Kukwe dianinkä gätä Nita Dirire aune Ja Ngwen Ño ye kräke
6-12 ENERO
KUKWE ÜTIÄTE BIBLIABÄTÄ | GÉNESIS 1, 2
“Jehovakwe ni aune jondron jökrä nire sribebare Kä tibienbätä”
it-1 571
Jondron sribebare
Köbö kena yete Ngöbökwe niebare: “Kä raba ngwen”, ye ngwane kä trä bukere namani nente mutate ta raba ruin nie, akwa ño köböire kä trä ye namani ye ñan nämäne gare metre. Ye jatani nemen träte bätärekä jatäri, mikata gare ni Biblia (inglere) tikaka J. W. Watts yekwe: “Aune bätärekä jatäri kä trä ye namani” (Gé 1:3, A Distinctive Translation of Genesis). Ngöbökwe kä trä aune kä drüne ye näkänintebe, aune kä trä ye kädekani kwe kä ngwen aune kä drüne kädekani kwe kä iko. Ye tä mike gare kä tibien ye nämäne dä nikwite ñänä bäre ta, kukwe ükaninte ño kräke ye ererebätä. Aisete hemisferios oriental aune occidental ye köböire kä trä ngwen nämäne aune kä nämäne iko (Gé 1:3, 4, JK).
Köbö Köböbu yete, Ngöbökwe ‘ño ñäkäninbiti jene jene ketebu’. Ñö namani kä tibienbiti aune mada abokän ükaninkrö ere mobe kä kwinbiti ye medenbätä kä namaninte tökare, ye kädekani Kä kwinta, akwa ño namaninkä kä kwinta ye ñaka namani muke aune jondron mada kä kwinbiti yekänti (Gé 1:6-8, JK; EXPANSIÓN mikadre ñärärä).
Köbö Köbömä yete Ngöbökwe ñö nämäne kä tibienbätä ye ükaninkrö jökrä die kri krubäte kwe yebiti ye köböire kä namani nöta abokän kädekani Dobo Ngöbökwe. Ye ngwane Ngöbökwe mikä, krimu aune kri ngwäre sribebare aune ye ñaka jatani nikwite jatäri o namani bare nierare. Jondron ketare ketare ye ererebätä “ngwä raba nemen bätä” (Gé 1:9-13, JK).
it-1 571 párr. 8, 9-572 párr. 1, 2
Jondron sribebare
Génesis 1:16 yete ñaka kukwe hebreo ba·ráʼ mikani, abokän “sribere” meden gärätä, ñakare aune kukwe hebreo ʽa·sáh mikani, abokän “dätebare” meden gärätä. Génesis 1:1 yete “kä kwinta” nieta ye ngätäite Ñänä, Sö, muke ye nämäne arato, aisete Köböbokä ye känenkri jondron ye sribebarera. “Köbö” yete Ngöbökwe jondron ye “dätebare” ne kwe rabadre kukwe mike nemen bäre kä tibienbätä aune kä namaninte tökare yete. Kukwe nieta: “Mikani kä käinbti kwe, ne abko trä ngitiadre kä temenbtä abkokäre” ye tä mike gare jondron ye namani tuin kä kwinbiti. Ne madakäre kä trä ye köböire “kä töre, kä ñüre, köbö kwatirekwatire, kä kwatirekwatire” ye rabadre gare, yebiti nitre kä tibienbätä raba ja jie ngwen kukwe jene jene känti (Gé 1:14, JK).
Köbö Köbörike yete, jondron nire sribebare kena. Jondron nire jene jene ye jatadre kratibe yekri nikwite jatäri ye erere Ngöbö ñaka ja töi mikani, ñakare aune jondron nire bätäkä ngwarbe sribebare Ngöbökwe ja die yebiti. Mikata gare ‘Ngöbökwe jändrän krikri krübäte btä jändrän kiakia tä nüne ñöte sribebare. Erere arato, nukwä sribebare kwe. Ye ererebätä getraba kabre’. Niarakwe jondron sribebare ye namani tuin kwin krubäte ie, yebätä niebare kwe ‘Mun ye getra kabre’. Kukwe ye erere namani bare ñobätä ñan aune Ngöbökwe sribebare ne kwe raba ngetre kabre ño ye ererebätä (Gé 1:20-23).
