Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • nwt Mataio 1:1-28:20
  • Mataio

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Mataio
  • Nega Matamata Trensleisen Ena Buka Helaga
Nega Matamata Trensleisen Ena Buka Helaga
Mataio

MATAIO IA GWAURAIA SIVARAINA

1 Inai buka be Iesu Keriso* ena mauri ia sivarailaia.* Ia be Davida ena natuna+ bona Aberahamo ena natuna:+

 2 Aberahamo be Isako ena tamana;+

Isako be Iakobo ena tamana;+

Iakobo be Iuda bona ena tadikaka edia tamana;+

 3 Iuda be Perese bona Sera edia tamana,+ bona edia sinana be Tamara;

Perese be Hesarona ena tamana;+

Hesarona be Rama ena tamana;+

 4 Rama be Aminadaba ena tamana;

Aminadaba be Nasona ena tamana;+

Nasona be Salamona ena tamana;

 5 Salamona be Boasi ena tamana bona Boasi ena sinana be Rahaba;+

Boasi be Obeda ena tamana bona Obeda ena sinana be Ruta;+

Obeda be Iese ena tamana;+

 6 Iese be King Davida ena tamana.+

Davida be Solomona ena tamana+ bona Solomona ena sinana be Uria ena adavana;

 7 Solomona be Rehoboama ena tamana;+

Rehoboama be Abaisa ena tamana;

Abaisa be Asa ena tamana;+

 8 Asa be Iehosapata ena tamana;+

Iehosapata be Iehorama ena tamana;+

Iehorama be Usaia ena tamana;

 9 Usaia be Iotama ena tamana;+

Iotama be Ahasa ena tamana;+

Ahasa be Hesekaia ena tamana;+

10 Hesekaia be Manase ena tamana;+

Manase be Amona ena tamana;+

Amona be Iosaia ena tamana;+

11 Iosaia+ be Iehoiakini bona ena tadikaka edia tamana.+ Unai nega ai, Iuda taudia be Babulonia dekenai idia abia lao.+

12 Babulonia dekenai idia abia lao murinai, Iehoiakini ena natuna Sealetiele ia vara;

Sealetiele be Serubabele ena tamana;+

13 Serubabele be Abiuda ena tamana;

Abiuda be Eliakimi ena tamana;

Eliakimi be Asora ena tamana;

14 Asora be Sadoka ena tamana;

Sadoka be Akimi ena tamana;

Akimi be Eliuda ena tamana;

15 Eliuda be Eleasara ena tamana;

Eleasara be Matana ena tamana;

Matana be Iakobo ena tamana;

16 Iakobo be Iosepa ena tamana. Iosepa be Maria ena adavana, bona Maria amo Iesu, idia gwauraia Keriso unai, ia vara.+

17 Aberahamo ena nega amo ema bona Davida ena nega ai, uru ibounai be 14. Davida ena nega amo ema bona Iuda taudia be Babulonia dekenai idia abia lao negana ai, uru ibounai be 14. Iuda taudia be Babulonia dekenai idia abia lao negana amo ema bona Keriso ena nega ai, uru ibounai be 14.

18 To Iesu Keriso be inai dala ai ia vara. Iena sinana Maria be Iosepa ena maoheni. Idia do headava lasi neganai, Maria be lauma helaga* ena siahu amo ia rogorogo.+ 19 To, iena adavana Iosepa be kara maoromaoro tauna bona ia ura lasi taunimanima vairanai Maria ia hahemaraia, unai dainai ia ura hunia dalanai Maria ida ia divos.+ 20 To unai ibounai ia lalohadailaia murinai ia mahuta. Bena Iehova* ena aneru ta be nihi dekenai ia hedinarai, ia gwau: “Iosepa, Davida ena natuna e, oi laloa momo lasi, Maria emu adavana be emu ruma dekenai oi abia lao, badina ia be lauma helaga ena siahu amo ia rogorogo.+ 21 Ia be natuna mero ta do ia havaraia, bona iena ladana do oi hatoa Iesu,*+ badina ia ese ena taunimanima be edia kara dika amo do ia hamauria.”+ 22 Unai ibounai idia vara, Iehova* ese ena peroveta tauna amo ia gwauraia herevana ia guguru totona, ia gwau: 23 “Kamonai! Rami-hebou kekenina be do ia rogorogo bona natuna mero ta do ia havaraia, bona iena ladana do idia hatoa Emanuela,”+ anina be “Dirava be Ita ida Ia Noho.”+

24 Vadaeni Iosepa ia noga bona Iehova* ena aneru ese ia hamaoroa hegeregerena ia karaia, bona ena adavana be ena ruma dekenai ia abia lao. 25 To ia be Maria danu ia mahuta hebou lasi ela bona natuna mero ia vara,+ bona ena ladana ia hatoa Iesu.+

2 Iesu be Betelehema,+ Iudea ai ia vara murinai, hisiu stadilaia taudia* be Ist kahana amo Ierusalema dekenai idia mai. Unai be King Heroda* ena lohia negana ai.+ 2 Bona idia henanadai: “Iuda taudia edia king ai do ia lao natuna be edeseni?+ Badina Ist kahanai ai noho neganai iena hisiu ai itaia, bona ai mai ia dekenai hemataurai* ai hahedinaraia totona.” 3 King Heroda be unai ia kamonai neganai, ia lalohekwarahi bada bona Ierusalema taudia ibounai danu. 4 Bena ia ese Iuda taudia edia dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia ibounai ia haboua, bona Keriso* ena vara gabuna totona ia henanadai. 5 Idia hamaoroa: “Betelehema,+ Iudea dekenai. Badina peroveta tauna be inai bamona ia torea: 6 ‘Bona oi, Iuda tanona ai oi noho Betelehema e, Iuda ena gavana taudia huanai oi be siti maragina ta sibona lasi, badina oi amo lohia tauna ta do ia mai bona ia ese egu taunimanima Israela do ia hakaua.’”+

7 Bena Heroda be hunia dalanai hisiu stadilaia taudia ia boiria bona hisiu ia hedinarai negana ia tahua namonamo. 8 Betelehema dekenai idia ia siaia neganai, ia gwau: “Umui lao bona unai natuna maragina umui tahua namonamo. Ia umui davaria neganai, lau do umui hadibaia, unai amo lau danu do lau lao ia dekenai hemataurai lau hahedinaraia.” 9 King ena hereva idia kamonai murinai, idia lao, bona guna Ist kahanai idia noho neganai idia itaia hisiu+ be idia vairanai ia lao, ela bona natuna maragi ia noho gabuna ataiai ia doko. 10 Unai hisiu idia itaia neganai, idia moale bada herea. 11 Bena ruma dekenai idia vareai neganai, natuna maragi be ena sinana Maria ida idia itaia, ia dekenai idia tui diho bona hemataurai idia hahedinaraia. Bona golo, frenkinsens,* bona muro* be harihari gaudia bamona ia dekenai idia henia. 12 To Dirava ese nihi amo idia ia hadibaia+ Heroda dekenai do idia giroa lou lasi, unai dainai dala idauna amo edia tano dekenai idia giroa lou.

13 Idia giroa lou murinai, Iehova* ena aneru be nihi ta amo Iosepa dekenai ia hedinarai,+ ia gwau: “Oi toreisi, natuna maragina bona ena sinana oi abia bona Aigupito dekenai oi heau lao. Bona unuseniai do oi noho ela bona oi lau hamaoroa unai gabu do oi rakatania, badina Heroda ia ura natuna maragina ia tahua ia hamasea totona.” 14 Vadaeni unai hanuaboi ai Iosepa ia toreisi, natuna maragina bona ena sinana ia abia bona Aigupito dekenai ia lao. 15 Unuseni ia noho ela bona Heroda ia mase. Unai amo Iehova* ese ena peroveta tauna amo ia gwauraia herevana ia guguru, ia gwau: “Egu natuna mero be Aigupito amo lau boiria mai.”+

16 Heroda ia laloparara hisiu stadilaia taudia ese idia koia neganai, ia badu dikadika. Bena Betelehema bona ena badina hanuadia dekenai taunimanima haida ia siaia lao memero maragidia ibounai idia alaia totona. Edia mauri lagani be rua amo ia diho, unai be guna hisiu stadilaia taudia ese idia hadibaia hegeregerena.+ 17 Unai amo Ieremia ia perovetalaia herevana ia guguru, ia gwau: 18 “Rama dekenai gado ta idia kamonai, ia taitai mai boiboi bada ida. Rahela+ be ena natudia totona ia taitai noho, bona ia ura lasi ta ese ena lalona ia hanamoa, badina ena natudia be idia boio vadaeni.”+

19 Heroda ia mase neganai, Aigupito ai Iehova* ena aneru be nihi ta amo Iosepa dekenai ia hedinarai,+ 20 bona ia gwau: “Oi toreisi, natuna maragina bona ena sinana oi abia bona Israela tanona dekenai oi lao, badina natuna maragina idia ura alaia* taudia be idia mase vadaeni.” 21 Vadaeni ia toreisi, natuna maragina bona ena sinana ia abia bona Israela tanona dekenai ia lao. 22 To Iosepa ia kamonai, Akelao ese ena tamana Heroda ena gabu ia abia bona Iudea ia lohiaia neganai, ia gari. Ma danu, Dirava ese nihi ta amo ia hadibaia unuseni do ia lao lasi dainai,+ Galilea dekenai ia lao.+ 23 Bona siti ta ladana Nasareta dekenai ia noho,+ unai amo peroveta taudia edia hereva ia guguru, idia gwau: “Ia do idia gwauraia Nasareta Tauna.”*+

3 Unai nega ai, Ioane+ Bapatiso be Iudea ena taunimanima momo lasi gabuna ai ia haroro,+ 2 ia gwau: “Umui helalo-kerehai, badina guba Basileia be ia kahirakahira vadaeni.”+ 3 Peroveta tauna Isaia ese Ioane ia herevalaia,+ ia gwau: “Tau ta be taunimanima momo lasi gabuna ai ia boiboi noho: ‘Iehova* ena dala umui hegaegaelaia! Iena dala umui hamaoromaoroa.’”+ 4 Ioane ena dabua be kamelo ena huina bona ena gabana ai leda beleta ia kwatua.+ Iena aniani be kwadi bona hani.+ 5 Bona Ierusalema, Iudea bona Ioridane ena gabu ibounai dekenai idia noho taudia be ia dekenai idia lao,+ 6 bona Ioridane Sinavai ai idia ia bapatisoa,*+ bona edia kara dika idia gwauraia hedinarai.

7 Ia itaia Farisea bona Sadukea taudia*+ momo be bapatiso gabuna dekenai idia mai neganai, idia dekenai ia gwau: “Umui gaigai ena natudia e,+ daika ia gwau umui be Dirava ena badu, do ia mai gauna amo do umui heau mauri?+ 8 Unai dainai, emui helalo-kerehai toana be emui kara amo umui hahedinaraia.* 9 Namo lasi umui sibona dekenai umui gwau, ‘Aberahamo be emai tamana.’+ Badina umui lau hamaoroa, Dirava be inai nadi amo Aberahamo totona natudia ia havaraia diba. 10 Ira be au edia badina dekenai ia noho vadaeni. Unai dainai huahua namona idia havaraia lasi au ibounai be do idia utua bona lahi lalonai do idia negea.+ 11 Umui helalo-kerehai dainai, lau ese ranu amo umui lau bapatisoa,+ to lau murinai ia mai noho tauna ese egu siahu ia hereaia, bona lau hegeregere lasi ena sandolo lau kokia totona.+ Ia ese lauma helaga bona lahi amo umui do ia bapatisoa.+ 12 Iena imana ai witi momoru negea savolo ia dogoatao bona iena witi moia gabuna do ia hagoevaia namonamo. Bona aniani haboua rumana dekenai ena witi do ia haboua, to momoru be ia bodo diba lasi lahina dekenai do ia gabua.”+

13 Bena Iesu be Galilea amo Ioridane dekenai ia mai, Ioane ese ia bapatisoa totona.+ 14 To Ioane ese ia koua toho, ia gwau: “Oi ese lau oi bapatisoa be namo, to dahaka dainai lau dekenai oi mai?” 15 Iesu ia haere: “Lau oi koua lasi, badina unai dala amo Dirava ena ura karadia ibounai ita karaia diba.” Bena Ioane ese ia koua lou lasi. 16 Iesu ia bapatiso bena maoromaoro ranu amo ia daekau neganai, guba ia kehoa,+ bona Ioane ese Dirava ena lauma ia itaia, pune ta bamona Iesu latanai ia diho.+ 17 Bona gado ta be guba amo ia mai,+ ia gwau: “Inai be egu Natuna,+ egu lalokau, ia lau lalonamo henia.”+

4 Taunimanima momo lasi gabuna ai Dirava ena lauma helaga ese Iesu ia hakaua, bona unuseniai Diabolo ese ia dibagania.+ 2 Dina 40 bona hanuaboi 40 ia aniani lasi* murinai, ia hitolo bada herea. 3 Bena Diabolo+ ia mai bona ia gwau: “Bema oi be Dirava ena natuna, inai nadi oi hamaoroa paraoa ai do idia lao.” 4 To Iesu ia haere: “Toretore Helagadia ia gwau: ‘Taunimanima be paraoa sibona amo idia mauri lasi, to Iehova* ena uduna amo idia mai hereva ibounai amo idia mauri.’”+

5 Bena Diabolo ese siti helagana dekenai Iesu ia abia lao,+ bona dubu helaga ena magu* latanai ia haginia,+ 6 bona ia dekenai ia gwau: “Bema oi be Dirava ena natuna, oi roho diho, badina Toretore Helagadia ia gwau: ‘Ia ese oi totona ena aneru do ia oda henidia,’ bona ‘idia ese edia imana amo oi do idia huaia, unai amo emu aena be nadi ta do ia botaia lasi.’”+ 7 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Toretore Helagadia be ma ia gwau: ‘Namo lasi Iehova* oiemu Dirava oi tohoa.’”+

8 Bena Diabolo ese ororo badana ta ataiai ia hakaua lao, bona ia dekenai tanobada ena basileia ibounai bona edia hairai ia hahedinaraia.+ 9 Bona ia dekenai ia gwau: “Inai gaudia ibounai be oi do lau henia, bema oi tui diho bona nega tamona sibona lau oi tomadiho henia.” 10 Bena Iesu be ia dekenai ia gwau: “Satani, oi siri! Badina Toretore Helagadia ia gwau: ‘Iehova* oiemu Dirava oi tomadiho henia be namo,+ bona ia sibona do oi hesiai henia.’”+ 11 Bena Diabolo ese ia rakatania,+ bona aneru idia mai bona Iesu idia hesiai henia.+

12 Vadaeni Iesu ia kamonai Ioane idia dogoatao neganai,+ Galilea dekenai ia lao.+ 13 Danu, Nasareta ia rakatania murinai, Sebuluno bona Napatali ena distrik dekenai ia lao, bona Kaperanauma ena gohu* badinai ia noho.+ 14 Unai amo peroveta tauna Isaia ese ia gwauraia herevana ia guguru, ia gwau: 15 “Sebuluno tano bona Napatali tano e, oi be davara* ia lao henia dalanai oi noho, Ioridane kahanai, unai be idau bese taudia idia noho Galilea hanuadia! 16 Dibura dekenai idia noho taudia ese diari badana ta idia itaia, bona mase ia mailaia dibura ese ia koua tanona dekenai idia helai taudia latanai diari ia hedinarai.”+ 17 Unai nega amo, Iesu ia haroro matamaia, ia gwau: “Umui helalo-kerehai, badina guba Basileia be ia kahirakahira vadaeni.”+

18 Galilea Gohuna badinai ia raka noho lalonai, tadikaka rua ia itaia. Simona, idia gwauraia Petero,+ bona ena tadikaka Andrea. Idia be gohu lalonai reke idia negea, badina idia be haoda taudia.+ 19 Bena idia dekenai ia gwau: “Lau murinai umui mai, bona umui be taunimanima haoda henia taudia ai do lau halaoa.”+ 20 Maoromaoro edia reke idia rakatania, bena ia murinai idia raka.+ 21 Unuseni amo ia raka lao lalonai, ma tadikaka rua Iamesi bona Ioane ia itaia.+ Idia be edia tamana Sebedeo danu bouti lalonai edia reke idia hanamoa noho, bena idia ia boiria.+ 22 Maoromaoro bouti bona edia tamana idia rakatania bena iena murinai idia raka.

23 Bena Galilea ena gabu ibounai dekenai ia lao,+ bona edia sinagoga* lalonai taunimanima ia hadibaia,+ Basileia ena sivarai namona ia harorolaia bona taunimanima edia gorere idauidau ia hanamoa.+ 24 Bona iena sivarai be Suria ena gabu ibounai dekenai idia kamonai, bena gorere dainai idia hisihisi bada taudia,+ demoni ese ia biagua taudia,+ epilepsi gorere+ bona paralais taudia ibounai be ia dekenai idia abia lao bona ia hanamodia. 25 Vadaeni Galilea, Dekapoli,* Ierusalema, Iudea bona Ioridane ena kahana ma ta amo, hutuma bada be iena murinai idia raka.

5 Iesu ese hutuma ia itaia neganai, ororo dekenai ia daekau bona ia helai murinai, ena hahediba taudia be ia dekenai idia mai. 2 Bena idia ia hadibaia matamaia, ia gwau:

3 “Dirava dibaia totona idia hitolo taudia be idia moale,+ badina guba Basileia be idia edia.

4 “Idia taitai taudia be idia moale, badina ma haida* ese do idia hagoadadia.+

5 “Manau taudia be idia moale,+ badina idia ese tanobada do idia abia.+

6 “Kara maoromaoro totona idia hitolo bona ranu mase taudia be idia moale,+ badina Dirava ese edia ura gaudia ibounai do ia henia.+

7 “Hebogahisi taudia be idia moale,+ badina ma haida* ese do idia hebogahisi henidia.

8 “Kudouna idia goeva taudia be idia moale,+ badina idia ese Dirava do idia itaia.

9 “Maino idia karaia taudia be idia moale,+ badina ma haida ese do idia gwauraia Dirava ena natudia.

10 “Kara maoromaoro dainai dagedage idia davaria taudia be idia moale,+ badina guba Basileia be idia edia.

11 “Lau dainai taunimanima ese umui idia gwauraia dika,+ idia dagedage henia+ bona hereva koikoi idauidau idia gwauraia neganai, umui moale.+ 12 Umui moale bada herea+ badina emui davana+ guba dekenai be bada. Badina guna peroveta taudia danu be unai bamona idia dagedage henidia.+

13 “Umui be tanobada ena damena,+ to bema damena ena mamina ia ore, dahaka ese ena mamina do ia havaraia lou? Ia be anina lasi dainai murimuri dekenai do umui negea+ bona taunimanima ese do idia moia.

14 “Umui be tanobada ena diari.+ Ororo ai ia noho siti be ia hunia lasi. 15 Taunimanima ese lamepa idia gabua neganai, bosea ta amo idia koua lasi, to lamepa atoa gauna dekenai idia atoa, bona ruma taudia ibounai dekenai diari ia henia.+ 16 Unai hegeregerena, taunimanima vairanai emui diari umui hahedinaraia,+ vadaeni emui kara namodia do idia itaia+ bona emui Tamana guba ai ia noho do idia hanamoa.+

17 “Namo lasi umui laloa Taravatu* bona Peroveta Taudia edia hereva* hadikaia totona lau mai. Lau mai edia hereva hadikaia totona lasi, to hagugurua totona.+ 18 Umui lau hamaoroa momokani, guba bona tanobada idia boio diba, to Taravatu ena leta ta eiava ena kahana maragina ta be do ia boio lasi ela bona edia hereva ibounai idia guguru.+ 19 Unai dainai bema tau ta ese unai taravatu maragina ta ia utua bona taunimanima ia hadibaia unai bamona do idia karaia, unai tauna be do ia hegeregere lasi guba Basileia lalonai ia vareai totona.* To unai taravatu ia badinaia bona ia hadibaia tauna be do ia hegeregere guba Basileia lalonai ia vareai totona.* 20 Umui lau hamaoroa, bema emui kara maoromaoro ese Farisea bona taravatu hadibaia taudia edia kara maoromaoro ia hereaia lasi,+ guba Basileia lalonai do umui vareai lasi.+

21 “Umui kamonai vadaeni emui sene taudia dekenai idia gwau: ‘Namo lasi umui ala-ala,+ to ia ala-ala tauna be kota dekenai do idia abia lao.’+ 22 To umui lau hamaoroa, iena tadikaka ia badu henia noho tauna+ be kota dekenai do idia abia lao. Bona iena tadikaka ia gwauraia dika tauna be Kota Badana* dekenai do idia abia lao. To bema ia dekenai ia gwau, ‘Oi be anina lasi kavakava tauna!’ Ia be Gehena* ena lahi dekenai do ia lao.+

23 “Bema emu harihari gauna be boubou patana dekenai oi abia lao+ bona unuseniai oi laloatao emu tadikaka be oi dekenai ia lalohisihisi, 24 namona be emu harihari gauna be boubou patana vairanai oi rakatania bona oi lao. Emu tadikaka ida maino oi karaia guna, bena oi giroa lou bona emu harihari gauna oi bouboulaia.+

25 “Kota gabuna dekenai umui lao noho lalonai, oi ia samania tauna ida emu hekwakwanai oi hamaoromaoroa haraga. Bema lasi, oi ia samania tauna ese diadi tauna dekenai oi do ia henia, bena diadi tauna ese kota ena ofesa tauna dekenai oi do ia henia bona dibura rumana dekenai oi do ia atoa.+ 26 Oi lau hamaoroa momokani, unai gabu do oi rakatania lasi ela bona oiemu koini maragina* orena oi henia.

