MAREKO IA GWAURAIA SIVARAINA
1 Inai be Iesu Keriso, Dirava ena Natuna, ena sivarai namona ena matamana: 2 Peroveta tauna Isaia ese ia torea bamona, ia gwau: “Kamonai! Lau ese egu hereva gwauraia tauna lau siaia inai, ia be do ia lao guna* bona ia ese emu dala do ia hegaegaelaia.*+ 3 Tau ta be taunimanima momo lasi gabuna ai ia boiboi noho: ‘Iehova* ena dala umui hegaegaelaia! Iena dala umui hamaoromaoroa.’”+ 4 Ioane Bapatiso be taunimanima momo lasi gabuna ai taunimanima ia haroro henia do idia bapatiso totona, unai amo edia helalo-kerehai toana idia hahedinaraia, bena Dirava ese edia kara dika do ia gwauatao.+ 5 Bona Iudea ena gabu ibounai bona Ierusalema ai idia noho taudia ibounai be ia dekenai idia lao, edia kara dika idia gwauraia hedinarai bona Ioridane Sinavai dekenai idia ia bapatisoa.*+ 6 Ioane ena dabua be kamelo ena huina, ena gabana ai leda beleta ia kwatua,+ bona ia be kwadi bona hani ia ania.+ 7 Bona ia haroro ia gwau: “Egu murinai ia mai tauna ese egu siahu ia hereaia, bona lau be lau hegeregere lasi lau igo diho bona ena sandolo varona lau kokia.+ 8 Lau ese ranu amo umui lau bapatisoa, to ia ese lauma helaga amo umui do ia bapatisoa.”+
9 Unai negai, Iesu be Nasareta, Galilea amo ia mai bona Ioane ese Ioridane Sinavai ai ia bapatisoa.+ 10 Bena maoromaoro ranu amo ia daekau neganai, ia itaia guba ia kehoa, bona lauma helaga be pune ta bamona ia latanai ia diho.+ 11 Bona guba amo gadona ta ia gwau: “Oi be egu Natuna, egu lalokau, oi lau lalonamo henia.”+
12 Bena maoromaoro lauma helaga ena siahu ese Iesu be taunimanima momo lasi gabuna dekenai ia hakaua lao. 13 Bona unuseniai dina 40 ia noho, bena Satani ese ia dibagania.+ Ia be uda animal edia huanai ia noho, to aneru ese ia idia durua.+
14 Ioane idia dogoatao murinai, Iesu be Galilea dekenai ia lao,+ Dirava ena sivarai namona ia harorolaia totona,+ 15 ia gwau: “Nega be ia ginidae vadaeni bona Dirava ena Basileia be ia kahirakahira. Umui helalo-kerehai,+ bona sivarai namona umui abidadama henia.”
16 Galilea Gohuna badinai ia raka lao noho lalonai, ia itaia Simona bona ena tadikaka Andrea+ ese edia reke be gohu dekenai idia negea,+ badina idia be haoda taudia.+ 17 Vadaeni Iesu be idia dekenai ia gwau: “Lau murinai umui mai, bona umui be taunimanima haoda henia taudia ai do lau halaoa.”+ 18 Bena maoromaoro edia reke idia rakatania bona ia murinai idia raka.+ 19 Bona ia raka lao daudau sisina murinai, Sebedeo ena natudia rua Iamesi bona Ioane ia itaia, edia bouti lalonai edia reke idia hanamoa noho,+ 20 bona maoromaoro ia boiridia. Vadaeni edia tamana Sebedeo bona ena gaukara taudia be bouti ai idia rakatania, bena Iesu murinai idia lao. 21 Bona Kaperanauma dekenai idia lao.
Sabati ia matamaia neganai, Iesu be maoromaoro sinagoga* lalonai ia vareai bona ia hadibaia matamaia.+ 22 Bona taunimanima be ena hadibaia dalana dekenai idia hoa bada, badina ia be taravatu hadibaia taudia bamona lasi, to ena hadibaia herevadia be Dirava amo.+ 23 Unai nega ai, edia sinagoga lalonai lauma dikana ese ia biagua tauna ta ia noho, bona ia boiboi: 24 “Iesu, Nasareta tauna, dahaka dainai iniseni oi mai?+ Ai hadikaia ore totona oi mai, a? Lau diba oi be daika, oi be Dirava ena Helaga Tauna!”+ 25 To Iesu ese ia gwau henia: “Uduna oi koua, ia amo oi raka-lasi!” 26 Bona lauma dikana ese unai tauna ia hamarerea bada murinai, ia boiboi badabada bona unai tauna amo ia raka-lasi. 27 Taunimanima ibounai idia hoa bada dainai idia herevahereva hebou, idia gwau: “Inai be dahaka? Hadibaia hereva matamatana, a? Ia be mai siahu ida lauma dikadia ia oda henidia bona ena hereva idia kamonai.” 28 Vadaeni haraga herea ena sivarai be Galilea ena gabu ibounai dekenai ia lao.
29 Unai murinai sinagoga idia rakatania bona Simona bona Andrea edia ruma dekenai idia lao, bona Iamesi bona Ioane ese idia bamoa.+ 30 Simona ena ravana hahine+ be fiva ia abia dainai ia hekure noho, bona maoromaoro Iesu idia hadibaia. 31 Vadaeni hahine dekenai ia lao, ena imana ia dogoatao bona ia abia isi. Vadaeni hahine ena fiva ia ore bona ia ese idia totona aniani ia hegaegaelaia matamaia.
32 Adorahi momokani ai, dina ia diho neganai, taunimanima ese Iesu dekenai gorere taudia bona demoni ese idia biagua taudia ibounai idia mailaia,+ 33 bona siti taudia ibounai be ruma ena iduara dekenai idia haboua. 34 Vadaeni ia ese gorere idauidau taudia momo ia hanamoa+ bona demoni momo ia lulua, bona ia koudia idia hereva lasi totona, badina idia diba ia be Keriso.*
35 Daba momokani ai, gabu ia do dibura lalonai, ia noga, ia raka-lasi, bona taunimanima lasi gabuna ta dekenai ia lao, bona unuseniai ia guriguri matamaia.+ 36 To Simona bona hahediba taudia ma haida be gabu ibounai dekenai ia idia tahua, 37 bona idia davaria neganai, idia hamaoroa: “Ibounai be oi idia tahua noho.” 38 To ia haere: “Gabu ma ta dekenai ita lao, kahirakahira idia noho taoni dekenai, unuseniai lau haroro totona, lau mai ena badina be unai.”+ 39 Bena Galilea ena gabu ibounai dekenai ia lao, edia sinagoga lalonai ia haroro bona demoni ia luludia.+
40 Lepera tauna ta be Iesu dekenai ia mai, ia tui diho bona ia noinoi: “Bema oi ura, lau do oi hanamoa.”*+ 41 Iesu ese unai tauna ia hebogahisi henia dainai, ena imana ia toia roro, unai tauna ia dogoatao bona ia gwau: “Oibe, lau ura! Harihari oi namo.”*+ 42 Maoromaoro ena lepera gorere ia ore bona unai tauna ia namo.* 43 Unai tauna ia lao lasi neganai, Iesu ese ia hereva henia, 44 ia gwau: “Tau ta dekenai gau ta oi gwauraia lasi, to oi lao, hahelaga tauna vairanai oi hedinarai, bona Mose ena taravatu hegeregerena harihari gauna oi henia,+ unai amo do idia hamomokania oi be oi goeva vadaeni.”+ 45 To unai tau ia lao bona taunimanima momo dekenai ia herevalaia bona unai sivarai be gabu ibounai dekenai ia lao. Unai dainai Iesu be siti ta lalonai ia vareai diba lasi, to taunimanima lasi gabudia dekenai ia noho. To gabu ibounai amo taunimanima be ia dekenai idia mai noho.+
2 To dina haida murinai, Iesu be Kaperanauma dekenai ia giroa lou bona taunimanima idia kamonai ia be ruma dekenai ia noho.+ 2 Bona taunimanima momo idia haboua dainai ruma ia honu, iduara badinai danu gabu be lasi, bona ia ese idia dekenai sivarai namona ia herevalaia matamaia.+ 3 Bona ia dekenai tatau 4 ese paralais tauna ta idia huaia mai.+ 4 To hutuma dainai, paralais tauna be Iesu dekenai idia abia vareai diba lasi. Unai dainai Iesu ena kwarana ataiai ia noho guhi idia kokia bona matu idia karaia, bena paralais tauna be ena mahuta patana ida idia atoa diho. 5 Iesu ese edia abidadama karana ia itaia neganai,+ paralais tauna dekenai ia gwau: “Natugu e, emu kara dika lau gwauatao vadaeni.”+ 6 Vadaeni, taravatu hadibaia taudia haida danu be unuseniai idia helai bona edia lalona* ai idia laloa:+ 7 “Dahaka dainai inai tauna be unai bamona ia hereva? Ia be Dirava ena ladana ia hadikaia. Dirava sibona ese kara dika ia gwauatao diba, ani?”+ 8 To maoromaoro Iesu be idia sibona huanai idia herevalaia gaudia ia diba, unai dainai idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai emui lalona* ai unai bamona umui laloa noho?+ 9 Edena be haraga, paralais tauna dekenai lau gwau, ‘Emu kara dika lau gwauatao,’ eiava ‘Oi toreisi, emu mahuta patana oi abia bona oi raka’? 10 To lau ura do umui diba, taunimanima ena Natuna+ be mai ena siahu tanobada ai kara dika ia gwauatao totona. . . .”+ Bena paralais tauna dekenai ia gwau: 11 “Oi lau hamaoroa, oi toreisi, emu mahuta patana oi abia bona emu ruma dekenai oi lao.” 12 Vadaeni ia toreisi, maoromaoro ena mahuta patana ia abia bona idia ibounai vairanai ia raka lao. Unai dainai idia ibounai idia hoa bada herea bona Dirava idia hanamoa, idia gwau: “Unai bamona kara ta be guna ai itaia lasi.”+
13 Nega ma ta ai Galilea Gohuna badinai ia lao, bona hutuma be ia dekenai idia mai noho, bena idia ia hadibaia matamaia. 14 Bona ia raka lao noho lalonai, Alepeo ena natuna Levi ia itaia, ia be takisi rumana dekenai ia helai, bona ia dekenai ia gwau: “Oi mai egu murinai oi raka.” Vadaeni ia toreisi bona Iesu murinai ia lao.+ 15 Gabeai Iesu be Levi ena ruma dekenai ia aniani.* Takisi gogoa taudia bona kara dika taudia momo be Iesu bona ena hahediba taudia ida idia aniani,* badina idia momo be Iesu murinai idia raka.+ 16 To Farisea taudia edia taravatu hadibaia taudia idia itaia Iesu be kara dika taudia bona takisi gogoa taudia ida ia aniani neganai, ena hahediba taudia dekenai idia gwau: “Ia be takisi gogoa taudia bona kara dika taudia ida ia aniani, a?” 17 Iesu be unai ia kamonai neganai, idia dekenai ia gwau: “Gorere lasi taudia be doketa idia tahua lasi, to gorere taudia sibona ese doketa idia tahua. Lau be kara maoromaoro taudia boiria totona lau mai lasi, to kara dika taudia boiria totona lau mai.”+
18 Ioane ena hahediba taudia bona Farisea taudia be aniani lasi taravatu* idia badinaia. Unai dainai idia mai bona Iesu dekenai idia gwau: “Dahaka dainai Ioane ena hahediba taudia bona Farisea taudia edia hahediba taudia be aniani lasi taravatu idia badinaia, to emu hahediba taudia be aniani lasi taravatu idia badinaia lasi?”+ 19 Vadaeni Iesu be idia dekenai ia gwau: “Headava matamata tauna+ be ena turadia ida ia noho dainai, ena turadia be aniani lasi taravatu idia badinaia be anina lasi, ani? Headava matamata tauna be idia ida ia noho dainai, unai taravatu do idia badinaia lasi. 20 To nega do ia ginidae, headava matamata tauna be ena turadia amo do idia abia siri,+ vadaeni unai nega ai aniani lasi taravatu do idia badinaia. 21 Ta ese dabua gunana ia darea gabuna ai dabua matamata do ia turia lasi. Bema unai bamona ia karaia, dabua matamata be dabua gunana do ia veria bena matu do ia bada herea.+ 22 Danu, ta ese wain matamata be wain puse* gunana lalonai ia bubua lasi. Bema unai bamona ia karaia, wain ese puse do ia hapoua bona wain be do ia bubua, bona puse be do ia dika. To wain matamata be wain puse matamata lalonai ia bubua.”
23 Vadaeni Sabati dinana ai, Iesu bona ena hahediba taudia be witi uma huanai idia raka neganai, ena hahediba taudia ese witi ena huahua idia kokia bona idia ania.+ 24 Vadaeni Farisea taudia be ia dekenai idia gwau: “Itaia! Dahaka dainai emu hahediba taudia be Sabati dinana ai idia taravatua gauna idia karaia noho?” 25 To idia dekenai ia gwau: “Davida bona ena tatau edia aniani ia ore bona idia hitolo neganai, Davida ese ia karaia gauna ena sivarai umui duahia lasi, a?+ 26 Dubu biaguna Abiatara ena nega ai,+ Davida be Dirava ena ruma lalonai ia vareai bona paraoa helagana* ia ania bona ia ida idia lao tatau dekenai haida ia henia. Taravatu hegeregerena haida ese unai paraoa idia ania be maoro lasi, to hahelaga taudia sibona ese do idia ania.+ Unai umui duahia lasi, a?” 27 Bena idia dekenai ia gwau: “Dirava ese Sabati ia karaia taunimanima totona,+ to taunimanima ia karaia lasi Sabati totona. 28 Unai dainai taunimanima ena Natuna be Sabati ena Lohiabada danu.”+
3 Iesu be sinagoga ma ta lalonai ia vareai, bona imana ia dika* tauna ta be unuseniai ia noho.+ 2 Unai dainai Farisea taudia be Iesu idia raraia noho, bema ia be Sabati dinana ai unai tauna do ia hanamoa eiava lasi, bena ia do idia samania. 3 Vadaeni Iesu be imana ia dika* tauna dekenai ia gwau: “Oi toreisi bona huanai oi mai.” 4 Bena idia dekenai ia gwau: “Sabati dinana ai dahaka ita karaia be maoro, tau ta ita kara namo henia eiava ita haberoa, ita hamauria eiava ita hamasea?”+ To idia hereva lasi. 5 Iesu be mai badu ida idia ia raraia murinai, ia lalohisihisi bada badina edia kudouna ai hebogahisi be lasi.+ Bena imana dika tauna dekenai ia gwau: “Emu imana oi atoa maoromaoro.” Bena ia atoa maoromaoro neganai, ena imana ia namo lou. 6 Vadaeni Farisea taudia idia lao bona maoromaoro Heroda ena orea taudia ida idia hebou,+ Iesu hamasea dalana idia palanilaia totona.