Köbö Ti yete, “jändrän krikri, kiakia [...] kä nebtä. Jändrän nüne känsenta btä jändrän ngibiadre gwi [Ngöbökwe sribebare]”. Jondron ye namani tuin kwin Ngöbö ie mada sribebare käne kwe ye erere arato (Gé 1:24, 25, JK).
Köbö ti aune mrä yete, Ngöbökwe jondron mada mrä sribebare, abokän bäri ütiäte jondron nire yebätä akwa ñaka bäri ütiäte angeletre ye kräke: ni nire, sribebare bäsi ja kwrere Ngöbökwe. Aisete Génesis 1:27 tä ne mike gare ni kä tibienbätä: “brare aune merire sribebare kwe” aune Génesis 2:7-9 yete Ngöbökwe ni brare sribebare dobro yebiti aune murie mikani insonte kwe mikakäre nüne kä bä nuäre aune mrö nämäne ere niara kräke yete. Ngöbö Jehová käkwe jondron mada sribebare jondron nämäne kä tibienbätä yebiti aune ni brare sribebarera kwe ye ngwane ni merire sribebare kwe Adán kröna dianinkä kwe yebiti (Gé 2:18-25). Meri sribebare kwe ye ngwäne ni nire sribebare täte kwe (Gé 5:1, 2).
Perla ükani känändre
Ja tötikata ye köböire dre namanina gare
Jondron jökrä aune Kä tibien yebiti kä kwäbera
Nitre ja tötikaka krikri kätä niere, Kä tibien yebiti kä niena 4,000 millón näre aune jondron namani yebiti kä niena 13,000 o 14,000 millón näre. Jondron jökrä sribebare yebiti kä kwäbe ye Biblia ñaka mike gare. Akwa Kä tibien yebiti kä braibe ye Biblia ñaka niere arato. Bersikulo kena Bibliabätä tä kukwe ne aibe niere: “Kena dekä Ngöbökwe kä käinta btä kä tementa dätebare” (Génesis 1:1, Jändrän Jökrä Namani Bare Ño Kena). Kukwe yebiti jondron jökrä aune Kä tibien yebiti kä kwäbera ye nitre ja tötikaka krikri raba mike gare kukwe känändretari metre kwetre ye köböire.
it-2 80
Jesukristo
Ñaka namani jondron sribekä ye kwrere. Akwa Monso kwe käkwe dimikani jondron sribere ye ñan aibätä namani ni jondron sribekä Rün kwe erere. Die nuäi ribe nämäne jondron sribekäre ye nämäne kite üai deme Ngöbökwe yekri (Gé 1:2; Sl 33:6). Aune Jehová ye köböire jondron keta kabre tä nire tua raba o ñakare ye tä mikani, aisete debe biandre niara ie ja nire yebätä (Sl 36:9). Niara ñaka namani jondron sribekä siba ñakare aune Jehová dimikani kwe ye köböire jondron jökrä ye sribebare Jehovakwe. Ngöbö käkwe jondron jökrä ye sribebare mikani gare Jesukwe, mikata gare Bibliabätä ye erere (Mt 19:4-6; CREACIÓN mikadre ñärärä).