27 “Guna umui kamonai vadaeni idia gwau: ‘Namo lasi umui heudahanai.’+ 28 To umui lau hamaoroa, bema tau ta be hahine ta ia raraia+ ela bona ia ura henia dikadika, unai tauna be iena kudouna ai unai hahine ida ia heudahanai vadaeni.+ 29 Bema emu matana idibana be oi ia hahekwakwanaia noho, oi kokia bona negea.+ Badina emu tauanina ena kahana ta oi haboioa be namo, to emu tauanina ibounai be Gehena* dekenai idia negea be dika.+ 30 Danu, bema emu imana idibana be oi ia hahekwakwanaia noho, oi utua bona negea.+ Badina emu tauanina ena kahana ta oi haboioa be namo, to emu tauanina ibounai be Gehena* dekenai idia negea be dika.+

31 “Danu, guna umui kamonai vadaeni idia gwau: ‘Iena hahine ia divos tauna be ena hahine dekenai divos pepana do ia henia.’+ 32 To umui lau hamaoroa, bema hahine be matabodaga karana* ta ia karaia lasi, to ena tau ese ia divosia, reana unai ese dala ia kehoa hahine ia heudahanai totona. Bona unai divos hahinena ia adavaia tauna danu be ia heudahanai.+

33 “Danu, umui kamonai vadaeni emui sene taudia dekenai idia gwau: ‘Namo lasi oi gwauhamata kava,+ to Iehova* dekenai emu gwauhamata oi hamomokania be namo.’+ 34 To umui lau hamaoroa: Guba ena ladanai oi gwauhamata lasi,+ badina guba be Dirava ena terona, 35 eiava tanobada ena ladanai oi gwauhamata lasi, badina ia be Dirava ena aena atoa gauna,+ eiava Ierusalema ena ladanai oi gwauhamata lasi, badina unai be King badana ena siti.+ 36 Eiava emu kwarana latanai oi gwauhamata lasi, badina oi ese huina ta oi hakurokuroa eiava hakoremaia diba lasi. 37 Namona be emui ‘Oibe’ be oibe bona emui ‘Lasi’ be lasi,+ to bema hereva ma haida umui gwauraia, unai be Satani* amo ia mai.+

38 “Guna umui kamonai vadaeni idia gwau: ‘Matana ena davana be matana bona isena ena davana be isena.’+ 39 To umui lau hamaoroa: Kara dika tauna umui heai henia lasi. Bema ta ese emu medena idibana ia pataia, laurina danu oi henia.+ 40 Bema tau ta be kota dekenai oi ia abia lao badina ia ura emu lalona dabuana ia abia, namona be emu ataiai dabuana oi henia danu.+ 41 Bona bema siahu tauna ta ese oi ia doria ia ida kilomita ta do oi lao, ia ida kilomita* rua do oi lao. 42 Ia noinoi tauna dekenai ia noia gauna oi henia, bona oi amo ia ura abitorehai* tauna oi dadaraia lasi.+

43 “Guna umui kamonai vadaeni idia gwau: ‘Namona be emu dekena tauna oi lalokau henia+ bona emu inai tauna oi inai henia.’ 44 To umui lau hamaoroa: Emui inai taudia do umui lalokau henia noho+ bona umui idia dagedage henia taudia totona do umui guriguri noho,+ 45 unai amo emui Tamana guba ai ia noho ena natudia ai do umui lao,+ badina ia ese kara dika taudia bona kara namo taudia latanai dina ena diari ia henia. Bona kara maoromaoro taudia bona kara maoromaoro lasi taudia latanai medu ia siaia diho.+ 46 Badina bema umui idia lalokau henia taudia sibona umui lalokau henia, ena namo be dahaka?+ Takisi gogoa taudia danu be unai bamona idia karaia, ani? 47 Bona bema emui tadikaka sibona umui hanamodia, emui kara ese ma haida edia kara ia hereaia, a? Bese idauidau taudia danu be unai bamona idia karaia, ani? 48 Emui guba Tamana ia goevadae hegeregerena, umui danu umui goevadae* be namo.+

6 “Umui naria namonamo, namo lasi taunimanima vairanai umui kara maoromaoro,+ idia ese idia itaia totona. Badina bema unai bamona umui karaia, emui guba Tamana ese umui do ia hanamoa lasi. 2 Unai dainai harihari gaudia umui henia neganai, namo lasi kibi umui hiriria guna, koikoi taudia ese sinagoga lalonai bona dala dekenai idia karaia bamona, unai amo taunimanima ese do idia hanamodia. Umui lau hamaoroa momokani, idia be edia ahuna idia abia vadaeni. 3 To oi, harihari gaudia oi henia neganai, namo lasi emu imana laurina be emu imana idibana ese ia karaia gauna ia diba, 4 unai amo emu harihari gaudia be hunia dalanai oi henia. Bena emu Tamana, hunia dekenai oi ia itaia tauna ese emu davana do ia henia.+

5 “Danu umui guriguri neganai, koikoi taudia bamona umui karaia lasi,+ badina idia be sinagoga lalonai bona dala badana ena kona dekenai idia gini bona idia guriguri, taunimanima ese idia itaia totona.+ Umui lau hamaoroa momokani, edia ahuna idia abia vadaeni. 6 To oi guriguri neganai, daiutu lalonai oi vareai bona iduara oi koua murinai, emu guba Tamana oi guriguri henia.+ Bena hunia ai oi ia itaia Diravana ese oi do ia hanamoa. 7 Oi guriguri neganai, gau tamona oi gwauraia loulou lasi, tanobada taudia idia karaia bamona. Badina idia laloa hereva momo idia gwauraia dainai, Dirava ese edia guriguri do ia kamonai. 8 Unai dainai idia bamona umui karaia lasi, badina emui Tamana umui do noia lasi neganai, ia be emui dabu gaudia ia diba vadaeni.+

9 “Vadaeni inai bamona do umui guriguri:+

“‘Aiemai Tamana guba dekenai oi noho, namona be ibounai ese emu ladana idia hahelagaia.*+ 10 Oiemu Basileia+ ia mai be namo. Emu ura gauna+ tanobada dekenai ia vara be namo, guba dekenai ia vara bamona.+ 11 Mani ai dekenai hari dina ena aniani* oi henia.+ 12 Bona mani emai kara dika* oi gwauatao, ai dekenai idia kara dika taudia edia dika ai gwauatao hegeregerena.+ 13 Bona ai oi durua hedibagani lalonai do ai moru lasi,*+ to Satani* amo ai oi hamauria.’+

14 “Badina bema taunimanima edia kara dika umui gwauatao, emui guba Tamana ese emui kara dika danu do ia gwauatao,+ 15 to bema taunimanima edia kara dika umui gwauatao lasi, emui guba Tamana ese emui kara dika danu do ia gwauatao lasi.+

16 “Umui aniani lasi* neganai,+ koikoi taudia bamona lalohisihisi toana umui hahedinaraia lasi, badina idia be edia vairana idia hagoevaia lasi unai amo taunimanima do idia itaia idia be aniani lasi taravatu idia badinaia.+ Umui lau hamaoroa momokani, edia ahuna idia abia vadaeni. 17 To oi, oi aniani lasi neganai, emu vairana oi huria bona emu huina dekenai dehoro oi dahua, 18 vadaeni taunimanima do idia itaia lasi oi be aniani lasi taravatu oi badinaia, to emu Tamana sibona ese hunia amo oi do ia itaia. Bena emu Tamana, hunia amo oi ia itaia tauna ese oi dekenai davana do ia henia.

19 “Tanobada dekenai umui sibona totona dava bada kohu haboua karana umui hadokoa,+ badina unuseniai manumanu bona raraka ese do idia hadikaia bona henaohenao taudia ese do idia henaoa. 20 To guba dekenai umui sibona totona dava bada kohu do umui haboua,+ unuseniai manumanu bona raraka ese do idia hadikaia lasi,+ bona henaohenao taudia ese do idia henaoa lasi. 21 Badina emu dava bada kohu ia noho gabunai, emu kudouna danu be unuseniai.

22 “Tauanina ena lamepa be matana.+ Bema emu matana be gau tamona sibona ia raraia, emu tauanina ibounai be do ia diari.* 23 To bema emu matana ese ma haida edia gau ia ura henia,*+ emu tauanina ibounai be do ia dibura. Oibe, bema oi lalonai ia noho diari be ia dibura momokani, unai dibura be do ia bada herea!

24 “Tau ta be biaguna rua edia hesiai gaukara ia karaia diba lasi, badina ia ese ta do ia inai henia bona ta do ia ura henia,+ eiava ta do ia badinaia bona ta do ia dadaraia. Dirava bona Taga be nega tamona umui hesiai henia diba lasi.+

25 “Unai dainai umui lau hamaoroa: Emui mauri lalohekwarahilaia karana umui hadokoa.+ Hegeregere dahaka do umui ania eiava dahaka do umui inua eiava emui tauanina dekenai dahaka dabua do umui hahedokilaia.+ Mauri ese aniani bona dabua ia hereaia, ani?+ 26 Guba manudia umui itaia namonamo.+ Idia be uhe idia hadoa lasi, anina idia gogoa lasi bona aniani haboua rumadia ai aniani idia haboua lasi, to emui guba Tamana ese idia ia ubua. To, umui be idia umui hereaia, ani? 27 Lalohekwarahi karana amo emui mauri umui halataia* diba, a?+ 28 Danu, dahaka dainai dabua totona umui lalohekwarahi? Tano ena lili edia tubu dalana mani umui itaia. Idia gaukara lasi, bona dabua idia turia lasi, 29 to umui lau hamaoroa, Solomona+ ena hairai ibounai ese unai flaoaflaoa edia hairai ia hereaia lasi. 30 Bema Dirava ese unai dala ai tano ena tubutubu gaudia ia hahairaia, ena be idia be hari idia noho bona kerukeru lahi dekenai idia negea, vadaeni umui abidadama maragimaragi taudia e, Dirava ese umui dekenai dabua do ia henia lasi, a? 31 Unai dainai namo lasi umui lalohekwarahi+ bona umui gwau, ‘Dahaka do ita ania?’ eiava, ‘Dahaka do ita inua?’ eiava ‘Dahaka dabua do ita hahedokilaia?’+ 32 Badina tanobada taudia ese unai gaudia ibounai idia tahua goadagoada noho. To emui guba Tamana be ia diba unai gaudia ibounai umui abia be namo.

33 “Nega ibounai Dirava ena Basileia bona ena kara maoromaoro do umui tahua guna, bona unai gaudia ibounai be umui dekenai do ia henia.+ 34 Unai dainai, kerukeru totona umui lalohekwarahi lasi,+ badina kerukeru danu be mai ena lalohekwarahi gaudia. Hari dina sibona ena lalohekwarahi gaudia umui laloa.

7 “Ma haida hahemaoro henia karana umui hadokoa,+ vadaeni Dirava ese umui do ia hahemaoro henia lasi, 2 badina ma haida umui hahemaoro henia hegeregerena, umui do ia hahemaoro henia.+ Bona ma haida umui kara henia hegeregerena, umui dekenai unai bamona do idia karaia danu.+ 3 Vadaeni dahaka dainai emu tadikaka ena matana dekenai ia noho momoru maragina oi itaia, to emu matana dekenai ia noho au badana oi itaia lasi?+ 4 Eiava edena bamona emu tadikaka dekenai do oi gwau, ‘Mani emu matana dekenai ia noho momoru maragina lau kokia,’ to itaia, oiemu matana dekenai au badana ia noho? 5 Koikoi tauna! Emu matana amo au badana oi kokia guna, bena do oi itaia namonamo edena dala ai emu tadikaka ena matana amo, momoru maragina oi kokia diba.

6 “Helaga gaudia be sisia dekenai umui henia lasi, bona emui pel nadi be boroma dekenai umui negea lasi,+ dika edia aena dekenai do idia moia bena do idia giroa bona umui idia haberoa.

7 “Umui noinoi noho, bona umui dekenai do ia henia.+ Umui tahua noho, bona do umui davaria, bona iduara dekenai umui pidipidi noho, bena ia ese do ia kehoa.+ 8 Badina idia noinoi taudia ibounai be do idia abia,+ bona idia tahua taudia ibounai be do idia davaria, bona idia pidipidi taudia ibounai dekenai iduara do idia kehoa. 9 Umui daika, bema ena natuna be paraoa totona ia noinoi, ia dekenai nadi do ia henia, a? 10 Eiava bema gwarume totona ia noinoi, ia dekenai gaigai do ia henia, a? 11 Unai dainai, bema umui kara dika taudia ese emui natudia dekenai harihari gaudia namodia umui henia diba, namona be umui diba momokani, emui Tamana, guba ai ia noho ese gau namodia be idia noinoi taudia dekenai do ia henia!+

12 “Unai dainai, umui ura taunimanima ese umui dekenai do idia karaia gaudia ibounai be idia dekenai do umui karaia danu.+ Unai be Taravatu* bona Peroveta Taudia edia hereva* ena anina.+

13 “Geiti maragina dekenai umui vareai,+ badina mase ia lao henia dalana be bada bona ena geiti be lababa herea, bona momo be unai geiti dekenai idia vareai noho. 14 To mauri ia lao henia dalana be maragi bona ena geiti be maragi momokani, bona haida sibona ese unai dala idia davaria.+

15 “Peroveta koikoi taudia dainai do umui naria namonamo,+ edia toana be mamoe bamona,+ to edia lalona be idia hitolo bada uda sisia bamona.+ 16 Edia huahua amo idia do umui diba. Taunimanima ese au ginigini amo greips eiava fig idia gogoa lasi, ani?+ 17 Unai hegeregerena, au namodia ibounai ese huahua namodia idia atoa, to au dikadia ibounai ese huahua dikadia idia atoa.+ 18 Au namona ese huahua dikana ia atoa diba lasi, bona au dikana ese huahua namona ia atoa diba lasi.+ 19 Huahua namodia idia atoa lasi au ibounai be idia utua bona lahi dekenai idia negea.+ 20 Momokani, edia huahua amo unai taudia do umui diba.+

21 “Lau dekenai idia gwau, ‘Lohiabada e, Lohiabada e,’ taudia ibounai be guba Basileia lalonai do idia vareai lasi, to egu Tamana guba ai ia noho ena ura ia karaia tauna sibona be do ia vareai.+ 22 Unai dina dekenai momo be lau dekenai do idia gwau: ‘Lohiabada e, Lohiabada e,+ emu ladanai ai peroveta, emu ladanai demoni ai lulua, bona emu ladanai siahu karadia ai karaia, ani?’+ 23 To idia dekenai do lau gwau: ‘Umui lau diba lasi! Lau amo umui siri, umui be taravatu utua taudia!’+

24 “Unai dainai egu hereva idia kamonai bona badinaia taudia ibounai be aonega tauna bamona, iena ruma be nadi badana latanai ia haginia.+ 25 Bena medu ia diho, abata ranu ia daekau, lai ia toa bona unai ruma ia botaia, to unai ruma ia moru lasi, badina nadi badana latanai ia haginia. 26 Danu, egu hereva idia kamonai to idia badinaia lasi taudia ibounai be kavakava tauna bamona, iena ruma be miri latanai ia haginia.+ 27 Bena medu ia diho, abata ranu ia daekau, lai ia toa bona unai ruma ia botaia,+ bona unai ruma ia moru bona ia dika momokani.”

28 Iesu be ena hereva ia hadokoa neganai, hutuma be ena hadibaia dalana dekenai idia hoa bada,+ 29 badina ia be mai ena siahu ida ia hadibaia,+ edia taravatu hadibaia taudia bamona lasi.

8 Iesu be ororo amo ia diho murinai, hutuma bada be ia murinai idia lao. 2 Bona lepera tauna ta ia mai bona Iesu vairanai ia igo diho, ia gwau: “Lohiabada e, bema oi ura, lau do oi hanamoa.”*+ 3 Vadaeni Iesu ese ena imana ia toia roro, unai tauna ia dogoatao, bona ia gwau: “Oibe lau ura! Harihari oi namo.”*+ Bona maoromaoro ena lepera gorere amo ia namo.*+ 4 Bena Iesu ese ia hamaoroa: “Tau ta oi hadibaia lasi,+ to oi lao, hahelaga tauna vairanai oi hedinarai,+ bona Mose ena taravatu hegeregerena harihari gauna oi henia.+ Unai amo do idia hamomokania oi be oi goeva vadaeni.”

5 Kaperanauma dekenai ia vareai neganai, ami ofesa* ta be ia dekenai ia mai bona ia noinoi,+ 6 ia gwau: “Tau badana e, egu hesiai tauna be ia paralais dainai ruma dekenai ia hekure noho, bona hisihisi bada ia mamia.” 7 Iesu ia gwau: “Unuseni lau ginidae neganai, ia do lau hanamoa.” 8 Ami ofesa ia haere: “Tau badana e, lau be hegeregere lasi oi be egu ruma lalonai oi vareai totona. To oi hereva sibona bona egu hesiai tauna do ia namo. 9 Badina lau danu be ma ta ena siahu henunai lau noho, to tuari taudia be egu siahu henunai idia noho. Bona idia ta dekenai lau gwau, ‘Oi lao!’ vadaeni ia lao, bona ma ta dekenai lau gwau, ‘Oi mai!’ vadaeni ia mai, bona egu hesiai tauna dekenai lau gwau, ‘Inai oi karaia!’ vadaeni ia karaia.” 10 Iesu be unai ia kamonai neganai ia hoa, bona ia murinai idia raka taudia dekenai ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, Israela dekenai inai bamona abidadama goadana ia hahedinaraia tauna ta lau itaia lasi.+ 11 To umui lau hamaoroa, momo be ist bona west kahana amo do idia mai, bona guba Basileia lalonai Aberahamo, Isako, bona Iakobo ida teibolo dekenai do idia helai,+ 12 to Basileia ena natudia be murimuri ena dibura dekenai do idia negea. Unuseniai do idia taitai bona edia isena do idia koria.”+ 13 Bena Iesu be ami ofesa dekenai ia gwau: “Oi lao. Emu abidadama oi hahedinaraia hegeregerena, unai bamona do ia vara.”+ Bona unai nega ai ena hesiai tauna ia namo.+

14 Bona Iesu be Petero ena ruma lalonai ia vareai neganai, ia itaia Petero ena ravana hahine+ be fiva ia abia dainai ia hekure.+ 15 Vadaeni hahine ena imana ia dogoatao+ bona ena fiva ia ore. Bena ia toreisi bona Iesu totona aniani ia hegaegaelaia matamaia. 16 To adorahi momokani ai, taunimanima be Iesu dekenai demoni ese idia biagua taudia momo idia hakaua mai. Bona ia ese oda herevana ta amo lauma dikadia ia lulua bona gorere taudia ibounai ia hanamoa. 17 Unai amo Dirava ese peroveta tauna Isaia amo ia gwauraia herevana ia hagugurua, ia gwau: “Ia sibona ese iseda gorere bona hisihisi ia kokia.”+

18 Iesu ia itaia hutuma be ia idia hagegea neganai, ena hahediba taudia ia hamaoroa ia ida gohu ena kahana dekenai do idia lao.+ 19 Vadaeni taravatu hadibaia tauna ta ia mai bona ia gwau: “Hadibaia Tauna e, oi lao gabudia ibounai dekenai oi do lau badinaia.”+ 20 To Iesu be ia dekenai ia gwau: “Uda sisia be mai edia kohua bona guba manudia be mai edia ruma, to taunimanima ena Natuna ena kwarana ia atoa gabuna be lasi.”+ 21 Bena hahediba tauna ma ta be ia dekenai ia gwau: “Lohiabada e, mani lau lao bona egu tamana lau guria guna.”+ 22 Iesu ese ia hamaoroa: “Lau murinai oi raka noho, mase taudia ese mase taudia idia guria be namo.”+

23 Bona bouti dekenai ia guia neganai, ena hahediba taudia be ia ida idia lao.+ 24 Bena gohu dekenai lai bada ia toa, bona hurehure be bada herea dainai, bouti be kahirakahira ia mutu, to Iesu be ia mahuta noho.+ 25 Bena idia lao bona ia idia hanogaia, idia gwau: “Lohiabada e, ita oi hamauria, ita be kahirakahira do ita mase!” 26 To idia dekenai ia gwau: “Umui abidadama maragimaragi taudia, dahaka dainai umui gari dikadika?”+ Bena ia toreisi bona lai bona gohu ia gwau henia, bona idia namo lou.+ 27 Vadaeni idia hoa bona idia gwau: “Inai be edena bamona tauna? Lai bona gohu ese ia idia kamonai henia danu!”

28 Iesu be gohu ena kahana, Gadara tanona, dekenai ia ginidae neganai, demoni ese idia biagua taudia rua be gara gabuna amo idia raka-lasi bona ia idia hedavari henia.+ Idia dagedage bada dainai, taunimanima idia gari unai dala dekenai idia raka totona. 29 Idia boiboi idia gwau: “Dirava ena Natuna, dahaka dainai iniseni oi mai?+ Nega ia do ginidae lasi, to ai hahisia totona oi mai, a?”+ 30 Daudau gabuna dekenai boroma momo idia aniani noho.+ 31 Unai dainai demoni be Iesu idia noia goadagoada, idia gwau: “Bema ai oi lulua, vadaeni boroma lalonai ai oi siaia lao.”+ 32 Bona idia dekenai ia gwau: “Umui lao!” Vadaeni idia raka-lasi bona boroma lalonai idia vareai, bena boroma ibounai be hagahaga dekenai idia heau lao, idia moru bona gohu lalonai idia mase. 33 To boroma naria taudia be idia heau, siti lalonai idia vareai, bena sivarai ibounai idia gwauraia, demoni ese idia biagua taudia edia sivarai danu. 34 Vadaeni siti taudia ibounai be Iesu dekenai idia lao, bona ia idia itaia neganai, idia noia edia gabu ia rakatania totona.+

9 Vadaeni Iesu be bouti dekenai ia guia bona ena siti dekenai ia hanaia lao.+ 2 Bena haida ese ia paralais tauna ta be ena mahuta patana amo ia dekenai idia abia lao. Iesu be edia abidadama karana ia itaia neganai, paralais tauna dekenai ia gwau: “Natugu e, oi gari lasi! Emu kara dika lau gwauatao vadaeni.”+ 3 Vadaeni taravatu hadibaia taudia haida be sibodia dekenai idia gwau: “Inai tauna be Dirava ena ladana ia hadikaia noho.” 4 Iesu be edia lalohadai ia diba dainai, ia gwau: “Dahaka dainai emui lalona* ai gau dikadia umui laloa noho?+ 5 Edena be haraga, do lau gwau, ‘Emu kara dika lau gwauatao,’ eiava ‘Oi toreisi bona oi raka’?+ 6 Lau ura inai umui diba, taunimanima ena Natuna be mai ena siahu tanobada ai kara dika ia gwauatao totona. . . .” Bena paralais tauna dekenai ia gwau: “Oi toreisi, emu mahuta patana oi abia, bona emu ruma dekenai oi lao.”+ 7 Vadaeni ia toreisi bona ena ruma dekenai ia lao. 8 Hutuma be unai idia itaia neganai, idia gari bada, bena Dirava idia hanamoa, badina taunimanima dekenai unai bamona siahu ia henia.

9 Bena unai gabu ia rakatania bona ia raka lao neganai, Iesu ese tau ta ladana Mataio ia itaia, takisi rumana dekenai ia helai, bona ia dekenai ia gwau: “Oi mai egu murinai oi raka.” Vadaeni ia toreisi bona Iesu murinai ia raka.+ 10 Gabeai, Iesu be ruma lalonai ia aniani* noho lalonai, takisi gogoa taudia bona kara dika taudia momo idia mai, bena ia bona ena hahediba taudia ida idia aniani.*+ 11 To Farisea taudia be unai idia itaia neganai, ena hahediba taudia dekenai idia gwau: “Dahaka dainai emui hadibaia tauna be takisi gogoa taudia bona kara dika taudia ida ia aniani?”+ 12 Iesu be unai ia kamonai neganai, ia gwau: “Gorere lasi taudia be doketa idia tahua lasi, to gorere taudia sibona ese idia tahua.+ 13 Vadaeni umui lao bona inai hereva ena anina umui laloa dobu: ‘Lau be hebogahisi lau ura, to boubou gauna lasi.’+ Badina kara maoromaoro taudia boiria totona lau mai lasi, to kara dika taudia boiria totona lau mai.”

14 Bena Ioane ena hahediba taudia be ia dekenai idia mai bona idia henanadai: “Dahaka dainai ai bona Farisea taudia be aniani lasi taravatu* ai badinaia, to emu hahediba taudia be aniani lasi taravatu idia badinaia lasi?”+ 15 Vadaeni Iesu be idia dekenai ia gwau: “Headava matamata tauna be ena turadia ida ia noho dainai, ena turadia idia taitai be anina lasi, ani?+ To nega do ia ginidae, headava matamata tauna be ena turadia amo do idia abia siri,+ vadaeni aniani lasi taravatu do idia badinaia. 16 Ta ese dabua gunana ia darea gabuna ai dabua matamata do ia turia lasi, badina dabua matamata ese dabua gunana do ia veria, bena matu do ia bada herea.+ 17 Taunimanima ese wain matamata be wain puse* gunana lalonai idia bubua lasi. Bema unai idia karaia, wain pusena be do ia pou bona wain do ia bubua, bona wain pusena be do ia dika. To taunimanima ese wain matamata be wain puse matamata lalonai idia bubua, bena ruaosi idia dika lasi.”

18 Idia dekenai unai gaudia ia herevalaia noho lalonai, lohia tauna ta ia mai bona ia vairanai ia igo diho, ia gwau: “Egu natuna kekeni be reana ia mase vadaeni, to oi mai bona emu imana be ia latanai oi atoa, bona do ia mauri lou.”+

19 Bena Iesu ia toreisi, bona ena hahediba taudia danu be unai lohia tauna ida idia lao. 20 Bona hahine ta, lagani 12 lalonai rara halusia gorerena ia abia+ be murina amo ia lao bona Iesu ena dabua dorina ia dogoatao,+ 21 badina ia be sibona dekenai ia hereva noho: “Bema ena dabua sibona lau dogoatao, do lau namo.” 22 Iesu ia giroa bona unai hahine ia itaia neganai, ia gwau: “Natugu e, oi gari lasi! Emu abidadama ese oi ia hanamoa vadaeni.”+ Bona unai nega ai unai hahine ena gorere ia ore.+

23 Lohia tauna ena ruma lalonai ia vareai neganai, ia itaia haida be fluti idia gadaralaia bona hutuma be idia taitai bada.+ 24 Iesu ia gwau: “Gabu umui rakatania, badina kekeni maragina be ia mase lasi, to ia mahuta noho.”+ Unai neganai ia idia kirikirilaia matamaia. 25 Hutuma idia raka-lasi murinai, ia vareai bona kekeni ena imana ia dogoatao,+ vadaeni kekeni ia toreisi.+ 26 Unai sivarai be unai gabu ibounai dekenai ia lao.

27 Iesu be unai gabu ia rakatania bona ia lao neganai, matakepulu taudia rua+ be ia idia badinaia, bona idia boiboi: “Davida ena Natuna e, ai oi hebogahisi henia.” 28 Ruma lalonai ia vareai murinai, matakepulu taudia be ia dekenai idia mai, bona Iesu ese ia nanadaidia: “Umui abia dae momokani emui matana lau kehoa diba, a?”+ Idia haere: “Oibe, Lohiabada.” 29 Bena ena imana be edia matana dekenai ia atoa+ bona ia gwau: “Emui abidadama hegeregerena, umui dekenai unai do ia vara.” 30 Vadaeni edia matana idia kehoa. To Iesu ese ia oda henidia, ia gwau: “Ta dekenai inai sivarai umui gwauraia lasi.”+ 31 To ruma amo idia raka-lasi murinai, ena sivarai be unai gabu ibounai dekenai idia gwauraia.

