1-3. a) ¿Ñobätä Josué ji metre diani ja käne? b) Nikwe kukwe mikadre nuaindre jai ye ngwane, ¿drebätä töbikadre käne?

TÖBIKADRE kwin käne jondron nuainkäre ye ütiäte krubäte. Ni ruäre tä ja töi mike kukwe nuainne ye ngwane, kukwe keta kabre tä nemen käne diandre jai nuaindre aune dre nuaindi kwe ye tä nemen gare ie. Ni raba bämike krörö, ni iti rikadre gürere ji kratibebiti akwa batibe ji ye kwandre krobu ie. ¿Ji meden diain kwe rabakäre tö näin yekänti? Ji kratibe raba niken niara ngwena tö näin medente yekänti, akwa ji mada raba niken ngwena mentokwäre.

² Nitre kwatibätä kukwe ye kwrere namani bare kädrieta Bibliabätä. Ñodre, Caín, ye käne kukwe ketebu namani: ja tuadremetre kwe ganaindre rubun yei o ja töi kwitadre kwe kukwe yebätä (Gén. 4:6, 7). Josué käne kukwe ketebu namani arato, Ngöbö metre diandre kwe jai mikadre täte o ngöbö ngwarbe (Jos. 24:15). Josué tö namani ja tuai Jehová ken, yebätä ja töi mikani kwe ji niken ni ngwena niara kokwäre ye den jai. Caín töi ñaka nämene ye erere aune ji niken ni ngwena Jehová bäre mento ye diani kwe jai.

³ Kukwe ketebu raba nemen mä käne abokän känti mäkwe ja töi mikadre den keteiti nuaindre jai. “Mä tö dre nuaindi” aune “ñokäre mä tö nuaindi” yebätä mäkwe töbika: Jehová käikitakakäre jondron jökrä nuaindi mäkwe yebiti aune kä mikatekäre mento kukwe raba mä mike ñaka nökrö niara kokwäre yebätä (ñäkädre Hebreos 3:12 yebätä). Kukwe keta kükü nuainta abokän nikwe ñaka tuanemetre ja töi mike kä mikete mento Jehovabätä ye mikai gare jai kukwe ja tötikara nekänti.

SRIBIBÄTÄ

4. ¿Sribidre ye ñobätä ütiäte krubäte?

⁴ Nitre kristiano rabadre sribire ja kräke aune mräkätre kwe kräke. Biblia tä niere, nire ñaka tä kukwe ye nuainne, ni ye abokän bäri käme ni ñaka tödeke ye kräke (2 Tes. 3:10; 1 Tim. 5:8). Sribidre ngwian ganainkäre ja kräke ye ütiäte krubäte, akwa ni ñaka ja ngübarebiti kukwe yebätä angwane, raba ni mike näin mento Jehovabätä. ¿Ye raba nemen bare ño?

5. ¿Sribi driedre nie ye kadre ngäbiti känenkri kukwe meden ütiäte ngwandre törö jai?

⁵ Mä tädre sribi känene ja kräke yebätä töbike. Mätä nüne yekänti sribi ñaka krubäte angwane, sribi meden driedre kena mäi ye mä töi raba nemen kain ngäbiti. Akwa ¿Biblia tä kukwe ñäkäire ye erere nuainta sribi yekänti angwane dre nuaindre? ¿Ora te sribi nuainta o nändre mente krubäte ye köböite ni ñaka rabadre sribi ja üaire nuainne o rabadre ni denkä mento ni mräkätre yebätä angwane dre nuaindre? Mä raba nütüre, sribi tädre tikwe ye bäri kwin sribi ñaka tädre tikwe ye kräke, ¿yebätä mäkwe sribi ye kadre ngäbiti? Mäkwe ñaka töbikai kwin dre diain nuaindre mäkwe jai yebätä angwane raba mä mike Jehová tuenmetre ye mäkwe ñaka käikwitaka jabiti (Heb. 2:1). Ye medenbätä, mätä sribi känene o mä töita sribi nuainta mäkwe ye kwitai sribi madabe angwane, ¿dre käkwe mä dimikai kukwe kwin den ja käne?

6, 7. a) ¿Ñokäre ni ruäre raba ja töi mike sribire? b) ¿Ja töi mikai dre nuainne abokän köböire ni rabai nökrö bäri Jehová ken, aune ñobätä?

⁶ Mirira gare erere, ñokäre ni tö sribidi yebätä nikwe töbikadre. Mäkwe ngwantari jai: “¿Sribi nuainta tikwe ye ñokäre tita nuainne?”. Mätä sribire ja ngübakäre aune mä mräkätre ye ngübakäre, ne kwe mä bätä mä mräkätre rabadre Jehová mike täte angwane, Jehovakwe kukwe kwin nuaindi mä kräke (Mat. 6:33). Sribi diankata nikän o ngwian ñaka tä nemen nikwe ye ngwane ni Rün kä kwinbiti ye ñaka tä nemen kwekebe (Is. 59:1). Biblia tä mike gare, “ni jökrä nünanka era metre Ngöbökrä abko Ngöbökwe diandretari ño kukwe taretare ngäniene, ye abko gare kuin Ngöböye” (2 Ped. 2:9).