7 To Iesu be ena hahediba taudia ida gohu dekenai idia lao, bona Galilea bona Iudea amo hutuma be ia murinai idia lao.+ 8 Danu Ierusalema, Idumea, Ioridane ena ist kahana, Turo bona Sidono badinai idia noho hanuadia amo hutuma be Iesu dekenai idia mai, badina idia kamonai ia be kara badadia momo ia karaia. 9 Vadaeni ena hahediba taudia ia hamaoroa ia totona bouti maragina ta do idia hegaegaelaia, unai amo hutuma be ia dekenai do idia kamokau lasi. 10 Gorere taudia momo ia hanamoa dainai, gorere bada taudia be ia dogoatao totona ia kahirakahira idia mai.+ 11 Lauma dikadia+ danu be Iesu idia itaia negadia ai, ia vairanai idia moru bona idia boiboi: “Oi be Dirava ena Natuna.”+ 12 To nega momo idia ia oda henia ia do idia gwauraia hedinarai lasi.+
13 Iesu be ororo ta dekenai ia daekau, bona ena hahediba taudia haida ia boiria+ bona ia dekenai idia lao.+ 14 Bona tatau 12 ia abia hidi bona idia ia gwauraia aposetolo taudia. Unai tatau 12 be ia idia bamoa bona haroro totona idia ia siaia, 15 bona siahu ia henia demoni idia lulua totona.+
16 Ia abia hidi tatau 12 be inai:+ Simona, ia dekenai inai ladana Petero ia henia,+ 17 Sebedeo ena natudia Iamesi bona ena tadikaka Ioane (idia dekenai inai ladana Boanere ia henia, anina be “Guba Boiboi Natudia”),+ 18 Andrea, Filipo, Batolomeo, Mataio, Toma, Alepeo ena natuna Iamesi, Tadeo, Kananaia* tauna Simona, 19 bona Iuda Iskariote, ia ese gabeai Iesu be ena inai taudia dekenai ia henia.
Bena Iesu be ruma ta dekenai ia vareai, 20 bona hutuma idia haboua lou dainai, Iesu bona ena hahediba taudia idia aniani diba lasi. 21 To iena varavara be unai idia kamonai neganai, ia dogoatao totona idia lao, badina idia gwau: “Ia be ia kavakava vadaeni.”+ 22 Danu, Ierusalema amo idia mai taravatu hadibaia taudia idia gwau: “Ia be Belesebulo* ese ia biagua bona demoni edia lohia ena siahu amo demoni ia luludia.”+ 23 Unai dainai, idia ia boiria murinai, parabole amo idia ia hereva henia. Ia gwau: “Edena dala ai Satani ese Satani ia lulua diba? 24 Bema basileia ta be ia parara, unai basileia be do ia gini diba lasi.+ 25 Bona bema ruma bese ta ia parara, unai ruma bese be do ia moru. 26 Danu, bema Satani be sibona ia tuari henia bona ena orea be ia parara, ia be do ia gini diba lasi, to unai be iena dokona. 27 Momokani, tau ta be goada tauna ena ruma lalonai ia vareai neganai, ena kohu ia henaoa diba lasi. To ia ese goada tauna do ia kwatua guna, vadaeni unai nega sibona ai, goada tauna ena kohu ia henaoa diba. 28 Umui lau hamaoroa momokani, taunimanima edia kara dika ibounai be Dirava ese do ia gwauatao, herevana dahaka kara dikadia idia karaia bona hadikaia herevadia idia gwauraia. 29 To lauma helaga ia gwauraia dika tauna be Dirava ese do ia gwauatao lasi momokani,+ to ena kerere be do ia noho ela bona hanaihanai.”+ 30 Iesu be unai bamona ia hereva badina idia gwau: “Ia lalonai lauma dikana ia noho.”+
31 Vadaeni Iesu ena sinana bona ena tadikaka+ idia mai, murimuri ai idia gini bona ta idia siaia vareai Iesu ia boiria totona.+ 32 Hutuma be ia badinai idia helai hegege, bona ia dekenai idia gwau: “Itaia! Emu sinana bona tadikaka be murimuri ai, oi totona idia henanadai noho.”+ 33 To idia dekenai ia haere, ia gwau: “Daika be egu sinana bona egu tadikaka?” 34 Bena ia badinai idia helai hegege taudia ia itaia bona ia gwau: “Itaia, egu sinana bona egu tadikaka!+ 35 Dirava ena ura ia karaia tauna be egu tadikaka, egu taihuna, bona egu sinana.”+
4 Iesu be gohu badinai taunimanima ia hadibaia matamaia lou, bona hutuma bada herea be ia badinai idia haboua. Vadaeni bouti ta dekenai ia guia bona ia helai, bouti be tano amo ia daudau sisina, to hutuma ibounai be kone dekenai idia gini.+ 2 Bena idia dekenai parabole amo gau momo ia hadibaia,+ bona idia dekenai ia gwau:+ 3 “Kamonai! Biru tauna be hadohado totona ia lao.+ 4 Bona ia hadohado noho lalonai, uhe haida be dala badinai idia moru, bena manu idia mai bona idia ania ore. 5 Uhe ma haida be nadi gabunai idia moru bona idia tubu haraga, badina tano be ia dobu lasi.+ 6 To dina ia daekau neganai, ena siahu ese ia araia dainai idia kakoro badina edia ramuna be tano lalonai ia diho lasi. 7 Uhe ma haida be ginigini huanai idia moru, bena ginigini idia tubu bona tubutubu gaudia idia koua, bena huahua idia atoa lasi.+ 8 To ma haida be tano namona dekenai idia moru, idia tubu bona idia momo idia lao bona huahua idia atoa matamaia, haida be 30, haida be 60 bona ma haida be 100 momo idia atoa.”+ 9 Ma ia gwau: “Mai ena taiana tauna ia kamonai be namo.”+
10 Iesu be sibona ia noho neganai, hahediba taudia haida bona aposetolo taudia 12 be parabole ena anina totona ia idia nanadaia.+ 11 Idia dekenai ia gwau: “Dirava ese umui ia durua ena Basileia ena hunia hereva helagana+ umui lalopararalaia totona, to murimuri taudia dekenai idia be parabole sibona.+ 12 Unai dainai, ena be lau karaia gaudia idia itaia to idia laloparara lasi, bona lau herevalaia gaudia idia kamonai to idia laloparara lasi. Bona unai dainai, do idia helalo-kerehai lasi bona Dirava ese edia kara dika do ia gwauatao lasi.”+ 13 Idia dekenai ma ia gwau: “Inai parabole umui lalopararalaia lasi dainai, edena bamona parabole ma haida umui lalopararalaia diba?
14 “Biru tauna be Dirava ena hereva ia hadoa.+ 15 Dala badinai idia moru uhe be hegeregere taunimanima haida ese Dirava ena hereva idia kamonai, to karaharaga Satani ia mai+ bona idia amo unai hereva ia kokia.+ 16 Nadi gabunai idia moru uhe be hegeregere, haida ese Dirava ena hereva idia kamonai neganai, maoromaoro mai moale ida idia abia dae.+ 17 To idia be ramuna idia atoa lasi dainai idia mauri daudau lasi. Dirava ena hereva dainai hisihisi bona dagedage idia davaria neganai, idia moru. 18 Ginigini huanai idia moru uhe be hegeregere, taunimanima ese Dirava ena hereva idia kamonai,+ 19 to inai nega oromana* ena lalohekwarahi gaudia,+ taga ena koikoi siahuna+ bona gau ma haida ura henia bada karana+ ese edia kudouna ia veria bona Dirava ena hereva ia koua, bona huahua ia atoa lasi. 20 Dokonai, tano namona ai idia moru uhe be hegeregere haida ese Dirava ena hereva idia kamonai bona mai moale ida idia abia dae bona huahua idia atoa, haida be 30, haida be 60 bona ma haida be 100 momo idia atoa.”+
21 Idia dekenai ma ia gwau: “Lamepa be bosea ta amo idia koua lasi eiava bedi ta henunai idia atoa lasi, ani? To lamepa be ena atoa gauna dekenai idia atoa, ani?+ 22 Badina idia hunia gauna be do idia hedinarai, bona idia koua namonamo gauna be taunimanima ese do idia diba.+ 23 Mai ena taiana tauna ia kamonai be namo.”+
24 Idia dekenai ma ia gwau: “Hari umui kamonai herevadia do umui laloa namonamo.+ Badina bema umui kamonai namonamo do umui laloparara bona unai umui karaia neganai, gau momo do umui lalopararalaia. 25 Badina mai ena laloparara tauna be diba do ia abia bona iena diba be do ia bada.+ To laloparara lasi tauna dekenai ia noho diba be Dirava ese ia amo do ia kokia.”+
26 Ma ia gwau: “Dirava ena Basileia be hegeregere tau ta ese tano dekenai uhe ia negea. 27 Unai tauna be hanuaboi ai ia mahuta, bona daba ai ia toreisi neganai, uhe ena raurau matamata ia hedinarai bona ia tubu daekau, to edena bamona ia tubu be ia diba lasi. 28 Metairametaira tano be huahua ia havaraia, witi ia tubu matamaia guna, gabeai witi ena kwarana ia hedinarai, bena dokonai huahua ia mage. 29 To maoromaoro huahua ia mage neganai, kaia amo ia utua, badina aniani haboua negana be ia ginidae.”
30 Bona ia gwau: “Dirava ena Basileia be dahaka ida ita hahegeregerea, eiava edena parabole amo ita gwauraia hedinarai diba? 31 Ia be mastadi* uhena ta bamona, tano lalonai idia hadoa neganai, tanobada dekenai uhe ibounai huanai ia be maragi momokani.+ 32 To idia hadoa murinai, ia tubu daekau bona uma aniani ibounai ia hanaia bona rigi badadia ia atoa, unai amo guba manudia be ena keruma henunai idia noho.”
33 Unai bamona parabole momo amo+ Dirava ena hereva ia gwauraia, edia laloparara hegeregerena. 34 Oibe, parabole sibona amo idia ia hereva henia, to ena hahediba taudia sibona ida ia noho neganai, unai ibounai edia anina ia gwauraia hedinarai.+
35 Bona unai dina ai, gabu ia dibura sisina neganai, idia dekenai ia gwau: “Gohu ena kahana dekenai ita hanaia lao.”+ 36 Vadaeni, hahediba taudia ese hutuma idia siaia lao murinai, bouti ta amo ia idia abia lao. Bouti ma haida danu be ia ida idia lao.+ 37 Vadaeni lai bada herea ia toa. Hurehure ese bouti idia botaia, bona bouti be ranu amo ia honu bona kahirakahira ia mutu.+ 38 To Iesu be bouti ena murina kahanai, pilo latanai ia mahuta noho. Vadaeni idia hanogaia bona idia gwau: “Hadibaia Tauna e, itaia ita be kahirakahira do ita mase, oi be unai oi laloa lasi, a?” 39 Vadaeni ia toreisi bena lai ia gwau henia bona hurehure dekenai ia gwau: “Hadokoa! Regerege lasi!”+ Bena lai ia doko bona gohu ia manada lou. 40 Vadaeni idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai umui gari dikadika? Umui do abidadama lasi, a?” 41 To idia gari bada herea, bona ta ta dekenai idia gwau: “Inai tauna be daika? Lai bona hurehure ese ia idia kamonai henia danu!”+
5 Vadaeni idia be gohu ena kahana dekenai idia ginidae, unai be Gerasa tanona.+ 2 Bona Iesu be bouti amo ia diho neganai, maoromaoro lauma dikana ese ia biagua tauna ta be gara gabuna amo Iesu dekenai ia mai. 3 Ia be gara gabunai ia noho, ema bona Iesu ese ia davaria negana ai, tau ta be ia hegeregere lasi seini amo unai tauna ia kwatua totona. 4 Ena be nega momo taunimanima ese seini amo ena imana bona aena idia kwatua, to ia ese unai seini ia makohia, bona goada tauna ta be lasi ia dogoatao totona. 5 Bona hanaihanai, dina bona hanuaboi, gara gabunai bona ororo dekenai ia boiboi bada bona nadi amo sibona ia utua. 6 To daudau amo Iesu ia itaia neganai, ia heau lao bona ia vairanai ia tui diho.+ 7 Bena ia boiboi badabada: “Iesu, Ataiai Momokani Diravana ena Natuna, dahaka dainai iniseni oi mai? Dirava ena ladanai oi lau noia lau do oi hahisia lasi.”+ 8 Unai bamona ia boiboi badina Iesu be ia dekenai ia hereva noho: “Lauma dikana, inai tauna amo oi raka-lasi.”+ 9 To Iesu ese ia nanadaia: “Emu ladana be daika?” Bona ia haere: “Tuari Oreana, badina ai be momo herea.” 10 Bona Iesu ia noia loulou, lauma dikadia be tano idauna dekenai do ia siaidia lasi.+
11 Vadaeni boroma momo herea+ be ororo kahana dekenai idia aniani noho.+ 12 Unai dainai lauma dikadia ese Iesu idia noia goadagoada: “Boroma lalonai ai do oi siaia lao.” 13 Vadaeni Iesu ese gwaumaoro ia henia. Unai amo lauma dikadia idia raka-lasi bona boroma lalonai idia vareai, bena boroma ibounai 2,000 bamona be hagahaga dekenai idia heau lao, gohu lalonai idia moru, bena idia maloa mase. 14 To boroma naria taudia idia heau lao siti bona siti badinai idia noho taudia dekenai idia herevalaia. Bona taunimanima be ia vara gauna itaia totona idia mai.+ 15 Bena Iesu dekenai idia mai, bona guna demoni ena tuari orea ese idia biagua tauna idia itaia. Ia be ia helai noho, iena lalona be ia namo bona dabua ia hahedokilaia, bena idia gari dikadika. 16 Danu, guna demoni ese idia biagua tauna bona boromakau dekenai idia vara gaudia idia itaia taudia ese idia mai taudia dekenai unai sivarai idia gwauraia. 17 Unai dainai Iesu idia noia matamaia edia gabu do ia rakatania.+
18 Vadaeni bouti dekenai ia guia noho lalonai, guna demoni ese idia biagua tauna be Iesu ia noia ia ida do ia lao.+ 19 To Iesu ese ia abia dae lasi, to ia dekenai ia gwau: “Emu varavara dekenai oi lao, bona Iehova* ese oi totona ia karaia gaudia bona ia hahedinaraia hebogahisina oi gwauraia.” 20 Unai tauna ia lao bona Iesu ese ia totona ia karaia gaudia ibounai be Dekapoli* dekenai ia harorolaia matamaia, bona taunimanima ibounai be idia hoa.