32 Unai tatau idia raka oho neganai, taunimanima be Iesu dekenai demoni ese ia biagua mu tauna ta idia mailaia.+ 33 Iesu ese demoni ia lulua murinai, unai mu tauna ia hereva.+ Hutuma be idia hoa bona idia gwau: “Israela dekenai inai bamona kara be nega ta ai itaia lasi.”+ 34 To Farisea taudia idia gwau: “Ia be demoni edia lohia ena siahu amo demoni ia luludia.”+

35 Iesu be siti bona hanua ibounai dekenai ia lao, bona edia sinagoga lalonai taunimanima ia hadibaia bona Basileia ena sivarai namona ia harorolaia. Bona taunimanima edia gorere idauidau ia hanamoa.+ 36 Hutuma ia itaia neganai, ia hebogahisi henidia,+ badina idia be mamoe naria tauna ese ia naria lasi mamoe bamona, haida ese idia haberoa bona idia dadaraia.+ 37 Bena ena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Oibe, uma aniani gogoa gaukarana be bada, to gaukara taudia be momo lasi.+ 38 Unai dainai gogoa gaukara ena Biaguna umui noia, ia ese gaukara taudia do ia siaia iena aniani idia gogoa totona.”+

10 Vadaeni ena hahediba taudia 12 ia boiria bona idia dekenai siahu ia henia,+ unai amo lauma dikadia idia lulua bona gorere idauidau idia hanamoa diba.

2 Aposetolo taudia 12 edia ladadia be inai:+ Ginigunana be Simona, ena ladana ma ta be Petero,+ bona ena tadikaka Andrea.+ Sebedeo ena natudia, Iamesi bona Ioane.+ 3 Filipo bona Batolomeo,+ Toma+ bona takisi gogoa tauna Mataio,+ Alepeo ena natuna Iamesi, bona Tadeo, 4 Kananaia tauna* Simona, bona Iuda Iskariote, gabeai Iesu be ena inai taudia dekenai ia henia tauna.+

5 Iesu ese unai aposetolo taudia 12 ia siaia neganai, ia hamaorodia:+ “Idau bese taudia dekenai do umui lao lasi, bona Samaria ena siti ta lalonai umui vareai lasi,+ 6 to Israela besena ena boio mamoe sibona dekenai do umui lao.+ 7 Umui lao neganai umui haroro, umui gwau: ‘Guba Basileia be ia kahirakahira vadaeni.’+ 8 Gorere taudia umui hanamoa,+ mase taudia umui hatoredia isi, lepera taudia umui hanamoa, bona demoni umui luludia. Umui abia davana lasi, umui henia davana lasi. 9 Emui moni beleta lalonai golo, siliva eiava kopa umui udaia lasi,+ 10 eiava laolao totona aniani puse umui abia lasi, badina gaukara tauna dekenai aniani idia henia be maoro. Danu, dabua rua,* sandolo, eiava itotohi umui abia lasi.+

11 “Umui vareai siti bona hanua ibounai dekenai kamonai taudia umui tahua, bona unuseniai umui noho ela bona unai gabu umui rakatania.+ 12 Ruma umui vareai neganai, ruma taudia umui hanamoa. 13 Bema ruma taudia idia kamonai, emui maino be idia latanai do ia noho,+ to bema idia kamonai lasi, emui maino do umui abia lou. 14 Bema ta ese umui ia abia dae lasi eiava emui hereva ia kamonai lasi, unai ruma eiava siti umui rakatania neganai, emui aena ena kahu do umui kokia.+ 15 Umui lau hamaoroa momokani, Hahemaoro Dinana ai, unai siti ena dika davana ese Sodoma bona Gomora+ edia dika davana do ia hereaia.

16 “Kamonai! Mamoe bamona umui lau siaia, uda sisia edia huanai. Unai dainai do umui naria namonamo, gaigai bamona, bona pune bamona do umui manau.+ 17 Umui naria namonamo, badina taunimanima ese kota dekenai umui do idia abia lao+ bona edia sinagoga lalonai umui do idia botaia.+ 18 Lau dainai gavana bona king taudia vairanai umui do idia hakaua lao,+ idia bona idau bese taudia dekenai umui haroro totona.+ 19 To umui idia hakaua lao neganai, edena bamona do umui hereva bona dahaka do umui gwauraia umui lalohekwarahilaia lasi, badina do umui gwauraia gauna be unai nega dekenai do umui diba,+ 20 badina umui sibona do umui hereva lasi, to emui Tamana ena lauma helaga ena heduru amo do umui hereva.+ 21 Danu, tadikaka ta ese ena tadikaka ena mase dalana do ia karaia, tamana ese natuna ena mase dalana do ia karaia, natudia ese tama sina do idia gwau-edeede henia bona edia mase dalana do idia karaia.+ 22 Bona egu ladana dainai taunimanima ibounai ese umui do idia inai henia,+ to ia haheauka ela bona dokona tauna be mauri do ia abia.+ 23 Siti ta dekenai umui idia dagedage henia neganai, siti ma ta dekenai umui heau lao,+ badina umui lau hamaoroa momokani, Israela ena siti bona hanua ibounai lalonai emui haroro gaukara umui do haorea lasi neganai, taunimanima ena Natuna do ia ginidae.

24 “Stiuden* ese ena hadibaia tauna ia hereaia lasi, bona hesiai tauna ese ena biaguna ia hereaia lasi.+ 25 Stiuden be ena hadibaia tauna bamona ia lao diba, bona hesiai tauna be ena biaguna bamona ia lao diba.+ Bema taunimanima ese ruma ena biaguna idia gwauraia Belesebulo,*+ ena ruma taudia danu be unai bamona do idia gwauraia. 26 Unai dainai idia umui gari henia lasi, badina koua gaudia ibounai be do idia kehoa bona hunia hereva ibounai be taunimanima do idia diba.+ 27 Hunia ai umui lau hamaoroa gaudia be taunimanima vairanai do umui herevalaia, bona gado maragi ai lau gwauraia herevadia be ruma edia guhi amo do umui harorolaia.+ 28 Bona tauanina idia alaia, to mauri idia hadikaia diba lasi* taudia dekenai do umui gari lasi.+ To Gehena* dekenai tauanina bona mauri ia hadikaia diba tauna do umui gari henia.+ 29 Manu maragidia rua be koini maragina tamona* dekenai umui hoihoilaia, ani? To bema idia ta be tano dekenai ia moru, emui Tamana be ia diba.+ 30 To, ia ese emui kwarana huina ibounai ia duahia vadaeni. 31 Unai dainai umui gari lasi, umui ese unai manu maragidia ibounai umui hereaia.+

32 “Vadaeni, taunimanima vairanai lau ia gwauraia hedinarai tauna,+ be egu Tamana guba ai ia noho, ena vairanai do lau gwauraia hedinarai danu.+ 33 To taunimanima vairanai lau ia gwauraia hedinarai lasi tauna, be egu Tamana guba ai ia noho, ena vairanai do lau gwauraia hedinarai lasi.+ 34 Umui laloa lasi tanobada dekenai maino lau mailaia, maino lasi, to tuari kaia lau mailaia.+ 35 Badina ruma bese hapararaia totona lau mai: Mero ese ena tamana do ia badu henia, kekeni ese ena sinana do ia badu henia, bona ravana kekeni ese ena ravana hahine do ia badu henia.+ 36 Oibe, tau ta ena inai taudia be iena ruma bese taudia. 37 Ena tamana bona sinana ia ura henia bada, to lau ia ura henia maragi tauna be egu hahediba tauna ai ia lao diba lasi. Bona ena natuna mero eiava natuna kekeni ia ura henia bada, to lau ia ura henia maragi tauna be egu hahediba tauna ai ia lao diba lasi.+ 38 Bona ena hisihisi auna* ia ura lasi huaia bona lau murinai ia raka tauna be egu hahediba tauna ai ia lao diba lasi.+ 39 Ena mauri ia gimaia tauna be do ia mase, to lau dainai ia mase tauna be do ia mauri lou.+

40 “Umui ia abia dae tauna ese lau ia abia dae danu, bona lau ia abia dae tauna ese lau ia siaia Tauna ia abia dae danu.+ 41 Bema ta ese peroveta tauna ia abia dae badina ia be peroveta tauna, ia be peroveta tauna ena ahuna do ia abia.+ Bona bema ta ese kara maoromaoro tauna ia abia dae badina ia be kara maoromaoro tauna, ia be kara maoromaoro tauna ena ahuna do ia abia. 42 Bema ta ese inai maragidia ta dekenai ranu keruma sisina ia henia, badina ia be hahediba tauna, umui lau hamaoroa momokani, unai tauna be ena ahuna do ia abia momokani.”+

11 Iesu ese ena hahediba taudia 12 dekenai hadibaia hereva ia henia murinai, siti ma haida dekenai ia lao, taunimanima ia hadibaia bona haroro henia totona.+

2 To Ioane be dibura ruma dekenai ia noho neganai,+ Keriso ia karaia gaudia edia sivarai ia kamonai bona ena hahediba taudia ia siaia,+ 3 Iesu do idia nanadaia: “Oi be Do Ia Mai Tauna, eiava idau tauna ta do ai naria?”+ 4 Iesu be idia dekenai ia haere: “Umui lao bona umui kamonai bona itaia gaudia be Ioane dekenai umui gwauraia:+ 5 Matakepulu taudia be hari idia itaia,+ aena dika taudia be idia raka, lepera taudia+ be idia goeva, taia kudima taudia be idia kamonai, mase taudia idia toreisi lou, bona ogogami taudia be sivarai namona idia kamonai.+ 6 Bona lau karaia gaudia dainai ia moru lasi tauna be ia moale.”+

7 Ioane ena hahediba taudia idia lao murinai, Iesu be hutuma dekenai Ioane ia herevalaia: “Taunimanima momo lasi gabuna dekenai dahaka itaia totona umui lao?+ Lai ese ia odaia siriho ta, a?+ 8 Vadaeni dahaka itaia totona umui lao? Dava bada dabua* ia hahedokilaia tauna, a? Lasi, dava bada dabua idia hahedokilaia taudia be king edia ruma dekenai idia noho. 9 Vadaeni dahaka dainai umui lao? Peroveta tauna ta itaia totona, a? Oibe, umui lau hamaoroa, Ioane be peroveta tauna. To ia ese peroveta taudia ma haida ia hereaia.+ 10 Toretore Helagadia ese ia herevalaia, ia gwau: ‘Kamonai! Lau ese egu hereva gwauraia tauna lau siaia inai, ia be do ia lao guna* bona ia ese emu dala do ia hegaegaelaia!’+ 11 Umui lau hamaoroa momokani, taunimanima ibounai amo,* ta ese Ioane Bapatiso ia hereaia lasi, to guba Basileia lalonai ia maragi tauna ese Ioane ia hereaia.+ 12 Ioane Bapatiso ena nega amo ema bona hari, taunimanima be idia hekwarahi guba Basileia idia abia totona. Bona idia hesiku lasi taudia ese idia abia.*+ 13 Badina Peroveta Taudia edia hereva bona Taravatu* ibounai be idia peroveta ela bona Ioane ena nega.+ 14 Ena be inai hereva umui abia dae eiava lasi, to Ioane be ‘Elia, do ia mai tauna.’+ 15 Mai ena taiana tauna ia kamonai be namo.

16 “Inai uru be daidia ida do lau hahegeregerea?+ Idia be maketi gabudiai idia helai natudia maragidia bamona. Idia be edia gadara hebou turadia dekenai idia boiboi, 17 idia gwau: ‘Umui totona fluti ai gadaralaia, to umui mavaru lasi. Ai taitai, to lalohisihisi dainai emui kemena umui botaia lasi.’ 18 Unai hegeregerena, Ioane ia mai bona ia aniani eiava inuinu lasi, to taunimanima idia gwau, ‘Ia be mai ena demoni.’ 19 To taunimanima ena Natuna ia mai bona ia aniani bona inuinu,+ to taunimanima idia gwau, ‘Ia be aniani bona wain inua momo tauna, takisi gogoa taudia bona kara dika taudia edia turana.’+ To tau ta ese ia karaia kara namodia ese ia hamomokania ia be aonega tauna.”+

20 Iesu be siti momo dekenai siahu karadia ia karaia, to idia helalo-kerehai lasi, unai dainai idia ia gwau henia: 21 “Korasina e, dika do oi davaria! Betesaida e, dika do oi davaria! Badina bema umui dekenai idia vara siahu karadia be Turo bona Sidono dekenai idia vara, idaunegai do idia helalo-kerehai, puse dabua idia atoa bena kahu dekenai idia helai.+ 22 To umui lau hamaoroa, Hahemaoro Dinana ai, emui dika davana ese Turo bona Sidono edia dika davana do ia hereaia.+ 23 Bona oi Kaperanauma e,+ guba dekenai oi do idia abia isi, a? Mase Gurina* dekenai do oi lao,+ badina bema oi dekenai idia vara siahu karadia be Sodoma dekenai idia vara, do ia noho ema bona hari. 24 To oi lau hamaoroa, Hahemaoro Dinana ai, emu dika davana ese Sodoma tanona ena dika davana do ia hereaia.”+

25 Unai neganai Iesu ia gwau: “Egu Tamana, guba bona tanobada edia Lohiabada e, taunimanima vairanai oi lau hanamoa, badina oi ese inai gaudia be aonega bona diba bada taudia amo oi hunia, to natudia maragidia dekenai oi hahedinaraia.+ 26 Oibe egu Tamana, badina unai be emu ura hegeregerena. 27 Egu Tamana ese lau dekenai gau ibounai ia henia,+ bona ta ese Natuna ia diba namonamo lasi to Tamana sibona,+ bona ta ese Tamana ia diba namonamo lasi to Natuna sibona, bona Natuna ia ura tauna sibona dekenai Tamana do ia hahedinaraia.+ 28 Umui hesiku bona metau bada umui huaia taudia ibounai e, lau dekenai umui mai bona umui dekenai goada matamata do lau henia. 29 Egu huaia auna* do umui huaia bona lau dekenai diba umui abia, badina lau be manau bona lalomanada tauna,+ bona goada matamata do umui davaria. 30 Egu huaia auna be ia namo,* bona egu huaia gauna be metau lasi.”

12 Nega ta, Sabati dinana ai Iesu bona ena hahediba taudia be witi uma huanai idia raka. Bona iena hahediba taudia be idia hitolo dainai, witi ena huahua idia kokia bona idia ania.+ 2 Farisea taudia be unai idia itaia neganai, Iesu dekenai idia gwau: “Itaia! Oiemu hahediba taudia be Sabati dinana ai idia taravatua gauna idia karaia noho.”+ 3 Idia dekenai ia gwau: “Davida bona ena bamodia idia hitolo neganai, Davida ia karaia gauna ena sivarai umui duahia lasi, a?+ 4 Ia be Dirava ena ruma lalonai ia vareai bona paraoa helagana* ia abia bona idia ania.+ Unai be maoro lasi ia bona ena bamodia ese do idia ania totona, to hahelaga taudia sibona ese idia ania diba.+ 5 Eiava Taravatu* dekenai umui duahia lasi, a? Sabati dinana ai, hahelaga taudia be dubu helaga lalonai idia gaukara, to idia kerere lasi.+ 6 To umui lau hamaoroa, dubu helaga ia hereaia tauna ta be iniseniai.+ 7 To bema umui be inai Toretore Helagana ena anina umui lalopararalaia, ia gwau, ‘Lau be hebogahisi lau ura,+ to boubou gauna lasi,’+ umui ese kerere lasi taudia do umui gwauraia dika lasi. 8 Badina taunimanima ena Natuna be Sabati ena Lohiabada.”+

9 Unai gabu ia rakatania murinai, edia sinagoga lalonai ia vareai, 10 bona unuseniai imana dika* tauna ta ia noho.+ Vadaeni Iesu tarapua totona idia nanadaia, “Sabati ai gorere hanamoa be taravatu eiava lasi?”+ 11 Idia dekenai ia gwau: “Bema umui ta be mai ena mamoe tamona, bona Sabati dinana ai unai mamoe be guri lalonai ia moru, do oi dogoatao bona veria daekau lasi, a?+ 12 Taunimanima be mamoe idia hereaia! Unai dainai Sabati dinana ai ta ese kara namona ia karaia be taravatu lasi.” 13 Bena unai imana dika tauna dekenai ia gwau: “Emu imana oi atoa maoromaoro.” Bena ia atoa maoromaoro neganai, ena imana ia namo lou, ena imana ma ta bamona. 14 To Farisea taudia idia lao bona Iesu do idia hamasea dalana idia herevalaia hebou. 15 Iesu be unai ia diba neganai, unai gabu ia rakatania. Momo be ia murinai idia raka danu,+ bona gorere taudia ibounai ia hanamoa. 16 To idia ia oda henia ia do idia gwauraia hedinarai lasi,+ 17 unai amo Dirava ese peroveta tauna Isaia amo ia gwauraia herevana ia guguru, ia gwau:

18 “Itaia! Egu hesiai tauna,+ lau abia hidi tauna unai. Ia lau lalokau henia, bona ia lau lalonamo henia.+ Ia dekenai egu siahu do lau henia+ bona bese idauidau dekenai hahemaoro maoromaoro ena anina do ia hahedinaraia. 19 Do ia hepapahuahu lasi,+ eiava do ia boiboi lasi. Bona dala badana dekenai ta ese ena gadona do ia kamonai lasi. 20 Ia ese siriho manokana do ia makohia lasi bona lamepa ena wiki mai ena kwalahu do ia habodoa lasi+ ela bona mai kwalimu ida hahemaoro goevana ia karaia. 21 Oibe, iena ladana ese bese idauidau dekenai helaro do ia henia.”+

22 Bena Iesu dekenai demoni ese ia biagua tauna ta idia mailaia. Ia be matakepulu bona mu tauna, bona Iesu ese ia hanamoa. Vadaeni mu tauna ia hereva bona ia itaia diba. 23 Vadaeni, hutuma idia hoa bada bona idia gwau: “Inai be Davida ena Natuna, a?” 24 Farisea taudia be unai idia kamonai neganai, idia gwau: “Inai tauna be demoni edia lohia, Belesebulo,* ena siahu amo demoni ia luludia.”+ 25 Edia lalohadai ia diba dainai, idia dekenai ia gwau: “Bema Basileia ta ia parara, dika do ia davaria, bona bema siti eiava ruma bese ta ia parara, do ia moru. 26 Unai hegeregerena, bema Satani ese Satani ia lulua, ia be sibona ia heatu henia, vadaeni ena basileia be edena bamona do ia gini? 27 Ma danu, bema lau ese Belesebulo ena siahu amo demoni lau luludia, vadaeni emui natudia be daika ena siahu amo demoni idia luludia? Unai dainai idia ese umui do idia hahemaoro henia. 28 To bema lau be Dirava ena lauma helaga amo demoni lau luludia, anina be Dirava ena Basileia be ia mai vadaeni, to umui itaia lasi.+ 29 Eiava tau ta be edena bamona goada tauna ena ruma lalonai ia vareai bona ena kohu ia dadia diba? To ia ese goada tauna do ia kwatua guna, vadaeni unai nega sibona ai, goada tauna ena kohu ia henaoa diba. 30 Lauegu kahanai ia noho lasi tauna be lau ia inai henia, bona lau ida taunimanima ia haboua lasi tauna be lau amo taunimanima ia lulua noho.+

31 “Unai dainai umui lau hamaoroa, taunimanima edia kara dika bona hereva dikadia idauidau ibounai be Dirava ese do ia gwauatao, to lauma helaga ia gwauraia dika tauna be Dirava ese do ia gwauatao lasi.+ 32 Hegeregere, taunimanima ena Natuna ia gwauraia dika tauna be Dirava ese do ia gwauatao,+ to lauma helaga ia gwauraia dika tauna be Dirava ese do ia gwauatao lasi, inai nega oromana* lalonai bona vaira negai danu.+

33 “Bema oi be au namona, emu huahua do ia namo, to bema oi be au dikana, emu huahua do ia dika.+ 34 Gaigai ena natudia e,+ umui be kara dika taudia dainai, edena bamona gau namodia umui herevalaia diba? Kudouna ai idia honu gaudia be uduna ese ia gwauraia.+ 35 Tau namona ese ia haboua gau namodia amo gau namodia ia mailaia. To tau dikana ese ia haboua gau dikadia amo gau dikadia ia mailaia.+ 36 Umui lau hamaoroa, taunimanima ese idia gwauraia anina lasi herevadia ibounai dainai,+ Hahemaoro Dinana ai Dirava ese idia do ia kota henia, 37 emu hereva dainai oi do ia gwauraia kara maoromaoro tauna eiava emu hereva dainai, oi do ia gwauraia dika tauna.”

38 Bena Farisea bona taravatu hadibaia taudia haida ese Iesu idia haere henia: “Hadibaia Tauna e, ai ura oi amo toa ta ai itaia.”+ 39 Ia haere henidia, ia gwau: “Kara dika bona Dirava badinaia lasi* uruna be toa ta idia tahua noho, to idia dekenai toa ta do lau hahedinaraia lasi, peroveta tauna Iona ena toa sibona.+ 40 Iona be gwarume badana ena bogana lalonai dina toi bona hanuaboi toi ia noho hegeregerena,+ taunimanima ena Natuna be mase gurina lalonai dina toi bona hanuaboi toi do ia noho.+ 41 Hahemaoro Dinana ai, Nineva taudia be inai uru taudia ida do idia toreisi lou bona inai uru do idia gwauraia dika. Badina Nineva taudia be Iona ia harorolaia herevana dainai idia helalo-kerehai.+ To kamonai! Iona ia hereaia tauna be iniseniai.+ 42 Hahemaoro Dinana ai, saut kahana ena kwini be inai uru taudia ida do ia toreisi lou bona idia do ia gwauraia dika, badina ia be tanobada ena dokona amo ia mai Solomona ena aonega herevadia ia kamonai totona.+ To kamonai! Solomona ia hereaia tauna be iniseniai.+

43 “Lauma dikana be tau ta amo ia raka-lasi neganai, laga-ani gabuna tahua totona ranu lasi gabudia dekenai ia lao, to ta ia davaria lasi.+ 44 Bena ia gwau, ‘Guna lau noholaia rumana dekenai do lau giroa lou.’ Bona ia ginidae neganai, ia davaria unai ruma be ta ese ia noholaia lasi, to idia daroa bona kohu namodia idia atoa. 45 Bena ia lao bona ena dika idia hereaia lauma dikadia idauidau 7 ia hakaua mai bona unai tauna lalonai idia vareai murinai, unuseniai idia noho. Bona hari iena noho ia dika momokani, guna bamona lasi.+ Inai uru dikana dekenai unai bamona do ia vara danu.”

46 Iesu be hutuma ia hereva henidia noho lalonai, ena sinana bona tadikaka+ be murimuri ai idia gini, idia ura ia idia hereva henia.+ 47 Vadaeni ta be Iesu dekenai ia gwau: “Itaia! Emu sinana bona tadikaka be murimuri ai idia gini, idia ura oi idia hereva henia.” 48 Unai ia hereva tauna dekenai ia gwau: “Daika be egu sinana bona daidia be egu tadikaka?” 49 Bena ena hahediba taudia dekenai ena imana ia duduia bona ia gwau: “Itaia! Egu sinana bona egu tadikaka!+ 50 Badina egu guba Tamana ena ura ia karaia tauna be egu tadikaka, egu taihuna bona egu sinana.”+

13 Unai dina ai, Iesu be ruma ia rakatania bona kone dekenai ia helai. 2 Bona hutuma bada be ia dekenai idia lao, unai dainai bouti ta dekenai ia guia bona ia helai, bona hutuma be kone dekenai idia gini.+ 3 Bena idia dekenai parabole amo gau momo ia hadibaia,+ ia gwau: “Biru tauna be hadohado totona ia lao.+ 4 Ia hadohado noho lalonai, uhe haida be dala badinai idia moru bona manu idia mai bona idia ania ore.+ 5 Uhe ma haida be nadi gabunai idia moru bona idia tubu haraga, badina tano be ia dobu lasi.+ 6 To dina ia daekau neganai, ena siahu ese ia araia dainai idia kakoro bona idia mase badina edia ramuna be tano lalonai ia diho lasi. 7 Ma haida be ginigini huanai idia moru, bena ginigini idia tubu, bona tubutubu gaudia idia koua.+ 8 To ma haida be tano namona dekenai idia moru bona huahua idia atoa matamaia, ta be huahua 100 momo ia atoa, ta be 60, bona ma ta be 30.+ 9 Mai ena taiana tauna ia kamonai be namo.”+

10 Vadaeni Iesu ena hahediba taudia idia mai bona ia dekenai idia gwau: “Dahaka dainai parabole amo idia oi hereva henia?”+ 11 Ia haere: “Umui dekenai Dirava ese dala ia kehoa guba Basileia ena hunia hereva helagadia umui lalopararalaia totona,+ to idia dekenai dala ia kehoa lasi. 12 Badina mai ena laloparara tauna be diba do ia abia bona iena diba be do ia bada. To laloparara lasi tauna dekenai ia noho diba be Dirava ese ia amo do ia kokia.+ 13 Unai dainai parabole amo idia lau hereva henia, badina idia itaia to idia itaia kava, bona idia kamonai to idia kamonai kava, bona anina idia lalopararalaia lasi.+ 14 Bona Isaia ia gwauraia peroveta herevana be idia dekenai ia guguru noho. Ia gwau: ‘Do umui kamonai, to do umui laloparara lasi, bona do umui itaia, to gau ta do umui lalopararalaia lasi.+ 15 Inai taudia edia lalona* ia auka dainai, edia taiana amo idia kamonai, to kara ta idia karaia lasi. Bona edia matana idia koua vadaeni, dika edia matana be gau ta ia itaia. Bona idia ura lasi edia taiana amo hereva idia kamonai, dika edia lalona ia kehoa bena idia helalo-kerehai bona idia lau hanamoa.’+

16 “To umui moale badina emui matana idia itaia bona emui taiana idia kamonai.+ 17 Umui lau hamaoroa momokani, peroveta taudia bona kara maoromaoro taudia momo be idia ura umui itaia gaudia idia itaia, to idia itaia lasi+ bona idia ura umui kamonai gaudia idia kamonai, to idia kamonai lasi.

