükä kri murie ketani! Nitre kwati ñaka kukwe mike era ni näire tätre blite Jael rüere, akwa Jael dre nuainbare ye namani kwin Barac aune Débora kräke. Meritre mada ye ngätäite kukwe kwin krubäte rabai bare Jael ye kräke. Ngöbö üaibiti canción ükaninte kwetre yekänti mikani gare kwetre Jael ñaka kä jürä ngwani jabätä yebätä “meritre mada ye ngätäite kukwe kwin krubäte rabai bare kräke” niebare kwetre (Jueces 4:22; 5:24). Erametre, Jael käikitaninkä yebätä Débora ñaka bätä ngwanibätä, ñobätä ñan aune Jehová kukwei rabadre bare ye nämene bäri ütiäte kräke.

Sísara nitre rükä jie ngwanka murie ketani ye ngwane, rei Jabín die ñaka namanina rükäre. ¡Nitre Canaán ñaka namanina nitre Israel ngwen ja tare nike! Ye bitikäre nitre Israel nünanbare jäme kä 40 te (Jueces 4:24; 5:31). Erametre Débora, Barac aune Jael tödekabare ye köböire kukwe kwin namani bare kräketre. Débora erere, nikwe ñaka kä jürä ngwandre jabätä, nikwe ja mikadre Ngöbökri aune nikwe nitre mada dimikadre ye erere nuainne arato. Ye erere nikwe nuaindi angwane, nikwe ganandi Jehová diebiti aune nikwe nünain jäme kärekäre.