21 Iesu be bouti amo gohu ena kahana dekenai ia giroa bona kone dekenai ia ginidae neganai, taunimanima hutuma be ia dekenai idia lao.+ 22 Vadaeni sinagoga ena ofesa ta ladana Iairo ia mai bona Iesu ia itaia neganai, ena aena badinai ia goru diho.+ 23 Bena Iesu ia noia loulou, ia gwau: “Egu natuna kekeni maragina be ia gorere bada herea.* Mani oi mai bona emu imana be ia latanai oi atoa,+ unai amo do ia namo lou bona do ia mauri noho.” 24 Vadaeni Iesu be unai tauna ida ia lao, bona taunimanima momo herea be ia murinai idia raka bona ia dekenai idia kamokau.
25 Hahine ta be lagani 12 lalonai rara halusia gorerena ia abia.+ 26 Doketa momo ia itaia, to edia imana amo hisihisi bada ia davaria, bona ena moni ibounai ia haorea, to ia namo lasi bona ena gorere be ia bada ia lao. 27 Iesu ena sivarai ia kamonai neganai, hutuma huana amo Iesu ena murinai ia lao bona ena dabua ia dogoatao,+ 28 badina ia hereva noho: “Bema ena dabua sibona lau dogoatao, do lau namo.”+ 29 Bena maoromaoro ia halusia rara ia doko, bona ia mamia ena gorere dikana ia ore.
30 Maoromaoro Iesu ia mamia siahu+ be ia amo ia raka-lasi, bena hutuma dekenai ia giroa bona ia henanadai: “Daika ese egu dabua ia dogoatao?”+ 31 To ena hahediba taudia be ia dekenai idia gwau: “Hutuma be oi dekenai idia kamokau, ma oi henanadai, ‘Daika ese lau ia dogoatao?’” 32 To, ia be iena dabua ia dogoatao tauna ia tahua. 33 Unai hahine be ia dekenai ia vara gauna ia diba dainai, ia gari bada bona ia heudeheude, vadaeni ia mai Iesu vairanai ia tui diho bona ia vara gauna ia gwauraia. 34 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Natugu e, emu abidadama ese oi ia hanamoa vadaeni. Mai maino ida oi lao+ bona unai gorere dikana ese oi do ia hahisia lou lasi.”+
35 Iesu ia do hereva noho lalonai, sinagoga ena ofesa ena ruma amo tatau haida idia mai bona idia gwau: “Emu natuna kekeni ia mase vadaeni! Hadibaia Tauna oi hahekwarahia lasi.”+ 36 To Iesu be edia hereva ia kamonai bona sinagoga ena ofesa dekenai ia gwau: “Oi gari lasi,* oi abidadama sibona.”+ 37 Ia ese ma haida ia boiria lasi to Petero, Iamesi bona ena tadina Ioane sibona ia hakaua.+
38 Vadaeni sinagoga ena ofesa ena ruma dekenai idia ginidae, bona Iesu ia itaia taunimanima be regerege bada idia karaia, bona idia taitai mai boiboi bada ida.+ 39 Ia vareai murinai, idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai umui taitai bona regerege bada umui karaia noho? Kekeni be ia mase lasi, to ia mahuta noho.”+ 40 Unai neganai ia idia kirikirilaia matamaia. To idia ibounai ia siaia raka-lasi murinai, kekeni ena tama sina bona ia ida idia lao taudia ia hakaudia, bona kekeni ia hekure daiutuna lalonai idia vareai. 41 Bena kekeni ena imana ia dogoatao bona ia dekenai ia gwau: “Talita kumi,” ena anina be: “Kekeni maragina e, oi lau hamaoroa, oi toreisi!”+ 42 Bona maoromaoro kekeni ia toreisi bona ia raka matamaia. (Iena mauri lagani be 12.) Ena tama sina be unai idia itaia neganai idia moale bada herea. 43 Iesu ese ia hamaorodia loulou* unai sivarai be ta dekenai do idia gwauraia lasi.+ Bona ia hamaorodia kekeni dekenai gau ta idia henia ia ania totona.
6 Iesu be unai gabu ia rakatania bona ena hanua dekenai ia lao,+ bona ena hahediba taudia ese ia idia bamoa. 2 Sabati dinana ai, sinagoga dekenai ia hadibaia matamaia, bona ena hereva idia kamonai taudia momo be idia hoa bada, idia gwau: “Inai tauna ese inai gaudia be edeseni amo ia dibaia?+ Edena bamona inai aonega ia abia bona edena bamona inai siahu karadia ia karaia diba?+ 3 Ia be kapenta tauna, ani?+ Iena sinana be Maria,+ ena tadikaka be Iamesi,+ Iosepa, Iuda bona Simona, ani?+ Bona ena taihudia be ita danu idia noho, ani?” Unai dainai idia ura lasi ia idia abia dae. 4 To Iesu be idia dekenai ia gwau: “Peroveta tauna be gabu ibounai dekenai idia matauraia, to iena hanua, ruma bese, bona ena varavara ese idia matauraia lasi.”+ 5 Unai dainai unuseniai siahu karadia ia karaia lasi, to gorere taudia haida sibona latanai ena imana ia atoa bona ia hanamodia. 6 Oibe, ia be edia abidadama lasi karana dainai ia hoa. Vadaeni hanua ta ta dekenai ia lao bona taunimanima ia hadibaia.+
7 Aposetolo taudia 12 ia boiria bona rua rua ia siaia matamaia,+ bona siahu ia henia lauma dikadia idia lulua totona.+ 8 Danu, idia ia hamaoroa edia laolao totona gau ta do idia abia lasi, hegeregere paraoa, aniani puse, bona moni,* to itotohi ta sibona do idia abia.+ 9 Edia tamaka do idia karaia bona dabua tamona* do idia hahedokilaia. 10 Idia dekenai ma ia gwau: “Ruma ta lalonai umui vareai neganai, unuseniai umui noho ela bona unai gabu umui rakatania.+ 11 Bema gabu ta ai umui idia abia dae lasi eiava idia kamonai lasi, unai gabu umui rakatania neganai, emui aena ena kahu do umui kokia, unai amo idia dekenai umui hahedinaraia hadibaia hereva idia abia vadaeni.”+ 12 Bena idia lao bona taunimanima idia haroro henia, idia helalo-kerehai be namo,+ 13 bona demoni momo idia lulua+ bona gorere taudia momo be dehoro amo idia dahua bona idia hanamodia.
14 Vadaeni King Heroda* ese unai sivarai ia kamonai, badina gabu ibounai dekenai taunimanima be Iesu idia herevalaia, idia gwau: “Ioane Bapatiso be mase amo ia toreisi lou, unai dainai siahu karadia ia karaia diba.”+ 15 To haida idia gwau: “Ia be Elia.” To ma haida idia gwau: “Ia be idaunega peroveta tauna ta bamona.”+ 16 To Heroda be unai ia kamonai neganai, ia gwau: “Ioane be egu oda dainai ena kwarana idia utua oho, to hari ia toreisi lou vadaeni.” 17 Heroda be ena kakana Filipo ena adavana, Herodia ia adavaia. Bona Herodia dainai Heroda ese hereva ia siaia Ioane idia dogoatao, seini amo idia guia, bona dibura ruma ai idia atoa.+ 18 Badina Ioane be Heroda ia hamaoroa noho: “Emu kakana ena adavana oi abia be maoro lasi.”+ 19 Vadaeni Herodia be ena lalona ai Ioane ia badu henia noho bona ia ura ia hamasea, to dala be lasi. 20 Heroda be Ioane dekenai ia gari, badina ia diba ia be kara maoromaoro tauna bona Dirava ia tomadiho henia,+ unai dainai Ioane ia gimaia. Ioane ena hereva ia kamonai murinai, ia diba lasi dahaka do ia karaia, to mai ura ida Ioane ena hereva ia kamonai noho.
21 To Heroda ena vara dinana ai, ia ese aria ta ia karaia+ bona gavamani ena tau badadia, tuari biagudia, bona Galilea ena ladana bada taudia ia boiria. Unai ese dala ia kehoa Herodia ese ena palani ia hagugurua totona.+ 22 Vadaeni Herodia ena natuna kekeni ia mai bona ia mavaru bona Heroda bona ia ida idia aniani taudia* ia hamoalea. King be kekeni dekenai ia gwau: “Oiemu ura gauna be lau oi hamaoroa, bona oi dekenai do lau henia.” 23 Oibe, kekeni dekenai ia gwauhamata: “Lau dekenai oi noia gauna be oi do lau henia, egu basileia ena kahana danu.” 24 Vadaeni kekeni ia lao bona ena sinana dekenai ia gwau: “Dahaka do lau noia?” Sinana ia gwau: “Ioane Bapatiso ena kwarana.” 25 Maoromaoro kekeni be king dekenai ia lao bona ena ura gauna ia gwauraia: “Lau ura harihari mereki palakana ta latanai Ioane Bapatiso ena kwarana be lau dekenai oi henia.”+ 26 Ena be unai ese king ena lalona ia hahisia bada, to ia ura lasi kekeni ena noinoi ia dadaraia, badina ena vadivadi taudia* vairanai ia karaia gwauhamatana ia laloa. 27 Vadaeni maoromaoro king ese gima tauna ta ia siaia bona ia oda henia Ioane ena kwarana do ia mailaia. Vadaeni ia lao bona dibura rumana lalonai Ioane ena kwarana ia utua oho, 28 bona mereki palakana ta latanai ia mailaia. Bena kekeni ia henia bona kekeni ese ena sinana dekenai ia henia. 29 Ioane ena hahediba taudia be unai idia kamonai neganai, idia mai bona ena tauanina idia abia bona guria gabuna lalonai idia atoa.
30 Aposetolo taudia idia giroa neganai, idia karaia bona hadibaia gaudia ibounai be Iesu dekenai idia gwauraia.+ 31 Taunimanima momo idia lao bona mai, bona idia be nega lasi idia aniani totona. Unai dainai idia dekenai ia gwau: “Namona be taunimanima lasi gabuna dekenai ita lao bona umui laga-ani sisina.”+ 32 Vadaeni bouti amo taunimanima lasi gabuna dekenai idia lao.+ 33 To idia lao neganai taunimanima ese idia itaia bona momo be idia lao henia gabuna idia dibaia. Bona siti ibounai amo taunimanima be aena amo idia heau lao bona idia ginidae guna. 34 Vadaeni bouti amo ia diho neganai, taunimanima hutuma ia itaia bona ia hebogahisi henidia,+ badina idia be mamoe naria tauna ese ia naria lasi mamoe bamona.+ Bona idia dekenai gau momo ia hadibaia matamaia.+
35 Adorahi momokani ai, ena hahediba taudia be ia dekenai idia mai bona idia gwau: “Inai be daudau gabuna, bona ia leiti vadaeni.+ 36 Idia oi siaia lao, unai amo kahirakahira hanuadia bona maketi gabudia dekenai aniani idia hoia diba.”+ 37 Idia dekenai ia gwau: “Umui ese idia dekenai aniani umui henia.” Unai neganai ia dekenai idia gwau: “Do ai lao bona 200 denario* amo paraoa ai hoia, bona inai taudia dekenai ai henia idia ania totona, a?”+ 38 Idia dekenai ia gwau: “Umui dekenai paraoa hida idia noho? Umui sekea.” Idia sekea murinai, idia gwau: “Paraoa 5 bona gwarume rua.”+ 39 Bona taunimanima ibounai ia hamaoroa orea ta ta ai rei dekenai do idia helai.+ 40 Vadaeni orea haida be 100 bona ma haida be 50 dekenai idia helai. 41 Bena paraoa 5 bona gwarume rua ia abia, guba ia itaia, bona ia guriguri.+ Bena paraoa ia makohia bona hahediba taudia dekenai ia henia, vadaeni taunimanima dekenai idia haria, bona idia ibounai totona gwarume rua ia makohia danu. 42 Vadaeni ibounai idia aniani bona idia bogakunu, 43 bona paraoa oredia be bosea 12 dekenai idia hahonua, bona gwarume oredia danu idia noho.+ 44 Paraoa idia ania tatau be 5,000.
45 Bena karaharaga Iesu ese ena hahediba taudia ia hamaoroa bouti dekenai do idia guia bona Betesaida ena kone kahana dekenai do idia lao guna, to ia ese hutuma ia siaia lao.+ 46 Taunimanima idia lao murinai, ia be ororo dekenai ia lao ia guriguri totona.+ 47 Dina ia diho neganai, bouti be gohu huanai ia noho, to ia sibona be ororo dekenai ia noho.+ 48 Ia itaia ena hahediba taudia be mai hekwarahi bada ida idia bara noho, badina lai ia toa gabuna idia lao henia. Daba momokani ai,* gohu latanai idia dekenai ia raka lao, to toana be ia ura idia ia hanaia. 49 Tau ta ena toana idia itaia gohu latanai ia raka mai neganai, hahediba taudia idia gwau: “Unai be dahaka ia mai noho!”* Bena idia boiboi bada. 50 Badina idia ibounai ese Iesu idia itaia bona idia gari. To maoromaoro idia dekenai ia gwau: “Umui lalogoada! Inai be lau, umui gari lasi.”+ 51 Bona bouti lalonai ia guia bena lai ia doko. Unai idia itaia neganai idia hoa bada, 52 badina idia laloparara lasi hoa dalanai hutuma dekenai paraoa ia henia tauna be inai hoa karana ia karaia diba danu.
53 Gohu idia hanaia neganai, Genesareta dekenai idia ginidae bona bouti ena dogo idia atoa diho.+ 54 To maoromaoro bouti amo idia diho neganai, taunimanima ese Iesu idia itaia. 55 Vadaeni unai gabu ena kahana ibounai dekenai idia heau lao, bona gorere taudia be edia mahuta patana ai Iesu dekenai idia huaia lao. 56 Bona Iesu be hanua, siti eiava biru gabudia dekenai ia lao neganai, maketi gabudia dekenai gorere taudia idia abia mai. Bona ia idia noia bema ena dabua ena dorina sibona do idia dogoatao.+ Vadaeni ena dabua idia dogoatao taudia ibounai be idia namo.