18 “Vadaeni, biru tauna ena parabole ena anina umui kamonai.+ 19 Bema ta ese Basileia ena hereva ia kamonai to ena anina ia lalopararalaia lasi, Dika Tauna+ do ia mai bona unai tauna ena kudouna dekenai idia hadoa gauna do ia kokia. Unai be dala badinai ia moru uhe.+ 20 Nadi gabunai ia moru uhe ena anina be, tau ta ese Basileia ena hereva ia kamonai bona mai moale ida ia abia dae haraga.+ 21 To ia be ramuna lasi dainai nega sisina ia tubu, bona Basileia ena hereva dainai hisihisi eiava dagedage ia davaria neganai, ia moru haraga. 22 To ginigini huanai ia moru uhe be hegeregere, tau ta ese Dirava ena hereva ia kamonai, to inai nega oromana*+ ena lalohekwarahi gaudia bona taga ena koikoi siahuna ese Dirava ena hereva ia koua bena huahua ia atoa lasi.+ 23 To tano namona dekenai idia moru uhe ena anina be, tau ta ese Dirava ena hereva ia kamonai bona ena anina ia lalopararalaia, bena huahua ia atoa, ta be huahua 100 momo ia atoa, ta be 60, bona ma ta be 30.”+

24 Iesu ese idia dekenai parabole ma ta ia gwauraia, ia gwau: “Guba Basileia be tau ta bamona, ena uma dekenai uhe namodia ia hadoa. 25 Taunimanima idia mahuta noho lalonai, ena inai tauna ia mai bona witi huanai ava dikadia ia hadoa, bena ia lao. 26 Witi ia tubu bona huahua ia atoa neganai, ava dikadia danu idia hedinarai. 27 Vadaeni ruma biaguna ena hesiai taudia idia mai bona ia dekenai idia gwau, ‘Biaguna e, uma gabu lalonai uhe namodia oi hadoa, ani? To edena bamona ava dikadia idia tubu?’ 28 Idia dekenai ia gwau, ‘Lau ia inai henia tauna ese unai ia karaia.’+ Hesiai taudia idia gwau, ‘Oi ura ai lao bona unai ava dikadia ai kokia, a?’ 29 Ia gwau, ‘Lasi, badina ava dikadia umui kokia neganai, witi danu umui kokia garina. 30 Namona be ruaosi idia tubu hebou ela bona gogoa negana, bena gogoa negana ai gogoa taudia do lau hamaoroa: Ava dikadia umui kokia guna bona umui kwatua hebou, lahi dekenai gabua totona. Bena witi be egu haboua rumana lalonai do umui haboua.’”+

31 Idia dekenai parabole ma ta ia gwauraia, ia gwau: “Guba Basileia be mastadi* uhena ta bamona, tau ta ese ia abia bona ena uma lalonai ia hadoa.+ 32 Uhe ibounai amo ia be maragi momokani, to ia tubu neganai, uma aniani ibounai amo ia be au badana ta ai ia lao, unai amo guba manudia idia mai bona ena rigi dekenai noho gabuna idia davaria.”

33 Idia dekenai parabole ma ta ia gwauraia: “Guba Basileia be isti bamona, hahine ta ese ia abia bona paraoa disi toi ida ia mikisia ela bona paraoa ibounai ia tubu.”+

34 Iesu ese unai gaudia ibounai be parabole amo hutuma ia hadibaia. Oibe, parabole sibona amo idia ia hereva henia,+ 35 unai amo peroveta tauna ia gwauraia herevana ia guguru, ia gwau: “Egu uduna amo parabole do lau gwauraia, matamana negana* amo idia hunia gaudia do lau hahedinaraia.”+

36 Bena hutuma ia siaia murinai, ruma lalonai ia vareai. Ena hahediba taudia be ia dekenai idia lao bona idia gwau: “Mani ai dekenai uma lalonai idia tubu ava dikadia ena parabole oi gwauraia hedinarai.” 37 Ia haere ia gwau: “Uhe namona ia hadoa tauna be taunimanima ena Natuna. 38 Witi umana be tanobada.+ Uhe namodia be Basileia ena natudia, to ava dikadia be Dika Tauna ena natudia.+ 39 Ava dikadia ia hadoa inai tauna be Diabolo, gogoa negana be nega oromana* ena dokona, bona gogoa taudia be aneru. 40 Ava dikadia idia kokia bona lahi dekenai idia gabua hegeregerena, nega oromana* ena dokona ai unai bamona do ia vara.+ 41 Taunimanima ena Natuna ese ena aneru do ia siaia, bona ena Basileia amo idia ese taunimanima idia hahekwakwanaia gaudia ibounai bona taravatu idia utua taudia do idia kokia, 42 bona lahi badana lalonai do idia negea.+ Unuseniai do idia taitai bona edia isena do idia koria. 43 Unai nega ai, kara maoromaoro taudia be edia Tamana ena Basileia lalonai dina bamona do idia diaridiari.+ Mai ena taiana tauna ia kamonai be namo.

44 “Guba Basileia be uma dekenai idia hunia dava bada kohuna ta bamona, tau ta ese ia davaria bona ia hunia lou. Bona ia moale dainai ia lao bona ena kohu ibounai ia hoihoilaia bona unai uma ia hoia.+

45 “Ma danu guba Basileia be pel nadi namodia ia tahua loaloa hoihoi tauna ta bamona. 46 Dava bada pel nadi ta ia davaria neganai, ia lao bona karaharaga ena kohu ibounai ia hoihoilaia bona unai pel nadi ia hoia.+

47 “Ma danu guba Basileia be reke bamona, davara dekenai idia negea bona gwarume idauidau idia abia. 48 Reke ia honu neganai, kone dekenai idia veria daekau, vadaeni idia helai, gwarume namodia+ idia gogoa bona disi lalonai idia udaia, to idia ania diba lasi gaudia+ be idia negea. 49 Nega oromana* ena dokona ai unai bamona do ia vara. Aneru do idia lao bona kara maoromaoro taudia be kara dika taudia amo do idia hapararaia 50 bona kara dika taudia be lahi badana lalonai do idia negedia. Unuseniai do idia taitai bona edia isena do idia koria.

51 “Unai ibounai edia anina umui lalopararalaia, a?” Ia dekenai idia gwau: “Oibe.” 52 Bena idia dekenai ia gwau: “Umui laloparara dainai, inai umui diba be namo: Guba Basileia idia dibaia hadibaia taudia ibounai be ruma biaguna ta bamona, ena dava bada kohu haboua rumana amo gau matamatadia bona gunadia ia mailaia.”

53 Iesu be unai parabole ia herevalaidia murinai, unai gabu ia rakatania. 54 Ena hanua dekenai ia ginidae murinai,+ edia sinagoga dekenai taunimanima ia hadibaia matamaia. Unai dainai idia hoa bada, bona idia gwau: “Inai tauna ena aonega bona siahu karadia be edeseni amo ia abia?+ 55 Inai be kapenta tauna ena natuna, ani?+ Iena sinana ena ladana be Maria, bona ena tadikaka be Iamesi, Iosepa, Simona, bona Iuda, ani?+ 56 Bona ena taihudia be ita danu idia noho, ani? Vadaeni edeseni amo unai aonega ia abia bona unai siahu karadia ia karaia?”+ 57 Vadaeni idia ura lasi ia idia abia dae.+ To Iesu be idia dekenai ia gwau: “Peroveta tauna be gabu ibounai dekenai idia matauraia, to iena hanua eiava ruma bese taudia ese ia do idia matauraia lasi.”+ 58 Bona edia abidadama lasi karana dainai, unuseniai siahu karadia momo ia karaia lasi.

14 Unai nega ai, distrik naria tauna Heroda* be Iesu ena sivarai ia kamonai,+ 2 bona ena hesiai taudia dekenai ia gwau: “Inai tauna be Ioane Bapatiso. Ia be mase amo ia toreisi lou, unai dainai siahu karadia ia karaia.”+ 3 Guna Heroda ese Ioane ia dogoatao, seini amo ia guia bona dibura ruma ai ia atoa. Herodia totona unai ia karaia, badina Herodia be Filipo ena hahine bona Filipo be Heroda ena kakana.+ 4 Badina Ioane be Heroda dekenai ia hereva noho: “Inai hahine oi abia be maoro lasi.”+ 5 Ena be Heroda ia ura Ioane ia hamasea, to hutuma ia gari henia, badina idia abia dae Ioane be peroveta tauna ta.+ 6 To Heroda ena vara dinana+ idia moalelaia neganai, Herodia ena natuna kekeni ia mavaru bona Heroda ia hamoalea bada+ 7 dainai, kekeni dekenai gwauhamata ia karaia, herevana dahaka ia noia do ia henia sibona. 8 Vadaeni, kekeni be ena sinana ese ia hamaoroa hegeregerena, ia gwau: “Mereki palakana ta latanai Ioane Bapatiso ena kwarana be lau dekenai oi henia.”+ 9 Ena be king ia lalohisihisi, to ena gwauhamata bona ia ida idia aniani hebou* taudia dainai, oda ia henia Ioane ena kwarana be kekeni dekenai do idia henia. 10 Vadaeni oda ia henia bona dibura rumana lalonai Ioane ena kwarana idia utua oho. 11 Iena kwarana be mereki palakana latanai idia mailaia bona kekeni dekenai idia henia, bena ia ese ena sinana dekenai ia abia lao. 12 Gabeai ena hahediba taudia idia mai bona ena mase tauanina idia abia bona idia guria. Bena idia lao Iesu dekenai unai sivarai idia gwauraia. 13 Iesu be unai ia kamonai neganai, bouti amo unai gabu ia rakatania bona taunimanima lasi gabuna dekenai ia lao, sibona ia noho totona. To hutuma be unai idia kamonai neganai, siti idauidau amo ia dekenai idia raka lao.+

14 Kone dekenai ia diho neganai, taunimanima hutuma ia itaia, bona idia dekenai ia hebogahisi+ bona gorere taudia ia hanamoa.+ 15 Adorahi momokani ai, ena hahediba taudia idia mai bona ia dekenai idia gwau: “Inai be daudau gabuna bona ia leiti vadaeni, hutuma oi siaia lao, unai amo kahirakahira hanuadia dekenai do idia lao bona aniani idia hoia.”+ 16 To Iesu ese idia ia hamaoroa: “Do idia lao lasi, to umui ese idia dekenai aniani umui henia.” 17 Ia dekenai idia gwau: “Ai dekenai aniani ta ia noho lasi, to paraoa 5 bona gwarume rua sibona.” 18 Ia gwau: “Unai paraoa bona gwarume be lau dekenai umui mailaia.” 19 Bona hutuma ia hamaoroa rei dekenai do idia helai. Bena paraoa 5 bona gwarume rua ia abia bona guba ia itaia, ia guriguri*+ bona paraoa ia makohia murinai, hahediba taudia dekenai ia henia bona hahediba taudia ese hutuma dekenai idia henia. 20 Vadaeni ibounai idia aniani bona idia bogakunu, bona aniani oredia be bosea 12 dekenai idia hahonua.+ 21 Idia aniani tatau be 5,000 bamona, to hahine bona natudia danu idia noho.+ 22 Bena karaharaga Iesu ese ena hahediba taudia ia hamaoroa bouti dekenai idia guia bona gohu ena kahana dekenai do idia lao guna, to ia be hutuma ia siaia lao.+

23 Hutuma ia siaidia lao murinai, ia sibona be ororo dekenai ia daekau ia guriguri totona.+ Hanuaboi ia ginidae neganai, ia sibona be unuseniai ia noho. 24 To hari bouti be kone amo ia daudau. Aposetolo taudia be lai ia toa gabuna idia lao henia dainai, idia hekwarahi bada, badina hurehure be bada. 25 Daba momokani ai,* Iesu be idia dekenai gohu latanai ia raka lao. 26 Tau ta ena toana idia itaia gohu latanai ia raka mai neganai, hahediba taudia be idia gari, bona idia gwau: “Unai be dahaka ia mai noho!”* Bona mai gari danu idia boiboi. 27 To maoromaoro Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui lalogoada! Inai be lau, umui gari lasi.”+ 28 Petero ia haere: “Lohiabada e, bema inai be oi, lau oi hamaoroa ranu latanai oi dekenai do lau raka mai.” 29 Ia gwau: “Oi mai!” Vadaeni Petero be bouti amo ia diho, bona ranu latanai Iesu dekenai ia raka lao. 30 To lai badana ia itaia dainai ia gari. Bona ia mutu matamaia neganai, ia boiboi: “Lohiabada e, lau oi hamauria!” 31 Maoromaoro Iesu ese ena imana ia toia roro bona Petero ia dogoatao, bona ia hamaoroa: “Abidadama maragi tauna e, dahaka dainai oi daradara?”+ 32 Bouti lalonai idia guia murinai, lai badana ia doko. 33 Bena bouti lalonai idia noho hahediba taudia be ia vairanai idia igo diho, idia gwau: “Momokani, oi be Dirava ena Natuna.” 34 Vadaeni idia hanaia lao bona Genesareta dekenai idia ginidae.+

35 Hanua taudia idia diba unai be Iesu neganai, kahirakahira hanuadia ibounai dekenai hereva idia siaia. Bena taunimanima ese ia dekenai gorere taudia ibounai idia mailaia. 36 Bona idia noia bema ena dabua dorina sibona do idia dogoatao,+ bona ena dabua dorina idia dogoatao taudia ibounai be idia namo.

15 Bena Ierusalema amo Farisea bona taravatu hadibaia taudia be Iesu dekenai idia mai,+ idia gwau: 2 “Dahaka dainai emu hahediba taudia ese sene taudia edia kastom idia makohia? Hegeregere, idia aniani gwauraia neganai edia imana idia huria lasi.”*+

3 Ia haere henidia ia gwau: “Dahaka dainai emui kastom karadia dainai, Dirava ena taravatu umui makohia?+ 4 Hegeregere, Dirava ia gwau, ‘Emui tamana bona sinana umui matauraia,’+ bona ‘Ena tamana eiava sinana ia hereva dika henia* tauna be do idia hamasea.’+ 5 To umui gwau, ‘Bema ta be ena tamana eiava sinana dekenai ia gwau: “Lau dekenai ia noho gauna amo oi lau durua diba lasi, badina ia be lau gwauhamatalaia vadaeni Dirava dekenai do lau hariharilaia,”+ 6 unai tauna ese ena tamana do ia matauraia lasi.’ Umui ese emui kastom karana amo Dirava ena hereva be anina lasi gauna ai umui halaoa.+ 7 Umui koikoi taudia e, Isaia ese umui ia perovetalaia, ia gwau:+ 8 ‘Inai taunimanima be edia udu bibina amo lau idia hanamoa, to edia kudouna be lau amo ia daudau momokani. 9 Lau idia tomadiho henia kava noho, badina edia hahediba herevadia be taunimanima edia taravatu sibona.’”+ 10 Unai murinai hutuma ia boiria mai kahirakahira bona idia dekenai ia gwau: “Umui kamonai bona inai hereva edia anina umui lalopararalaia.+ 11 Tau ta ena uduna lalonai idia vareai gaudia ese ia idia hamiroa lasi, to iena uduna amo idia raka-lasi gaudia ese ia idia hamiroa.”+

12 Bena hahediba taudia be ia dekenai idia mai bona idia gwau: “Oi laloparara Farisea taudia be emu hereva dainai idia badu, a?”+ 13 Ia haere henidia ia gwau: “Egu guba Tamana ese ia hadoa lasi au ibounai be do ia kokia. 14 Rakatanidia, idia be matakepulu hakaua taudia. Bema matakepulu tauna ta ese matakepulu tauna ma ta ia hakaua, idia ruaosi be guri lalonai do idia moru.”+ 15 Petero ia gwau: “Mani ai dekenai unai parabole ena anina oi gwauraia hedinarai.” 16 Vadaeni ia gwau: “Umui danu umui do laloparara lasi, a?+ 17 Uduna dekenai idia vareai gaudia be bogana dekenai idia lao, bena toileti dekenai idia diho. Unai umui diba lasi, a? 18 To uduna amo idia raka-lasi gaudia be kudouna amo idia mai, bona unai gaudia ese tau ta idia hamiroa.+ 19 Hegeregere kudouna amo idia mai lalohadai dikadia be,+ ala-ala, heudahanai, matabodaga karadia,* henaohenao, hereva koikoi, bona Dirava ena ladana hadikaia herevadia. 20 Unai gaudia ese tau ta idia hamiroa, to imana huria lasi* bona aniani karana ese tau ta ia hamiroa lasi.”

21 Iesu be unai gabu ia rakatania bena Turo bona Sidono kahanai ia lao.+ 22 Bona itaia, unai gabu amo Poinikia hahinena ta ia mai bona ia boiboi, ia gwau: “Lohiabada, Davida ena Natuna e, lau oi hebogahisi henia. Lauegu natuna kekeni be demoni ese ia biagua dainai hisihisi bada ia mamia.”+ 23 To unai hahine ia haere henia lasi. Unai dainai ena hahediba taudia idia mai bona idia noia: “Oi siaia lao, badina ia be iseda murinai ia mai bona ia boiboi noho.” 24 Iesu ia haere, ia gwau: “Dirava ese taunimanima ibounai dekenai lau ia siaia lasi, to Israela besena ena boio mamoe sibona dekenai lau ia siaia.”+ 25 To hahine ia mai Iesu vairanai ia igo diho, bona ia gwau: “Lohiabada e, lau oi durua!” 26 Iesu ia haere, ia gwau: “Natudia edia paraoa idia abia bona sisia maragidia dekenai idia negea be maoro lasi.” 27 Hahine ia gwau: “Oibe Lohiabada, to sisia maragidia be edia biagudia edia teibolo amo idia moru momoru idia ania danu.”+ 28 Bena Iesu ese ia haere henia: “Hahine e, emu abidadama be bada herea. Emu ura gauna be oi dekenai do ia vara.” Bona unai hora ai ena natuna kekeni ia namo.

29 Iesu ese unai gabu ia rakatania murinai, Galilea Gohuna kahirakahira dekenai ia mai+ bona ororo ia daekau bena unuseniai ia helai. 30 Bena hutuma bada be ia dekenai aena dika taudia, tauanina kahana haida idia dika taudia, matakepulu taudia, mu taudia, bona gorere taudia ma haida idia abia mai bona Iesu ena aena badinai idia atoa, bena Iesu ese ia hanamodia.+ 31 Vadaeni hutuma idia hoa bona Israela ena Dirava idia hanamoa, badina idia itaia mu taudia idia hereva, tauanina kahana haida idia dika taudia idia namo, aena dika taudia idia raka bona matakepulu taudia idia itaia.+

32 Iesu ese iena hahediba taudia ia boiridia bona ia gwau: “Hutuma lau hebogahisi henidia,+ badina dina toi lau ida idia noho vadaeni bona gau ta idia ania lasi. Lau ura lasi idia lau siaia lao mai hitolo danu. Dala dekenai idia moru garina.”+ 33 To, hahediba taudia be ia dekenai idia gwau: “Inai daudau gabuna dekenai, edeseni amo paraoa momo do ai abia, inai hutuma bada idia aniani bona idia bogakunu totona?”+ 34 Unai neganai Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui dekenai paraoa hida idia noho?” Idia haere: “Paraoa 7 bona gwarume maragidia haida.” 35 Hutuma ia hamaoroa tano dekenai do idia helai murinai, 36 unai paraoa 7 bona gwarume ia abia bona Dirava ia tanikiu henia murinai, ia makohidia bona hahediba taudia dekenai ia henia, bena hahediba taudia ese hutuma dekenai idia henia.+ 37 Vadaeni ibounai idia aniani bona idia bogakunu, bona aniani oredia be bosea badadia 7 lalonai idia hahonua.+ 38 Idia aniani taudia be tatau 4,000, to hahine bona natudia danu idia noho. 39 Dokonai, hutuma ia siaia murinai, bouti dekenai ia guia bena Magadana kahana dekenai ia lao.+

16 Bena Farisea bona Sadukea taudia be Iesu dekenai idia lao bona ia dibagania totona, idia noia guba amo toa ta do ia hahedinaraia.+ 2 Ia haere henidia: “Dina ia diho neganai umui gwau, ‘Kerukeru dina be do ia namo badina guba ia kakakaka,’ 3 bona daba neganai, umui gwau, ‘Hari dina be keru bona medu negana, badina guba be ia kakakaka bona ori ese ia koua.’ Umui be guba ena toana ena anina umui gwauraia hedinarai diba, to inai nega ena toana ena anina umui gwauraia hedinarai diba lasi. 4 Kara dika bona Dirava badinaia lasi* uruna be toa ta idia tahua noho, to idia dekenai toa ta do lau hahedinaraia lasi,+ Iona ena toa sibona.”+ Unai murinai, idia ia rakatania bona ia lao.

5 Vadaeni hahediba taudia be gohu ena kahana dekenai idia hanaia lao bona idia laloaboio paraoa idia abia totona.+ 6 Iesu be idia dekenai ia gwau: “Farisea bona Sadukea taudia edia isti dainai do umui gima noho.”+ 7 Unai dainai idia sibona huanai idia herevahereva, idia gwau: “Paraoa ta ita mailaia lasi.” 8 Iesu be unai ia diba dainai, ia gwau: “Umui abidadama maragimaragi taudia e, dahaka dainai umui huanai umui hereva noho umui be paraoa umui mailaia lasi? 9 Egu hereva ena anina umui lalopararalaia lasi, a? Paraoa 5 amo tatau 5,000 lau ubua neganai, aniani oredia be bosea hida lalonai umui haboua be umui laloaboio, a?+ 10 Eiava paraoa 7 amo tatau 4,000 lau ubua neganai, aniani oredia be bosea badadia hida lalonai umui haboua be umui laloaboio, a?+ 11 Dahaka dainai umui laloparara lasi, lau be paraoa lau herevalaia lasi? To namona be Farisea bona Sadukea taudia edia isti dainai do umui gima.”+ 12 Bena idia laloparara Iesu ese paraoa ena isti ia herevalaia lasi, to ia be Farisea bona Sadukea taudia edia hahediba herevadia dainai do idia gima karana ia herevalaia.