13-19 ENERO
KUKWE ÜTIÄTE BIBLIABÄTÄ | GÉNESIS 3-5
“Kukwe ngwarbe niebare kena köböite kukwe tare jatani”
Jehová töita dre nuainbätä ye rabai bare metre
9 Kulebra yebiti Satanakwe Eva ngökani ne kwe ñaka Rün Jehová ye kukwei mikadre täte kwe (Génesis 3:1-5; Apocalipsis 12:9). Ngöbökwe ñaka Adán aune Eva tuanimetre “kri jökrä, [“jardín”, TNM]” yete kwete ye ngwane, Satanakwe Ngöbö bämikani käme. Ye abokän kukwe ne kwrere niebare kwe ni raba niere: “¿Ñobätä ñaka mun tuenmetre mun tö drei ye nuainne?”. Ye bitikäre kukwe ngwarbe ne niebare kwe Eva ie: “Mun ñan krütad[i]”. Biti Eva töi mikani kwe ñaka Ngöbö kukwei mike täte. Niebare kwe ie: “Munkwe kri ngwäkä se kwetadre angwane, mun rabadre töbtä kri [...], ie Ngöbö ñan tö”. Satana kukwe niebare Jehová rüere yebiti mikani gare kwe, Jehová ñaka tö namani Adán aune Eva tuai kri ngokwä ye kwete ñobätä ñan aune niaratre tuanemetre kwe kri ngokwä ye kwete angwane kukwe ütiäte rabadre gare ietre. Aune mrä mada, Satanakwe kukwe ngwarbe ne käbämikani Eva ie: “Dre kuin btä dre käme raba[i] gare jökrä munye [...] Ngöbö kwrere”.
w00 15/11 25, 26
Kukwe namani bare Adán aune Evabätä ye ja töi kräke nie
¿Eva käkwe ñaka ja mikadre ngite ye namani ribi kräke? Ñakare. Ni tädre yete ye bämike ja töite, Ngöbö aune Adán kukwe niebare ye kulebra käkwe kwitani jene. Ja ketamuko tare nikwe aune nita tö ngwen ie ye käkwe ni ngökadre niedre ni madakwe nie ngwane, ¿ja raba ruin ño nie? Evakwe töbikadre jene näre: rabadre rubun o ñaka kulebra ye kukwe nuadre jankunu kwe. Ne madakäre ¿kulebra ye abokän nire ne kwe rabadre ñäke kukwe metre Ngöbökwe aune muko kwe ye rüere? Kukwe ükaninte Ngöbökwe ne kwe nire rabadre ji dokwäte, ye Eva käkwe mikadre ütiäte jai aune kukwe diandre nuaindre kwe jai ye känenkri mikadre gare kwe käne Adán ie. Kukwe nieta Ngöbökwe ye erere mika ñaka gare ngwane, ni raba ja ngwen ye erere. Akwa, ni kukwe ngwarbe niekä yei Eva käkwe tö ngwani, tö namani ja gobrain akwle aune jondron kwin bätä käme ye rabadre gare ie ye ie tö namani. Nämäne töbike jankunu kukwe yebätä ngwane, bäri tö jatani ie. Töbikabare kwe ye erere ye ñaka kwin, kukwe ye diandrekä kwe ja töite o mikadre gare kwe Adán ie näre ñaka nuainbare kwe (1 Corintios 11:3; Santiago 1:14, 15).
Adá käkwe Eva kukwe nuani
Eva käkwe Adán töi mikani ja mike ngite arato. ¿Ñaka ja töi mikani kwin kwe ye ni raba niere ño? (Génesis 3:6, 17). Nire mikadre täte Adánkwe ye nämäni diandre jai ie. ¿Ni niara Sribekä aune jondron jökrä bätä muko kwe Eva bianka ie ye mikadre täte kwe? ¿Dre nuaindre kwe yebätä ja jie ngwamana kwe Jehovai? ¿O Evakwe dre nuainbare ye erere nuain kwe? Eva kri ngokwä kwetadre ngwane kukwe käbämikani ie ye ñaka raba nämäne bare metre ye nämäne gare Adán ie. Pablokwe kukwe tikani üai demebiti: “Adán ngökani ñakare angwane, merire kwe Eva abko namani ngökani tbikwe. Ye känti Evakwe ja mikani ngite Ngöbö rüere” (1 Timoteo 2:14). Ye medenbätä, Adán ja töi mikani aklwe ñaka Jehová mike täte. Niara tädre keteitibe muko kwe yebe ye bäri mikani utiäte kwe jai aune ñaka tö ngwani kwe Ngöbö die yei kukwe ye ükadretekäre.
¿Meri ütiäte Ngöbö kräke?
¿Ngöbökwe kukwe tare niebare meri rüere?