⁷ Ne madakäre, ¿mä töita ngwian aibe ganainbätä ere ja kräke? Ngwian ye raba nemen mäkwe. Akwa, mätä ja töi mike kukwe ye erere nuainne ye köböite kukwe tare raba nemen bare mäbätä aune ñaka raba nemen nuäre ükadrete mä kräke ye mäkwe ngwan törö jai (ñäkädre 1 Timoteo 6:9, 10 yebätä). Ja töi mikai krubäte sribibätä aune jondron tuabätä krubäte jakwe angwane, ye käkwe ni mikai jerekäbe Jehová tuenmetre.

8, 9. ¿Nitre rüne tä ja töi mike ño sribi nuainta kwetre yebätä rabadre dre ngwen törö jai? Mun raba niere.

⁸ Monso tärä mäkwe angwane, mätä kukwe meden bämike monsotre mäkwe kräke yebätä mäkwe töbika. ¿Dre bäri ütiäte mä kräke abokän tuen ietre, sribi o mätä ja mäke Jehovabe? Mä töita ngwian tuabätä krubäte jakwe, ja tuai ütiäte rabadre tuin mäbätä ietre ngwane, ¿ye köböite niaratre raba ja töi mike näin ji niken ni ngwena kukwe tare kokwäre yebiti? ¿Ye erere angwane mä niaratre rüne ye ñaka rabadre mike ütiäte jai? Monso merire kukwebätä käkwe niebare: “Törö tie, käre ti rün töita sribi kwe ye aibebätä. Kena, niara nämene sribire krubäte ne kwe jondron tädre käre nunkwe nämene tuin tie. Akwa niara töi ñaka niena ye erere. Tä sribire käre, akwa ñaka jondron ribeta nunkwe jai ye aibe kökakäre, ñakare aune jondron ütiäte krubäte ye aibe kökakäre. Ye medenbätä, nun ni mada dimikaka ja töi mike sribi Ngöbökwe yebätä ye ñan aibiti nun gare, ñakare aune nun jondron ütiäte bökäne krubäte yebiti nun gare. Ti rün rabadre ti dimike kukwe ja üairebiti ye bäri kwin ti kräke ngwian yebiti ta”.

⁹ Nitre rüne, munkwe ñaka Jehová tuanmetre munta kä denkä krubäte jai sribi munkwe kräke o jondron meden nuain gare munye kräke yebätä. Kukwe ja üaire ye bäri ütiäte mun kräke jondron kä nebätä yebiti ta munkwe bämika monsotre munkwe yei (Mat. 5:3).

10. Monso, ¿mäkwe töbikadre dre nuainkäre ye känenkri mäkwe dre mikadre gare kwin jai?

¹⁰ Mä tä bati aune mäkwe dre nuaindi yebätä mätä töbike angwane, ¿mä raba töbike ño kwin kukwe diankäre nuaindre jai? Nibira gare nie ye erere, mä töita dre nuainbätä ye mäkwe mikadre gare kwin jai. Mä törba ja tötikai sribi nuainkäre. Akwa ¿sribi ye käkwe mä dimikai sribire bäri Jehová kräke o mä mikai Jehová tuenmetre? (2 Tim. 4:10.) Nitre kwe ngwian tä nuäi bancote o tätre ganane nuäi köböire kätä juto bätätre tätre nütüre, ¿ye erere mä töita? ¿David nämene tö ngwen ye erere mäkwe ja töi mikai? Niarakwe niebare: “Ti nämene bati, aune ti niena umbre arato, akwa ti ñaka jire ni kukwe kwin nuainkä ye tuanina mikaninte täte kaibe, bätä monsotre kwe ye ti ñaka tuanina mrö känene” (Sal. 37:25). Ji krati käkwe mä mikai kä mikekä Jehovabätä aune ji krati abokän käkwe mä mikai nüne bäri kwin ye mäkwe ngwan törö jai (ñäkädre Proverbios 10:22 aune Malaquías 3:10 yebätä). ¿Mäkwe meden diain jai?a

KÄ NGWAN JUTO JABÄTÄ

11. ¿Jondron kä ngwankäre juto jabätä yebätä Biblia tä dre niere, aune dre ngwandre törö jai?

¹¹ Ñaka kä ngwandre juto jabätä aune ye tä kä denkä krubäte nikän ye Biblia ñaka niere. Apóstol Pablo tikabare Timoteo ie, “nita nakwenkä ja mikakäre biare [...] dite ngrabare, ye abko kuin” (1 Tim. 4:8). Ne madakäre, Biblia tä mike gare metre kä tärä kötakäre” aune “kä tärä kä ngwankäre juto jabätä”, bätä nikwe ja dükadre kwin nieta kwe arato (Ecl. 3:4; 4:6). Akwa nikwe ñan ja ngübaibiti kwin jondron kä ngwankäre juto jabätä yebätä angwane, raba ni mike Jehová tuenmetre. Kukwe ye ñan rabadre bare nibätä yekäre, nikwe kukwe ketebu ngwandre törö jai: jondron kä ngwankäre juto jabätä meden diain nikwe jai aune nikwe kä diainkä nuäi kräke.

12. ¿Nikwe jondron diandre kä ngwankäre juto jabätä ye ngwane dre ngwandre törö jai?