13 Iesu be Kaisarea Filipi tanona dekenai ia ginidae neganai, ena hahediba taudia ia nanadaia: “Taunimanima idia gwau taunimanima ena Natuna be daika?”+ 14 Idia haere: “Haida idia gwau Ioane Bapatiso,+ haida idia gwau Elia,+ to ma haida idia gwau Ieremia eiava peroveta tauna ta.” 15 Idia dekenai ia gwau: “To umui, umui gwau lau be daika?” 16 Simona Petero ia haere: “Oi be Keriso,+ mauri Diravana ena Natuna.”+ 17 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Simona Iona ena natuna e, oi moale badina tau ta* ese oi dekenai unai ia hahedinaraia lasi, to egu Tamana guba ai ia noho ese ia hahedinaraia.+ 18 Danu, oi lau hamaoroa: Oi be Petero,+ bona lau ese egu kongrigeisen be inai nadi badana latanai+ do lau haginia, bona Mase Gurina* ena iduara ese do ia halusia lasi. 19 Lau ese oi dekenai guba Basileia ena ki do lau henia, bona tanobada dekenai oi kwatua gauna be guba dekenai idia kwatua vadaeni, bona tanobada dekenai oi ruhaia gauna be guba dekenai idia ruhaia vadaeni.” 20 Bena hahediba taudia ia oda henidia, ta do idia hadibaia lasi ia be Keriso.+

21 Unai nega amo Iesu ese ena hahediba taudia ia hadibaia, ia be Ierusalema dekenai do ia lao bona tau badadia, dubu biagudia, bona taravatu hadibaia taudia ese ia do idia hahisia bada, bena do idia hamasea bona dina ihatoina ai do ia toreisi lou.+ 22 Vadaeni Petero ese ia hakaua siri bona ia gwau henia matamaia, ia gwau: “Lohiabada e, oi sibona oi hebogahisi henia. Oi dekenai unai do ia vara lasi.”+ 23 To Iesu be Petero dekenai ena doruna ia henia, ia gwau: “Satani e, egu murinai oi lao! Oi be hahekwakwanaia gauna lau dekenai, badina emu lalohadai be Dirava ena lalohadai lasi, to taunimanima edia.”+

24 Bena Iesu be ena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Bema ta ia ura egu murinai ia raka, sibona ena ura ia dadaraia be namo bona ena hisihisi auna* do ia huaia bona egu murinai do ia raka noho.+ 25 Badina ena mauri ia ura ia gimaia tauna be do ia mase, to lau dainai ia mase tauna be do ia mauri lou.+ 26 Momokani, bema tau ta ese tanobada ibounai ia abia, to ena mauri ia haboioa, ena namo be dahaka?+ Eiava tau ta ese dahaka do ia henia ena mauri ia abia lou totona?+ 27 Badina taunimanima ena Natuna be ena aneru ida ia mai neganai, ena Tamana ena hairai do ia hahedinaraia, bena ta ta ena kara hegeregerena davana do ia henia.+ 28 Umui lau hamaoroa momokani, iniseniai idia gini taudia haida be do idia mase lasi ela bona taunimanima ena Natuna be ena Basileia lalonai do ia mai idia itaia guna.”+

17 Dina 6 murinai, Iesu ese Petero, Iamesi bona ena tadikaka Ioane ia abia bona idia sibona be ororo badana ta dekenai idia lao.+ 2 Bena idia vairanai ena toana ia idau bona ena vairana be dina bamona ia diaridiari, bona ena dabua be idia kurokuro momokani, diari bamona.+ 3 Bona idia itaia Mose bona Elia idia hedinarai, bona Iesu ida idia herevahereva noho. 4 Bena Petero be Iesu dekenai ia gwau: “Lohiabada e, ai moale iniseni ai noho! Bema oi ura, iniseniai palai ruma toi do lau haginia, ta be oiemu, ma ta Mose ena, bona ma ta be Elia ena.” 5 Petero ia hereva noho lalonai, ori diarina ta ese idia ia koua, bona ori amo gadona ta idia kamonai, ia gwau: “Inai be egu Natuna, egu lalokau, ia lau lalonamo henia.+ Ia umui kamonai henia.”+ 6 Hahediba taudia be unai idia kamonai neganai, idia gari bada bona tano dekenai idia goru diho. 7 Bena Iesu ia mai kahirakahira bona idia latanai ena imana ia atoa, ia gwau: “Umui toreisi. Umui gari lasi.” 8 Edia kwarana idia abia isi neganai, ta idia itaia lasi, to Iesu sibona. 9 Ororo amo idia diho noho lalonai, Iesu ese ia oda henidia: “Inai matahanai be tau ta dekenai do umui gwauraia lasi ela bona taunimanima ena Natuna be mase amo ia toreisi lou.”+

10 To, hahediba taudia ese idia nanadaia: “Dahaka dainai taravatu hadibaia taudia idia gwau Elia be do ia mai guna?”+ 11 Ia haere: “Momokani, Elia be ia mai noho bona gau ibounai do ia hanamoa lou.+ 12 To umui lau hamaoroa, Elia be ia mai vadaeni, bona ia idia diba lasi, to ia dekenai edia ura karadia idia karaia.+ Unai hegeregerena, taunimanima ena Natuna danu be edia imana dekenai hisihisi do ia davaria.”+ 13 Bena hahediba taudia idia laloparara, ia be idia dekenai Ioane Bapatiso ia herevalaia.

14 Hutuma kahirakahira idia mai neganai,+ tau ta be ia dekenai ia lao, ia tui diho bona ia gwau: 15 “Lohiabada e, egu natuna mero oi hebogahisi henia, badina ia be mai ena epilepsi gorerena bona hisihisi bada ia mamia. Nega momo lahi bona ranu lalonai ia moru.+ 16 Emu hahediba taudia dekenai lau mailaia, to idia hegeregere lasi idia hanamoa totona.” 17 Iesu ia haere: “Abidadama lasi bona kara gageva uruna e, umui ida do lau noho ela bona edena nega?+ Umui emui kara do lau haheaukalaia ela bona edena nega? Lau dekenai mero umui mailaia.” 18 Vadaeni, Iesu ese demoni ia gwau henia, bena demoni ia raka-lasi, bona unai hora ai mero ia namo.+ 19 Hahediba taudia sibodia be Iesu dekenai idia lao, bona idia gwau: “Dahaka dainai demoni ai lulua diba lasi?” 20 Idia dekenai ia gwau: “Badina emui abidadama be ia maragi. Umui lau hamaoroa momokani, bema emui abidadama be mastadi* uhe maragina bamona, inai ororo dekenai do umui gwau, ‘Inai gabu amo oi lao unuseniai,’ bona do ia lao, bona do umui hegeregere gau ibounai umui karaia totona.”+ 21* ——

22 Vadaeni Galilea dekenai idia hebou neganai, Iesu be hahediba taudia dekenai ia gwau: “Taunimanima ena Natuna be ena inai taudia edia imana dekenai do idia atoa,+ 23 bona do idia hamasea, bena dina ihatoina ai do ia toreisi lou.”+ Bona idia lalohisihisi bada.

24 Kaperanauma dekenai idia ginidae murinai, dubu ena takisi moni* gogoa taudia be Petero dekenai idia lao bona idia gwau: “Emui hadibaia tauna be dubu ena takisi moni ia henia, a?”+ 25 Ia gwau: “Oibe.” To ruma lalonai ia vareai neganai, Iesu ia hereva guna, ia gwau: “Simona e, dahaka oi laloa? Tanobada ena king taudia be daidia amo gau idauidau edia takisi moni idia abia? Edia natudia amo eiava idau taudia amo?” 26 Petero ia gwau: “Idau taudia amo.” Unai neganai Iesu be ia dekenai ia gwau: “Unai dainai natudia be takisi moni idia henia lasi. 27 To ita ura lasi idia ita hahekwakwanaia dainai,+ gohu dekenai oi lao, kimai oi negea, bona oi veria gwarume ginigunana ena uduna oi kehoa neganai, siliva koini* ta do oi davaria. Oi abia bona ita ruaosi totona idia dekenai oi henia.”

18 Unai hora ai, hahediba taudia be Iesu dekenai idia mai bona idia gwau: “Guba Basileia lalonai daika be bada?”+ 2 Vadaeni natuna maragina ta ia boiria mai, bona edia huanai ia haginia. 3 Bena ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, bema emui kara umui haidaua* lasi bona natudia maragidia bamona umui karaia lasi,+ guba Basileia lalonai do umui vareai lasi.+ 4 Unai dainai, inai natuna maragina bamona ia sibona ia hamanaua tauna be guba Basileia lalonai do ia bada.+ 5 Bona egu ladanai unai bamona natuna maragina ta ia abia dae tauna ese lau ia abia dae danu. 6 To bema lau ia abidadama henia ladana maragi tauna ta be ta ese ia hahekwakwanaia, do ia namo bema unai tauna ena aiona dekenai nadi badana* ta idia kwatua bona davara ena gadobada dekenai ia idia negea.+

7 “Tanobada taudia be dika do idia davaria, badina idia ese ma haida idia hahekwakwanaia. Momokani, haida ese ma haida do idia hahekwakwanaia, to unai bamona idia karaia taudia be dika do idia davaria. 8 Vadaeni, bema emu imana eiava aena ese oi ia hahekwakwanaia noho, oi utua oho bona oi negea.+ Do ia namo bema emu tauanina ena kahana ia dika bona mauri* oi abia. To namo lasi imana rua eiava aena rua ida noho hanaihanai lahina lalonai oi idia negea.+ 9 Danu, bema emu matana ese oi ia hahekwakwanaia noho, oi kokia bona oi negea. Do ia namo bema matana tamona ida mauri oi abia. To namo lasi matana rua ida Gehena* lahina lalonai oi idia negea.+ 10 Namo lasi umui ese inai ladana maragi tauna ta umui dadaraia, badina umui lau hamaoroa, edia aneru guba dekenai be hanaihanai egu guba Tamana ena vairanai idia gini.+ 11* ——

12 “Dahaka umui laloa? Bema tau ta ena mamoe be 100 bona ta ia boio,+ ia ese ororo dekenai unai 99 do ia rakatania bona do ia lao ia boio mamoena ia tahua totona, a?+ 13 Bona bema ia davaria, umui lau hamaoroa momokani, do ia moale bada herea, to idia boio lasi mamoe 99 dekenai ena moale be do ia maragi. 14 Unai hegeregerena, egu* Tamana guba dekenai ia noho be ia ura lasi inai ladana maragi tauna ta ia boio.+

15 “Danu, bema emu tadikaka be kara dika ta ia karaia, oi lao bona umui ruaosi sibona huanai iena kerere oi hahedinaraia.*+ Bema oi ia kamonai henia, emu tadikaka be dala maorona dekenai oi hakaua lou vadaeni.+ 16 To bema ia kamonai lasi, taunimanima ta eiava rua oi hakaua lao, unai amo hereva hamomokania taudia rua eiava toi edia hereva* amo gau ibounai do idia hamomokania.+ 17 Bema idia ia kamonai henia lasi, tadikaka* oi hadibaia. To bema kongrigeisen tadikaka danu ia kamonai henia lasi, namona be oi dekenai ia be abidadama lasi tauna* bamona+ bona takisi gogoa tauna bamona ai do ia lao.+

18 “Umui lau hamaoroa momokani, tanobada dekenai umui kwatua gaudia be guba dekenai idia kwatua vadaeni bona tanobada dekenai umui ruhaia gaudia be guba dekenai idia ruhaia vadaeni. 19 Danu umui lau hamaoroa momokani, bema tanobada ai umui rua be mai lalotamona ida anina bada gauna ta totona umui noinoi, egu Tamana guba dekenai ese unai gauna do ia henia.+ 20 Badina egu ladanai taunimanima rua eiava toi idia hebou neganai,+ lau be idia huanai lau noho.”

21 Bena Petero ia mai bona Iesu dekenai ia gwau: “Lohiabada e, egu tadikaka be lau dekenai ia kara dika neganai, nega hida ena dika do lau gwauatao? Nega 7, a?” 22 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Oi lau hamaoroa, nega 7 lasi to nega 77.*+

23 “Unai dainai guba Basileia be king ta bamona, ia ura ena hesiai taudia ese edia abitorehai davana do idia karaia. 24 Edia abitorehai ia gogoa matamaia neganai, ia dekenai 10 tausen talent* ia abitorehai tauna idia abia mai. 25 To abitorehai davana ia karaia diba lasi dainai, king ese oda ia henia, ia, ena adavana, ena natudia bona ena kohu ibounai do idia hoihoilaia, abitorehai davana ia karaia totona.+ 26 Vadaeni hesiai tauna be ia tui diho bona ia noinoi, ‘Mani nega oi henia lau dekenai bona emu abitorehai ena davana ibounai do lau karaia.’ 27 King ese hesiai tauna ia hebogahisi henia dainai, ia ruhaia bona ena abitorehai ia gwauatao.+ 28 To unai hesiai tauna be ia raka-lasi bona ia dekenai 100 denario* ia abitorehai hesiai tauna ma ta ia davaria, bona ena aiona ia gigia, ia gwau, ‘Emu abitorehai davana oi karaia.’ 29 Vadaeni ena bamona ia tui diho bona ia noinoi, ‘Mani nega oi henia lau dekenai bona emu abitorehai davana do lau karaia.’ 30 To ia ura lasi, bona ena bamona be dibura rumana lalonai ia negea, ela bona ena abitorehai ena davana ibounai do ia karaia. 31 Hesiai taudia ma haida be ia vara gauna idia itaia neganai, idia lalohisihisi bada. Vadaeni idia lao bona king dekenai ia vara gaudia ibounai idia hamaoroa. 32 Bena king ese ia boiria bona ia dekenai ia gwau: ‘Hesiai tauna dikana e, lau oi noia neganai, emu abitorehai ibounai lau gwauatao. 33 Oi lau hebogahisi henia hegeregerena, oiemu bamona oi hebogahisi henia danu be namo, ani?’+ 34 Vadaeni king ia badu dikadika bona dibura ruma naria taudia dekenai unai tauna ia henia, bona dibura ruma ai do ia noho ela bona ena abitorehai ibounai ia karaia. 35 Lauegu guba Tamana be umui dekenai unai bamona do ia karaia danu,+ bema umui ta ta emui kudouna amo emui tadikaka edia kerere umui gwauatao lasi.”+

19 Iesu be unai hereva ia gwauraia murinai, Galilea ia rakatania bona Iudea ena boda dekenai ia mai, unai be Ioridane kahanai.+ 2 Danu, hutuma bada be ia murinai idia lao bona unuseniai edia gorere ia hanamoa.

3 Bona Farisea taudia idia mai, bona idia ura Iesu idia dibagania, idia henanadai: “Badina idauidau dainai tau ta ese ena hahine ia divosia* be maoro, a?”+ 4 Ia haere henidia: “Umui duahia lasi, a? Matamana negana amo, idia ia havaraia tauna ese idia ia karaia tau bona hahine,+ 5 bona ia gwau: ‘Unai dainai tau ese ena tamana bona sinana do ia rakatania bona ena hahine danu do ia hakapua, bona idia ruaosi be tauanina* tamona ai do idia lao.’+ 6 Vadaeni idia be rua lasi, to tauanina tamona. Unai dainai Dirava ese ia hakapua taudia be ta ese do ia hapararaia lasi be namo.”+ 7 Iesu dekenai idia gwau: “Dahaka dainai Mose be oda ia henia, tau ta ese hahine dekenai divos pepana do ia henia bena do ia siaia?”+ 8 Idia dekenai ia gwau: “Emui kudouna ia auka dainai, Mose ese gwaumaoro ia henia emui adavana umui divosia totona,+ to matamana negana amo be unai bamona lasi.+ 9 Umui lau hamaoroa, bema tau ta be matabodaga karadia* dainai lasi, to badina ma ta dainai ena hahine ia divosia bona hahine ma ta ia adavaia, ia be ia heudahanai unai.”+

10 Hahediba taudia be Iesu dekenai idia gwau: “Bema headava maurina be unai bamona, taunimanima idia headava lasi be namo.” 11 Idia dekenai ia gwau: “Lau gwauraia gauna be taunimanima ibounai ese idia karaia diba lasi, to Dirava ese ia durua taudia* sibona ese unai idia karaia diba.+ 12 Haida be eunuko* badina unai bamona idia vara, ma haida be eunuko badina taunimanima ese unai bamona idia halaoa, bona haida be guba Basileia dainai idia headava lasi. Unai mauri dalana ia ura abia dae tauna be unai bamona ia karaia be namo.”+

13 Bena natuna maragidia be ia dekenai idia mailaia, iena imana be edia latanai ia atoa* bona ia guriguri totona, to hahediba taudia ese idia gwau henidia.+ 14 To Iesu ia gwau: “Natuna maragidia umui rakatania, lau dekenai do idia mai umui koudia toho lasi, badina guba Basileia be unai bamona taudia edia.”+ 15 Bena ena imana be idia latanai ia atoa,* bona unai gabu ia rakatania.

16 Bona tau ta be Iesu dekenai ia mai bona ia gwau: “Hadibaia Tauna e, mauri hanaihanai lau abia totona, dahaka kara namodia lau karaia be namo?”+ 17 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai kara namo totona lau oi nanadaia? Tau tamona sibona be ia namo.+ To bema oi ura mauri oi abia, taravatu oi badinaia noho.”+ 18 Iesu dekenai ia gwau: “Edena taravatu?” Iesu ia haere: “Namo lasi oi ala-ala,+ namo lasi oi heudahanai,+ namo lasi oi henaohenao,+ namo lasi ta oi samania koikoi,+ 19 emu tamana bona sinana oi matauraia,+ bona namona be emu dekena tauna oi lalokau henia oi sibona oi lalokau henia hegeregerena.”+ 20 Tau matamata be Iesu dekenai ia gwau: “Unai taravatu ibounai lau badinaia vadaeni, ma dahaka gau haida do lau karaia?” 21 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Bema oi ura oi goevadae, oi lao emu kohu oi hoihoilaia bona moni be ogogami taudia dekenai oi henia, bena guba dekenai oi be mai emu dava bada kohu,+ bona oi mai egu hahediba tauna ai oi lao.”+ 22 Tau matamata be unai hereva ia kamonai neganai, mai lalohisihisi ida ia lao, badina ena kohu be momo.+ 23 Bena Iesu be ena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, taga tauna dekenai do ia auka guba Basileia lalonai ia vareai totona.+ 24 Danu umui lau hamaoroa, kamelo be nila matuna lalonai ia vareai be auka lasi, to taga tauna be Dirava ena Basileia lalonai ia vareai be auka.”+

25 Hahediba taudia be unai idia kamonai neganai, idia hoa bada, idia gwau: “Daika be mauri ia abia diba?”+ 26 Iesu be idia ia raraia, bena ia gwau: “Taunimanima ese unai idia karaia diba lasi, to Dirava be gau ibounai ia karaia diba.”+

27 Bena Petero ia haere: “Itaia! Ai be gau ibounai ai rakatania bona oi murinai ai raka, vadaeni dahaka do ai abia?”+ 28 Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, gau ibounai hamatamataia lou* negana ai, taunimanima ena Natuna be ena terona hairaina latanai ia helai neganai, lau umui badinaia taudia be terona 12 latanai do umui helai, bona Israela ena iduhu 12 do umui hahemaoro henia.+ 29 Bona egu ladana dainai ruma, tadikaka, taihu, tamana, sinana, natudia, eiava tano idia rakatania taudia ibounai, ese unai gaudia be nega 100 momo do idia abia bona mauri hanaihanai do idia abia danu.+

30 “To idia guna taudia momo be do idia gabeai, bona gabeai taudia be do idia guna.+

20 “Guba Basileia be tano biaguna ta bamona, daba momokani ai ia lao ena vain umana ai do idia gaukara taudia ia tahua.+ 2 Gaukara taudia ida ia lalotamona dina tamona idia gaukara ena davana be denario* tamona do ia henidia. Unai murinai ena vain umana dekenai idia ia siaia lao. 3 Daba 9 oklok* bamona maketi gabuna dekenai ia lao lou neganai, ia itaia gaukara lasi taudia ma haida idia gini noho, 4 bona idia dekenai ia gwau, ‘Umui danu, vain umana dekenai umui lao, bona umui dekenai davana maorona do lau henia.’ 5 Bena idia lao. Danu dina tubu* ai bona adorahi 3 oklok* bamona ai ia giroa lao, bona gaukara taudia ma haida ia abidia. 6 Dokonai, adorahi 5 oklok* bamona ai ia giroa lao, bona ia itaia ma haida idia gini noho, bona idia dekenai ia gwau, ‘Dahaka dainai dina ibounai iniseniai umui gini kava bona umui gaukara lasi?’ 7 Idia haere, ‘Badina ta ese ai dekenai gaukara ia henia lasi.’ Idia dekenai ia gwau, ‘Umui danu vain umana dekenai umui lao.’

8 “Adorahi ai, vain uma ena biaguna be uma naria tauna dekenai ia gwau, ‘Gaukara taudia oi boiria bona edia davana oi henia. Adorahi 5 oklok* ai idia mai taudia edia davana oi henia guna.+ Bena gabeai daba maragi ai idia mai taudia edia davana oi henia.’ 9 Adorahi 5 oklok* ai idia gaukara taudia idia mai neganai, idia ta ta be denario* tamona idia abia. 10 Unai dainai dina ibounai idia gaukara taudia idia mai neganai, idia laloa idia be davana badana do idia abia, to idia dekenai danu denario* tamona idia henia. 11 Unai idia abia neganai, tano biaguna dekenai idia maumau matamaia, 12 idia gwau, ‘Gabeai idia mai taudia be hora tamona sibona idia gaukara. Ai be dina ibounai lalonai dina ena siahu dekenai ai gaukara goada, to edia davana be aiemai davana hegeregerena!’ 13 To idia ta dekenai ia haere, ‘Egu turana e, oi dekenai kerere ta lau karaia lasi. Ita lalotamona oi be denario* tamona do oi abia, ani?+ 14 Emu davana oi abia bona oi lao. Lau ura oi dekenai lau henia hegeregerena be inai gabeai idia mai taudia dekenai do lau henia danu. 15 Unai be egu moni dainai, lau be mai egu maoro lau ura dalanai lau gaukaralaia totona, ani? Sedira, lau kara namo* dainai oi* mama, a?’+ 16 Unai dala amo, gabeai taudia be do idia guna, bona guna taudia be do idia gabeai.”+

17 Ierusalema ena dala dekenai idia daekau lao lalonai, Iesu ese hahediba taudia 12 ia hakaudia siri bona idia dekenai ia gwau:+ 18 “Kamonai! Ita be Ierusalema dekenai ita daekau lao noho, bona taunimanima ena Natuna be dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia dekenai do idia henia. Idia ese ia hamasea herevana do idia gwauraia,+ 19 bona idau bese taudia dekenai ia do idia henia, do idia kirikirilaia, do idia kwadia bona au dekenai do idia kokoa kau,+ bena dina ihatoina ai do ia toreisi lou.”+

20 Bena Sebedeo+ ena hahine be ena natudia memero rua ida Iesu dekenai idia lao, bona iena vairanai ia igo diho bona ia amo gau ta ia noia.+ 21 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Dahaka oi ura?” Ia haere: “Mani oi gwauhamata, egu natudia ruaosi be emu Basileia lalonai do idia helai, ta be emu idibana ai bona ta be emu laurina ai.”+ 22 Iesu ia haere: “Umui noia gauna be umui diba lasi. Lau inua gwauraia kapusi umui inua diba, a?”+ Ia dekenai idia gwau: “Ai inua diba.” 23 Idia dekenai ia gwau: “Lau inua kapusi do umui inua,+ to lau ese gwaumaoro do lau henia lasi, daika be egu idibana eiava laurina kahanai do ia helai, to egu Tamana ese ia abia hidi taudia be unuseniai do idia helai.”+

24 Hahediba taudia 10 be unai idia kamonai neganai, unai tadikaka rua dekenai idia moale lasi.+ 25 To Iesu ese idia ia boiria, ia gwau: “Umui diba, bese idauidau taudia edia king ese edia bese taudia idia biagudia auka bona ladana bada taudia ese idia kara auka henidia.+ 26 Umui huanai unai bamona do ia vara lasi.+ To bema ta ia ura emui huanai ia bada, namona be emui hesiai tauna ai do ia lao.+ 27 Bona bema ta ia ura umui huanai do ia guna, ia be emui hesiai tauna ai ia lao be namo.+ 28 Hegeregere taunimanima ena Natuna ia mai, taunimanima ese ia idia hesiai henia totona lasi, to ma haida hesiai henia totona ia mai,+ bona ena mauri ia henia, taunimanima momo edia mauri davana karaia totona.”+

29 Vadaeni Ieriko idia rakatania neganai, hutuma be ia murinai idia lao. 30 Bona dala badinai idia helai matakepulu taudia rua idia kamonai Iesu ia raka hanai, bona idia boiboi: “Lohiabada, Davida ena Natuna e, ai oi hebogahisi henia!”+ 31 To hutuma ese idia gwau henidia, do idia hereva lasi. To edia boiboi idia habadaia, idia gwau: “Lohiabada, Davida ena Natuna e, ai oi hebogahisi henia!” 32 Vadaeni Iesu ia gini bona idia ia boiria bona ia gwau: “Umui ura umui totona dahaka do lau karaia?” 33 Ia dekenai idia gwau: “Lohiabada e, mani emai matana oi kehoa.” 34 Iesu ese ia hebogahisi henidia,+ bena edia matana ia daua toho bona maoromaoro idia itaia diba, bena ena murinai idia raka.

21 Ierusalema kahirakahira idia lao bona Olive Ororona ai ia noho hanuana, Betepage dekenai idia ginidae neganai, Iesu be ena hahediba taudia rua dekenai ia gwau:+ 2 “Vairai ia noho hanua dekenai umui vareai, bona idia kwatua doniki ta mai ena natuna do umui itaia. Umui ruhaia bona lau dekenai umui mailaia. 3 Bema ta ese umui ia nanadaia, do umui gwau, ‘Lohiabada be inai doniki rua ia ura.’ Bena biaguna ese maoromaoro unai doniki do ia siaidia.”

4 Unai bamona ia vara, peroveta tauna ese ia gwauraia herevana ia guguru totona, ia gwau: 5 “Siona ena natuna kekeni umui hamaoroa: ‘Itaia! Emu king be oi dekenai ia mai noho,+ mai manau+ ida doniki latanai ia helai, oibe, doniki natuna, metau huaia animal ena natuna latanai.’”+

6 Bena unai hahediba taudia rua idia lao bona Iesu ena hereva hegeregerena idia karaia.+ 7 Doniki bona ena natuna idia mailaia, bona hahediba taudia be idia latanai edia dabua idia atoa, bena Iesu ia helai.+ 8 Hutuma huanai momo ese edia dabua be dala dekenai idia atoa,+ bona ma haida be au rigidia idia utua bona dala dekenai idia atoa. 9 Danu hutuma be ia vairanai bona ia murinai idia raka, bona idia boiboi noho: “Mani Davida ena Natuna oi hamauria!+ Iehova* ena ladanai ia mai tauna be Ia ese ia hanamoa!+ Guba dekenai oi noho Diravana e, ai guriguri, ia oi hamauria!”+

10 Bona Iesu be Ierusalema dekenai ia vareai neganai, taunimanima ibounai be idia boiboi, idia gwau: “Inai be daika?” 11 Hutuma idia hereva: “Inai be peroveta tauna Iesu.+ Ia be Nasareta, Galilea amo ia mai!”