7 Vadaeni Ierusalema amo idia mai Farisea taudia bona taravatu hadibaia taudia haida be Iesu idia hagegea.+ 2 Bona idia itaia Iesu ena hahediba taudia haida be mai imana mirona ida idia aniani, anina be edia imana idia huria lasi.* 3 (Badina Farisea bona Iuda taudia ibounai be idia do aniani lasi neganai, edia imana idia huria ela bona edia diuna, idia ese sene taudia edia kastom idia badinaia. 4 Bona maketi amo idia giroa lou neganai, ranu amo sibodia idia hagoevaia guna bena idia aniani. Idia ese kastom karadia ma haida idia badinaia danu, hegeregere kapusi, hodu, bona kopa disi be ranu lalonai idia atoa.)*+ 5 Vadaeni unai Farisea bona taravatu hadibaia taudia ese Iesu idia nanadaia: “Dahaka dainai emu hahediba taudia ese sene taudia edia kastom idia badinaia lasi, to imana mirona ida edia aniani idia ania?”+ 6 Idia dekenai ia gwau: “Isaia ese umui koikoi taudia ia perovetalaia, ia gwau, ‘Inai taunimanima be edia udu bibina amo lau idia hanamoa, to edia kudouna be lau amo ia daudau momokani.+ 7 Lau idia tomadiho henia kava noho, badina edia hahediba herevadia be taunimanima edia taravatu sibona.’+ 8 Umui be Dirava ena taravatu umui dadaraia bona taunimanima edia kastom karadia umui badinaia.”+
9 Idia dekenai ma ia gwau: “Umui ese hunia dalanai Dirava ena taravatu umui dadaraia, emui kastom karadia umui badinaia totona.+ 10 Hegeregere, Mose ia gwau, ‘Emui tamana bona sinana umui matauraia,’+ bona ‘Ena tamana eiava sinana ia hereva dika henia* tauna be do idia hamasea.’+ 11 To umui gwau, ‘Bema tau ta be ena tamana eiava ena sinana dekenai ia gwau: “Lau dekenai ia noho gauna amo oi lau durua diba lasi, badina ia be kobana (anina be, Dirava dekenai ia gwauhamatalaia vadaeni harihari gauna),”’ 12 unai dala amo unai tauna umui koua ena tamana eiava ena sinana ia durua totona.+ 13 Emui sene taudia amo umui abia kastom karana dainai Dirava ena hereva be anina lasi gauna ai umui halaoa.+ Bona unai bamona karadia ma haida umui karaia danu.”+ 14 Vadaeni hutuma ia boiria lou bona idia dekenai ia gwau: “Umui ibounai e, lau umui kamonai henia, bona egu hereva ena anina umui lalopararalaia.+ 15 Tau ta ena uduna lalonai idia vareai gaudia ese ia idia hamiroa lasi, to iena uduna amo idia raka-lasi gaudia ese ia idia hamiroa.”+ 16* ——
17 Iesu be hutuma ia rakatania bona ruma ta lalonai ia vareai neganai, ena hahediba taudia be unai parabole dainai ia idia nanadaia.+ 18 Vadaeni idia dekenai ia gwau: “Umui danu be idia bamona umui laloparara lasi, a? Tau ta ena uduna lalonai idia vareai gaudia ese ia idia hamiroa diba lasi, 19 unai gaudia be ena kudouna lalonai idia vareai lasi, to bogana dekenai idia lao bena toileti dekenai idia diho, unai umui diba lasi, a?” Unai amo ia hahedinaraia aniani ibounai be idia goeva. 20 Ma ia gwau: “Tau ta ena kudouna amo idia raka-lasi gaudia ese ia idia hamiroa.+ 21 Badina taunimanima edia kudouna+ amo idia mai lalohadai dikadia be inai: Matabodaga karadia,* henaohenao, ala-ala, 22 heudahanai karana, mataganigani, kara dikadia, koikoi karadia, gwau-edeede hemarai karadia,* mama, hereva dikadia, hekokoroku, bona laloa maoromaoro lasi karana. 23 Unai gau dikadia ibounai be tau ta ena kudouna amo idia mai bona ia idia hamiroa.”
24 Iesu be unai gabu ia rakatania bona Turo bona Sidono dekenai ia lao.+ Ruma ta lalonai ia vareai bona ia ura lasi ta ia diba ia be unuseniai, to taunimanima ese ia idia itaia. 25 Vadaeni hahine ta, ena natuna kekeni be lauma dikana ese ia biagua, be maoromaoro Iesu ena sivarai ia kamonai neganai, ia mai bona ena aena badinai ia goru diho.+ 26 Ia be Grik hahinena, Suria ena hanua ta ladana Poinikia amo, bona Iesu ia noia loulou ena natuna kekeni amo demoni do ia lulua. 27 To Iesu be unai hahine dekenai ia gwau: “Natudia idia bogakunu guna be namo, badina natudia edia paraoa idia abia bona sisia maragidia dekenai idia negea be maoro lasi.”+ 28 To hahine ia haere: “Oibe Lohiabada, to teibolo henunai idia noho sisia maragidia be natudia edia aniani momoru idia ania danu.” 29 Bena Iesu be hahine dekenai ia gwau: “Unai bamona oi hereva dainai, oi lao, demoni be emu natuna kekeni amo ia raka-lasi vadaeni.”+ 30 Bena hahine be ena ruma dekenai ia lao, bona ia itaia kekeni be mahuta patana ai ia hekure noho, bona demoni ese ia rakatania vadaeni.+
31 Iesu be Turo ia rakatania neganai, Sidono kahana ia daekau lao, bona Dekapoli* ena kahana amo ia diho lao Galilea Gohuna dekenai.+ 32 Vadaeni ia dekenai taia kudima bona hereva namonamo lasi tauna idia mailaia,+ bona ia idia noia ena imana be unai tauna latanai do ia atoa. 33 Bona Iesu ese hutuma amo unai tauna ia abia siri. Bena ena taiana lalonai ena ima kwakikwaki ia atoa, bona ia kanudi murinai, unai tauna ena malana ia daua tao.+ 34 Bena guba ia itaia, ia hahodi badabada bona unai tauna dekenai ia gwau: “Epata,” anina be “Oi kehoa.” 35 Unai nega ai ena taiana idia kehoa+ bona ena malana ia namo, bena ia hereva namonamo matamaia. 36 Bena Iesu ese ia oda henidia tau ta do idia hamaoroa lasi,+ to herevana ia hadibadia loulou, unai gaudia idia do herevalaia noho.+ 37 Oibe, idia hoa bada herea+ bona idia gwau: “Ia ese gau ibounai ia karaia namonamo. Ia dainai taia kudima taudia idia kamonai bona hereva diba lasi taudia idia hereva.”+
8 Unai negadiai, taunimanima hutuma idia haboua lou, bona edia aniani be ia ore. Unai dainai Iesu ese ena hahediba taudia ia boiria bona idia dekenai ia gwau: 2 “Hutuma lau hebogahisi henidia,+ badina dina toi lau ida idia noho vadaeni bona edia aniani be ia ore.+ 3 Bema mai hitolo danu edia ruma dekenai lau siaidia lao, dala dekenai do idia moru. Bona idia haida be gabu daudau amo idia mai.” 4 To iena hahediba taudia idia haere: “Inai taunimanima lasi gabuna ai, ta ese edeseni amo paraoa ia abia diba inai taudia ia ubua totona?” 5 Vadaeni idia ia nanadaia: “Umui dekenai paraoa hida idia noho?” Idia gwau: “Paraoa 7.”+ 6 Vadaeni hutuma ia hamaoroa tano dekenai do idia helai. Bena paraoa 7 ia abia, Dirava ia tanikiu henia, ia makohidia, bona ena hahediba taudia dekenai ia henia, bena idia ese hutuma dekenai idia hariharilaia.+ 7 Idia be mai edia gwarume maragidia haida danu, bona Dirava ia tanikiu henia murinai, idia ia hamaoroa gwarume do idia hariharilaia danu. 8 Vadaeni idia aniani bona idia bogakunu, bona aniani oredia be bosea badadia 7 lalonai idia hahonua.+ 9 Idia aniani tatau ibounai be 4,000 bamona. Bena hutuma ia siaia lao.
10 Maoromaoro ena hahediba taudia ida bouti ai ia guia bona Dalamanuta* kahana dekenai idia lao.+ 11 Vadaeni Farisea taudia idia mai bona Iesu ida idia hepapahuahu matamaia, bona ia tohoa totona, ia idia oda henia Dirava ena ladanai toa ta do ia karaia.+ 12 Unai dainai Iesu ena lalona ia hisihisi bada bona ia gwau: “Dahaka dainai inai uru idia ura toa ta idia itaia?+ Lau hereva momokani, inai uru dekenai toa ta do lau hahedinaraia lasi.”+ 13 Unai murinai idia ia rakatania, bouti ia guia lou, bena gohu ena kahana dekenai ia lao.
14 To hahediba taudia be idia laloaboio paraoa idia abia totona, bona bouti dekenai aniani ma ta be lasi, to paraoa tamona sibona.+ 15 Bona idia ia hadibaia, ia gwau: “Heroda bona Farisea taudia edia isti dainai do umui gima noho.”+ 16 Vadaeni sibodia huanai idia hepapahuahu matamaia, badina paraoa idia mailaia lasi. 17 Iesu ese unai ia itaia neganai, idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai paraoa umui abia lasi dainai umui hepapahuahu? Egu hereva umui lalopararalaia lasi, a? Emui lalona* be ia do dibura noho, a? 18 ‘Umui be mai emui matana, to umui itaia lasi, bona mai emui taiana, to umui kamonai lasi.’ Inai umui laloatao lasi, a? 19 Tatau 5,000 totona paraoa 5 lau makohia neganai,+ paraoa oredia be bosea hida lalonai umui hahonua?” Idia haere: “Bosea 12.”+ 20 “Tatau 4,000 totona paraoa 7 lau makohia neganai, paraoa oredia be bosea badadia hida lalonai umui hahonua?” Bona idia haere: “Bosea 7.”+ 21 Vadaeni idia dekenai ia gwau: “Egu hereva dekenai umui do laloparara lasi, a?”
22 Vadaeni Betesaida dekenai idia ginidae. Unuseniai taunimanima ese Iesu dekenai matakepulu tauna ta idia mailaia bona ia idia noia unai tauna dekenai ena imana ia atoa totona.+ 23 Vadaeni Iesu ese matakepulu tauna ena imana ia dogoatao bona hanua murimuri dekenai ia hakaua lao. Iena matana dekenai kanudi ia atoa murinai,+ ia latanai ena imana ia atoa bona ia nanadaia: “Gau ta oi itaia diba, a?” 24 Unai tauna ese ena kwarana ia abia isi bona ia gwau: “Lau itaia taunimanima idia raka loaloa, to edia toana be au bamona.” 25 Iesu ese ena imana be unai tauna ena matana dekenai ia atoa lou, bona ia namo bena gau ibounai ia itaia goevagoeva diba. 26 Vadaeni Iesu ese ia siaia lao bona ia hamaoroa: “To hanua lalonai oi vareai lasi.”
27 Bena Iesu bona ena hahediba taudia be Kaisarea Filipi hanua dekenai idia lao, bona dala ai Iesu ese idia ia nanadaia matamaia, ia gwau: “Taunimanima idia gwau lau be daika?”+ 28 Idia haere: “Ioane Bapatiso,+ to haida idia gwau Elia,+ bona ma haida idia gwau peroveta tauna ta.” 29 Bena idia ia nanadaia: “To umui, umui gwau lau be daika?” Petero ia haere: “Oi be Keriso.”+ 30 Vadaeni idia ia oda henia tau ta dekenai ia do idia gwauraia hedinarai lasi.+ 31 Danu, idia ia hadibaia matamaia, taunimanima ena Natuna be hisihisi bada do ia davaria, bona tau badadia, dubu biagudia, bona taravatu hadibaia taudia ese do idia dadaraia bena do idia hamasea,+ bona dina toi murinai do ia toreisi lou.+ 32 Oibe, idia vairanai unai hereva ia gwauraia hedinarai. To Petero ese ia hakaua siri bona ia gwau henia matamaia.+ 33 Unai neganai Iesu ia giroa, ena hahediba taudia ia itaia, bona Petero ia gwau henia, ia gwau: “Satani e, egu murinai oi lao! Badina emu lalohadai be Dirava ena lalohadai lasi, to taunimanima edia.”+
34 Vadaeni hutuma bona ena hahediba taudia ia boiria mai bona idia dekenai ia gwau: “Bema ta ia ura egu murinai ia raka, sibona ena ura ia dadaraia be namo, bona ena hisihisi auna* do ia huaia bona egu murinai do ia raka noho.+ 35 Badina ena mauri ia ura gimaia tauna be do ia mase, to lau bona sivarai namona dainai ia mase tauna be do ia mauri lou.+ 36 Momokani, bema tau ta ese tanobada ibounai ia abia, to ia mase, ena namo be dahaka?+ 37 Tau ta ese dahaka do ia henia ena mauri ia abia lou totona?+ 38 Inai Dirava badinaia lasi* bona kara dika uru lalonai, bema tau ta be lau bona egu hereva dekenai ia hemarai, taunimanima ena Natuna be aneru helagadia ida ena Tamana ena hairai lalonai ia mai neganai, unai tauna dekenai do ia hemarai danu.”+
9 Iesu be idia dekenai ma ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, iniseniai idia gini taudia haida be do idia mase lasi ela bona Dirava ena Basileia be do idia itaia guna, mai siahu danu ia mai.”+ 2 Dina 6 murinai, Iesu ese Petero, Iamesi, bona Ioane ia abia bona idia sibona be ororo badana ta dekenai idia lao. Bena edia vairanai ena toana ia idau.+ 3 Vadaeni ena dabua ia diaridiari matamaia, bona ia kurokuro momokani, tanobada ai tau ta ese dabua be unai bamona ia hakurokuroa diba lasi. 4 Danu, Elia bona Mose be idia dekenai idia hedinarai, bona Iesu ida idia herevahereva noho. 5 Bena Petero be Iesu dekenai ia gwau: “Rabi* e, ai moale iniseni ai noho! Mani palai ruma toi ai haginia, ta be oiemu, ma ta be Mose ena, bona ma ta be Elia ena.” 6 Momokani, Petero ia diba lasi dahaka do ia hereva, badina idia gari bada. 7 Bena ori ta ia hedinarai bona idia ia koua, bona ori amo gadona ta idia kamonai,+ ia gwau: “Inai be egu Natuna, egu lalokau.+ Ia umui kamonai henia.”+ 8 Vadaeni gabu ibounai idia itaia, to ta idia itaia lasi, Iesu sibona.