¹² Jondron ja näkwitara meden diain nikwe jai yebätä ani blite käne. Jondron ja näkwitara kwin raba kwen nie. Akwa, jondron ja näkwitara keta kabre ye raba ni töi mike kukwe käme Ngöbö kräke nuainne, ñodre ni mada nuainta tare, ja mäkä chokabe o ja mikata gure ngwarbe. Ye medenbätä, nikwe jondron meden ja näkwitara diain jai yebätä nikwe töbikadre kwin. Nikwe ngwandretari jai: “¿Tä ti töi mike rubun, ja gabätä o tä ti töi mike juta tikwe käikitekä bäri?” (Prov. 3:31.) “¿Tä ti mike ngwian kitekä krubäte? ¿Raba ni mada ngwen ngoto ritekä?” (Rom. 14:21.) “¿Tä ti mike ja kete nire nire ben?” (Prov. 13:20.) “¿Tä ti töi mike kukwe käme nuainne?” (Sant. 1:14, 15.)

13, 14. Kä diankata jai kä ngwankäre juto jabätä, ¿yebätä dre ngwandre törö jai?

¹³ Ani blite kukwe ketebukäre yebätä: kä diankata jai. ¿Nita kä denkä krubäte jai ja näkwitakäre aune kä ñaka nemente nie sribi ja üaire ye nuainkäre? Ye erere ngwane, nita kä denkä jai kä ngwankäre juto jabätä yete kukwe kwin ñaka rabai bare. Nitre kätä kä denkä debe näre jai kä ngwankäre juto jabätä ye tä kä mike jutobätä. ¿Ñobätä? “Kukwe bäri ütiäte” nuainbarera kwetre gare ietre aune tätre kä denkä jai ja dükakäre ye ngwane ja ñaka tä nemen ruin ngite ietre (ñäkädre Filipenses 1:10, 11 yebätä).

¹⁴ Kä diandrekä krubäte jai kä ngwankäre juto jabätä ye raba nemen kö okwä kwrere ni kräke, aune kukwe ye raba ni mike Jehová tuenmetre. Ja ngwai iti kä 20 biti kädekata Kim ie kukwe ye namani gare metre. Niara tä niere: “Bämän krüte yete bierne, sabado aune dominko ti nämä niken käre bieta kwatire kwatire yebätä. Akwa matare nüke gare tie jondron bäri ütiäte tärä nuaindre krubäte. Ñodre, ti abokän prekursora yebätä tita nüke ngwäte ora krä ti dekä kukwe driekäre, ye medenbätä ti ñaka tä kä ngwen juto jabätä nükebe ora krati o krobu dekä. Bieta jökrä ye ñan käme, akwa raba ni töi näkwite krubäte kukwe mada nuainne. Kukwe mada jökrä känti ye erere, nikwe ja ngübadrebiti kukwe yebätä”.

15. ¿Nitre rüne raba monsotre kwetre dimike ño jondron kwin kä ngwankäre juto jabätä den jai?

¹⁵ Nitre rüne tä jondron kwetadre, kukwe ja üaire bätä ja töi kräke ribere jai aune monsoitre tä kukwe ye ribere jai arato, ye niaratre rabadre känene jakrä aune monsotre kwe kräke. Niaratre rabadre kä denkä jai jadakakäre. Ye medenbätä monsotre tärä mäkwe angwane, jadaka ye jökrä käme mä ñaka raba nütüre (1 Cor. 5:6). Mäkwe kukwe ükaite kwin jai angwane, mäkwe kä diainkä jai kä ngwankäre juto jabätä mä mräkätre ben ye rabai tuin kwin mäi.b Ye erere angwane, ji niken ni ngwena rökrakäre bäri Jehová ken yebiti mä aune monsotre mäkwe käkwe nändi.

JA KETA NI MRÄKÄTRE BEN

16, 17. ¿Kukwe meden tare krubäte ben nitre rüne tä ja tuin, aune ñokänti gare nie nita ja tare nike ye nüke gare Jehovai?

¹⁶ Nitre rüne aune monsotre tä ja kete kwin jabe kwärikwäri ye erere Jehovata juta kwe tarere aune tä bämike (Is. 49:15). Ye medenbätä, ni mräkätre tä Jehová tuenmetre ye ngwane, jata nemen ruin ulire krubäte nie. Ja ngwai iti ngängän kitaninkä kukwebätä käkwe niebare: “Ti rababa ulire krubäte. Ñobätä ti ngängän Jehová tuanimetre ye ti rababa ngwentari jai. Käre ja rababa ruin ngite tie.”

¹⁷ Ye erere tä nemen bare mäbätä angwane, ñobätä mätä ja tare nike ye gare Jehovai. Niara mräkätre kena aune nitre mada nünanbare Ñü Kri känenkri ye jökrä käkwe ja mikani niara rüere ye ngwane ‘brukwä namani ulireʼ (Gén. 6:5, 6). Kukwe ne erere jämi nemen bare ni ruärebätä angwane, kukwe ye tare krubäte ñaka raba nüke gare ietre. Akwa, mä mräkä kitakata kukwebätä ye köböite mäkwe Jehová tuanemetre ye ñaka kwin. Mä rabadre ulire krubäte angwane, ¿dre käkwe mä dimikai ja tuin kukwe yebe?