12 Bena Iesu be dubu helaga lalonai ia vareai bona hoihoi taudia ibounai ia lulua matamaia, bona moni idia senisia taudia edia pata bona pune manu idia hoihoilaia taudia edia helai gaudia ia hagirodia.+ 13 Bona idia dekenai ia gwau: “Toretore Helagadia ia gwau: ‘Egu ruma do idia gwauraia guriguri rumana,’+ to umui ese henaohenao taudia edia kohua ai umui halaoa.”+ 14 Danu, dubu helaga lalonai ia noho neganai, matakepulu bona aena dika taudia idia mai bona ia hanamodia.

15 Dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia ese Iesu ia karaia hoa karadia idia itaia bona dubu helaga lalonai memero maragidia idia boiboi, idia gwau: “Mani Davida ena Natuna oi hamauria!”+ Unai idia kamonai neganai idia moale lasi+ 16 bona Iesu dekenai idia gwau: “Inai maragidia ese idia gwauraia herevana oi kamonai, a?” Iesu ia haere: “Oibe lau kamonai. To umui be inai hereva umui duahia lasi, a? Ia gwau, ‘Natu maragidia bona rata idia inua beibi edia uduna amo oi idia hanamoa.’”+ 17 Bena siti ia rakatania, Betania hanua dekenai ia lao bona hanuaboi ai unuseni ia mahuta.+

18 Daba momokani ai Ierusalema dekenai ia giroa lou noho lalonai, hitolo mamina ia abia.+ 19 Bona dala badinai fig au ta ia itaia bona ia raka henia, to huahua ta ia davaria lasi, au raurau sibona,+ vadaeni fig auna dekenai ia gwau: “Huahua ta do oi atoa lasi hari ela bona hanaihanai.”+ Bena maoromaoro fig auna ia kakoro. 20 Hahediba taudia be unai idia itaia neganai, idia hoa bona idia gwau: “Edena bamona inai fig auna be ia kakoro haraga?”+ 21 Iesu be idia ia haere henia, ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, bema umui be mai emui abidadama bona umui daradara lasi, fig auna dekenai lau karaia gauna sibona do umui karaia lasi, to danu bema inai ororo dekenai umui gwau, ‘Oi toreisi bona davara lalonai oi diho,’ unai do ia vara.+ 22 Bona mai abidadama ida umui gurigurilaia gaudia ibounai be do umui abia.”+

23 Vadaeni Iesu be dubu helaga lalonai ia vareai bona ia hadibaia noho lalonai, dubu biagudia bona tau badadia be ia dekenai idia lao, idia gwau: “Edeseni amo siahu oi abia inai gaudia oi karaia totona? Bona daika ese oi dekenai inai siahu ia henia?”+ 24 Iesu ese idia ia haere henia, ia gwau: “Lau danu be umui dekenai henanadai ta do lau henia. Bema lau dekenai haere umui henia, lau danu be umui do lau hamaoroa edeseni amo siahu lau abia, unai gaudia lau karaia totona. 25 Ioane be daika amo siahu ia abia bapatiso ia karaia totona? Guba amo eiava taunimanima amo?” Vadaeni sibodia huanai idia herevahereva, idia gwau: “Bema ita gwau, ‘Guba amo,’ ita dekenai do ia gwau, ‘Vadaeni dahaka dainai Ioane umui abidadama henia lasi?’+ 26 To bema ita gwau, ‘Taunimanima amo,’ ita diba lasi hutuma be dahaka do idia karaia, badina idia ibounai idia laloa Ioane be peroveta tauna.” 27 Vadaeni Iesu idia haere henia: “Ai diba lasi.” Bena Iesu be idia dekenai ia gwau: “Lau danu be umui do lau hamaoroa lasi edeseni amo siahu lau abia unai gaudia lau karaia totona.

28 “Dahaka umui laloa? Tau ta be mai ena natuna rua. Natuna ginigunana dekenai ia lao bona ia gwau, ‘Egu natuna e, hari dina oi lao bona vain umana dekenai oi gaukara.’ 29 Ia haere ia gwau, ‘Do lau lao lasi,’ to gabeai ia gwauraia hereva dainai ena hemami ia dika bona ia lao. 30 Natuna iharuana dekenai ia lao bona unai hereva tamona ia gwauraia. Unai natuna ia haere, ‘Egu tamana e, do lau lao,’ to ia lao lasi. 31 Idia rua amo daika be ena tamana ena ura ia karaia?” Idia gwau: “Natuna ginigunana.” Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, takisi gogoa taudia bona ariara hahinedia be emui vairanai Dirava ena Basileia lalonai do idia vareai guna. 32 Badina Ioane be umui dekenai ia mai bona kara maoromaoro dalana ia hahedinaraia, to umui abidadama henia lasi. To takisi gogoa taudia bona ariara hahinedia ese idia abidadama henia,+ to umui, ena be unai umui itaia, to emui lalona umui haidaua bona ia umui abidadama henia lasi.

33 “Parabole ma ta umui kamonai: Tano biaguna ta ese vain uma ta ia karaia+ bona magu ia haginia. Bena unuseniai greips moia gabuna ia geia bona kohoro ta ia haginia.+ Vadaeni biru taudia dekenai ia henia idia naria totona, bena tano idauna ta dekenai ia lao.+ 34 Huahua haboua negana ai, ena hesiai taudia be biru taudia dekenai ia siaia, iena huahua idia gogoa totona. 35 To biru taudia ese iena hesiai taudia idia abia, bona ta idia dadabaia, ma ta idia alaia, bona ma ta be nadi amo idia hodoa mase.+ 36 Hesiai taudia ma haida ia siaia lou, idia be momo, guna bamona lasi, to idia dekenai unai bamona idia karaia danu.+ 37 Dokonai, idia dekenai ena natuna mero ia siaia, ia laloa, ‘Idia ese egu natuna do idia matauraia.’ 38 Biru taudia ese ena natuna mero idia itaia neganai, sibodia huanai idia herevahereva idia gwau, ‘Inai be vain uma do ia abia tauna.+ Mai, ita alaia bona ena uma* ita abia!’ 39 Vadaeni ia idia dogoatao bona vain umana murimurinai idia veria raka-lasi bena idia alaia.+ 40 Unai dainai, vain uma ena biaguna ia mai neganai, biru taudia dekenai dahaka do ia karaia?” 41 Iesu dekenai idia gwau: “Idia be taunimanima dikadia dainai, ia ese idia do ia hadikaia ore bona vain umana be biru taudia ma haida dekenai do ia henia idia naria totona, bona huahua haboua negana ai idia ese ia dekenai huahua do idia henia.”

42 Iesu be idia dekenai ia gwau: “Toretore Helagadia umui duahia lasi, a? Ia gwau, ‘Ruma haginia taudia ese idia dadaraia nadina be kona nadi badana ai ia lao.+ Unai be Iehova* ena amo ia vara, bona iseda matana ai ia be gau namo hereana.’+ 43 Unai dainai umui lau hamaoroa, Dirava ese ena Basileia be umui amo do ia kokia bena huahua ia havaraia besena dekenai do ia henia. 44 Danu, unai nadi latanai ia moru tauna be dika bada do ia davaria.+ To bema unai nadi be tau ta latanai ia moru, unai tauna do ia hapatakaia.”+

45 Dubu biagudia bona Farisea taudia ese ena parabole idia kamonai neganai, idia laloparara ia be idia ia herevalaia.+ 46 Ena be idia ura ia idia dogoatao, to hutuma dekenai idia gari, badina idia laloa ia be peroveta tauna ta.+

22 Iesu be parabole amo idia ia hereva henia lou, ia gwau: 2 “Guba Basileia be king ta bamona, ena natuna mero totona headava aria ia karaia.+ 3 Bona ena hesiai taudia ia siaia ia boiria taudia do idia hamaoroa headava aria dekenai idia mai totona, to idia ura lasi idia mai.+ 4 Hesiai taudia ma haida ia siaia lou, ia gwau, ‘Lau boiria taudia umui hamaoroa: “Egu aniani lau hegaegaelaia vadaeni, egu boromakau tau bona animal namodia be idia alaia, bona gau ibounai idia hegaegaelaia vadaeni. Headava aria dekenai umui mai.”’ 5 To ia boiria taudia be unai idia laloa bada lasi, bona idia lao, ta be ena uma dekenai, bona ma ta be ena bisinesi dekenai,+ 6 to ma haida ese ena hesiai taudia idia dogoatao, idia botaia, bona idia alaia mase.

7 “King be ia badu dikadika bona ena tuari taudia ia siaia, unai ala-ala taudia idia alaia bona edia siti idia gabua.+ 8 Bena ena hesiai taudia dekenai ia gwau, ‘Headava aria be ia hegaegae vadaeni, to headava ariana totona idia hegeregere lasi taudia lau boiria.+ 9 Unai dainai, dala badadia dekenai umui lao bona umui davaria taudia ibounai be headava aria dekenai umui boiria mai.’+ 10 Vadaeni, hesiai taudia be dala badadia dekenai idia lao bona idia davaria taudia ibounai idia haboua, kara dika bona kara namo taudia, bona headava rumana be vadivadi taudia* amo ia honu.

11 “King be vadivadi taudia itaia totona ia vareai neganai, ia itaia tau ta be headava aria totona headava dabua ia karaia lasi. 12 Vadaeni ia dekenai ia gwau, ‘Edena bamona iniseniai oi vareai, oi be headava dabua oi karaia lasi?’ Ia be hereva ta ia gwauraia lasi. 13 Bena king be ena hesiai taudia dekenai ia gwau, ‘Iena imana bona aena umui kwatua bona murimuri ena dibura dekenai umui negea. Unuseniai do ia taitai bona ena isena do ia koria.’

14 “King ese taunimanima momo ia boiria, to haida sibona ia abia hidi.”

15 Vadaeni Farisea taudia idia lao bona idia hereva hebou, Iesu ena hereva amo ia idia tarapua totona.+ 16 Vadaeni ia dekenai edia hahediba taudia bona Heroda ena orea taudia idia siaia,+ idia gwau: “Hadibaia Tauna e, ai diba oi be hereva momokani oi gwauraia bona mai momokani ida Dirava ena dala oi hadibaia, bona ma ta ena lalonamo oi tahua lasi, badina oi be taunimanima edia dagi oi laloa lasi. 17 Vadaeni ai oi hamaoroa, emu lalohadai be dahaka? Kaisara dekenai takisi moni henia karana be maoro eiava lasi?” 18 To Iesu be edia lalohadai dikana ia diba dainai, ia gwau: “Koikoi taudia e, dahaka dainai lau umui tohoa? 19 Lau dekenai takisi koini ta umui hahedinaraia.” Vadaeni ia dekenai denario* ta idia mailaia. 20 Idia dekenai ia gwau: “Inai be daika ena laulau bona ladana?” 21 Idia gwau: “Kaisara ena.” Bena idia dekenai ia gwau: “Unai dainai Kaisara ena gaudia be Kaisara dekenai umui henia, to Dirava ena gaudia be Dirava dekenai umui henia.”+ 22 Unai idia kamonai neganai idia hoa bada, bena ia idia rakatania bona idia lao.

23 Unai dina ai, Sadukea taudia idia mai, idia be toreisi lou idia abia dae lasi,+ bona ia idia nanadaia:+ 24 “Hadibaia Tauna e, Mose ia gwau: ‘Bema tau ta be natuna lasi bona ia mase, namona be ena tadikaka ese ena vabu ia adavaia bona ena tadikaka totona natuna do ia havaraia.’+ 25 Ruma bese ta lalonai tadikaka ibounai be 7. Ginigunana ia headava bena ia mase, ia be natuna lasi, bona ena tadikaka ese ena vabu ia adavaia. 26 Unai bamona ia vara tadikaka iharuana bona ihatoina dekenai ela bona tadikaka namba 7. 27 Dokonai unai hahine ia mase. 28 Vadaeni toreisi lou ai, unai tadikaka 7 amo ia be daika ena adavana? Badina idia ibounai ese ia idia adavaia.”

29 Iesu ese ia haere henidia, ia gwau: “Umui kerere, badina Toretore Helagadia bona Dirava ena siahu umui diba lasi.+ 30 Toreisi lou neganai, tatau bona hahine be do idia headava lasi, to idia be guba aneru bamona do idia noho.+ 31 Dirava ese umui ia hamaoroa mase taudia be do idia toreisi lou. Inai hereva umui duahia lasi, a? Ia gwau: 32 ‘Lau be Aberahamo ena Dirava, Isako ena Dirava, bona Iakobo ena Dirava.’+ Ia be mase taudia edia Dirava lasi, to mauri taudia edia Dirava.”+ 33 Hutuma be ena hadibaia hereva idia kamonai neganai, idia hoa bada.+

34 Farisea taudia idia kamonai Iesu ese Sadukea taudia edia hereva ia koua neganai, idia haboua bona ia dekenai idia lao. 35 Bona idia ta, Taravatu* ia diba momo tauna, be Iesu tohoa totona ia henanadai: 36 “Hadibaia Tauna e, Taravatu dekenai, edena be mai anina bada?”+ 37 Ia dekenai ia gwau: “‘Namona be Iehova* emu Dirava oi lalokau henia mai emu kudouna ibounai, mai emu mauri* ibounai, bona mai emu lalona ibounai ida.’+ 38 Unai taravatu be mai anina bada bona ginigunana. 39 Iharuana be inai: ‘Namona be emu dekena tauna oi lalokau henia, oi sibona oi lalokau henia hegeregerena.’+ 40 Taravatu ibounai bona Peroveta Taudia edia hereva be unai taravatu rua latanai idia haginia.”+

41 Farisea taudia be idia noho hebou neganai, Iesu ese ia nanadaidia:+ 42 “Dahaka umui laloa Keriso dekenai? Ia be daika ena natuna?” Ia dekenai idia gwau: “Davida ena natuna.”+ 43 Iesu ese ia nanadaidia: “Vadaeni, dahaka dainai Davida be lauma helaga ena siahu+ amo Keriso ia gwauraia Lohiabada, ia gwau, 44 ‘Iehova* be egu Lohiabada dekenai ia gwau: “Egu imana idiba kahanai oi helai ela bona emu inai taudia be emu aena henunai lau atoa”’?+ 45 Bema Davida ese ia gwauraia Lohiabada, vadaeni edena bamona ia be Davida ena natuna?”+ 46 Bona tau ta be Iesu ia haere henia diba lasi, bona unai dina amo idia gari ia idia henanadai henia totona.

23 Bena Iesu be ena hahediba taudia bona hutuma dekenai ia gwau: 2 “Taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia be Mose ena helai gabuna idia abia. 3 Unai dainai umui dekenai idia gwauraia gaudia ibounai do umui badinaia, to edia kara umui tohotohoa lasi, badina idia hereva to idia herevalaia gauna idia badinaia lasi.+ 4 Metau gaudia idia kwatua bona taunimanima edia pagana dekenai idia atoa,+ to idia sibona ese edia ima kwakikwaki amo unai metau gaudia idia abia isi lasi.+ 5 Gau ibounai idia karaia taunimanima ese idia itaia totona.+ Hegeregere, sibona gimaia totona, idia kwatua maua maragidia* idia habadaia+ bona edia dabua dorina idia halataia danu.+ 6 Idia ura aria negadiai ladana bada taudia edia gabu ai idia helai, sinagoga lalonai vaira kahana* ai idia helai,+ 7 bona taunimanima momo gabudiai* haida ese idia hanamodia bona idia gwauraidia Rabi.* 8 To umui, namo lasi umui idia gwauraia Rabi, badina emui Hadibaia Tauna be tamona,+ bona umui ibounai be tadikaka. 9 Danu, tanobada ai tau ta umui gwauraia lasi emui tamana,* badina emui Tamana be tamona,+ guba dekenai ia noho. 10 Eiava umui idia gwauraia lasi hakaua taudia, badina emui Hakaua Tauna be tamona, Keriso unai. 11 To namona be umui huanai ia bada tauna be emui hesiai tauna.+ 12 Sibona ia abia isi tauna be Dirava ese do ia hamanaua,+ to sibona ia hamanaua tauna be Ia ese do ia abia isi.+

13 “Taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia, koikoi taudia e, dika do umui davaria! Badina taunimanima vairanai guba Basileia ena iduara umui lokaia. Umui be umui vareai lasi bona idia ura vareai taudia edia dala umui koua.+ 14* ——

15 “Taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia, koikoi taudia e, dika do umui davaria!+ Badina davara bona tano umui hanaia, tau ta be Iuda tomadiho badinaia tauna ai umui halaoa totona. Bona Iuda tomadihona ia abia dae neganai, Gehena* ia lao totona dala umui kehoa bona umui hegeregerena ia danu be unuseni do ia lao.

16 “Umui matakepulu hakaua taudia e, dika do umui davaria!+ Umui gwau, ‘Bema ta be dubu helaga ena ladanai ia gwauhamata, unai be gau ta lasi. To bema ta be dubu helaga ena golo ena ladanai ia gwauhamata, unai gwauhamata ia hagugurua be namo.’+ 17 Kavakava bona matakepulu taudia e! Edena be mai anina bada, golo eiava dubu helaga, golo ia hahelagaia rumana unai? 18 Danu, ‘Bema ta be boubou patana amo ia gwauhamata, unai be anina lasi. To bema unai boubou patana latanai ia noho harihari gauna amo ia gwauhamata, unai gwauhamata ia hamomokania be namo.’ 19 Matakepulu taudia e! Edena be mai anina bada, harihari gauna eiava boubou patana, harihari gauna ia hahelagaia patana unai? 20 Unai dainai, boubou patana amo ia gwauhamata tauna be boubou patana bona ia latanai idia noho gaudia ibounai amo ia gwauhamata. 21 Bona dubu helaga ladanai ia gwauhamata tauna be dubu helaga bona unuseniai ia noho Tauna ena ladanai ia gwauhamata.+ 22 Bona tau ta be guba ia itaia bona ia gwauhamata, ia be Dirava ena terona bona unai terona latanai ia helai Tauna ena ladanai ia gwauhamata.

23 “Taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia, koikoi taudia e, dika do umui davaria! Badina umui ese minti, dili bona kamin* edia kahana 10 amo kahana ta umui henia,+ to Taravatu* ena hereva badadia umui dadaraia, hegeregere hahemaoro goeva,+ hebogahisi+ bona abidadama. Unai gaudia umui henia be maoro, to gau ma haida umui badinaia danu be namo.+ 24 Matakepulu hakaua taudia e,+ umui ese nemo umui kokia,+ to kamelo umui hadonoa!+

25 “Taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia, koikoi taudia e, dika do umui davaria! Badina kapusi bona disi edia murimuri kahana umui hagoevaia,+ to edia lalona be mataganigani*+ bona sibona hamoalea karadia amo idia honu.+ 26 Matakepulu Farisea tauna e, kapusi bona disi edia lalona oi hagoevaia guna, unai amo ena murimuri kahana danu do ia goeva.

27 “Taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia, koikoi taudia e, dika do umui davaria!+ Badina umui be idia penia kurokuro guria gabudia bamona.+ Edia toana be mai hairai, to edia lalona be mase taudia edia turia bona miro gaudia amo idia honu. 28 Unai hegeregerena, taunimanima vairanai toana be umui be kara maoromaoro taudia, to emui kudouna be koikoi bona taravatu utua karadia amo ia honu.+

29 “Taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia, koikoi taudia e, dika do umui davaria!+ Badina peroveta taudia edia guria gabudia umui haginia bona kara maoromaoro taudia edia guria gabudia umui hahairaia,+ 30 bona umui gwau, ‘Bema ai be emai sene taudia edia nega lalonai ai noho, idia do ai durua lasi peroveta taudia edia rara ai bubua totona.’ 31 Unai dainai, umui sibona umui gwauraia hedinarai umui be peroveta taudia idia alaia taudia edia natudia.+ 32 Vadaeni, emui sene taudia ese idia hamatamaia gaukarana umui haorea.

33 “Gaigai ena natudia e,+ Gehena* ena hahemaoro amo edena bamona do umui heau mauri?+ 34 Unai dainai, umui dekenai peroveta taudia,+ aonega taudia, bona hadibaia taudia lau siaia.+ Idia haida do umui alaia+ bona au dekenai do umui kokoa. Ma haida be emui sinagoga lalodiai do umui dadabaia+ bona siti idauidau dekenai do umui dagedage henidia.+ 35 Unai amo tanobada ai idia alaia kara maoromaoro taudia ibounai edia rara be umui latanai do ia noho, kara maoromaoro tauna Abela+ ena rara amo ela bona Berakaia ena natuna, Sekaraia, ena rara. Ia be dubu helaga bona boubou patana huanai umui alaia.+ 36 Umui lau hamaoroa momokani, inai gaudia ibounai be inai uru latanai do idia vara.

37 “Ierusalema e, Ierusalema e, oi ese peroveta taudia oi alaia bona oi dekenai idia siaia taudia be nadi amo oi hodoa mase.+ Nega momo lau ura emu natudia lau haboua, kokoroku ese ena natudia be ena apena henunai ia haboua hegeregerena! To oi ura lasi.+ 38 Kamonai! Emu dubu helaga* be do ia noho kava.*+ 39 Badina oi lau hamaoroa, oi be lau do oi itaia lasi ela bona oi gwau, ‘Iehova* ese iena ladanai ia mai tauna ia hanamoa!’”+

24 Iesu be dubu helaga ia rakatania noho lalonai, ena hahediba taudia idia mai bona ia dekenai dubu helaga ena kahana ibounai idia hahedinaraia. 2 Vadaeni idia dekenai ia gwau: “Inai gaudia ibounai umui itaia, a? Umui lau hamaoroa momokani, iniseniai nadi ta be nadi ta latanai do ia noho lasi, lasi vaitani, to idia ibounai do idia moru.”+

3 Iesu be Olive Ororona ai ia helai noho lalonai, hahediba taudia sibodia be ia dekenai idia lao, idia gwau: “Ai oi hamaoroa, unai gaudia be edena negai do idia vara, bona do oi noho negana*+ bona inai nega oromana* ena dokona ena toana be dahaka?”+

4 Iesu ese ia haere henidia: “Umui naria namonamo, ta ese umui ia hakaua kerere garina,+ 5 badina momo be egu ladanai do idia mai, do idia gwau, ‘Lau be Keriso,’ bena momo do idia hakaua kerere.+ 6 Umui ese kahirakahira gabudia bona daudau gabudia amo tuari sivaraidia do umui kamonai. To umui gari lasi, badina unai gaudia be do idia vara, to dokona be do lasi.+

7 “Bese ta do ia toreisi bese ta do ia tuari henia, bona basileia ta ese basileia ta do ia tuari henia,+ bona gabu momo ai hitolo bada+ bona tano mareremarere do idia vara.+ 8 Unai ibounai be hisihisi ena matamana sibona, mara ena hisihisi bamona.

9 “Bena taunimanima ese umui do idia dagedage henia+ bona do idia alaia mase,+ bona egu ladana dainai bese ibounai ese umui do idia inai henia.+ 10 Bona danu, momo be edia abidadama amo do idia moru bona ta ta be edia inai taudia dekenai do idia henia bona do idia inai heheni. 11 Peroveta koikoi taudia momo do idia hedinarai bona momo do idia hakaua kerere.+ 12 Bona kara dika be do ia bada dainai, taunimanima momo edia lalokau be do ia keru. 13 To ia haheauka ela bona dokona tauna be mauri do ia abia.+ 14 Bona Basileia ena sivarai namona be tanobada ibounai dekenai do idia harorolaia, bese ibounai idia kamonai totona,+ unai murinai dokona do ia ginidae.