Ñakare. Jehová Ngöbö käkwe kukwe tare niebare “kulebra kira, kädekata Diablu bätä Satana” ye rüere (Apocalipsis 12:9, TNM; Génesis 3:14). Adankwe muko kwe mikai ngwarbe ja kisete niebare Jehová ye ngwane, Adán käkwe muko kwe ye ngwandre ja tare nike ye ñan ai käräbare kwe (Génesis 3:16). Ñakare aune kukwe tare rabai bare ja mikani ngite kwe ye köböite.
Niara kriemikani “mräkä[tre] ni kükü ben”
Adán aune Eva ja mikani ngite Ngöbö rüere ye bitikäre Ngöbökwe kukwe ñäkäbare kä tibien rüere ye köböite ñaka namanina nuäre nura nökakäre. Akwa köbö nükani ye ngwane, Ngöbökwe ja töi mikani kukwe ye üketeta. Lamec, Noé rün, käkwe mikani gare, ngobo kwe yekwe ni mikai kwäre kukwe ñäkäbare ni rüere yebätä. Noé kä ye abokän ni ni mikaka ja düke o “ni töi mikai jäme” meden gärätä. Kukwe käbämikani ye erere rabai bare aune rabai nuäre nura nökakäre Noé ie ye käi namani jutobätä. ¡Yebätä drekebe ngwarbe jatani nura nökö! (Génesis 3:17, 18; 5:28, 29; 9:20.)
it-1 717
Meri ñakare mobe ja ngibiakäre kätä ja tare nike
Monso däredre ye känenkri meri tä kite ja tare nike ye nierare. Meri kena Eva käkwe ja mikani ngite ye bitikäre, monso däredi kwe ye ngwane ja tare nikai kwe ye Ngöbökwe niebare ie. Ngöbökwe dre niebare ye mikadre täte kwe akräke kukwe kwin Ngöbökwe ye tädre käre kwe aune monso däredre kwe ye ngwane, kä tädre jutobätä ñobätä ñan aune “Jehovata kukwe kwin mike nemen bare ye köböire kukwe keta kabre tä nemen nikwe aune niara ñaka tä ni ngwen ja tare nike” (Pr 10:22). Akwa ni ngite ye köboite ni ngrabare ñaka tä kwin yebätä monsota därere meribätä ye ngwane tä ja tare nike. Aisete dre rabadre bare Ngöböta tuenmetre, ye ererebätä niebare kwe: “Ne aisete mtare mentokwäre ma jatadi ja ngibiare angwane, tikwe ma mikadi ja tare nikadi kri, köböire ngäbäkre däredi makwe” (Gé 3:16).
Perla ükani känändre
it-2 183 párr. 2
Lamec
Lamec käkwe poema tikani muko kwe kräke yebiti bämikani kwe nitre töi nämäne käme niara näire. Yete nieta “Lamec muko, ti kukwe nuin. Olo mike tita dre niere yei: Ni iti käkwe kukwe tare nunie tibätä yebätä tikwe murie kiti, jän monso bati käkwe ti miti yebätä. Caín ngie mikadre bä kükü ngwane Lamec ngie mikadre gre ketamä biti bä jätä biti bä kükü” (Gé 4:23, 24). Kukwe tikani Lameckwe yebiti mikani gare kwe ja ngie mikani kwe aune Caín käkwe ni iti murie ketani ye erere niarakwe ñaka nuainbare niebare kwe, ñobätä ñan aune ni ye käkwe metani aune nuainbare tare yebätä murie ketani kwe. Ye medenbätä, ni iti murie ketani kwe ja dokwäre ye ngie mika tö rabadre ngwane, niara ñaka mikadre ngite ye ribebare kwe poema yebiti.
it-1 359
Kukwe ngwarbe
‘Jehová kädekate jatani’ ñü kri ye känenkri, Enós näire, ñaka nuainbare kukwe kwin kräke, ñobätä ñan aune ye känenkri Abel nämänena Ngöbö kädekete (Gé 4:26; Heb 11:4). Ngöbö kädekaninte nieta yete ye abokän, Jehová kädekaninte kukwe käme kräke, kädekadrete ño ye erere ñaka nuainbare, aune ni mada kädekaninte niarabiti o jondron ngwarbe mikakäre ngöböre jai, nieta nitre ja tötikaka krikri yekwe erere ngwane, kukwe blo kräke Ngöbö kädekaninte ye nie raba (ENÓS mikadre ñärärä).