9 Ororo amo idia diho noho lalonai, idia ia oda henia idia itaia gauna be ta do idia hadibaia lasi,+ ela bona taunimanima ena Natuna be mase amo ia toreisi lou murinai.+ 10 Idia ese unai hereva be edia kudouna dekenai idia atoa,* to idia sibodia huanai mase amo do ia toreisi lou ena anina idia herevalaia. 11 Bona Iesu idia nanadaia matamaia, idia gwau: “Dahaka dainai taravatu hadibaia taudia idia gwau Elia+ be do ia mai guna?”+ 12 Idia dekenai ia gwau: “Elia be do ia mai guna bona gau ibounai do ia hanamoa lou.+ To dahaka dainai Toretore Helagadia ia gwau taunimanima ena Natuna be hisihisi momo do ia abia+ bona do idia dadaraia?+ 13 To umui lau hamaoroa, Elia+ be momokani ia mai vadaeni, bona ia dekenai edia ura karadia idia karaia, Toretore Helagadia ia hereva bamona.”+
14 Iesu bona hahediba taudia toi be hahediba taudia ma haida dekenai idia mai neganai, idia itaia hutuma bada ese idia hagegea, bona taravatu hadibaia taudia be idia ida idia hepapahuahu noho.+ 15 To hutuma ese Iesu idia itaia neganai, idia hoa bada bona karaharaga ia dekenai idia heau lao bona idia hanamoa. 16 Vadaeni idia ia nanadaia: “Idia ida dahaka umui hepapahuahulaia noho?” 17 Bona hutuma amo ta ia haere: “Hadibaia Tauna e, oi dekenai egu natuna mero lau mailaia, badina ia be hereva diba lasi lauma dikana ese ia biagua.+ 18 Ia lalonai ia vareai neganai, mero be tano dekenai ia negea, bona ena uduna amo ranu ia diho, ena isena ia koria bona ena goada ia ore. Emu hahediba taudia lau nanadaia unai lauma dikana idia lulua totona, to idia hegeregere lasi.” 19 Idia dekenai ia gwau: “Abidadama lasi uruna e,+ umui ida do lau noho ela bona edena nega? Umui emui kara do lau haheaukalaia ela bona edena nega? Lau dekenai mero umui mailaia.”+ 20 Vadaeni Iesu dekenai mero idia abia lao, to lauma dikana be Iesu ia itaia neganai, mero be tano dekenai ia negea bona ia heudeheude, tano ai ia giroagiroa, bona ena uduna amo kanudi ia diho. 21 Bena Iesu ese tamana ia nanadaia: “Inai gauna be edena negai ia vara matamaia?” Tamana ia gwau: “Ia maragi negana amo, 22 nega momo mero be lahi bona ranu lalonai ia negea, ia hamasea totona. To bema ia oi hanamoa diba, mani ai oi hebogahisi henia bona ai oi durua.” 23 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai oi gwau, ‘Bema oi hanamoa diba’! Oibe, mai ena abidadama tauna dekenai gau ibounai idia vara diba.”+ 24 Vadaeni mero ena tamana ia hereva badabada, ia gwau: “Lau be mai egu abidadama! Mani lau oi durua egu abidadama lau hagoadaia totona!”+
25 Iesu ia itaia hutuma be idia dekenai idia heau mai neganai, ia ese lauma dikana ia gwau henia, ia gwau: “Hereva diba lasi bona taia kudima laumana, oi lau oda henia mero amo oi raka-lasi bona ia lalonai do oi vareai lou lasi!”+ 26 Ia boiboi bona ia heudeheude bada murinai, lauma dikana be mero amo ia raka-lasi bona mero be ia mase bamona, unai dainai idia momo idia gwau: “Ia mase vadaeni!” 27 To Iesu ese mero ena imana ia dogoatao bona ia abia isi, bena ia gini. 28 Iesu be ruma ta lalonai ia vareai bona ena hahediba taudia sibona ida ia noho neganai, idia nanadaia: “Dahaka dainai lauma dikana ai lulua diba lasi?”+ 29 Idia dekenai ia gwau: “Guriguri sibona amo unai bamona lauma dikana ia raka-lasi diba.”
30 Unai gabu idia rakatania bona Galilea dekenai idia lao, to Iesu ia ura lasi taunimanima be unai idia diba, 31 badina ia ura ena hahediba taudia ia hadibaia. Idia dekenai ia gwau: “Taunimanima ena Natuna be ena inai taudia edia imana dekenai do idia atoa, bona do idia hamasea,+ to ena be ia mase, ia be dina toi murinai do ia toreisi lou.”+ 32 To ena hereva idia lalopararalaia lasi, bona idia gari ia idia nanadaia totona.
33 Bona Kaperanauma dekenai idia ginidae. Vadaeni ruma lalonai ia noho neganai, idia ia nanadaia: “Dala dekenai dahaka umui hepapahuahulaia?”+ 34 To idia hereva lasi, badina dala dekenai idia sibona huanai daika be ia bada idia hepapahuahulaia. 35 Vadaeni ia helai bona aposetolo taudia 12 ia boiria, bona ia gwau: “Bema ta ia ura ia bada, namona be sibona ia atoa diho bona ibounai edia hesiai gaukara ia karaia.”+ 36 Bena natuna maragina ta ia abia bona edia huanai ia haginia, bena natuna ia rosia bona idia dekenai ia gwau: 37 “Egu ladanai inai bamona natuna maragina ia abia dae tauna+ ese lau ia abia dae danu. Bona lau ia abia dae tauna ese lau sibona ia abia dae lasi, to lau ia siaia Tauna ia abia dae danu.”+
38 Ioane be ia dekenai ia gwau: “Hadibaia Tauna e, tau ta ai itaia, emu ladanai demoni ia luludia, to ai koua toho, badina ia be ita ia bamoa lasi.”+ 39 To Iesu ia gwau: “Ia umui koua toho lasi, badina bema tau ta ese egu ladanai siahu karana ta ia karaia, ia ese gabeai lau do ia gwauraia dika lasi. 40 Badina ita ia inai henia lasi tauna be iseda kahanai.+ 41 Umui be Keriso murinai umui raka dainai, umui lau hamaoroa momokani, bema tau ta ese ranu ia henia umui inua totona,+ unai tauna be ena ahuna do ia abia.+ 42 To bema lau ia abidadama henia ladana maragi tauna ta be ta ese ia hahekwakwanaia, do ia namo bema unai tauna ena aiona dekenai nadi badana* ta idia kwatua bona davara ena gadobada dekenai idia negea.+
43 “Bema emu imana ese oi ia hahekwakwanaia, oi utua oho. Do ia namo bema emu tauanina ena kahana ia dika bona mauri* oi abia, to namo lasi mai imana rua ida Gehena,* ia bodo diba lasi lahina, dekenai oi lao.+ 44* —— 45 Bona bema emu aena ese oi ia hahekwakwanaia, oi utua oho. Do ia namo bema emu tauanina ena kahana ia dika bona mauri* oi abia, to namo lasi mai aena rua ida Gehena* dekenai oi idia negea.+ 46* —— 47 Bona bema emu matana ese oi ia hahekwakwanaia, oi negea.+ Do ia namo bema matana tamona sibona ida Dirava ena Basileia lalonai oi vareai, to namo lasi mai matana rua ida Gehena* dekenai oi idia negea.+ 48 Unuseniai gaigai maragidia idia mase diba lasi bona lahi be ia bodo diba lasi.+
49 “Lahi be taunimanima ibounai latanai do ia diho, damena be aniani latanai idia bubua bamona.+ 50 Damena be gau namona, to bema ena mamina ia ore, dahaka ese ena mamina ia hanamoa diba?+ Emui mauri lalonai damena ia noho be namo,+ bona umui ta ta huanai maino do ia noho.”+
10 Iesu be unai gabu ia rakatania bona Iudea ena boda dekenai ia mai, unai be Ioridane kahanai, bona hutuma be ia dekenai idia haboua lou. Bona vaia ia karaia bamona, idia ia hadibaia matamaia lou.+ 2 Bona Farisea taudia be idia mai bona idia ura Iesu idia dibagania. Unai dainai idia nanadaia: “Tau ta ese ena hahine ia divosia* be maoro, a?”+ 3 Idia dekenai ia gwau: “Mose ese umui dekenai dahaka taravatu ia henia?” 4 Idia gwau: “Mose be gwaumaoro ia henia, tau ta ese divos pepana do ia torea bena hahine do ia siaia.”+ 5 To Iesu be idia dekenai ia gwau: “Emui kudouna ia auka dainai,+ Mose ese umui totona unai taravatu ia torea.+ 6 To, matamana negana amo Dirava ese taunimanima ia karaia neganai, ‘Ia ese tau bona hahine ia karaia.+ 7 Unai dainai tau ese ena tamana bona sinana do ia rakatania,+ 8 bona idia ruaosi be tauanina* tamona ai do idia lao,’+ vadaeni idia be rua lasi, to tauanina tamona. 9 Unai dainai Dirava ese ia hakapua taudia be ta ese do ia hapararaia lasi be namo.”+ 10 Ruma lalonai idia noho neganai, hahediba taudia ese unai totona ia idia nanadaia matamaia. 11 Idia dekenai ia gwau: “Bema tau ta be ena adavana ia divosia bona hahine ma ta ia adavaia, ia be ia heudahanai+ bona ena hahine dekenai ia kara dika unai. 12 Bona bema hahine ta be ena adavana ia rakatania murinai, ma tau ta ia adavaia, ia be ia heudahanai unai.”+
13 Vadaeni taunimanima be Iesu dekenai natuna maragidia idia mailaia, idia latanai ena imana ia atoa totona, to hahediba taudia ese idia gwau henidia.+ 14 Iesu be unai ia itaia neganai, ia moale lasi bona idia dekenai ia gwau: “Natudia maragidia be lau dekenai idia mai be namo, umui koudia toho lasi, badina Dirava ena Basileia be unai bamona taudia edia.+ 15 Umui lau hamaoroa momokani, bema ta be Dirava ena Basileia ia abia dae lasi, natuna maragina ia karaia bamona, ia be do ia vareai lasi momokani.”+ 16 Vadaeni natudia ia rosia bona ena imana be idia latanai ia atoa bena ia hanamodia.+
17 Iesu ia raka lao noho lalonai, tau ta be ia heau mai bona ia vairanai ia tui diho, bena ia henanadai: “Hadibaia Tauna Namona e, mauri hanaihanai abia totona, dahaka lau karaia be namo?”+ 18 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai lau oi gwauraia namo? Tau ta be ia namo lasi, to Dirava sibona.+ 19 Taravatu oi diba, ia gwau: ‘Namo lasi oi ala-ala,+ namo lasi oi heudahanai,+ namo lasi oi henaohenao,+ namo lasi ta oi samania koikoi,+ koikoi dalana amo ta ena kohu oi abia lasi,+ bona emu tamana bona sinana oi matauraia.’”+ 20 Unai tauna be Iesu dekenai ia gwau: “Hadibaia Tauna e, lau maragi negana amo unai taravatu ibounai lau badinaia.” 21 Iesu ese unai tauna ia itaia bona ia lalokau henia, bona ia gwau: “To gau tamona oi do karaia lasi: Oi lao, emu kohu oi hoihoilaia bona moni be ogogami taudia dekenai oi henia, bena guba dekenai oi be mai emu dava bada kohu. Bona oi mai egu hahediba tauna ai oi lao.”+ 22 To unai hereva dainai mai lalohisihisi ida ia lao, badina ena kohu be momo.+
23 Iesu be taunimanima ia itaia murinai, ena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Mai edia moni taudia dekenai do ia auka Dirava ena Basileia lalonai idia vareai totona!”+ 24 To hahediba taudia be iena hereva dainai idia hoa. Unai dainai Iesu ma ia gwau: “Natudia e, do ia auka Dirava ena Basileia lalonai vareai totona! 25 Kamelo be nila matuna lalonai ia vareai be auka lasi, to taga tauna be Dirava ena Basileia lalonai ia vareai be auka.”+ 26 Idia hoa bada bona ia dekenai* idia gwau: “Daika be mauri ia abia diba?”+ 27 Iesu be idia ia raraia, bena ia gwau: “Taunimanima ese unai idia karaia diba lasi, to Dirava be gau ibounai ia karaia diba.”+ 28 Petero be Iesu dekenai ia gwau: “Itaia! Ai be gau ibounai ai rakatania bona oi murinai ai raka.”+ 29 Iesu ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, egu ladana bona sivarai namona dainai edia ruma, tadikaka, taihu, sinana, tamana, natudia, bona tano idia rakatania taudia+ 30 be hari inai negai unai gaudia be nega 100 amo do idia abia, ruma, tadikaka, taihu, sinana, natudia bona tano. Bona dagedage danu do idia davaria.+ Bona do ia mai nega oromana* ai mauri hanaihanai do idia abia. 31 To idia guna taudia momo be do idia gabeai bona gabeai taudia be do idia guna.”+
32 Iesu bona ena hahediba taudia be Ierusalema dekenai idia daekau lao noho lalonai, Iesu be ia raka guna, bona hahediba taudia idia hoa, to idia murinai idia raka taudia idia gari matamaia. Iesu ese ena aposetolo taudia 12 ma ia hakaudia siri, bona ia dekenai do idia vara gaudia be idia dekenai ia gwauraia:+ 33 “Kamonai! Ita be Ierusalema dekenai ita daekau lao noho, bona taunimanima ena Natuna be dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia dekenai do idia henia. Idia ese ia hamasea herevana do idia gwauraia bona idau bese taudia dekenai ia do idia henia, 34 bona idia ese ia do idia kirikirilaia, do idia kanudia, do idia kwadia bona hamasea, to dina toi murinai do ia toreisi lou.”+
35 Sebedeo ena natudia rua, Iamesi bona Ioane+ be Iesu dekenai idia lao bona idia gwau: “Hadibaia Tauna e, ai ura oi ese ai noia gauna do oi karaia.”+ 36 Idia dekenai ia gwau: “Umui ura umui totona dahaka do lau karaia?” 37 Idia haere: “Emu hairai oi abia neganai, mani gwaumaoro oi henia, ai ta be emu idiba kahanai bona ta be emu lauri kahanai do ai helai.”+ 38 To Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui noia gauna be umui diba lasi. Lau inua gwauraia kapusi umui inua diba, a? Eiava lau abia noho bapatisona umui abia diba, a?”+ 39 Ia dekenai idia gwau: “Ai inua diba.” Vadaeni Iesu ia gwau: “Lau inua kapusi be do umui inua, bona lau abia bapatisona do umui abia danu.+ 40 To, lau ese gwaumaoro do lau henia lasi, daika be egu idibana eiava laurina kahanai do ia helai, to Dirava ese do ia abia hidi, daidia be unuseniai do idia helai.”