18. Monso käkwe Jehová tuanemetre ye ngwane, ¿ñobätä nitre rüne ñaka rabadre ngite kite jabiti?

¹⁸ Kukwe rabadre bare ye ngwane mäkwe ñan ngite kita jabiti. Jehovakwe ni jökrä töi mikani ne kwe ja töi jeñebiti niara mikadre täte, aune ni ja mräkäre ja dianinkä Ngöbö kräke aune ja ngökabare ñöte ye itire itire käkwe “tribe jen kwe ngwian[dre]” (Gál. 6:5). Ni ja mikaka ngite yebe Jehová tä kukwe ükete, aune ñaka mäbe (Ezeq. 18:20). Mäkwe ñaka ngite kita ni madabiti arato. Kukwe ükateta Ngöbökwe mäträkäre nibätä ye mäkwe mika ütiäte jai. Mäkwe ja mika Diablu rüere, aune ñaka nitre obeja ngübaka tä kukwe ükete konkrekasion kriemikakäre ye rüere (1 Ped. 5:8, 9).

19, 20. a) ¿Nitre rüne monsoi kitakata kukwebätä ye ngwane rabadre dre nuainne ja tuakäre kukwe yebe? b) ¿Dre ie nitre rüne raba tö ngwen?

¹⁹ Mä rabadre rubun Jehová kräke angwane, ji ye mä mikai niara tuenmetre. Kukwe rabadre bare mäbätä akwa yebiti ta mätä Jehová mike täte ye rabadre gare monsotre mäkwe ie. Ye medenbätä, ja tuakäre kukwe yebe mäkwe ja ngübabiti kukwe ja üairebiti aune mäkwe ñaka ja dianka mento ja mräkätre tä ja ngwen metre konkrekasionte yebätä (Prov. 18:1). Ja ruin ño mäi ye mäkwe mika gare Jehovai orasion yebiti (Sal. 62:7, 8). Mäkwe ñaka kukwe ngwarbe känä ja ketakäre mä mräkä kitaninkä kukwebätä yebe, ñodre, mä ñaka rabadre blite ben teléfono yebiti (1 Cor. 5:11). Mäkwe ja töi mika bäri sribi Ngöbökwe yebätä (1 Cor. 15:58). Ja ngwai kädrite käne ye niebare: “Tikwe sribidre bäri Jehová kräke aune ti tädre dite kukwe ja üaire yebiti ye gare tie. Tikwe ye erere nuaindi angwane, ti ngängän kitaninkä kukwebätä jatadreta Jehová kokwäre angwane, ti tädi dite niara dimikakäre”.

²⁰ Biblia tä mike gare ja tare ye kätä kukwe jökrä ngübare bätärekä (1 Cor. 13:4, 7). Ye medenbätä, monso nikwe kitaninkä kukwebätä jatadreta Jehová kokwäre yei tö ngwan raba. Kä kwatire kwatire yete nitre kwati kitaninkä kukwebätä ye tä ja töi kwiteta aune tä kiteta juta Jehovakwe kokwäre. Ja mikata ngite Jehová rüere ye ngwane ñaka tä nemen rubun käre; ñakare aune, tä juto “biarebe ja mika ngite ye juankäre ta” nibiti (Sal. 86:5).

JA TÖI MIKADRE JONDRON KWIN NUAINNE

21, 22. Ni töi mikani ne kwe nikwe töbikadre jondron nuainne ja töi jeñebiti, ¿yebiti mäkwe dre nuaindi?

²¹ Jehovakwe ni töi mikani ne kwe nikwe töbikadre jondron nuainne ja töi jeñebiti (ñäkädre Deuteronomio 30:19, 20 yebätä). Akwa ñaka ja töi mikadre kukwe den nierare ja käne. Ni kristiano rabadre kukwe ne ngwentari jai: “¿Ji medenbiti tita näin? ¿Tita, sribi, kä ngwan juto jabätä o ja keta ti mräkätre ben ye tuenmetre ja denkä mento Jehovabätä?”

²² Ni rün kä kwinbiti tä ni tarere käre. Nikwe kä mikaite niarabätä angwane, nikwe akwle ji käme diani ja käne (Rom. 8:38, 39). Akwa kukwe ye erere ñaka rabadre bare nibätä. Mäkwe ñaka Jehová tuanmetre kukwe madabätä. Kukwe ja tötikara mada yete kukwe ketabokä mikai gare jai abokänbiti nikwe bämikai ni tö rökrai niara ken.

1, 2. a) ¿Satana tä kö okwä meden mike ni jiete ne kwe ni rakadre ie? b) ¿Dre käkwe ni dimikai nökrö Ngöbö ken?

JEHOVAKWE ni sribebare ne kwe ni rabadre nökrö niara ken. Akwa, ni ñaka tä Ngöbö ribere jai ye Satana tö ni tuai töbike. Eva ngökani kwe jardín Edén ye ngwane nükebe kä nengwane tä kukwe ngwarbe niere (Gén. 3:4-6). Kirabe nükebe kä nengwane, nitre jökrä bäsi kukwe ye mikanina era jai.