20-26 ENERO
KUKWE ÜTIÄTE BIBLIABÄTÄ | GÉNESIS 6-8
“Dre nuemna Noeye, erere nuenbare täte jökrä kwe”
Noé, Daniel aune Job tödekabare bätä Ngöbö mikani täte ye erere nikwe ja ngwandre
4 Kukwe ben ja tuani kwe. Noé ruai rün abokän kädeka nämene Enoc ye näire, nitre ñaka nämene Ngöbö mike täte. Niaratre “ñäkäbare taretare” Jehová rüere arato (Jud. 14, 15). Nitre nämene ja ngwen bäri käme. Ñodre, Noé näire “ni jökrä namani rüre krübäte jabe kwärikwäri”. Angeletre töi käme yekwe ja kwitani ni kä nebätä kwrere, ja mäkäninte kwetre meritre ben aune monsoi namani ye töi namani käme krubäte aune namanintre nitre nuainne tare (Gén. 6:2-4, 11, 12, Jondron Jökrä Namani Bare Ño Kena [JK]). Akwa Noé ñaka ja ngwani niaratre erere. Biblia tä niere, niara “namani ruentari tare [Jehová, TNM] Dänkin Ngöböye”, niara “aibe käkwe nünabare kuin metre” aune “nünabare kwe Ngöbökrä” (Gén. 6:8, 9, JK).
“Nünabare kwe Ngöbökrä”
Kä kwati krubäte te sribi ye nuainbare kwe, kä gre ketebu o gre ketebu biti kwäjätä näre. Kri namani netadre ie, kri oto ye namani jäkädre tibienta ie aune namani tikadrekä ie jukräre, krinkwata (tabla) aune jondron mada namani nuaindre ie. Ye bitikäre namani ketadre ie kwärikwäri jabätä. Arka ye sribedre ketamä jabiti kunkwäre, aune ñäkädrebiti bätä jukwe sribedre krati kwärikwäri. Arato bentana nämene mikadre kwinta arka ye kräbäre aune te ruäre ju dokwä namani sribedre mente kwin aune jondron namani mikadre arka ye kräbäre kwinta ne kwe ñö rabadre nen ngrabare (Génesis 6:14-16).
Jehovai juta kwe mika gare kwäre
7 Niaratre nämene arka sribere ye ngwane, Ngöbö töi ye rabai bare ño aune ñongwane Ñü Kri räkäin tibien, ye Noé aune mräkä kwe nämene ngwentari jai raba ruin nie. Kukwe rabai bare ño jatäri ye ñaka nämene gare ie, akwa namani arka ye sribere jankunu mikakäre nemen bare. Biblia tä niere: “Ngöbökwe dre dre nuemna Noeye, erere nuenbare täte jökrä kwe” (Gén. 6:22, JK). Kä rikadre ñöte ye köböi namanina köbö kükü aibe, köbö yete Noé aune mräkätre käkwe jondron nire juandre arkate, ye ngwane köbö medente metrere Ñü Kri räkäin tibien ye Jehovakwe mikani gare. Ye köböire, jondron jökrä namanina juto biare, “kä namani siento krä ti (600) Noeye [...] sö krobu angwane, köbö jätäbti köbö kükü”, köbö ye ngwane “dobo mkä ngitianinkä” (Gén. 7:1-5, 11, JK).