15 “Unai dainai, dika ia havaraia gau dika rohorohona, Daniela ese ia perovetalaia gauna be helaga gabuna dekenai ia gini umui itaia neganai+ (duahia tauna do ia laloa namonamo), 16 namona be Iudea dekenai idia noho taudia be ororo dekenai idia heau lao matamaia.+ 17 Namo lasi ruma ataiai ia noho tauna ia diho, ruma amo ena kohu ia abia totona, 18 bona uma dekenai ia gaukara tauna be do ia giroa lou lasi ena dabua ia abia totona. 19 Unai nega ai, idia rogorogo hahine bona beibi dekenai rata idia henia hahine, madi o! 20 Umui guriguri noho, emui laolao be keru negana eiava Sabati dinana ai do ia vara lasi, 21 badina unai nega ai hisihisi badana do ia vara,+ tanobada ena matamaia negana amo ema bona hari, unai bamona hisihisi ta ia vara lasi, bona do ia vara lou lasi.+ 22 Momokani, bema Dirava ese unai nega ia hakwadogia lasi, taunimanima ta do ia mauri lasi, to ia abia hidi taudia dainai, unai nega do ia hakwadogia.+

23 “Bona bema ta be umui dekenai ia gwau, ‘Itaia! Keriso be iniseni,’+ eiava ‘Unuseni!’ Do umui abia dae lasi.+ 24 Badina Keriso koikoidia bona peroveta taudia koikoi+ do idia hedinarai, bona hoa kara badadia do idia karaia, bona bema mai dalana Dirava ese ia abia hidi taudia do idia hakaua kerere.+ 25 Umui lau hadibaia vadaeni. 26 Unai dainai, bema taunimanima be umui dekenai idia gwau, ‘Itaia! Ia be taunimanima momo lasi gabuna ai,’ do umui lao lasi. Eiava, ‘Itaia! Ia be lalona daiutuna ai,’ unai umui abia dae lasi.+ 27 Kevaru be ist kahana amo ia mai bona west kahana ia hadiaria hegeregerena, taunimanima ena Natuna ena noho negana* danu be unai bamona.+ 28 Herevana mase tauanina* be edeseniai, ugava manu be unuseni do idia haboua.+

29 “Unai nega ena hisihisi badana murinai, maoromaoro dina be do ia dibura,+ hua be do ia diari lasi, hisiu be guba amo do idia moru, bona guba ena siahu gaudia be do idia mareremarere.+ 30 Bena taunimanima ena Natuna ena toa be guba ai do ia hedinarai, bona tanobada ena iduhu ibounai be mai taitai ida edia kemena do idia botaia,+ bona do idia itaia taunimanima ena Natuna+ be mai ena siahu bona hairai bada ida guba ena ori lalonai do ia mai.+ 31 Ia be kibi regena bada ida ena aneru do ia siaia, bona idia ese not, saut, ist, bona west amo Dirava ena abia hidi taudia do idia haboua, guba ena kahana ta amo ela bona ena kahana ma ta.+

32 “Fig auna ena haheitalai mani umui laloa: Ena rigi matamata ia tubu bona raurau ia atoa neganai, umui diba siahu negana* be ia kahirakahira.+ 33 Unai hegeregerena, umui danu unai gaudia ibounai umui itaia neganai, do umui diba taunimanima ena Natuna be iduara kahirakahira ia gini.+ 34 Umui lau hamaoroa momokani, inai uru be do ia ore lasi ela bona unai gaudia ibounai idia vara. 35 Guba bona tanobada be do idia ore, to egu hereva be do ia ore lasi momokani.+

36 “Unai dina bona hora be ta ia diba lasi,+ guba anerudia idia diba lasi, Natuna danu be ia diba lasi, to Tamana sibona.+ 37 Noa ena nega hegeregerena,+ taunimanima ena Natuna ena noho negana* danu be unai bamona.+ 38 Badina Abata ia do mai lasi neganai, idia aniani, idia inuinu, tau bona hahine idia headava noho ela bona Noa be bouti* lalonai ia vareai dinana.+ 39 Unai idia laloa bada lasi ela bona Abata ia mai bona idia ibounai ia abia lao,+ taunimanima ena Natuna ena noho negana danu be unai bamona. 40 Vadaeni tatau rua be uma dekenai do idia gaukara, ta do idia abia lao bona ma ta do idia rakatania. 41 Hahine rua be witi do idia moia noho, to ta do idia abia lao bona ma ta do idia rakatania.+ 42 Unai dainai umui gima noho, badina umui diba lasi edena dina ai emui Lohiabada do ia mai.+

43 “To inai umui diba be namo: Bema ruma tauna ia diba henaohenao tauna be hanuaboi ai edena hora ai do ia mai,+ do ia noga noho bona henaohenao tauna be ena ruma do ia makohia bona vareai lasi.+ 44 Unai dainai, umui danu do umui noho hegaegae,+ badina umui laloa lasi horana ai, taunimanima ena Natuna do ia mai.

45 “Hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena aonega, ena biaguna ese ia abia hidi ena hesiai taudia* do ia naria, bona nega korikori ai edia aniani do ia henia tauna be daika?+ 46 Bema ena biaguna ia mai bona ia itaia ia be unai bamona ia karaia noho, unai hesiai tauna be do ia moale!+ 47 Umui lau hamaoroa momokani, biaguna ese do ia abia hidi iena kohu ibounai ia naria totona.

48 “To bema unai hesiai tauna ia kara dika bona ena lalona* ai ia gwau, ‘Egu biaguna be ia mai haraga lasi,’+ 49 bena hesiai taudia ma haida ia dadabaia matamaia bona kekero taudia ida ia aniani bona ia inuinu, 50 inai hesiai tauna be ia laloa lasi dinana eiava ia diba lasi horana ai ena biaguna do ia mai,+ 51 bena ia dekenai panisi aukana do ia henia bona koikoi taudia ida do ia atoa. Unuseniai do ia taitai bona ena isena do ia koria.+

25 “Guba Basileia be rami-hebou kekeni 10 bamona, edia lamepa idia abia+ bona idia lao headava matamata tauna ida idia hedavari totona.+ 2 Idia 5 be kavakava bona 5 be aonega.+ 3 Kavakava kekenidia be edia lamepa idia abia, to oela idia abia lasi. 4 To aonega kekenidia be edia lamepa idia abia bona kavabu mai ena oela idia abia danu. 5 Headava matamata tauna ia mai haraga lasi dainai, idia ibounai edia matana idia metau bona idia mahuta. 6 Hanuaboi momokani ai boiboi ta idia kamonai: ‘Headava matamata tauna ia mai inai! Umui lao ia umui hedavari henia.’ 7 Bena unai rami-hebou kekeni ibounai idia toreisi bona edia lamepa idia hegaegaelaia.+ 8 Kavakava kekenidia be aonega kekenidia dekenai idia gwau, ‘Emui oela sisina be ai dekenai umui henia, badina aiemai lamepa be kahirakahira do idia bodo.’ 9 Aonega kekenidia idia haere: ‘Reana oela be do ia hegeregere lasi umui bona ai totona. To namona be oela idia hoihoilaia taudia dekenai umui lao, bona emui oela umui hoia.’ 10 Vadaeni oela hoia totona idia lao noho lalonai, headava matamata tauna ia ginidae. Idia hegaegae rami-hebou kekenidia be ia danu headava aria lalonai idia vareai,+ bona iduara ia koua. 11 Unai murinai rami-hebou kekeni 5 idia mai, idia gwau, ‘Headava matamata tauna e, mani iduara oi kehoa!’+ 12 Ia haere ia gwau, ‘Umui lau hamaoroa momokani, umui lau diba lasi.’

13 “Unai dainai, do umui gima noho,+ badina dina eiava hora be umui diba lasi.+

14 “Guba Basileia be daudau gabuna do ia lao gwauraia tauna bamona. Ia ese ena hesiai taudia ia boiria bona ena kohu ia henia idia naria totona.+ 15 Ta dekenai 5 talent* ia henia, ma ta dekenai talent rua, bona ma ta dekenai talent tamona ia henia, idia ta ta edia diba hegeregerena unai ia karaia. Bena gabu daudau dekenai ia lao. 16 Vadaeni 5 talent ia abia tauna be maoromaoro ia lao bona unai 5 talent amo bisinesi ia karaia, bona talent ma 5 ia abia. 17 Unai hegeregerena, talent rua ia abia tauna ese talent ma rua ia abia. 18 To talent tamona sibona ia abia hesiai tauna be ia lao, tano ia geia bona ena biaguna ena moni* ia hunia.

19 “Nega daudau murinai, unai hesiai taudia edia biaguna ia mai bona ena moni idia gaukaralaia dalana ia sekea.+ 20 Vadaeni 5 talent ia abia tauna ia mai bona talent ma 5 ia mailaia, ia gwau, ‘Egu biaguna e, lau dekenai 5 talent oi henia, to itaia, talent ma 5 lau abia.’+ 21 Ena biaguna be ia dekenai ia gwau: ‘Oi be hesiai tauna namona, oi karaia gaukara be namo herea! Gaukara maragina be mai kamonai ida oi karaia dainai, lau ese oi do lau abia hidi gaukara momo oi naria totona.+ Emu biaguna ida do oi moale hebou.’+ 22 Gabeai talent rua ia abia tauna ia mai bona ia gwau, ‘Egu biaguna e, lau dekenai talent rua oi henia, to itaia, talent ma rua lau abia.’+ 23 Ena biaguna be ia dekenai ia gwau: ‘Oi be hesiai tauna namona, oi karaia gaukara be namo herea! Gaukara maragina be mai kamonai ida oi karaia dainai, lau ese oi do lau abia hidi gaukara momo oi naria totona. Emu biaguna ida do oi moale hebou.’

24 “Dokonai talent tamona ia abia hesiai tauna ia mai bona ia gwau: ‘Biaguna e, lau diba oi be biaguna aukana, oi hadoa lasi gabudiai aniani oi gogoa, bona ma haida ese momoru idia kokia witi oi haboudia.+ 25 Unai dainai lau gari bona lau lao bena tano lalonai emu talent lau hunia. Emu talent inai, oi abia.’ 26 Ena biaguna be ia dekenai ia haere, ia gwau: ‘Kara dika bona lahedo hesiai tauna e, oi diba, lau be lau hadoa lasi gabudiai aniani lau gogoa, bona ma haida ese momoru idia kokia witi lau haboua, ani? 27 Vadaeni, dahaka dainai egu moni* be banika dekenai oi atoa lasi? Bona hari lau giroa mai neganai, egu moni be atoa kau monina ida lau abia.

28 “‘Unai dainai, ia amo talent umui kokia bona 10 talent ia abia tauna dekenai umui henia.+ 29 Badina mai ena gau tauna dekenai, gau momo do idia henia bona ena gaudia be do idia momo. To gau lasi tauna dekenai ia noho gauna be ia amo do idia kokia.+ 30 Bona unai anina lasi hesiai tauna be murimuri ena dibura dekenai umui negea. Unuseniai do ia taitai bona ena isena do ia koria.’

31 “Taunimanima ena Natuna+ be mai ena hairai ida ia mai neganai, aneru ibounai be ia ida do idia mai,+ bena ia be ena terona hairaina latanai do ia helai. 32 Bese ibounai be ia vairanai do idia hebou, bona ia ese taunimanima do ia hapararaia, mamoe naria tauna ese mamoe be nanigosi amo ia hapararaia bamona. 33 Bona ia ese mamoe be ena idiba kahanai do ia atoa,+ to nanigosi be ena lauri kahanai do ia atoa.+

34 “Bena King be ena idiba kahanai idia gini taudia dekenai do ia gwau: ‘Egu Tamana ese ia hanamoa taudia e, umui mai, taunimanima be tanobada ai idia vara negana amo umui totona idia hegaegaelaia vadaeni Basileiana umui abia. 35 Badina lau hitolo bona lau dekenai aniani umui henia. Lau ranu mase bona lau dekenai ranu umui henia. Lau be idau tauna to emui ruma dekenai lau umui abia dae.+ 36 Lau be kopina kavakava* bona lau dekenai dabua umui henia.+ Lau gorere bona umui ese lau umui naria. Dibura ruma ai lau noho bona lau umui vadivadi.’+ 37 Bena kara maoromaoro taudia be ia dekenai do idia haere: ‘Lohiabada e, edena negai ai itaia oi hitolo bona oi ai ubua, eiava oi ranu mase bona oi dekenai ranu ai henia?+ 38 Edena negai ai itaia oi be idau tauna bona emai ruma dekenai oi ai abia dae, eiava oi be kopina kavakava bona oi dekenai dabua ai henia? 39 Edena negai ai itaia oi gorere eiava dibura ruma ai oi noho bona oi ai vadivadi?’ 40 King ese idia ia haere henia ia gwau, ‘Umui lau hamaoroa momokani, egu tadikaka, ladana maragi taudia ta dekenai inai bamona umui karaia neganai, lau dekenai umui karaia unai.’+

41 “Bena ena lauri kahanai idia gini taudia dekenai do ia gwau: ‘Dirava ese ia gwauraia dika taudia e, lau dekena amo umui siri+ bona noho hanaihanai lahina dekenai umui lao,+ unai be Diabolo bona ena aneru totona idia hegaegaelaia vadaeni.+ 42 Badina lau hitolo, to lau dekenai aniani umui henia lasi, bona lau ranu mase, to lau dekenai ranu umui henia lasi. 43 Lau be idau tauna, to emui ruma ai lau umui abia dae lasi. Lau be kopina kavakava, to lau dekenai dabua umui henia lasi. Lau gorere bona dibura ruma ai lau noho, to lau umui naria lasi.’ 44 Bena idia danu do idia haere: ‘Lohiabada e, edena negai oi ai itaia oi hitolo, oi ranu mase, oi be idau tauna, oi be kopina kavakava, oi gorere, eiava dibura rumana ai oi noho bona oi ai hesiai henia lasi?’ 45 Bena idia do ia haere henia: ‘Umui lau hamaoroa momokani, ladana maragi taudia ta dekenai unai bamona umui karaia lasi neganai, lau dekenai unai bamona umui karaia lasi.’+ 46 Bona unai taudia be do idia mase ela bona hanaihanai,+ to kara maoromaoro taudia be mauri hanaihanai do idia abia.”+

26 Iesu be unai hereva ibounai ia gwauraia murinai, ena hahediba taudia dekenai ia gwau: 2 “Umui diba, dina rua murinai Pasova do ia vara,+ bona unai nega ai taunimanima ena Natuna be ena inai taudia dekenai do idia henia, au dekenai idia kokoa kau totona.”+

3 Bena dubu biagudia bona tau badadia be hahelaga tauna badana ladana, Kaiapa, ena ruma ena ariara dekenai idia haboua,+ 4 bona palani idia karaia,+ koikoi dalanai Iesu do idia dogoatao bona idia hamasea totona. 5 To idia hereva noho: “Aria dekenai do ita dogoatao lasi, dika taunimanima huanai heiriheiri ia vara.”

6 Betania ai, Iesu be guna lepera tauna Simona ena ruma ai ia noho lalonai,+ 7 hahine ta be ia dekenai ia lao. Ia be nadi kavabu ta mai ena bonana namo dehoro ia dogoatao, dava bada gauna. Iesu ia aniani* noho lalonai ena kwarana dekenai ia bubua. 8 Hahediba taudia be unai idia itaia neganai, idia moale lasi bona idia gwau: “Dahaka dainai inai dehoro ia bubua kava? 9 Bema unai dehoro ita hoihoilaia, moni bada do ita abia bona ogogami taudia dekenai ita henia diba.” 10 Iesu be unai ia diba dainai, idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai inai hahine be unai bamona umui herevalaia? Ia ese lau dekenai kara namona ia hahedinaraia. 11 Badina ogogami taudia be hanaihanai umui ida do idia noho,+ to lau be hanaihanai umui ida do lau noho lasi.+ 12 Unai bonana namo dehorona amo egu tauanina ia dahua neganai, egu mase totona lau ia hegaegaelaia.+ 13 Umui lau hamaoroa momokani, sivarai namona be tanobada ibounai dekenai idia harorolaia neganai, inai hahine ese ia karaia karana do idia herevalaia danu, ia idia laloatao totona.”+

14 Bona aposetolo taudia 12 amo, idia ta ladana Iuda Iskariote,+ be dubu biagudia dekenai ia lao,+ 15 bona ia gwau: “Bema ia be umui dekenai lau henia, lau dekenai dahaka do umui henia?”+ Idia gwauhamata ia dekenai siliva moni 30 do idia henia.+ 16 Vadaeni unai dina amo, nega namona ia tahua Iesu be idia dekenai ia henia totona.

17 Isti Lasi Paraoa Ena Aria idia hegaegaelaia dinana ginigunana ai,+ hahediba taudia be Iesu dekenai idia mai, idia gwau: “Oi ura edeseniai Pasova do ai hegaegaelaia ita ania totona?”+ 18 Ia gwau: “Siti dekenai umui lao bona tau ta do umui davaria, ia dekenai do umui gwau, ‘Hadibaia Tauna ia gwau: “Egu abia hidi negana be ia kahirakahira, bona egu hahediba taudia ida emu ruma dekenai Pasova do ai moalelaia.”’” 19 Vadaeni hahediba taudia be Iesu ena hereva hegeregerena idia karaia, bona Pasova totona idia hegaegae.

20 Adorahi momokani ai,+ ia bona ena hahediba taudia 12 be aniani patana dekenai idia helai.+ 21 Idia aniani noho lalonai, ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, umui ta ese lau be egu inai taudia dekenai do ia henia.”+ 22 Unai hereva dainai idia lalohisihisi bada, bena idia ta ta be ia dekenai idia gwau: “Lohiabada e, inai be lau, a?” 23 Ia haere: “Lau ida disi lalonai ena imana ia atoa tauna ese lau be egu inai taudia dekenai do ia henia.+ 24 Momokani, taunimanima ena Natuna be do ia mase, Toretore Helagadia lalonai idia torea bamona, to taunimanima ena Natuna be ena inai taudia dekenai ia henia tauna be dika do ia davaria!+ Ia namo bema unai tauna ia vara lasi.”+ 25 Iesu be ena inai taudia dekenai do ia henia tauna, Iuda, ia gwau: “Rabi* e, inai be lau, a?” Ia dekenai ia gwau: “Oi sibona oi hereva unai.”

26 Idia aniani noho lalonai, Iesu ese paraoa ia abia bona ia guriguri murinai, ia makohia+ bona ena hahediba taudia dekenai ia henia, ia gwau: “Umui abia bona umui ania. Inai be egu tauanina ia laulaulaia.”+ 27 Bona wain kapusi ta ia abia bona Dirava ia tanikiu henia murinai, idia dekenai ia henia, ia gwau: “Inai kapusi amo umui ibounai umui inua,+ 28 badina inai be egu rara ia laulaulaia, egu ‘rara+ amo gwaubou’+ do ita hamomokania, bona inai rara be taunimanima momo edia kara dika gwauatao totona do lau bubua.+ 29 To umui lau hamaoroa: Inai wain do lau inua lou lasi ela bona unai dina, umui ida egu Tamana ena Basileia lalonai wain matamata do lau inua.”+ 30 Vadaeni, Dirava hanamoa anedia* idia abia murinai, Olive Ororona dekenai idia lao.+

31 Bena Iesu be idia dekenai ia gwau: “Inai hanuaboi ai, lau dekenai do ia vara gauna dainai umui ibounai do umui moru, badina Toretore Helagadia ia gwau: ‘Lau ese mamoe naria tauna do lau alaia, bona mamoe be gabu idauidau dekenai do idia heau lao.’+ 32 To lau toreisi lou murinai, Galilea dekenai do lau lao guna bona umui do lau naria.”+ 33 To Petero ese ia haere henia: “Ena be oi dekenai ia vara gauna dainai idia ibounai do idia moru, to lau be do lau moru diba lasi!”+ 34 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Oi lau hamaoroa momokani, inai hanuaboi ai, kokoroku ia do tai lasi neganai, nega toi do oi gwau lau oi diba lasi.”+ 35 Petero be ia dekenai ia gwau: “Ena be oi ida do lau mase, to do lau gwau lasi oi lau diba lasi.”+ Hahediba taudia ibounai danu be unai bamona idia hereva.

36 Vadaeni Iesu bona hahediba taudia be gabu ta ladana Getesemane dekenai idia ginidae,+ bona idia dekenai ia gwau: “Iniseniai umui helai, bona do lau lao unuseniai lau guriguri.”+ 37 Vadaeni Petero bona Sebedeo ena natudia rua ia hakaudia ma idia lao. Iesu ena lalona ia hisihisi bada matamaia.+ 38 Bena idia dekenai ia gwau: “Egu lalona ia hisihisi bada herea. Iniseniai umui noho bona lau hegeregerena umui gima noho.”+ 39 Vadaeni ia raka lao sisina, ia goru diho bona ia guriguri:+ “Egu Tamana e, bema mai dalana, mani inai kapusi+ be lau amo oi kokia. To namo lasi egu ura hegeregerena, to oiemu ura hegeregerena do ia vara be namo.”+

40 Iesu be hahediba taudia dekenai ia giroa lou bona ia itaia idia mahuta noho, bona Petero dekenai ia gwau: “Umui be nega sisina sibona lau hegeregerena umui gima noho diba lasi, a?+ 41 Umui gima noho+ bona umui guriguri noho,+ unai amo hedibagani lalonai do umui moru lasi.+ Momokani, lalona be ia ura, to tauanina be ia manoka.”+ 42 Vadaeni, ma nega iharuana ia lao bona ia guriguri: “Egu Tamana e, bema ia hegeregere lasi unai kapusi oi kokia totona, vadaeni do lau inua bena emu ura do ia vara.”+ 43 Ia giroa lou neganai, ia itaia idia mahuta, badina edia matana ia metau. 44 Vadaeni idia ia rakatania bona ia lao ma nega ihatoina ia guriguri, bona ia herevalaia gauna ma ia herevalaia lou. 45 Bena ena hahediba taudia dekenai ia giroa lao bona ia gwau: “Dahaka dainai inai mai anina bada negana ai umui mahuta bona laga-ani noho? Kamonai! Nega ia kahirakahira vadaeni, taunimanima ena Natuna be kara dika taudia edia imana dekenai do idia atoa. 46 Toreisi, ita lao. Itaia! Egu inai taudia dekenai lau ia henia tauna be ia mai vadaeni.” 47 Ia do hereva noho lalonai, Iuda, aposetolo taudia 12 ta, be hutuma danu ia mai. Idia be tuari kaia bona au idia dogoatao, bona idia be dubu biagudia bona tau badadia ese idia siaidia.+

48 Vadaeni Iesu be ena inai taudia dekenai do ia henia tauna ese toa ta ia henia, ia gwau: “Lau kisi henia tauna, tauna be unai. Ia do umui dogoatao.” 49 Bena maoromaoro Iesu dekenai ia raka lao, bona ia gwau: “Rabi* e, hanuaboi namona!” Bona ia kisi henia. 50 To Iesu be ia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai oi mai?”+ Vadaeni hutuma idia mai, ia idia dogoatao bona hahediba taudia amo idia abia siri. 51 To Iesu ida ia noho tauna ta be ena tuari kaia ia veria bona hahelaga tauna badana ena hesiai tauna ena taiana ia utua oho.+ 52 Bena Iesu be ia dekenai ia gwau: “Emu tuari kaia be ena gabu dekenai oi atoa lou,+ badina tuari kaia idia gaukaralaia taudia ibounai be tuari kaia amo do idia mase.+ 53 Eiava oi laloa lau be egu Tamana do lau noia lasi, bena inai nega ai aneru tausen momo* do ia siaia, a?+ 54 Bema unai lau karaia, Dirava ena hereva Toretore Helagadia lalonai be edena bamona do ia guguru diba?” 55 Unai nega ai Iesu be hutuma dekenai ia gwau: “Umui be mai emui tuari kaia bona au ida umui mai, henaohenao tauna ta bamona lau umui dogoatao totona, a? Dina ta ta ibounai lau be dubu helaga dekenai lau helai bona lau hadibaia,+ to lau umui dogoatao bona abia lao lasi.+ 56 Unai ibounai idia vara, peroveta taudia edia toretore* idia guguru totona.”+ Bena hahediba taudia ibounai ese ia idia rakatania bona idia heau.+

57 Iesu idia abia taudia ese hahelaga tauna badana Kaiapa dekenai idia hakaua lao,+ unuseniai taravatu hadibaia taudia bona tau badadia idia haboua.+ 58 To Petero be daudau amo Iesu murinai ia lao ela bona hahelaga tauna badana ena ruma ena ariara dekenai ia vareai, bona hesiai taudia ida ia helai, idia vara gaudia ia itaia totona.+

59 Vadaeni dubu biagudia bona Sanhedrin* taudia ibounai be Iesu hamasea totona, ia idia samania koikoi taudia idia tahua.+ 60 To ena be samania koikoi taudia momo idia mai, ta idia davaria lasi.+ Gabeai, rua idia mai 61 bona idia gwau: “Inai tau ia gwau, ‘Lau ese Dirava ena dubu helaga lau hadikaia bona dina toi lalonai lau haginia lou diba.’”+ 62 Vadaeni hahelaga tauna badana ia gini bona Iesu dekenai ia gwau: “Do oi haere lasi, a? Inai taudia ese oi dekenai idia gwauraia herevadia dainai dahaka do oi hereva?”+ 63 To Iesu be ia hereva lasi.+ Unai dainai, hahelaga tauna badana be ia dekenai ia gwau: “Mauri Diravana ena ladanai oi lau oda henia, hereva momokani do oi gwauraia bona ai oi hamaoroa bema oi be Keriso, Dirava ena Natuna!”+ 64 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Oi sibona ese oi gwauraia unai. To umui lau hamaoroa momokani: Hari inai nega amo taunimanima ena Natuna do umui itaia,+ Siahu Bada Tauna ena imana idibana kahanai ia helai+ bona guba ena ori latanai do ia mai.”+ 65 Bena hahelaga tauna badana ese ena dabua ia darea, ia gwau: “Ia ese Dirava ena ladana ia hadikaia! Hereva hamomokania taudia ma haida ita tahua be anina lasi. Itaia! Hari umui kamonai vadaeni ia ese Dirava ena ladana ia hadikaia. 66 Emui lalohadai be dahaka?” Idia haere: “Ia mase be maoro.”+ 67 Bena ena vairana dekenai idia kanudi+ bona idia paisia.+ Ma haida ese ena vairana idia pataia,+ 68 bona idia gwau: “Keriso e, bema oi be peroveta tauna, vadaeni ai oi hamaoroa, daika ese oi ia botaia?”