² Akwa, ni ñaka rakadre Satana ie, ñobätä ñan aune “tä [...] kukwe miketbe ni rüere, ye abko garera nie”, ye abokän, kö okwä meden meden niarakwe meden gärätä (2 Cor. 2:11). Nikwe nändre mentokwäre Jehovabätä yei tö. Akwa kukwe ja tötikara käne yebätä rababa gare nie, nikwe töbikadre kwin sribi diankäre jai, kä ngwankäre juto jabätä aune ja mäkäkäre kwin ni mräkätre yebe. Kukwe ja tötikara nekänti tecnología, ja tua töta nemen kwin, ngwian aune ja mika ütiäte, yebätä ñaka ja töi mikadre krubäte angwane, ni raba nökrö Ngöbö kokwäre ye rabai gare nie (Sant. 4:8).

TECNOLOGÍA

3. Kukwe kwin nuain raba tecnología yebiti o ñakare ye erere kukwe namani bare keteiti tä bämike ño ye mike gare.

³ Jondron sribeta mrä mrä ye tä kä jökräbiti tibien. Jondron ye kwin sribikäre, akwa ñaka sribidre kwinbiti angwane, raba nita ja mäke ni Rün kä kwinbiti ben ye juen ngwarbe. Ñodre, täräkwatabätä mätä ñäke ye tikabare aune sribebare computadoras yebiti. Jondron ye kwin kukwe känänkäre aune kwin blitakäre, bätä jondron yebiti ruäre ngwane kä ngwan raba juto jabätä. Akwa, ni töi raba nemen kä diankabätä krubäte jai computadoras aune dre nuaintabiti ye kräke. Nitre ie ni ngöka gare kätä kukwe mike gare ne kwe nitre rabadre jondron mrä mrä sribeta ye kökö jai. Monso bati tö namani krubäte tableta electrónica yei, aisete gore ja mumai rürübäinbare kwe kökakäre jai. ¡Ja ngwani töi ñaka kwe!

4. Ni kristiano nämene ja näkwite krubäte computadora yebätä, ¿akwa tuanmetrekäre dre nuainbare kwe?

⁴ Kukwe ñaka kwin nuaindre tecnología yebiti o ja näkwitadre krubätebätä köböite ja ketata Jehovabe ye ñaka rabai ütiäte ni kräke yebrä bäri tare. Juan,a niara kristiano kä 30 närebiti, käkwe niebare krörö: “Nikwe kä diandrekä jai kukwe ja üaire kräke nieta Bibliakwe ye gare tie, akwa computadoras yebätä metrere tita ja näkwite krubäte”. Käre Juan nämene ja näkwite Internet yete kä raire te deu. Niara tä mike gare: “Ja nämene nemen ruin nainte tie ye ngwane, bäri ti nämä nemen kukwe juen krubäte o video ñaka kwin ti nämä tuin”. Kukwe ye tuanmetrekäre, niarakwe computadora ye ükaninte ne kwe ora nuäi te rikadre kübien ye ngwane computadora ye rötadrete ja töbiti (ñäkädre Efesios 5:15, 16 yebätä).

5, 6. a) ¿Sribi meden tä nitre rüne kisete? b) ¿Nikwe dre nuaindre ne kwe monsotre nikwe yei ja ketamuko kwin kwandre?

⁵ Nitre rüne, monsotre munkwe tä dre dre nuainne ye mun ñaka tädi ngübarebiti kä jökrä ngwane, akwa tätre dre dre nuainne computadora yebiti ye munkwe mika gare kwin jai. Ñaka mun nikadre kwetre aune ja näkwitadre kwetre yekäre munkwe tuanemetre kukwe käme, jadaka känti ni mada nuainta tare, ja mäkä chokabe aune nitre kukwe käme nuainkä kwandre ietre Internet yete ye nuainne ye munkwe ñaka nütü. Munkwe tuainmetre angwane, niaratre raba nütüre: “Tita dre nuainne ye ti rün aune ti meye ñaka töibikaire, yebätä tita dre nuainne ye ñaka käme”. Niaratre niena ünä akwa mun rabadre kriemike dre dre raba mike Jehová tuenmetre yebätä. Oso möre tä ngäbä kriemike ño yebätä töbike. ¡Jondron nire akwa tä ngäbä kriemike kukwe tare yebätä! (Oseas 13:8 mikadre ñärärä.)

⁶ Nitre kristiano, bati aune umbre tä ja ngwen kwin yebe munkwe monsotre munkwe ye dimika ja kete. Munkwe ngwan törö jai: munkwe kä diandrekä jai monsotre munkwe kräke kötakäre ben, jadakakäre, sribikäre aune rökrakäre gwairebe Jehová ken yei niaratre tö.b

JA TUA TÖTA NEMEN KWIN

7. ¿Ñobätä ni töta nemen ja tuai kwin?

⁷ “¿Ja ruin ño mäi?” Kukwe ngwantarita ne tä kukwe tare nemen bare ye mike gare. Ni rün aune ni meye kena käkwe Satana tuanimetre ja töi mike Jehová tuenmetre, ye köböite ni jökrä tä nemen bren. Nita ja tare nike yebätä kätä nemen juto Diablubätä, ñobätä ñan aune ye ñaka tä ni mike sribire kwin Ngöbö kräke. Ni krütadre angwane, ni ñaka rabaira niara mike täte jire (Sal. 115:17). Yebätä, ni töta nemen ja tuai kwin aune ni töta nemen ja mräkätre kukwebätä ye tuai kwin arato.c

8, 9. a) ¿Ni ngrabare tädre kwin yebätä ñaka töbikadre krubäte yekäre dre nuaindre? b) ¿Kä tädre juto nibätä ye köböire dre kwin raba nemen nikwe?