Perla ükani känändre
w04 1/1 29 párr. 7
Kukwe ütiäte dianinkä tärä Génesis (parte 1) yebätä
7:2 ¿Dre köböire jondron nire ye kwin o käme nämene gare? Jondron nire meden biandre Ngöbö ie ye mika nämäne ñärärä aune ñaka kweta raba o ñakare yebätä. Nü kri räkändre tibien ye känenkri jondron nire ye kweta ñaka nämäne. Kukwe biani nuaindre Moises ie ye ngwane, kena kukwe “kwin” aune “käme” nieta mrö kräke ye niebare, aune mikani krüte kukwe biani ye ñaka namanina ütiäte ye ngwane (Hechos 10:9-16; Efesios 2:15). Jondron nire meden bäri rabadre kwin biankäre Jehová ie ye nämäne gare Noé ie. Niara jatani arkate kä mrebiti ngwane, “namani jondron sribere Jehová ie aune jondron nire kwin kwin aune jondron nire kwitaka kwinta kwin kwin ye den kukwakäre Ngöbö ie jondron yebiti” (Génesis 8:20).
w04 1/1 29 párr. 8
Kukwe ütiäte dianinkä tärä Génesis (parte 1) yebätä
7:11 ¿Ñö kri näkäni kä jökräbiti tibien ye jatani medenkri? “Köbö” köböbukäre te jondron sribebare yete ‘kä ñäkanintebe’ abokän kädekata atmósfera, ye ngwane ñö nämene “käinta” mada abokän nämäne “tementa” (Génesis 1:6, 7). Ñö nämäne tementa ye nämänena kä tibienbätä. Aune ñö ngubue nämäne ükaninkrö erere krubäte kä kwinbiti ‘kä näkanintebe’ yebiti, abokän “jatani neen kri”. Ño ye näkäni kä tibienbätä Noé ye näire.
27 ENERO NEMEN 2 FEBRERO
KUKWE ÜTIÄTE BIBLIABÄTÄ | GÉNESIS 9-11
“‘Ni jökrä nämane kukwe kwatibebiti’ blite”
it-1 275
Babilonia Kri
Kukwe mikata gare Babilonia kira yebätä. Kä kiare Sinar yekänti juta Babilonia sribebare aune ju mente kwin Babel ye namani bare bäsi gwairebe (Gé 11:2-9). Ju mente kwin aune juta sribebare ye rabadre ütiäte Ngöbö käikitakakäre ye ñan aikäre sribe tö namani, ñakare aune nitre käikitadrekä jondron ye sribebätä yei tö namani. Ju keta kabre ye kwrere nämäne Babilonia kirabe aune kä ruäre Mesopotamia kwaninta ye tä mike gare, ju ye sribe nämäne metrere ñaka ja erebe akwa nuain nämäne ngöbö mikakäre täte ju mente kwin Babel ye erere. Templo o ju mente kwin sribe nämäne ye Jehovakwe ñaka tuainmetre nemen bare ye tä mike gare metre, sribe nämäne ngöbö ngwarbe mikakäre täte. Kukwe hebreorebiti juta kädekani Babel, ye abokän niaratre kukwei kwitani jene, aune sumerio (Ka-dingir-ra) aune acadio (Bab-ilu) ye abokän “jukwe Ngöbökwe”. Aisete nitre namani nüne käre juta yete yekwe kä kwitani, akwa juta kädekani mrä ye nämäne ngöbö ngwarbe mike gare arato.
it-2 204 párr. 6
Kukwei jene jene
Ngöbö tö namani dre ie ye mikani gare kwe Noé aune niara ngäbriänkätre kwe yei, akwa nitre namaninte nire ñü kri ye bitikäre ye käkwe ja töi mikani ñaka kukwe ye mike täte mikata gare tärä Génesis yete (Gé 9:1). Niaratre rikadre nüne kä jökräbiti tibien näre, ja töi mikani kwetre nüne keteitibe, tö namani nünain kä kiare Sinar (Mesopotamia) yete. Yekänti arato, ju mente kwin sribebare kwetre ngöbö ngwarbe mikakäre täte (Gé 11:2-4).