41 Hahediba taudia 10 be unai idia kamonai neganai, Iamesi bona Ioane dekenai idia moale lasi.+ 42 To Iesu ese idia ia boiria, bona idia dekenai ia gwau: “Umui diba, bese idauidau taudia edia king ese edia bese idia biagudia auka bona edia ladana bada taudia ese idia kara auka henidia.+ 43 Umui huanai unai bamona do ia vara lasi. To bema ta ia ura emui huanai do ia bada, namona be emui hesiai tauna ai do ia lao.+ 44 Bona bema ta ia ura emui huanai do ia guna, ia be umui ibounai emui hesiai tauna ai ia lao be namo. 45 Badina taunimanima ena Natuna ia mai, taunimanima ese ia idia hesiai henia totona lasi, to ma haida hesiai henia totona ia mai,+ bona ena mauri ia henia, taunimanima momo edia mauri davana karaia totona.”+
46 Bena idia be Ieriko dekenai idia vareai. To Iesu bona ena hahediba taudia be taunimanima momo ida Ieriko amo idia raka-lasi noho lalonai, matakepulu tauna Batimeo (Timeo ena natuna) be dala badinai ia helai bona ia noinoi noho.+ 47 Ia kamonai Iesu, Nasareta Tauna ia raka hanai neganai, ia boiboi: “Iesu, Davida ena Natuna e,+ lau oi hebogahisi henia!”+ 48 To momo ese idia gwau henia, do ia hereva lasi totona, to ena boiboi ia habadaia: “Davida ena Natuna e, lau oi hebogahisi henia!” 49 Vadaeni Iesu ia gini bona ia gwau: “Ia umui boiria mai.” Bena matakepulu tauna idia boiria, bona ia dekenai idia gwau: “Oi gari lasi! Oi toreisi, ia ese oi ia boiria noho.” 50 Ena dabua ia negea, ia toreisi haraga bona Iesu dekenai ia lao. 51 Bena Iesu be ia dekenai ia gwau: “Oi ura oi totona dahaka do lau karaia?” Matakepulu tauna be ia dekenai ia gwau: “Raboni* e, mani egu matana oi hanamoa.” 52 Iesu be ia dekenai ia gwau: “Oi lao. Emu abidadama ese oi ia hanamoa vadaeni.”+ Bena maoromaoro ia itaia diba,+ bona Iesu murinai ia raka matamaia.
11 Idia be Ierusalema kahirakahira idia lao neganai, Olive Ororona ai idia noho hanua, Betepage bona Betania+ ai idia ginidae, bona Iesu be ena hahediba taudia rua dekenai ia gwau:+ 2 “Vairai ia noho hanua dekenai umui lao, bona umui vareai neganai, idia kwatua doniki natuna ta, taunimanima ta be ia latanai ia do helai lasi do umui itaia. Umui ruhaia bona umui mailaia. 3 Bona bema ta ese umui ia nanadaia, ‘Dahaka dainai inai umui karaia noho?’ umui gwau, ‘Lohiabada be inai doniki natuna ia ura, bona umui dekenai do ia siaia giroa haraga.’” 4 Vadaeni idia lao bona idia itaia dala badinai ia noho ruma ta ena iduara vairanai doniki natuna ta idia kwatua, vadaeni idia ruhaia.+ 5 To unuseniai idia gini taudia haida be idia dekenai idia gwau: “Dahaka dainai doniki natuna umui ruhaia?” 6 Hahediba taudia be unai taudia dekenai Iesu ena hereva idia gwauraia, bena idia koudia lasi.
7 Vadaeni doniki natuna+ be Iesu dekenai idia mailaia, bona doniki latanai edia dabua idia atoa, bena Iesu ia helai.+ 8 Danu, momo ese edia dabua be dala dekenai idia atoa, bona ma haida be dala badinai idia gini au edia rigi idia utua.+ 9 Iesu ena vairanai bona ena murinai idia raka taudia idia boiboi noho: “Mani ia oi hamauria!+ Iehova* ena ladanai ia mai tauna be Ia ese ia hanamoa!+ 10 Ia mai noho Basileia, iseda tamana Davida ena, be Dirava ese do ia hanamoa!+ Mani guba dekenai ia do oi hamauria!” 11 Bena Ierusalema dekenai ia ginidae, dubu helaga lalonai ia vareai bona gau ibounai ia itaia, to gabu be ia dibura vadaeni dainai, ena aposetolo taudia 12 ida Betania dekenai idia lao.+
12 Murina dinana ai, Betania idia rakatania neganai, hitolo mamina ia abia.+ 13 Bona daudau amo, fig auna ta mai ena raurau ia itaia, bona ia lao ia itaia bema unai au dekenai huahua ta ia davaria diba. Ia lao kahirakahira neganai, huahua ta ia davaria lasi, to au raurau sibona, badina unai be fig huahua ena nega lasi. 14 Vadaeni unai fig auna dekenai ia gwau: “Tau ta be oi amo huahua ta do ia abia lasi hari amo ela bona hanaihanai.”+ Bona ena hahediba taudia be unai idia kamonai.
15 Vadaeni Ierusalema dekenai idia ginidae. Bona dubu helaga lalonai ia vareai bona hoihoi taudia ia lulua matamaia, bona moni idia senisia taudia edia pata bona pune manu idia hoihoilaia taudia edia helai gaudia ia hagirodia,+ 16 bona kohu idia huaia bona dubu helaga lalonai idia raka hanai taudia ibounai ia koudia. 17 Danu taunimanima ia hadibaia noho, ia gwau: “Toretore Helagadia ia gwau, ‘Egu ruma do idia gwauraia bese ibounai edia guriguri rumana,’ ani?+ To umui ese henaohenao taudia edia kohua ai umui halaoa.”+ 18 Vadaeni dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia be unai idia kamonai, bona dala idia tahua ia idia hamasea totona,+ to idia gari badina taunimanima ibounai be ena hadibaia herevadia dekenai idia hoa bada.+
19 Gabu ia do dibura lasi neganai, siti idia rakatania. 20 To daba maragi ai idia raka hanai neganai, idia itaia fig auna ia kakoro vadaeni, ena ramuna danu.+ 21 Petero be Iesu ena hereva ia laloatao, vadaeni Iesu dekenai ia gwau: “Rabi* e, itaia! Oi gwau henia fig auna be ia kakoro vadaeni.”+ 22 Iesu be idia dekenai ia gwau: “Dirava umui abidadama henia. 23 Umui lau hamaoroa momokani, bema ta ese inai ororo dekenai ia gwau, ‘Oi toreisi bona davara lalonai oi diho.’ Bona ia be ena lalona* dekenai ia daradara lasi, to ia diba momokani ia herevalaia gauna be do ia vara, vadaeni unai bamona do ia vara.+ 24 Unai dainai umui lau hamaoroa, umui gurigurilaia bona noinoilaia gaudia ibounai totona namona be umui abidadama, unai gaudia do umui abia, bona do umui abia momokani.+ 25 Umui gini bona guriguri neganai, umui dekenai kerere idia karaia taudia edia dika umui gwauatao, unai amo emui Tamana guba ai ia noho ese emui kerere danu do ia gwauatao.”+ 26* ——
27 Ierusalema dekenai idia mai lou. Bona Iesu be dubu helaga ena ariara dekenai ia raka noho lalonai, dubu biagudia, taravatu hadibaia taudia bona tau badadia be ia dekenai idia mai, 28 bona idia gwau: “Edeseni amo siahu oi abia inai gaudia oi karaia totona? Eiava daika be oi dekenai inai siahu ia henia inai gaudia oi karaia totona?”+ 29 Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui dekenai henanadai ta do lau henia. Bema lau umui haere henia, vadaeni umui do lau hamaoroa edeseni amo siahu lau abia unai gaudia lau karaia totona. 30 Ioane ese ia karaia bapatiso+ be guba amo eiava taunimanima amo? Lau umui haere henia.”+ 31 Vadaeni sibodia huanai idia herevahereva, idia gwau: “Bema ita gwau, ‘Guba amo,’ do ia gwau, ‘Vadaeni dahaka dainai Ioane umui abidadama henia lasi?’ 32 Eiava do ita gwau, ‘Ia be taunimanima amo,’ a?” Idia gari unai idia hereva totona, badina hutuma idia laloa Ioane be peroveta tauna.+ 33 Vadaeni Iesu idia haere henia: “Ai diba lasi.” Iesu be idia dekenai ia gwau: “Lau danu be umui do lau hamaoroa lasi edeseni amo siahu lau abia unai gaudia lau karaia totona.”
12 Bena Iesu ese parabole amo idia ia hereva henia matamaia, ia gwau: “Tau ta ese vain umana ta ia karaia+ bona magu ia haginia. Bena greips moia gabuna bona kohoro ta ia haginia.+ Vadaeni biru taudia dekenai ia henia idia naria totona, bena tano idauna ta dekenai ia lao.+ 2 Huahua haboua negana ai, ia ese hesiai tauna ta be biru taudia dekenai ia siaia, idia amo vain umana ena huahua haida ia gogoa totona. 3 To idia ese ia idia abia, idia dadabaia, bena imana kavakava idia siaia giroa. 4 Ia ese hesiai tauna ma ta ia siaia lou, bona idia ese ena kwarana idia haberoa bona idia hahemaraia.+ 5 Bona ia ese hesiai tauna ma ta ia siaia lou, bona idia ese ia idia alaia mase. Danu hesiai taudia momo ia siaia, to haida idia dadabaia bona ma haida idia alaia mase. 6 To tamona ia noho, unai be iena lalokau natuna.+ Dokonai, idia dekenai unai natuna ia siaia, ia laloa, ‘Idia ese egu natuna do idia matauraia.’ 7 To biru taudia be sibodia huanai idia herevahereva idia gwau, ‘Inai be vain umana do ia abia tauna.+ Mai, ita alaia, bena uma* do ita abia.’ 8 Vadaeni ia idia dogoatao, idia alaia bena vain umana murimuri ai idia negea.+ 9 Vain umana ena biaguna be dahaka do ia karaia? Do ia mai bona biru taudia do ia hamasea bona vain umana be ma haida dekenai do ia henia.+ 10 Toretore Helagadia umui duahia lasi, a? Ia gwau, ‘Ruma haginia taudia ese idia dadaraia nadina be kona nadi badana ai ia lao.+ 11 Unai be Iehova* ena amo ia vara, bona iseda matana ai ia be gau namo hereana.’”+
12 Bena Farisea taudia idia laloparara Iesu be unai parabole amo idia ia herevalaia neganai, idia ura ia idia dogoatao, to hutuma dekenai idia gari. Vadaeni ia idia rakatania bona idia lao.+
13 Gabeai Iesu dekenai Farisea taudia bona Heroda ena orea taudia haida idia siaia, ena hereva amo ia idia tarapua totona.+ 14 Idia ginidae neganai, ia dekenai idia gwau: “Hadibaia Tauna e, ai diba oi be hereva momokani oi gwauraia bona ma ta ena lalonamo oi tahua lasi, badina taunimanima edia dagi oi laloa lasi, to hereva momokani hegeregerena Dirava ena dala oi hadibaia. Kaisara dekenai takisi moni henia karana be maoro eiava lasi? 15 Do ita henia eiava lasi?” Iesu be edia kara koikoi ia diba dainai, idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai lau umui tohoa? Lau dekenai denario* ta umui hahedinaraia.” 16 Vadaeni denario ta idia mailaia, bona idia dekenai ia gwau: “Inai be daika ena laulau bona ladana?” Idia gwau: “Kaisara ena.” 17 Bena Iesu ia gwau: “Kaisara ena gaudia be Kaisara dekenai umui henia,+ to Dirava ena gaudia be Dirava dekenai umui henia.”+ Bena iena hereva dekenai idia hoa bada.
18 Vadaeni Sadukea taudia* idia mai, idia be toreisi lou idia abia dae lasi,+ bona idia nanadaia:+ 19 “Hadibaia Tauna e, Mose ese ia torea herevana be inai, bema tau ta ena tadikaka ia mase to ia be natuna lasi, namona be ena tadikaka ese ena vabu ia adavaia bona ena tadikaka totona natuna do ia havaraia.+ 20 Ruma bese ta lalonai tadikaka ibounai be 7. Ginigunana ia headava, to ia be natuna lasi bena ia mase. 21 Bona tadikaka iharuana ese vabu ia adavaia, to ia danu be natuna lasi bena ia mase, bona tadikaka ihatoina dekenai unai bamona ia vara danu. 22 Vadaeni idia ibounai 7 be natudia idia havaraia lasi, bena idia mase. Dokonai unai hahine danu ia mase. 23 Toreisi lou ai, ia be daika ena adavana? Badina idia ibounai 7 ese ia idia adavaia.” 24 Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui be Toretore Helagadia eiava Dirava ena siahu umui diba lasi, unai dainai umui be umui kerere.+ 25 Taunimanima be mase amo idia toreisi lou neganai, tatau bona hahine be do idia headava lasi, to idia be guba aneru bamona do idia noho.+ 26 To mase amo toreisi lou karana dekenai, Mose ena buka lalonai, au ginigini ena sivarai umui duahia lasi, a? Ia gwau: ‘Lau be Aberahamo ena Dirava, Isako ena Dirava, bona Iakobo ena Dirava.’+ 27 Ia be mase taudia edia Dirava lasi, to mauri taudia edia Dirava. Umui be umui kerere momokani.”+
28 Taravatu hadibaia tauna ta ia mai bona edia hepapahuahu ia kamonai. Ia itaia Iesu ese dala maorona ai idia ia haere henia dainai, Iesu ia nanadaia: “Taravatu ibounai amo edena taravatu be ginigunana?”*+ 29 Iesu ia haere: “Ginigunana be inai, ‘Israela taudia e, umui kamonai, Iehova* iseda Dirava be Iehova* tamona, 30 bona Iehova* emu Dirava do oi lalokau henia mai emu kudouna ibounai, mai emu mauri* ibounai, mai emu lalona ibounai, bona mai emu goada ibounai ida.’+ 31 Iharuana be inai, ‘Namona be emu dekena tauna oi lalokau henia, oi sibona oi lalokau henia hegeregerena.’+ Taravatu ma ta ese unai taravatu rua ia hereaia lasi.” 32 Taravatu hadibaia tauna be Iesu dekenai ia gwau: “Hadibaia Tauna e, emu hereva be maoro, hereva momokani hegeregerena, ‘Dirava be tamona sibona bona ma ta be ia hegeregerena lasi.’+ 33 Tau ta ese Dirava do ia lalokau henia mai ena kudouna ibounai, mai ena laloparara ibounai, mai ena goada ibounai, bona ena dekena tauna do ia lalokau henia ia sibona ia lalokau henia hegeregerena. Unai ese boubou gaudia ibounai* ia hereaia momokani.”+ 34 Iesu be unai ia kamonai neganai, ia laloparara unai tauna be mai aonega ida ia haere bona ia dekenai ia gwau: “Oi be Dirava ena Basileia amo oi daudau lasi.” Bona idia ibounai idia gari ia idia nanadaia lou totona.+
35 To Iesu be dubu helaga ai ia hadibaia noho lalonai, ia gwau: “Dahaka dainai taravatu hadibaia taudia idia gwau Keriso be Davida ena natuna?+ 36 Davida be lauma helaga ena siahu amo+ ia gwau, ‘Iehova* be egu Lohiabada dekenai ia gwau: “Egu imana idiba kahanai oi helai ela bona emu inai taudia be emu aena henunai lau atoa.”’+ 37 Bema Davida ese ia gwauraia Lohiabada, vadaeni edena bamona Keriso be Davida ena natuna?”+
Bona hutuma bada be mai moale ida ena hereva idia kamonai. 38 Vadaeni ia hadibaia noho lalonai, ia gwau: “Taravatu hadibaia taudia dainai do umui naria namonamo, idia ura dabua latadia idia hahedokilaia bona taunimanima momo gabudiai* idia loaloa, taunimanima ese idia hanamoa totona.+ 39 Bona idia ura sinagoga ena vaira kahana* ai idia helai bona aria negadiai ladana bada taudia edia gabu ai idia helai.+ 40 Idia ese vabu edia kohu* idia dadia, bona taunimanima ese idia itaia totona guriguri latadia idia gwauraia. Idia be hahemaoro metauna do idia abia.”