⁸ Akwa, nikwe ñaka ja töibikadre krubäte. Nitre ruäre tä ja töi mike krubäte dietas nuainbätä aune kräkäbätä Gobran Ngöbökwe kukwei driedre yebiti ta. Kukwe yebiti tätre nitre mada dimike raba nütüre, akwa gätä konkrekasionte o gätä kri nuainta ye känenkri o bitikäre ni ñaka rabadre kräkä driere bren kräke ni madai o ja dätekäre bä nuäre. ¿Ñobätä ñaka nuaindre?

⁹ Gätä nuainta ye abokän kukwe ja üaire kädriekäre aune kä mikakäre bäri juto nibätä, ye kite üai deme yekri (Gál. 5:22). Gätä yete ja di kärädre nie o ñaka akwa dre nuaindre ja tuakäre kwin ye nikwe niedre ni madai, ye ñaka raba ni töi mike kukwe ja üaire yebätä aune ñaka raba kä mike juto nitre kristiano mada yebätä (Rom. 14:17). Dre diain jai ja ngübakäre ye tä gare ni itire itire ie aune ni ñaka jire iti bren jökrä kräkäi mikakäre ye ngwandre törö jai. Nitre doctore ie nitre mada kräkäi mika gare akwa tätre nemen bren, umbre aune tätre krüte. Ne madakäre, ni törbadre ja tuai kwin yebätä töbikadre krubäte ye ñaka ni mikai nüne raire (Luc. 12:25). Akwa, “ni brukwäbätä kä juto ye kwin kräkä kwrere” (Prov. 17:22).

10. a) ¿Dre tä ni mike bä nuäre Jehová okwäkänti? b) ¿Ñongwane ni ngrabare ye rabai kwin täte?

¹⁰ Ye erere arato, ni törbadre ja bä tuai kwin ye ñaka käme. Akwa, ñaka ja di ngwandre krubäte ne kwe ni ñaka jatadre umbre, nita kite umbre ye ngwane ni raba bämike ni niena ünä, ni mikata ütiäte jai, aune nita töbike kwin. Ñodre, Biblia tä niere “ni dokwä ngwen ye corona bä nuäre krubäte kwrere tä näin ji metre yebiti ngwane” (Prov. 16:31). Ni tuin ye erere Jehovai aune ja rabadre tuin ye erere nie arato (ñäkädre 1 Pedro 3:3, 4 yebätä). ¿Ja operadre o kräkä raba ni ngrabare mike bren ye ni raba nuainne ja tuakäre bä nuäre? Kä kwäbe nibiti, ni kwin ngrabare o ñakare, akwa “kä juto Jehovakwe” ye tä metrere ni mike bä nuäre, abokän kätä ni brukwä mike kwin (Neh. 8:10). Kä mrä ja känenkäre ye aibe te ni ngrabare rabai kwin täte aune ni rabaita bati aune bä nuäre (Job 33:25; Is. 33:24). Akwa kä nengwane, kukwe niena gare nie aune tödekata ye käkwe ni dimikai köböire ni tädi käre Jehová ken, kukwe ye rükadre känenkri dre dre raba nemen bare nie ye nikwe nuaindre jökrä (1 Tim. 4:8).

NGWIAN

11. ¿Ngwian ye raba nemen ño kö okwä ye kwrere ni kräke?

¹¹ Metrere ngwian ye ñaka käme, sribidre erametre ngwian ganainkäre ye ñaka käme arato (Ecl. 7:12; Luc. 19:12, 13). Akwa “nita ngwian tarere” angwane ye raba ni mike Jehová tuenmetre (1 Tim. 6:9, 10). Ni “tö nebe krubäte jändrän kä tibienbätä ie”, ye abokän jondron ribeta jai nünankäre yebätä ni töi nemen krubäte angwane, raba ni ngwen di nekä kukwe ja üaire yebiti. Ye erere “jändrän ja mikakrä riko, ye ie [...] ja ngökä[mananta]” angwane, ye tä kä mike juto nibätä aune ni mike nüne bäri kwin kärekäre nieta, akwa ye ngwarbe (Mat. 13:22, Ngöbö Täräe [NGT]). Jesukwe mikani gare metre ni ñaka jire iti abokän raba sribire Ngöbö kräke aune bätäräbe ja töi mike kwatibe ngwian ganainkäre (Mat. 6:24).

12. ¿Kö okwä meden ngwian ganainkäre jötrö ngwarbe tä krubäte kä nengwane, aune ño ni raba ja kriemike kukwe yebätä?

¹² Töbikadre krubäte ngwian yebätä ye raba ni mike kukwe tare te (Prov. 28:20). Nitre tö ngwian ganain jötrö aune nuäre ye kätä töi mike lotería o sribi keta kabre jene jene nuainne ngwian yebiti aune tätre nitre mada konkrekasionte yei ja di kärere kukwe ye nuainkäre. Nitre ruäre käkwe ngwian kitaninanka krubäte, ñobätä ñan aune sribi nuaindi kwetre ye köböire jondron kwin rabai krubäte kwetre käbämikata ietre yebätä. Mäkwe ñaka ja töi mika jondron tuabätä bäri jakwe ne kwe ñaka mä ngökadre. Mäkwe töbika kwin ja käne: jondron driedre ye rabadre tuin metre mäi aune kwin krubäte akwa ye ñaka metre.

13. ¿Jehová tä dre niere ngwian yebätä aune nitre kä nebätä abokän tä dre nierebätä?

¹³ Nikwe ‘gobran aune kukwe metre Ngöbökwe’ ye mikai käne angwane, nita ja di ngwen sribire jondron ribeta jai aibe kräke yebätä niarakwe kukwe kwin mikai nemen bare ni kräke (Mat. 6:33; Efes. 4:28). Ni rikadre gätäbätä ye ngwane ja rabadre ruin nainte nie sribibätä krubäte o ni tädre töbike jankunu ngwian yebätä yei Jehová ñaka tö. Kä jökräbiti nitre kwati tä töbike, nünankäre kwin ja känenkäre aune jäme ni rabadre ja töi mike ngwian aibe ganainkäre. Tätre monsotre kwetre ye töi mike ja dibiti arato jondron kä nebätä ye jiebiti. Akwa töbikata ye erere ye abokän ñaka kwin niebare Jesukwe (ñäkädre Lucas 12:15-21 yebätä). Nikwe ñaka ja töi mikadre Guehazí ye erere, niara namani nütüre ja töi mikai kwe jondron tuabätä bäri jakwe aune ja kete jankunu Jehovabe (2 Rey. 5:20-27).

14, 15. ¿Ñobätä ni ñaka rabadre tö ngwen ngwian yei? Kukwe namani bare ye mä raba niere.

¹⁴ Mü ruäre gatanina ñöte gwa doboko krubäte nakani ie aune ñaka tö namani ribiaikä yebätä. ¿Ni kristiano yebätä kukwe ne erere raba nemen bare? Ni umbre ji ngwanka konkrekasionte kädekata Alex tä niere: “Ti ñaka ngwian ye kitekä ngwarbe. Champú ngwä ye tita kekete aune champú ye tä nen ere krubäte kwin angwane, tita krienta ngwä yete”. Akwa, Alex matani kö okwä mada te abokän käkwe mikani ngwian kitekä krubäte. Niarakwe ja töi mikani jondron mada nuainne ngwian ganainkäre ne kwe niarakwe sribi tuainmetre angwane, ja mikai kwe prekursor namani nütüre. Namani ja tötike bäri jondron nuaindi kwe ngwian ganainkäre yebätä. Ngwian ükaninkrö kwe ja kräke aune ngwian käräbare kwe yebiti ja töi mikani kwe jondron mada kökö ngwian ganainkäre, ñobätä ñan aune nitre ja tötikaka ngwian ganainta yebätä käkwe niebare ie jötrö ngwarbe jondron ye rabadi bäri kabre. Akwa kukwe ye erere ñaka namani bare jire, niara nianinte. Alex tä niere: “Ti töi rababa kwatibe ngwian ye mikakäre nementa jakwe. Tikwe ja di ngwain angwane, jondron kwin rabaita nemen tikwe ti rababa nütüre”.

¹⁵ Sö nikani kabre ta yete Alex namani töbike kukwe namani bare ye aibebätä. Ñaka namani nuäre kräke ja töi mike kukwe ja üaire yebätä aune ñaka namani kübien arato. Akwa jondron kökani kwe jai ngwian ganainkäre ye ñaka namani ütiäte jire. Ye köböite, ngwian ükaninkrö ja kräke kwe ye nianinte kän aune ju kwe ye rürübäinbare kwe. “Tikwe ti mräkätre mikani ja tare nike krubäte” nieta kwe. Akwa kukwe ütiäte ja töi kräke namani gare ie: “Matare niena gare tie nire kätä tö ngwen jondron kä nebätä gobrainta Satanakwe yei, ye tä nemen ulire krubäte” (Prov. 11:28). Erametre, ngwian ükakröta ja kräke, jondron kökata ngwian ganainkäre bäri o ngwian ganain gare nie yei tö ngwandre, ye abokän tö ngwanta Satana “tä ngöböre kä nebtä” yei (2 Cor. 4:4; 1 Tim. 6:17). Kukwe namani bare ye bitikäre, Alex tä nüne jondron braibebiti “Ngöbö kukwe kuin” ye driekäre. Kä nengwane niara aune mräkätre kwe tä nüne bäri kä jutobiti aune tätre ja mäke bäri kwin Jehovabe (ñäkädre Marcos 10:29, 30 yebätä).

JA MIKA ÜTIÄTE

16. ¿Ja rabadre ruin ütiäte nie ye kukwe medenkänti kwin aune kukwe medenkänti käme?

¹⁶ Ja rabadre ruin ütiäte nie ye ruäre ngwane ñaka käme. Ñodre, ni kädekata testiko Jehovakwe ye tuin ütiäte nie (Jer. 9:24). Töbikata erametre ja ruin ütiäte nie yebätä ye raba ni dimike ja töi mike kukwe kwin den nuaindre jai aune kukwe ükaninte ye nita mike ütiäte jai bätä ja ngwen ye erere. Akwa nita töbike ño o jondron meden meden kwin tä nikwe ye rabadre bäri ütiäte ni kräke angwane, ye raba ni mike Jehová tuenmetre (Sal. 138:6; Rom. 12:3).

17, 18. a) ¿Nitre kädekateta Bibliabätä namani ja töi mike bobre o bike kri ye mä raba kädekete? b) ¿Bika kri ye ñaka ja mräkä iti töi mikani Jehová tuenmetre yekäre dre nuainbare kwe?

¹⁷ Nitre käkwe ja töi mikani bobre aune nitre mada abokän namani bike kri ye kädrieta Bibliabätä. Rei David käkwe ja töi mikani bobre ja di käräkäre Jehovai yebätä niarakwe jondron kwin mikani nemen bare kräke (Sal. 131:1-3). Akwa Nabucodonosor aune Belsasar namani bike kri ye mikani ja ngie nuin kwe (Dan. 4:30-37; 5:22-30). Kä nengwane kukwe tä nemen bare ruäre abokänbiti ni töi bobre ye nuateta arato. Raúl, sribikä konkrekasionte kä 32 närebiti, käkwe ja kwitani konkrekasion mada yekänti. Niara tä niere: “Drekebe ngwarbe ti kädekai sribikäre ni umbrere ti rababa nütüre, akwa kä rikaba kwati ta angwane kukwe ye erere ñaka rababa bare jire”. ¿Raúl namani rubun, nitre umbre namani ñaka niara ngübare kwin namani ruin ie? ¿Niara ñaka rabadre näin jankunu gätäbätä, aune bika kri yei ja tuanmetre kwe kä mikekä Jehová aune juta kwe yebätä? ¿Mä abokän käkwe dre nuaindre?

¹⁸ Raúl tä niere: “‘Kukwe ngübadre krubäte’ kädrieta Proverbios 13:12 yebätä kukwe kwanba tie aune tärä keta kabre sribebare ye jökräbätä tikwe ñäkäba. Tikwe kukwe ye ngübadre bätärekä aune ja töi mikadre bobre ye rükaba gare tie. Tikwe ja tuanemetre töi kwitadre Jehovai ye rükaba gare tie arato”. Raúl ñaka namani töbike jankunu ja aibebätä aune ja töi mikani kwe sribire nitre mada kräke, konkrekasionte aune kukwe driekänti. Kä braibe te niara namani nitre kwati tötike Bibliabätä aune nitre ye namani nirien kwin kukwe ja üaire yebiti. Niara tä niere: “Ti ñaka nämä ngübare angwane batibe, kä rikaba kwati biti ötare ta yete ti kädekaba sribikä ni umbrere. Ti nämä kukwe driere kä jutobiti ye köböire ti ñaka nämä töbike krubäte kukwe yebätä” (ñäkädre Salmo 37:3, 4 yebätä).

MÄ TÄDRE KÄRE JEHOVÁ KEN

19, 20. a) Jondron ruäre kwin akwa, ¿ño ni ñaka raba tuenmetre ja töi mike kä mikekä Jehovabätä? b) ¿Ni raba ja ngwen nire nire erere ne kwe ni tädre käre Jehová ken?

¹⁹ Kukwe keta kabrebätä nikwe ja tötiri aune kukwebätä nikwe ja tötikabare käne ye jökrä ni rabadre nuainne. Nita Jehová mike täte ye käi juto nibätä. Ni ja mräkäre nüne kä jutobiti aune kwin ngrabare ye jondron bäri ütiäte abokän niara raba bien nie. Sribita ngwian ganainkäre aune ngwian ye köböire dre ribeta jai ye tä nemen nikwe ye nüke gare nie. Kä ngwandre juto jabätä ye raba ni dimike bätä tecnología ye ütiäte krubäte sribikäre ye gare nie. Akwa kä ñaka debe näre te nikwe ja näkwitadre jondron yebätä aune kä diandrekä krubäte jai o ñaka rabadre ni mike sribi Ngöbökwe nuainne kwin angwane, jondron jökrä ye raba ni denkä mento Jehovabätä.

²⁰ Erametre Satana tö mä aune mä mräkätre ye tuai Jehová tuenmetre. Akwa mäkwe ñaka niara tuanmetre kukwe ye erere mike nemen bare (Prov. 22:3). Ye nuainkäre, mäkwe kröta Jehová ken aune mäkwe ñaka tuanmetre jire. Nitre kwati kirabe Ngöbö mikaka täte käkwe nuainbare ye erere nieta Bibliakwe. Enoc aune Noé käkwe ‘nänbare Ngöbö metre yebe’ (Gén. 5:22; 6:9). “Ngöbö tuin ñakare toa kwrere” Moisekwe nänbare jiebiti (Heb. 11:27, NGT). Aune Jesús ye dimikani Ngöbökwe, ñobätä ñan aune käre niarakwe kukwe kwin nuainbare Rün kä kwinbiti okwäkänti (Juan 8:29). Nitre ja ngwani metre Ngöböi ye erere mäkwe ja ngwan. Kukwe nieta Bibliakwe ne erere mäkwe mika täte: “Käre munkwe kä ngwian bäri nuäre jabtä. Käre munkwe blita Ngöböbe. Kukwe ño erere btä munkwe kuin nie Ngöböye” (1 Tes. 5:16-18). Ñaka Jehová tuanemetre kukwe madabätä.