it-2 204 párr. 7
Kukwei jene jene
Nitre tö namani dre sribei ye Ngöbö dite krubäte käkwe ñaka tuainimetre nuainne, niaratre kukwei kwitani jene jene kwe, ye köböite ñaka sribi ye namani bare ietre aune nikanintre nüne kä jökräbiti tibien. Arato nitre törbadre dre dre nuain, tädre ja ükaninkrö keteitibe, kukwe kwatibebiti, jondron rabadre nüke gare drekebe ietre aune rabadre jondron bätäkä sribere kä braibe te ja die jeñe biti, aune ñaka Jehová diebiti yebätä niarakwe ñaka tuanimetre ye nuainne (Ec 7:29; Dt 32:5 mikadre ñärärä). Aisete, nitre nikani nüne kä jökräbiti tibien yebätä kukwe kwin namani bare, niaratre kukwei kwitani jene jene ye käkwe niaratre kriemikani ñobätä ñan aune kukwe keta kabre blo aune käme ye ñaka namani bare ietre (Gé 11:5-9; mikadre ñärärä Isa 8:9, 10). Kukwe tä nemen bare kä nengwane yebiti mikata gare nitre töi keta kabre aune tä kukwe käme nuainnebiti ye aibe mikadretari ñärärä ngwane, ñobätä Jehová ñaka juta Babel ye tuanimetre nemen bare ye tä nemen gare nie.
it-2 455
Juta
Ja kukwe ñaka namani nüke gare ietre yebätä, niaratre kukwei jene jene ye ererebätä namanintre nüne, ja ngwen, jondron jene jene sribere aune kukwe meden mikadre täte kwetre ye erere nikanintre nuainne (Le 18:3). Ñaka namanina Ngöbö ken yebätä namanintre nüne medente yekänti niaratre jondron üai bätäkä sribebare ngöböre jai mikakäre täte (Dt 12:30; 2Re 17:29, 33).
Perla ükani känändre
it-1 397 párr. 7
Cam
Canaán nämäne siba yete aune rün kwe Cam ñaka mäträbarebätä raba ruin nie. O Cam töi ñaka nämäne kwin ye erere arato ngobo Canaán nämäne ja ngwen, aune ngäbriänkätre jatäri yekwe ja ngwandre käme arato, ye Ngöbö köböire Noé käkwe mikani gare ye nie raba arato. Nitre Israelita semita käkwe nitre Cananeo ganainbare ye ngwane, kukwe tare ñäkäbare ye ruäre namani bare, nitre ruäre abokän ñaka ganinte (ñodre, gabaonitas [Jos 9]) mikani klabore nitre Israelitakwe. Siklo nikani ruäre ta ye bitikäre, Canaán, Cam ngobo, ye ngäbriänkätre namani juta bäri dite jaféticas Medo-Persia, Grecia aune Roma kisete ngwane ñäkäbare tare ye namaninta bare.
it-2 481
Nemrod
Kenanbe yete, Nemrod käkwe gobranbare juta Babel, Erec, Akkad aune Calné yete, jökrä ye nämäne kä Sinar yekänti (Gé 10:10). Aisete Babel aune ju mente kwin sribe nämäne ye niarakwe nuain mananbare ni raba niere. Ye erere arato nitre judío kirabe nämäne töbike. Josefo käkwe tikabare: “[Nebrodes (Nemrod)] jatani bätärekä bätärekä nitre mike klabore jai, nitre ñaka rabadre Ngöbö jürä ngwen jabätä yekäre nitre töi mikani kwe tö ngwen ja di kwetre ie. Ngöbökwe ja töi mikadreta nitre kä tibienbätä murie kete ñöbiti ngwane, niarakwe ju mobe kwin sribemana ne kwe ñö ñaka rabadre jire chi känti aune mräkätre kirabe kwe ye ganinte Ngöbökwe yebätä niarakwe ja ngie mikai niebare kwe. Kukwe niebare Nebrodes [Nemrod] yekwe ye namani tuin debe nitre jökrä yei aune nire nämäne Ngöbö jürä ngwen jabätä ye abokän ñaka nämäne ja ngwen dite niaratre kräke. Aune ju mente kwin ye sribebare kwetre jötrö ngwarbe” (Antigüedades Judías, libro I, cap. IV, secs. 2, 3).