41 Iesu be moni mauana ia itaia diba gabunai ia helai,+ bona ia itaia hutuma ese moni be maua lalonai idia udaia, bona taga taudia momo be koini momo idia udaia noho.+ 42 Vadaeni ogogami vabuna ta ia mai bona koini maragidia rua* ia udaia.+ 43 Vadaeni Iesu ese ena hahediba taudia ia boiria bona idia dekenai ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, inai ogogami vabu ese ia udaia moni be ibounai ese maua lalonai idia udaia monina ia hereaia.+ 44 Badina idia ibounai be edia moni momo amo sisina sibona idia udaia, to ena be unai vabu ia ogogami momokani, ia ese sibona ena mauri durua moni ibounai ia udaia.”+
13 Iesu be dubu helaga amo ia raka-lasi lalonai, ena hahediba tauna ta be ia dekenai ia gwau: “Hadibaia Tauna e, mani inai nadi bona ruma badadia mai edia hairai oi itaia!”+ 2 To Iesu be ia dekenai ia gwau: “Inai ruma badadia oi itaia, a? Iniseniai nadi ta be nadi ta latanai do ia noho lasi, lasi vaitani, to idia ibounai do idia moru.”+
3 Iesu be Olive Ororona ai ia helai bona dubu helaga ia itaia diba. Vadaeni Petero, Iamesi, Ioane, bona Andrea sibodia be Iesu dekenai idia lao bona idia henanadai: 4 “Ai oi hamaoroa, inai gaudia be edena negai do idia vara, bona inai gaudia ibounai edia dokona ena toana be dahaka?”+ 5 Vadaeni Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui naria namonamo, ta ese umui ia hakaua kerere garina.+ 6 Taunimanima momo be egu ladanai do idia mai, bona do idia gwau, ‘Lau be Keriso,’ bena hutuma do idia hakaua kerere. 7 Danu, umui ese kahirakahira gabudia bona daudau gabudia edia tuari sivaraidia umui kamonai neganai, umui gari lasi. Unai gaudia be do idia vara, to dokona be do lasi.+
8 “Bese ta do ia toreisi bese ta do ia tuari henia, bona basileia ta ese basileia ta do ia tuari henia.+ Gabu momo ai tano mareremarere bona hitolo bada danu do idia vara.+ Unai be hisihisi ena matamana sibona, mara ena hisihisi bamona.+
9 “To umui, do umui naria namonamo. Taunimanima ese kota dekenai umui do idia abia lao,+ bona sinagoga dekenai umui do idia botaia,+ bona lau dainai gavana bona king taudia vairanai do umui gini, unai ese dala do ia kehoa idia dekenai umui haroro totona.+ 10 Danu, bese ibounai dekenai sivarai namona do idia harorolaia guna.+ 11 Bona umui idia abia lao siahu taudia dekenai idia henia gwauraia neganai, dahaka do umui hereva umui lalohekwarahilaia lasi, to unai hora ai do umui gwauraia herevana do umui diba, badina unai be umui lasi, to lauma helaga ia hereva noho.+ 12 Danu, tau ta ese ena tadikaka ena mase dalana do ia karaia. Tamana ese natuna dekenai unai bamona do ia karaia, bona natudia ese tama sina do idia gwau-edeede henia bona edia mase dalana do idia karaia.+ 13 Bona egu ladana dainai taunimanima ibounai ese umui do idia inai henia.+ To ia haheauka ela bona dokona tauna+ be mauri do ia abia.+
14 “To, dika ia havaraia gau dika rohorohona be maoro lasi gabunai ia gini umui itaia neganai+ (duahia tauna do ia laloa namonamo), namona be Iudea dekenai idia noho taudia be ororo dekenai idia heau lao matamaia.+ 15 Namo lasi ruma ataiai ia noho tauna ia diho eiava ena ruma lalonai ia vareai ena kohu ia abia totona. 16 Bona uma dekenai ia gaukara tauna be do ia giroa lou lasi ena dabua ia abia totona. 17 Unai nega ai, idia rogorogo hahine bona beibi dekenai rata idia henia hahine, madi o!+ 18 Umui guriguri noho, unai be keru negana ai do ia vara lasi, 19 badina unai nega ai hisihisi badana do ia vara,+ Dirava ese tanobada ia karaia matamaia negana amo ema bona hari, unai bamona hisihisi ta ia vara lasi, bona do ia vara lou lasi.+ 20 Momokani, bema Iehova* ese unai dina ia hakwadogia lasi, taunimanima ta do ia mauri lasi. To ia abia hidi taudia dainai, unai dina do ia hakwadogia.+
21 “Bona bema ta be umui dekenai ia gwau, ‘Itaia! Keriso be iniseni,’ eiava ‘Itaia! Ia be unuseni,’ do umui abia dae lasi.+ 22 Badina Keriso koikoidia bona peroveta taudia koikoidia do idia hedinarai,+ bona hoa kara badadia do idia karaia, bona bema mai dalana, Dirava ese ia abia hidi taudia do idia hakaua kerere. 23 Unai dainai, umui naria namonamo.+ Gau ibounai be umui dekenai lau gwauraia hedinarai vadaeni.
24 “To unai nega ai, unai hisihisi badana murinai, dina be do ia dibura, bona hua be do ia diari lasi,+ 25 bona hisiu be guba amo do idia moru, bona guba ena siahu gaudia be do idia mareremarere. 26 Bona do idia itaia taunimanima ena Natuna be mai ena siahu bona hairai bada ida ori lalonai do ia mai.+ 27 Bena ia ese aneru do ia siaia, bona idia ese not, saut, ist, bona west amo Dirava ena abia hidi taudia do idia haboua, tanobada ena kahana ta amo ela bona guba ena kahana ta.+
28 “Fig auna ena haheitalai mani umui laloa: Rigi matamata ia tubu bona raurau ia atoa neganai, umui diba siahu negana* be ia kahirakahira.+ 29 Unai hegeregerena, umui danu unai gaudia idia vara umui itaia neganai, do umui diba taunimanima ena Natuna be iduara kahirakahira ia gini.+ 30 Umui lau hamaoroa momokani, inai uru be do ia ore lasi ela bona unai gaudia ibounai idia vara.+ 31 Guba bona tanobada be do idia ore,+ to egu hereva be do ia ore lasi momokani.+
32 “Unai dina bona hora be tau ta ia diba lasi, guba anerudia idia diba lasi, Natuna danu be ia diba lasi, to Tamana sibona.+ 33 Umui gima noho bona umui noga noho,+ badina Dirava ese ia abia hidi negana be umui diba lasi.+ 34 Ia be ena ruma ia rakatania bona gabu daudau dekenai ia lao tauna bamona. Ia do lao lasi neganai, ena hesiai taudia ta ta dekenai gaukara ia henia ena ruma idia naria totona.+ Bona iduara naria tauna ia hagania do ia gima noho.+ 35 Unai dainai do umui gima noho, badina umui diba lasi negana ai ruma biaguna do ia ginidae.+ Ia be reana adorahi momokani* ai eiava malokihi ai eiava daba ia do rere lasi negana ai* eiava daba maragi ai do ia ginidae,+ 36 unai amo ia ginidae haraga neganai, namo lasi ia davaria umui mahuta noho.+ 37 To umui lau hamaoroa gauna be ibounai dekenai lau gwauraia: Gima noho.”+
14 Dina rua murinai Pasova+ bona Isti Lasi Paraoa Ena Aria+ do idia karaia.+ Bona dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia be dala idia tahua koikoi dalanai Iesu idia dogoatao bona hamasea totona,+ 2 badina idia hereva noho: “Aria dekenai do ita dogoatao lasi, dika taunimanima huanai heiriheiri ia vara.”
3 Betania ai, Iesu be guna lepera tauna Simona ena ruma ai ia aniani* noho lalonai, hahine ta be bonana namo dehorona, nadi kavabuna ta lalonai ia mailaia. Unai dehoro be nado* korikorina bona ia be dava bada gauna. Hahine ese kavabu ia kehoa bona Iesu ena kwarana dekenai ia bubua.+ 4 Unai kara dainai haida be mai badu ida ta ta dekenai idia gwau: “Dahaka dainai inai bonana namo dehorona ia bubua kava? 5 Badina inai bonana namo dehoro be 300 denario* mai kahana dekenai ita hoihoilaia bona monina be ogogami taudia dekenai ita henia diba!” Bona ia dekenai idia badu dikadika.* 6 To Iesu ia gwau: “Ia umui rakatania. Dahaka dainai hahine dekenai unai bamona umui hereva? Ia ese lau dekenai kara namona ia hahedinaraia.+ 7 Badina ogogami taudia be hanaihanai umui danu do idia noho,+ bona emui ura negadia ai idia dekenai kara namo umui karaia diba, to lau be hanaihanai umui ida do lau noho lasi.+ 8 Ia karaia diba gauna ia karaia. Bonana namo dehoro amo egu tauanina ia dahua neganai, egu mase tauanina ia hegaegaelaia guria totona.+ 9 Umui lau hamaoroa momokani, sivarai namona be tanobada ibounai dekenai idia harorolaia neganai,+ inai hahine ese ia karaia karana do idia herevalaia danu, ia idia laloatao totona.”+
10 Bona Iuda Iskariote, aposetolo taudia 12 ta, be dubu biagudia dekenai ia lao Iesu be ena inai taudia dekenai ia henia totona.+ 11 Dubu biagudia be ena hereva idia kamonai neganai, idia moale bona idia gwauhamata ia dekenai siliva moni do idia henia.+ Vadaeni Iesu be ena inai taudia dekenai ia henia totona, nega namona ta ia tahua matamaia.
12 Isti Lasi Paraoa Ena Aria hegaegaelaia dinana ginigunana ai,+ vaia Pasova animal idia bouboulaia.+ Bona Iesu ena hahediba taudia be ia dekenai idia gwau: “Oi ura edeseniai Pasova do ai hegaegaelaia ita ania totona?”+ 13 Vadaeni ena hahediba taudia rua ia siaia bona idia dekenai ia gwau: “Siti dekenai umui lao, bona hodu mai ena ranu ia huaia tauna ta be umui do ia hedavari henia. Ia do umui badinaia,+ 14 bona ia vareai rumana ena biaguna do umui hamaoroa, ‘Hadibaia Tauna ia gwau: “Lau bona egu hahediba taudia be edena daiutu ai Pasova do ai ania?”’ 15 Bona umui dekenai idia hegaegaelaia vadaeni atai daiutu badana ta do ia hahedinaraia. Unuseniai iseda Pasova aniani do umui hegaegaelaia.” 16 Vadaeni hahediba taudia idia lao, bona siti lalonai idia vareai, bona Iesu ena hereva hegeregerena gau ibounai idia vara, bena Pasova idia hegaegaelaia.