69 Vadaeni Petero be murimuri ai, ariara dekenai ia helai bona hesiai kekenina ta be ia dekenai ia mai, ia gwau: “Oi danu be Iesu, Galilea tauna, oi bamoa!”+ 70 To idia ibounai edia vairanai, ia gwau Iesu ia diba lasi, ia gwau: “Lau diba lasi oi be dahaka oi herevalaia noho.” 71 Geiti rumana kahirakahira ia lao neganai, kekeni ma ta ese ia itaia bona unuseni idia noho taudia dekenai ia gwau: “Inai tau be guna Nasareta tauna Iesu ia bamoa.”+ 72 Petero ia hereva lou ia be Iesu ia bamoa lasi, bona ia hereva goada: “Unai tauna lau diba lasi!” 73 Daudau lasi murinai, unuseniai idia gini taudia be Petero dekenai idia lao, bona idia gwau: “Momokani oi danu be idia ta, badina emu hereva dalana ese unai ia hahedinaraia.” 74 Bena Petero ia gwauhamata, bema hereva momokani ia gwauraia lasi, dika be ia latanai do ia noho. Bona ia gwau: “Unai tauna lau diba lasi!” Bona maoromaoro kokoroku ia tai. 75 Bona Petero ese Iesu ena hereva ia laloatao, ia gwau: “Kokoroku be ia do tai lasi neganai, oi be nega toi do oi gwau lau oi diba lasi.”+ Bena murimuri ai ia lao bona ia tai dikadika.

27 Daba ia rere neganai, dubu biagudia bona tau badadia ibounai idia haboua bona Iesu do idia hamasea dalana idia herevalaia.+ 2 Bona ena imana idia kwatua murinai, idia hakaua lao bona gavana Pilato dekenai idia henia.+

3 Bena Iesu ena inai taudia dekenai ia henia tauna, Iuda, be Iesu hamasea herevana ia kamonai neganai, ia lalohisihisi bada bona dubu biagudia bona tau badadia dekenai 30 siliva moni ia henia lou,+ 4 ia gwau: “Lau kara dika vadaeni badina kerere lasi tauna* be umui dekenai lau henia.” Idia gwau: “Vadaeni ai be dahaka do ai karaia? Unai be oiemu lalohekwarahi!” 5 Vadaeni siliva moni be dubu helaga lalonai ia negea bona idia ia rakatania. Bena ia lao bona sibona ia tauadae.+ 6 To dubu biagudia ese siliva moni idia abia bona idia gwau: “Dubu helaga ena moni haboua gabunai unai moni ita atoa be taravatu, badina inai be rara ena davana.” 7 Idia herevahereva hebou murinai, unai moni amo uro karaia tauna ena tano idia hoia, bona unai tano be idau taudia idia guria tanona ai ia lao. 8 Unai dainai, unai nega amo ema bona hari, unai tano idia gwauraia Rara Tanona.+ 9 Unai amo peroveta tauna Ieremia ena hereva ia guguru: “Bona 30 siliva moni idia abia, unai be Israela taudia haida ese idia makaia, unai tauna idia hoihoilaia ena davana. 10 Bona unai moni amo uro karaia tauna ena tano idia hoia, Iehova* ese lau ia hamaoroa hegeregerena.”+

11 Iesu be hari gavana vairanai ia gini, bena gavana ese ia nanadaia: “Oi be Iuda taudia edia King, a?” Iesu ia gwau: “Oi sibona ese oi gwauraia unai.”+ 12 To dubu biagudia bona tau badadia ese Iesu dekenai samania herevadia idia gwauraia neganai, ia haere lasi.+ 13 Bena Pilato be ia dekenai ia gwau: “Unai tatau be oi dekenai idia gwauraia samania herevadia ibounai oi kamonai, a?” 14 To Iesu ia haere lasi, hereva ta ia gwauraia lasi, unai dainai gavana ia hoa bada.

15 Pasova negadia ta ta ai, vaia gavana be hutuma ese idia ura henia dibura tauna ta ia ruhaia.+ 16 Unai nega ai, momo idia diba raskol dikana ta ladana Baraba be dibura ruma dekenai ia noho. 17 Unai dainai idia hebou neganai Pilato be idia dekenai ia gwau: “Umui ura daika do lau ruhaia, Baraba eiava Iesu, idia gwauraia Keriso?” 18 Pilato ia diba idia be Iesu dekenai idia mama dainai ia dekenai idia mailaia. 19 Danu, Pilato be kota henia gabunai ia helai noho lalonai, ena adavana ese ia dekenai hereva ia siaia, ia gwau: “Inai kara maoromaoro tauna dekenai gau ta oi karaia lasi, badina ia dainai hari dina nihi dikana ta lau abia bona lau lalohisihisi bada.” 20 To dubu biagudia bona tau badadia ese hutuma edia lalona idia veria, bona do idia gwau: “Baraba ruhaia+ bona Iesu hamasea.”+ 21 Vadaeni gavana be idia dekenai ia gwau: “Inai taudia rua amo umui ura daika do lau ruhaia?” Idia gwau: “Baraba.” 22 Pilato be idia dekenai ia gwau: “Vadaeni Iesu, idia gwauraia Keriso dekenai dahaka do lau karaia?” Idia ibounai idia gwau: “Au dekenai kokoa kau!”+ 23 Ia gwau: “Dahaka dainai? Ia be dahaka kerere ia karaia?” To idia boiboi bada noho: “Au dekenai kokoa kau!”+

24 Pilato ia itaia ena hereva ese gau namona ta ia havaraia lasi, to heiriheiri ia vara, unai dainai ia ese ranu ia abia bona hutuma edia vairanai ena imana ia huria, ia gwau: “Inai tauna ena rara be egu imana dekenai ia noho lasi. Umui sibona ese ia do umui hamasea.” 25 Unai neganai, taunimanima ibounai idia haere: “Iena rara be ai bona emai natudia edia kwarana latanai do ia noho.”+ 26 Vadaeni Baraba ia ruhaia, bona tuari taudia dekenai oda ia henia Iesu do idia kwadia+ bona au dekenai idia kokoa kau totona.+

27 Bena gavana ena tuari taudia ese gavana ena ruma lalonai Iesu idia hakaua vareai bona tuari taudia ibounai idia boiria bona ia idia hagegea.+ 28 Bona ena dabua idia kokia bona ia dekenai dabua kakakakana idia atoa.+ 29 Bona ginigini amo korona ta idia karaia bona ena kwarana dekenai idia atoa bona ena imana idibana dekenai siriho ta idia atoa. Bena ena vairanai idia tui diho, idia hevasehalaia, idia gwau: “Iuda taudia edia King e, dina namona!” 30 Ia idia kanudia+ bona siriho idia abia bona ena kwarana idia botaia matamaia. 31 Vadaeni idia hevasehalaia murinai, dabua kakakakana idia kokia bona ena dabua idia atoa bona idia hakaua lao, au dekenai idia kokoa kau totona.+

32 Idia raka-lasi neganai, Kurene tauna ladana Simona idia davaria. Bena idia oda henia Iesu ena hisihisi auna* ia huaia totona.+ 33 Bona gabu ta ladana Gologota, anina be Kwara Koukou Gabuna, dekenai idia ginidae neganai,+ 34 Iesu dekenai muramura iditana ida idia mikisia wain idia henia,+ to sisina ia mamia murinai, ia ura lasi ia inua. 35 Au dekenai idia kokoa kau murinai, ena dabua be gadara ta* amo idia haria,+ 36 bena unuseniai idia helai bona ia idia gimaia noho. 37 Danu, ena kwarana ataiai ia idia hamasea ena badina idia torea: “Inai be Iesu, Iuda taudia edia King.”+

38 Bena ia badinai henaohenao taudia rua be au dekenai idia kokoa kau, ta be ena idibana kahanai bona ta be ena laurina kahanai.+ 39 Vadaeni idia raka hanaia taudia be ia idia hereva dika henia+ bona edia kwarana idia davea,+ 40 idia gwau: “Oi gwau oi ese dubu helaga do oi hadikaia bona dina toi lalonai do oi haginia lou,+ sibona oi hamauria! Bema oi be Dirava ena natuna, hisihisi auna* amo oi diho!”+ 41 Unai hegeregerena, dubu biagudia, taravatu hadibaia taudia bona tau badadia be ia idia hevasehalaia matamaia, idia gwau:+ 42 “Ma haida ia hamauria, to ia sibona ia hamauria diba lasi! Ia be Israela ena King,+ namona be hari hisihisi auna* amo ia diho, vadaeni do ita abidadama henia. 43 Ia be Dirava dekenai ia abidadama, bema Dirava ese ia ura henia, namona be hari ia do ia hamauria,+ badina ia gwau, ‘Lau be Dirava ena Natuna.’”+ 44 Unai hegeregerena, ia badinai au dekenai idia kokoa kau henaohenao taudia danu be ia idia gwauraia dika.+

45 Adorahi 12 oklok* ai, gabu ibounai be dibura ese ia koua ela bona adorahi 3 oklok.*+ 46 Unai hora ai Iesu be ia boiboi badabada, ia gwau: “Eli, Eli, lama sabakatani?” anina be, “Egu Dirava e, egu Dirava e, dahaka dainai lau oi rakatania?”+ 47 Unuseniai idia gini taudia haida be unai idia kamonai neganai, idia gwau: “Inai tauna be Elia ia boiria noho.”+ 48 Vadaeni maoromaoro idia ta ia heau lao, spansi ta ia abia bona wain iditana lalonai ia udaia, bena siriho ta dekenai ia atoa bona Iesu ia henia, ia inua totona.+ 49 To Idia haida idia gwau: “Rakatania! Ita itaia bema Elia do ia mai bona ia do ia hamauria eiava lasi.” 50 Vadaeni Iesu be ia boiboi badabada lou bena ia mase.+

51 Bona itaia! Dubu helaga ena keten+ be kahana rua dekenai ia darea,+ ataiai amo ela bona henunai,+ bona tano ia mareremarere, bona nadi badadia idia makohi. 52 Bona guria gabuna idia kehoa, bena helaga taudia edia mase tauanina momo idia hedinarai 53 bona taunimanima momo ese unai idia itaia. (Bona Iesu ia toreisi lou murinai, gara gabuna amo idia raka-lasi taudia be hanua helagana dekenai idia vareai.)* 54 To ami ofesa* bona ia ida Iesu idia gimaia taudia be tano mareremarere bona idia vara gaudia idia itaia neganai, idia gari bada, bona idia gwau: “Momokani, inai be Dirava ena Natuna.”+

55 Bona hahine momo be daudau amo idia herarai noho. Idia be Galilea amo Iesu idia bamoa, ia idia hesiai henia totona.+ 56 Unai hahine huanai be Maria Magadala, Iamesi bona Iose edia sinana Maria, bona Iamesi bona Ioane* edia sinana, ia be Sebedeo ena hahine.+

57 Adorahi momokani ai taga tauna ta ia mai, ia be Arimatea tauna bona ena ladana be Iosepa. Ia danu be Iesu ena hahediba tauna ai ia lao.+ 58 Ia be Pilato dekenai ia lao bona Iesu ena tauanina totona ia noia.+ Bena Pilato ese gwaumaoro ia henia, ia dekenai Iesu ena tauanina do idia henia.+ 59 Vadaeni Iosepa ese Iesu ena tauanina ia abia bona dabua goevana bona namo hereana amo ia kumia,+ 60 bona nadi lalonai ia utua guria gabuna matamatana dekenai Iesu ena tauanina ia atoa.+ Bona guria gabuna ena vareai gabuna be nadi badana amo ia koua murinai, ia lao. 61 To Maria Magadala bona Maria ma ta be mase guria gabuna vairanai idia helai noho.+

62 Murina dinana ai, unai be Hegaegae Dinana* murinai,+ dubu biagudia bona Farisea taudia be Pilato ida idia hebou, 63 idia gwau: “Tau badana e, ai laloatao unai koikoi tauna be ia do mauri noho lalonai ia gwau, ‘Dina toi murinai do lau toreisi lou.’+ 64 Unai dainai, gima taudia oi oda henia guria gabuna do idia gimaia ela bona dina toi idia ore. Unai amo ena hahediba taudia do idia mai bona ena tauanina idia henaoa lasi+ bona taunimanima dekenai do idia gwau, ‘Ia be mase amo ia toreisi lou vadaeni!’ Unai koikoi herevana ese guna ena koikoi herevana do ia hereaia.” 65 Pilato be idia dekenai ia gwau: “Gadi taudia haida umui abia guria gabuna idia gimaia totona. Umui lao, bona emui diba hegeregerena umui gimaia.” 66 Vadaeni idia lao bona guria gabuna ena nadi idia koua auka momokani bona gima tauna idia atoa.

28 Sabati murinai, pura ena dina ginigunana* ai dina ia daekau neganai, Maria Magadala bona Maria ma ta be guria gabuna itaia totona idia lao.+

2 Bona itaia, tano mareremarere badana ia vara, badina Iehova* ena aneru be guba amo ia diho mai bona nadi ia kokia, bona nadi latanai ia helai.+ 3 Iena toana be kevaru bamona ia diaridiari bona ena dabua be sinou bamona ia kurokuro momokani.+ 4 Gima taudia be aneru dekenai idia gari dainai idia heudeheude bona edia tauanina ia mase bamona.

5 To aneru be hahine dekenai ia gwau: “Umui gari lasi badina lau diba umui be au dekenai idia kokoa kau tauna, Iesu, umui tahua noho.+ 6 Ia be iniseniai lasi, badina ena hereva hegeregerena, ia be ia toreisi lou vadaeni.+ Umui mai, ena hekure gabuna umui itaia. 7 Umui lao haraga bona iena hahediba taudia umui hamaoroa ia be mase amo ia toreisi lou vadaeni. Bona ia be Galilea dekenai ia lao noho.+ Unuseniai ia do umui itaia. Namona be umui dekenai lau gwauraia herevana umui laloaboio lasi.”+

8 Vadaeni mai gari bona moale bada danu gara gabuna idia rakatania haraga bona idia heau lao ena hahediba taudia idia hadibaia totona.+ 9 Bona Iesu be idia ia hedavari henia bona ia gwau: “Dina namona!” Idia be Iesu dekenai idia lao, ena aena idia dogoatao bona idia goru diho. 10 Bena Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui gari lasi! Umui lao egu tadikaka umui hadibaia, unai amo Galilea dekenai do idia lao, bona unuseniai lau do idia itaia.”

11 Idia lao noho lalonai, gima taudia haida+ be siti dekenai idia lao bona idia vara gaudia ibounai be dubu biagudia dekenai idia gwauraia. 12 Dubu biagudia idia lao bona tau badadia ida idia herevahereva hebou murinai, gima taudia dekenai siliva moni momo herea idia henia, 13 bona idia gwau: “Do umui hereva, ‘Hanuaboi ai, ai mahuta noho lalonai, ena hahediba taudia idia mai bona ena tauanina idia henaoa.’+ 14 Bona bema gavana be unai ia kamonai, umui laloa momo lasi, ai ese ia do ai hereva henia.”* 15 Vadaeni siliva moni idia abia bona idia hamaoroa hegeregerena idia karaia, bona unai sivarai be Iuda taudia huanai idia gwauraia loaloa ema bona hari.

16 To, hahediba taudia 11 be Galilea dekenai idia lao.+ Bona Iesu ese ia gwauraia ororona dekenai idia lao, unuseniai idia hedavari henia totona.+ 17 Ia idia itaia neganai, idia goru diho, to haida be idia daradara. 18 Iesu be idia dekenai ia lao bona ia gwau: “Dirava ese lau dekenai siahu ia henia, guba bona tanobada gaudia ibounai lau biagua totona.+ 19 Unai dainai umui lao, bese ibounai taudia be hahediba taudia ai umui halaoa,+ bona Tamana, Natuna, bona lauma helaga ladanai idia do umui bapatisoa,+ 20 bona idia umui hadibaia, umui dekenai lau henia hahegani ibounai idia badinaia totona.+ Bona lau be dina iboudiai umui ida do lau noho ela bona inai nega oromana* ena dokona.”+

Eiava “Mesia; Horoa Tauna.”

Eiava “bese taudia edia ladadia.”

Eiava “Dirava ena gaukara siahuna.”

Keristani Grik Toretoredia lalonai, Dirava ena ladana, Iehova, be nega 237 ia hedinarai. Inai siri ai, unai ladana idia gaukaralaia matamaia. Ap. A5 itaia.

Inai be Heberu ladana Iesua, eiava Iosua hegeregerena, ena anina be “Iehova be Hamauria Tauna.”

Ap. A5 itaia.

Ap. A5 itaia.

Eiava “babalau taudia.”

Diksenari itaia.

Eiava “tui diho totona.”

Eiava “Mesia; Horoa Tauna.”

Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Ap. A5 itaia.

Ap. A5 itaia.

Ap. A5 itaia.

Gr., “natuna maragina ena mauri idia tahua.”

Reana inai hereva be Heberu gado amo idia abia, ena anina be “rigi.”

Ap. A5 itaia.

Eiava “ranu lalonai idia ia hadihoa.”

Diksenari itaia.

Gr., “helalo-kerehai idia hahedinaraia huahua havaraia.”

Diksenari ai, “Aniani lasi taravatu” itaia.

Ap. A5 itaia.

Eiava “guhi ai idia karaia magu; ataiai momokani gabuna.”

Ap. A5 itaia.

Ap. A5 itaia.

Eiava “davara.”

Reana Galilea Gohuna ia herevalaia.

Diksenari itaia.

Eiava “Siti 10 Gabuna.”

“Ma haida” ese Dirava ia herevalaia danu.

“Ma haida” ese Dirava ia herevalaia danu.

Unai be, Mose Ena Taravatu.

“Taravatu bona Peroveta Taudia edia hereva,” be Heberu Toretoredia ibounai ia herevalaia.

Gr., “guba Basileia lalonai do idia gwauraia ia be ‘maragi.’”

Gr., “guba Basileia lalonai do idia gwauraia ia be ‘bada.’”

Eiava “Sanhedrin.”

Ierusalema murimuri ai momoru idia gabua gabuna. Diksenari itaia.

Gr., “kwadran orena.” Ap. B14 itaia.

Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Gr., por·neiʹa. Diksenari itaia.

Ap. A5 itaia.

Gr., “dika tauna.”

Ap. B14 itaia.

Unai be, abitorehai, to atoa kau monina idia noia lasi.

Emui guba Tamana hegeregerena lalokau goevadaena umui hahedinaraia.

Eiava “oi ese emu ladana do oi hahelagaia.”

Gr., “paraoa.”

Gr., “abitorehai.”

Gr., “hedibagani lalonai ai oi hakaua vareai lasi.”

Gr., “dika tauna.”

Diksenari ai, “Aniani lasi taravatu” itaia.

Eiava “do ia diari momokani.”

Unai be, gau momo ia tahua noho. Gr., “dika.”

Eiava “1 kiubit amo umui halataia.” Ap. B14 itaia.

Unai be, Mose Ena Taravatu.

“Taravatu bona Peroveta Taudia edia hereva,” be Heberu Toretoredia ibounai ia herevalaia.

Gr., “hagoevaia.”

Gr., “goeva.”

Gr., “goeva.”

Tuari taudia 100 ia biagua tauna.

Gr., “kudouna.”

Eiava “teibolo dekenai ia helai.”

Eiava “teibolo dekenai idia helai.”

Diksenari itaia.

Animal kopina amo idia karaia.

Eiava “ura bada ia hahedinaraia tauna.”

Eiava “dabua ma ta.”

Eiava “hahediba tauna.”

Satani ena ladana ma ta, ia be demoni edia lohia.

Eiava “mauri lou ena helaro idia kokia diba lasi.”

Diksenari itaia.

Gr., “asarion ta.” Ap. B14 itaia.

Diksenari ai, “Au; Hisihisi auna” itaia.

Eiava “dabua namodia.”

Gr., “emu vairanai do ia lao.”

Gr., “hahine amo idia vara taudia ibounai amo.”

Gr., “dogoatao.”

Unai be, Mose Ena Taravatu.

Eiava “Hades,” unai be, mase taudia guria gabuna. Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Eiava “umui huaia diba.”

Diksenari itaia.

Unai be, Mose Ena Taravatu.

Eiava “paralais.”

Satani ena ladana ma ta.

Diksenari itaia.

Gr., “heudahanai.”

Gr., “kudouna.”

Diksenari itaia.

Inai uhe maragina be Palestine tanona ai ia tubu. Inai au ia tubu daekau 4 mita bamona bona ia be mai ena rigi momo.

Eiava reana, “tanobada ia vara negana.”

Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Lu 3:1 ena futnout itaia.

Eiava “teibolo dekenai idia helai.”

Gr., “hanamoa.”

Gr., “hanuaboi ena gima negana namba 4.” Iesu ena nega ai, unai be hegeregere 3:00 a.m. amo ela bona dina ia daekau.

Eiava “Unai be matahanai ta.”

Unai be, sene dalana ai imana idia huria lasi.

Eiava “inai henia.”

Gr., por·neiʹa. Diksenari itaia.

Unai be, sene dalana ai imana idia huria lasi.

Gr., “heudahanai.”

Gr., “hidio bona rara.”

Eiava “Hades,” unai be, mase taudia guria gabuna. Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Mt 13:31 ena futnout itaia.

Ap. A3 itaia.

Gr., “drekma koini rua.” Ap. B14 itaia.

Gr., “steita koini,” ia be tetradrekma hegeregerena. Ap. B14 itaia.

Gr., “giroa.”

Unai bamona nadi be doniki ese ia giroagiroa witi moia totona.

Anina be “mauri hanaihanai.”

Diksenari itaia.

Ap. A3 itaia.

Eiava reana, “emui.”

Gr., “bona oi sisiba henia.”

Gr., “uduna.”

Unai be kongrigeisen ena gwaukau taudia do idia hereva henia. De 19:16, 17 hahegeregerea.

Gr., “idau bese tauna.”

Gr., “70 x 7.”

10,000 siliva talent be 60 milioni denario koini hegeregerena. Ap. B14 itaia.

Ap. B14 itaia.

Grik herevana ese taravatu hegeregerena headava hadokoa karana ia herevalaia.

Gr., “hidio.”

Gr., por·neiʹa. Diksenari itaia.

Eiava “harihari gauna idia abia taudia.”

Diksenari itaia.

Unai be, ia hanamodia totona.

Siri 13 ena futnout itaia.

Eiava “havaraia lou.”

Ap. B14 itaia.

Gr., “hora namba 3.”

Gr., “hora namba 6.”

Gr., “hora namba 9.”

Gr., “hora namba 11.”

Gr., “hora namba 11.”

Gr., “hora namba 11.”

Ap. B14 itaia.

Ap. B14 itaia.

Ap. B14 itaia.

Eiava “hariharibada.”

Gr., “oiemu matana ia.”

Ap. A5 itaia.

Gr., “ahuna.”

Ap. A5 itaia.

Eiava “teibolo dekenai idia helai taudia.”

Ap. B14 itaia.

Unai be, Mose Ena Taravatu.

Ap. A5 itaia.

Diksenari ai, “Ne′phesh; Psy·khe′” itaia.

Ap. A5 itaia.

Unai maua maragina lalonai Toretore Helagadia ena kahana haida idia atoa, bona edia baguna bona imana laurina dekenai idia kwatua.

Eiava “sea namodia.”

Eiava “maketi gabudiai.”

Anina be “Hadibaia Tauna.”

Iesu ese inai hereva “tamana” be tomadiho ena dagi ladana bamona idia gaukaralaia karana ia herevalaia, hegeregere fada.

Ap. A3 itaia.

Diksenari itaia.

Minti, dili bona kamin be bonana namona tubutubu gaudia, aniani ena mamina hanamoa totona idia gaukaralaia.

Unai be, Mose Ena Taravatu.

Eiava “dadidadi.”

Diksenari itaia.

Gr., “emui ruma.”

Eiava reana, “do idia hadikaia.”

Ap. A5 itaia.

Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Unai Grik herevana ese taunimanima eiava animal edia mase tauanina ia herevalaia.

Palestine ai, siahu negana ai tubutubu gaudia be raurau matamata idia atoa.

Diksenari itaia.

Gr., “maua.” Unai be maua latana ta, mai ena kona 4 bona ena henuna be palaka.

Eiava “ruma gaukara idia karaia taudia.”

Gr., “kudouna.”

Grik ai talent tamona be 20.4 kg. Ap. B14 itaia.

Gr., “siliva.”

Gr., “siliva.”

Eiava “lalona dabua sibona.”

Eiava “teibolo dekenai ia helai.”

Anina be “Hadibaia Tauna.”

Eiava “salamo anedia.”

Anina be “Hadibaia Tauna.”

Gr., “orea 12.”

Eiava “idia torea siridia.”

Diksenari itaia.

Gr., “kerere lasi tauna ena rara.”

Ap. A5 itaia.

Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Diksenari itaia.

Gr., “hora namba 6.”

Gr., “hora namba 9.”

Reana idia itaia gaudia idia ripotilaia totona.

Tuari taudia 100 ia biagua tauna.

Gr., “Sebedeo ena natudia.”

Diksenari itaia.

Unai dina be hari ita gwauraia Sunday. Iuda taudia dekenai ia be pura ena dina ginigunana.

Ap. A5 itaia.

Eiava “iena lalona do ai veria.”

Diksenari itaia.

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia