Biblia kwita tö namani jene akwa täbe nengwane

RÜE NAKANINKÄ. Biblia tikani jondron niken ngwarbe jötrö yebätä aune ja mikani rüere, akwa täbe nengwane. Ne madakäre, nitre Biblia copiaka aune kwitaka ye ruäre tö namani kukwe metre Bibliabätä ye kwitai jene. Nämänentre kukwe mike era jai ye erere tö namanintre Biblia tuai driere aune ñaka kukwe metre Bibliabätä ye kain ngäbiti. Ñodre, kukwe tä jatäri ne mike gare jai:

• Kä Ngöbö mikakäre täte. Kä kwati krubäte te Kristo känenkri, nitre tärä Pentateuco Samaritanoa tikaka käkwe Éxodo 20:17 ye bitikäre kukwe ne tikani: “Ngutuä Guerizim yete. Aune yete altar sribedre”. Nitre samaritano tö namani templo sribedi Ngutuä Guerizim yekänti, aisete kukwe ye mikani kwetre Bibliabätä ne kwe Biblia ara tä ye niere rabadre ruin nitre ie.

• Ngöbö nimä ngöböre itibe. Biblia sribebare täte ye käi nikani krire 300 ta ngwane, ni iti ngöbö nimä ngöböre itibe mikaka era jai käkwe kukwe ne mikani 1 Juan 5:7 yete: “Kä käinbätä: Ni Rün, Kukwe, aune Ngöbö Mürie Deme; angwane nimä ne abrä itibe”. Kukwe ye ñaka kwen texto tikani kena yebätä. Biblista Bruce Metzger käkwe niebare: “Kä 500 ye näire ja käne, [kukwe mikani texto yebätä] ye kwani bäri manuscrito Versión Latina Antigua aune Vugata latina yebätä”.

• Ngöbö kä. Nitre judío nämäne niere Ngöbö kä deme krubäte, aisete ñaka Ngöbö kä niedre nie nämäne kwetre, yebätä nitre kwati Biblia kwitaka käkwe Ngöbö kä dianinkä Bibliabätä aune ye täte Ngöbö o Däkien mikani kwetre. Bibliabätä kukwe yebiti Ngöbö kädekateta, akwa ni kä tibienbätä, jondron ngwarbe mikata ngöböre jai aune Diablu kädekateta arato (Juan 10:​34, 35; 1 Corintios 8:​5, 6; 2 Corintios 4:4).b

ÑOBÄTÄ BIBLIA TÄBE NENGWANE. Kena, nitre ruäre Biblia copiaka käkwe ñan copia tikani kwin aune ruäre abokän käkwe texto kwitani jene. Mada abokän käkwe copia tikani kwin aune metre. Kä nikanina 1,000 o 1,400 ta ye näire nitre Biblia copiaka kädeka nämäne masoreta käkwe Escrituras Hebreas copiabare, ye kädekani texto masorético. Nitre ye nämäne kukwe kwatire kwatire aune tärä okwä ye täine ne kwe ñaka kukwe blo mikadre texto yebätä. Kukwe blo nämäne tikani texto yebätä nämäne nemen ruin ietre ngwane, nämänentre nota mike copia sribe nämäne kwetre yebätä. Nitre masoreta ñaka tö namani kukwe mada mikai texto yebätä. Ja töi mikadre nierare texto kena kwite jene “ye abokän kukwe bäri käme nuaindre nämäne ruin” nitre masoreta ie tikani profesor Moshe Goshen-Gottstein yekwe.

Ketebukäre, kä nengwane manuscrito tärä keta kabre yebätä nitre biblista ie kukwe ñan erere mikani Bibliabätä ye raba kwen jötrö. Ñodre, kä kwati krubäte te nitre kukwe ngwarbe jie ngwanka nämäne niere, Biblia latín nämäne kwetre ye ñaka kwitani jene. Akwa kukwe ngwarbe mikani 1 Juan 5:7 abokän kädrite käne ye nämäne Biblia kwetre yebätä arato. Kukwe ngwarbe ye mikani arato Biblia Reina-Valera yebätä. Akwa manuscrito kira kukwe madabiti yebätä texto ye ñan nämäne jire namani gare. Ñodre, biblista Bruce Metzger käkwe tikani: “Kukwe mikani 1 Juan 5:7 yete ye erere ñaka kwen manuscrito kira (siríaco, copto, armenio, etiópico, árabe, eslavo) yebätä, akwa latín ye aibebätä kwen”. Aisete Biblia Reina-Valera aune Biblia mada ye tuaninteta ngwane, kukwe ngwarbe ye dianinkäbätä.

Manuscrito kira ye tä mike gare kukwe Bibliabätä ye kwita ñaka jene. Ñodre, kä 1947 yete Rollo mar Muerto ye kwani, ye ngwane batibe nitre erudito käkwe texto masorético hebreo ye nämäne tikani kwin ya ye tuaninte Rollo mar Muerto tikani kä mil krati känenkri yebe. Ni iti kukwe ye tuatekä käkwe niebare, nitre masoreta käkwe texto Bibliabätä copiabare ngwane, texto ye nämäne tikani ño ye erere tikani kwetre, ye medenbätä texto tä Bibliabätä ye ie tö ngwan raba.

Biblioteca Chester Beatty Dublín (Irlanda) yete, copia kira Escrituras Griegas Cristianas tikani papirobätä ye bäsi jökrä tä. Biblia tikani täte ye käi nikani 100 ta ye bitikäre copia ruäre ye tikani papiro yebätä. The Anchor Bible Dictionary tä mike gare, texto Bibliabätä copiabare bä kabre, kukwe kiakia naninte, akwa dre mika tö namani gare ye täbe ja erebe.

DRE NAMANI BARE. Biblia Copiabare keta kabre ye ñaka kukwe Bibliabätä kwitani jene, ñakare aune ye köböire kukwe metre täbebätä. Sir Frederic Kenyon käkwe niebare, Biblia copiabare bä kabre ye erere tärä mada copia ñaka jire. Kukwe tikani Escrituras Griegas Cristianas ye ie tö ngwan raba. Aune William Henry Green käkwe niebare: “Erametre nie raba, kukwe mada tikani kirabe ye mika ñaka raba gare metre ta nükebe nengwane Escrituras Hebreas ye erere”.