17 Dina ia diho murinai, Iesu bona ena aposetolo taudia 12 idia mai.+ 18 Bona aniani patana dekenai idia helai bona idia aniani noho lalonai, Iesu ia gwau: “Umui lau hamaoroa momokani, umui ta, lau ida ia aniani tauna, ese lau be egu inai taudia dekenai do ia henia.”+ 19 Idia lalohisihisi bona idia ta ta be ia dekenai idia gwau: “Inai be lau, a?” 20 Idia dekenai ia gwau: “Ia be aposetolo taudia 12 ta, lau ida disi tamona lalonai ena imana ia atoa tauna ese egu inai taudia dekenai lau do ia henia.+ 21 Taunimanima ena Natuna be do ia mase, Toretore Helagadia lalonai idia torea bamona, to taunimanima ena Natuna be ena inai taudia dekenai ia henia tauna be dika do ia davaria!+ Ia namo bema unai tauna ia vara lasi.”+
22 Bona idia aniani noho lalonai, paraoa ia abia, ia guriguri, ia makohia, bona idia dekenai ia henia, ia gwau: “Umui abia, inai be egu tauanina ia laulaulaia.”+ 23 Bena wain kapusi ta ia abia, Dirava ia tanikiu henia murinai, idia dekenai ia henia, bena idia ibounai be unai kapusi amo idia inua.+ 24 Bona idia dekenai ia gwau: “Inai be egu rara ia laulaulaia,+ egu ‘rara amo gwaubou’*+ do ita hamomokania, bona inai rara be taunimanima momo totona do lau bubua.+ 25 Umui lau hamaoroa momokani, wain do lau inua lasi ela bona unai dina, Dirava ena Basileia lalonai wain matamata do lau inua.” 26 Vadaeni, Dirava hanamoa anedia* idia abia murinai, Olive Ororona dekenai idia lao.+
27 Bona Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui ibounai ese lau do umui rakatania, badina Toretore Helagadia ia gwau: ‘Lau ese mamoe naria tauna do lau alaia,+ bona mamoe be gabu idauidau dekenai do idia heau lao.’+ 28 To lau toreisi lou murinai, Galilea dekenai do lau lao guna bona umui do lau naria.”+ 29 To Petero be ia dekenai ia gwau: “Ena be idia ibounai ese oi do idia rakatania, to lau be oi do lau rakatania lasi.”+ 30 Unai neganai Iesu be ia dekenai ia gwau: “Oi lau hamaoroa momokani, hari inai hanuaboi ai, kokoroku be nega rua ia do tai lasi neganai, nega toi do oi gwau lau oi diba lasi.”+ 31 To Petero ia hereva goada: “Ena be oi ida do lau mase, to do lau gwau lasi oi lau diba lasi.” Hahediba taudia ibounai danu be unai bamona idia hereva.+
32 Vadaeni gabu ta ladana Getesemane dekenai idia ginidae, bona Iesu be ena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Iniseniai umui helai, bona do lau lao bona guriguri.”+ 33 Vadaeni Petero, Iamesi, bona Ioane ida ia lao.+ Bona ena lalona ia hisihisi bada. 34 Bena idia dekenai ia gwau: “Egu lalona be ia hisihisi bada.+ Iniseni umui noho bona umui gima noho.”+ 35 Vadaeni ia raka lao sisina, ia goru diho bona Dirava ia guriguri henia, bema mai dalana, unai gauna be ia dekenai do ia vara lasi. 36 Bona ia gwau: “Abba,* egu Tamana e,+ gau ibounai oi karaia diba, mani inai kapusi be lau amo oi kokia. Egu ura hegeregerena lasi, to emu ura hegeregerena.”+ 37 Ia giroa lou neganai, ia itaia idia mahuta noho, bona Petero dekenai ia gwau: “Simona e, oi mahuta noho, a? Umui be nega sisina sibona lalonai umui gima noho diba lasi, a?+ 38 Namona be umui gima noho bona umui guriguri noho, unai amo hedibagani lalonai do umui moru lasi.+ Momokani, lalona be ia ura, to tauanina be ia manoka.”+ 39 Ma ia lao bona ia guriguri, guna ia gwauraia hereva ia gwauraia lou.+ 40 Bona ia giroa lou neganai, ia itaia idia mahuta, badina edia matana idia metau. Unai dainai idia diba lasi edena bamona ia do idia haere henia. 41 Vadaeni nega ihatoina ia giroa lou, bona idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai inai mai anina bada negana ai umui mahuta bona laga-ani noho? Umui mahuta lasi! Nega ia ginidae vadaeni!+ Taunimanima ena Natuna be kara dika taudia edia imana dekenai do idia atoa. 42 Toreisi, ita lao. Itaia! Egu inai taudia dekenai lau ia henia tauna be mai vadaeni.”+
43 Bona ia do hereva noho lalonai, Iuda, aposetolo taudia 12 ta, be hutuma danu ia mai, idia be mai edia tuari kaia bona au. Idia be dubu biagudia, taravatu hadibaia taudia bona tau badadia ese idia siaidia.+ 44 Vadaeni Iesu ena mase dalana ia karaia tauna be idia dekenai toa ta ia henia, ia gwau: “Lau kisi henia tauna, tauna be unai, ia do umui dogoatao bona gima taudia ese do idia hakaua lao.” 45 Bena maoromaoro Iesu dekenai ia raka lao, ia gwau, “Rabi* e,” bona ia kisi henia. 46 Vadaeni ia idia dogoatao bona hahediba taudia amo idia abia siri. 47 To unuseniai ia gini tauna ta ese ena tuari kaia ia veria bona hahelaga tauna badana ena hesiai tauna ena taiana ia utua oho.+ 48 To Iesu be idia dekenai ia gwau: “Umui be mai emui tuari kaia bona au ida umui mai, henaohenao tauna ta bamona lau umui dogoatao totona, a?+ 49 Dina ta ta ibounai lau be dubu helaga lalonai lau hadibaia neganai umui ida lau noho,+ to lau umui dogoatao bona abia lao lasi. To inai ia vara, Toretore Helagadia edia hereva ia hagugurua totona.”+
50 Bona hahediba taudia ibounai ese ia idia rakatania bona idia heau.+ 51 To, tau matamata ta be dabua namona ia hahedokilaia bona Iesu ena murinai ia lao. Bona ia idia dogoatao toho, 52 to ena dabua ia rakatania bona kopina kavakava* ia heau.
53 Vadaeni Iesu be hahelaga tauna badana dekenai idia hakaua lao,+ unuseniai dubu biagudia, tau badadia, bona taravatu hadibaia taudia ibounai idia hebou.+ 54 To Petero be daudau amo Iesu ia badinaia ela bona hahelaga tauna badana ena ruma ena ariara dekenai ia vareai. Bona hesiai taudia ida lahi badinai idia helai.+ 55 Vadaeni dubu biagudia bona Sanhedrin* taudia ibounai be Iesu hamasea totona ia idia samania koikoi taudia idia tahua, to ta idia davaria lasi.+ 56 Momo be Iesu dainai samani hereva koikoi idia gwauraia,+ to edia hereva be idauidau. 57 Danu, ma haida idia toreisi bona ia idia samania koikoi, idia gwau: 58 “Ai kamonai, ia gwau, ‘Inai dubu helaga, taunimanima edia imana amo idia karaia gauna, be do lau hadikaia bona dina toi lalonai taunimanima edia imana amo idia karaia lasi gauna do lau haginia.’”+ 59 To unai samani herevadia dekenai danu edia hereva be idauidau.
60 Bena hahelaga tauna badana be edia huanai ia gini tore bona Iesu ia nanadaia, ia gwau: “Do oi haere lasi, a? Inai taudia ese oi dekenai idia gwauraia herevadia dainai dahaka do oi hereva?”+ 61 To Iesu be ia hereva lasi bona haere ta ia henia lasi.+ Bona hahelaga tauna badana ese ia nanadaia lou, ia gwau: “Oi be Keriso, Helaga Tauna ena Natuna, a?” 62 Bena Iesu ia gwau: “Oibe, unai be lau. Bona umui ese taunimanima ena Natuna do umui itaia,+ Siahu Bada Tauna ena imana idibana kahanai do ia helai+ bona guba ena ori latanai do ia mai.”+ 63 Vadaeni hahelaga tauna badana ese ena dabua ia darea bona ia gwau: “Hereva hamomokania taudia ma haida ita tahua be anina lasi.+ 64 Umui kamonai vadaeni ia ese Dirava ena ladana ia hadikaia. Emui abia hidi be dahaka?”* Bona idia ibounai idia gwau ia mase be maoro.+ 65 Bona haida be ia idia kanudia,+ bona ena vairana idia koua bona idia paisia, bena ia dekenai idia gwau: “Bema oi be peroveta tauna, vadaeni ai oi hamaoroa daika ese oi ia paisia.” Bena kota ena ofesa taudia ese ena vairana idia pataia bona ia idia abia lao.+
66 Vadaeni Petero be henunai, ariara dekenai ia noho lalonai, hahelaga tauna badana ena hesiai kekenina ta ia mai.+ 67 Ia itaia Petero be lahi badinai ia gini, vadaeni Petero ena vairana ia itaia bona ia hamaoroa: “Oi danu be inai Nasareta tauna Iesu oi bamoa.” 68 To ia gwau: “Ia lau diba lasi bona lau laloparara lasi oi be dahaka oi herevalaia noho,” bena ariara ena iduara dekenai ia raka lao. 69 Unuseniai hesiai kekenina ese ia itaia, bona unuseni idia gini taudia dekenai ia hereva lou, ia gwau: “Ia be idia ta.” 70 Petero ia gwau lou ia diba lasi. Bona daudau lasi murinai, unuseni idia gini taudia be Petero dekenai ma idia gwau: “Momokani oi be idia ta, badina oi be Galilea tauna.” 71 To ia gwauhamata, bema hereva momokani ia gwauraia lasi, dika be ia latanai do ia noho, ia gwau: “Umui herevalaia tauna lau diba lasi!” 72 Maoromaoro kokoroku be nega iharuana ia tai,+ bona Petero ese Iesu ena hereva ia laloatao, ia gwau: “Kokoroku be nega rua ia do tai lasi neganai, oi be nega toi do oi gwau lau oi diba lasi.”+ Bena ia lalohisihisi bada bona ia tai dikadika.
15 Daba ia rere neganai, maoromaoro dubu biagudia, tau badadia, taravatu hadibaia taudia, oibe Sanhedrin* taudia ibounai idia hebou bona idia herevahereva. Bena Iesu idia guia murinai, ia idia hakaua lao bona Pilato dekenai idia henia.+ 2 Vadaeni Pilato ese ia nanadaia: “Oi be Iuda taudia edia King, a?”+ Iesu ia haere: “Oi sibona ese oi gwauraia unai.”+ 3 To dubu biagudia be gau momo dainai ia idia samania. 4 Pilato ese ma ia nanadaia, ia gwau: “Do oi haere lasi, a?+ Oi itaia, oi dekenai samani herevadia momo idia gwauraia noho.”+ 5 To Iesu ia haere lasi, unai dainai Pilato ia hoa.+
6 Vadaeni Pasova negadia ta ta ai, Pilato be vaia taunimanima idia ura henia dibura tauna ta ia ruhaia.+ 7 Unai nega ai, tau ta ena ladana be Baraba. Ia bona ma haida be dibura ruma ai idia noho, idia be gavamani idia gwau-edeede henia bona idia ala-ala. 8 Unai dainai hutuma idia mai bona Pilato idia noia vaia idia totona ia karaia hegeregerena do ia karaia. 9 Pilato ia haere, ia gwau: “Umui ura umui dekenai Iuda taudia edia King lau ruhaia, a?”+ 10 Pilato ia diba dubu biagudia be Iesu dekenai idia mama, unai dainai kota dekenai idia mailaia.+ 11 To dubu biagudia ese hutuma edia lalona idia veria, unai amo Pilato do idia noia Baraba ia ruhaia totona, to Iesu lasi.+ 12 Pilato be idia dekenai ma ia gwau: “Vadaeni inai tauna umui gwauraia Iuda taudia edia King dekenai dahaka do lau karaia?”+ 13 Ma idia boiboi lou: “Au dekenai kokoa kau!”+ 14 To Pilato be idia dekenai ia gwau: “Dahaka dainai? Ia be dahaka kerere ia karaia?” To idia boiboi badabada noho: “Au dekenai kokoa kau!”+ 15 Vadaeni Pilato ia ura hutuma ia hamoalea dainai, Baraba ia ruhaia. Bona tuari taudia dekenai oda ia henia Iesu idia kwadia+ bona au dekenai idia kokoa kau totona.+
16 Vadaeni tuari taudia ese gavana ena ruma ena ariara dekenai Iesu idia hakaua lao bona tuari taudia ibounai idia boiridia mai.+ 17 Bona pepol dabua ta be ia dekenai idia atoa bona ginigini amo korona ta idia karaia bona ena kwarana dekenai idia atoa. 18 Bena ia dekenai idia gwau: “Iuda taudia edia King e, dina namona!”+ 19 Danu, siriho ta amo ena kwarana idia botaia, idia kanudia, idia tui diho bona hemataurai idia hahedinaraia koikoi. 20 Vadaeni idia hevasehalaia murinai, unai pepol dabua idia kokia bona ena dabua idia atoa. Bona idia hakaua lao, au dekenai idia kokoa kau totona.+ 21 Danu, siti murimuri amo ia mai Kurene tauna ladana Simona idia itaia bona idia oda henia Iesu ena hisihisi auna* ia huaia totona. Simona be Alesana bona Rufo edia tamana.+
22 Vadaeni gabu ta ladana Gologota, anina be “Kwara Koukou Gabuna” dekenai Iesu idia abia lao.+ 23 Unuseniai ia dekenai muro ida idia mikisia wain* idia henia toho,+ to ia inua lasi. 24 Vadaeni au dekenai ia idia kokoa kau, bona ena dabua be gadara ta* amo idia haria, unai amo do idia diba daika be edena do ia abia.+ 25 Daba 9 oklok* bamona ai, au dekenai idia kokoa kau. 26 Bona ena kwarana ataiai be ia idia hamasea ena badina idia torea, ia gwau: “Iuda taudia edia King.”+ 27 Danu, ia badinai henaohenao taudia rua be au dekenai idia kokoa kau, ta be ena idibana kahanai bona ta be ena laurina kahanai.+ 28* —— 29 Bona idia raka hanai taudia be ia idia hereva dika henia, bona edia kwarana idia davea,+ idia gwau: “E, oi gwau oi ese dubu helaga do oi hadikaia bona dina toi lalonai do oi haginia lou,+ 30 sibona oi hamauria bona hisihisi auna* amo oi diho.” 31 Unai hegeregerena, dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia danu be ia idia hevasehalaia, idia gwau: “Ma haida ia hamauria, to ia sibona ia hamauria diba lasi!+ 32 Namona be Keriso, Israela ena King, be hari hisihisi auna* amo ia diho, unai amo do ita itaia bona abidadama henia.”+ Ia badinai au dekenai idia kokoa kau taudia danu be ia idia gwauraia dika.+
33 Adorahi 12 oklok* ai, gabu ibounai be dibura ese ia koua ela bona adorahi 3 oklok.*+ 34 Bona unai hora ai Iesu be ia boiboi badabada, ia gwau: “Eli, Eli, lama sabakatani?” anina be: “Egu Dirava e, egu Dirava e, dahaka dainai lau oi rakatania?”+ 35 Bona kahirakahira idia gini taudia haida be unai hereva idia kamonai neganai, idia gwau: “Kamonai! Ia be Elia ia boiria noho.” 36 Bena tau ta ia heau lao, spansi ta be wain iditana lalonai ia udaia, bona siriho ta dekenai ia atoa, bona Iesu dekenai ia henia, ia inua totona,+ ia gwau: “Rakatania! Ita itaia bema Elia do ia mai bona ia do ia abia diho.” 37 To Iesu ia boiboi badabada murinai ia mase.*+ 38 Bona dubu helaga ena keten+ be kahana rua dekenai ia darea, ataiai amo ela bona henunai.+ 39 Vadaeni, Iesu vairanai ia gini ami ofesa* be Iesu ia mase negana ai idia vara gaudia ia itaia neganai, ia gwau: “Momokani, inai tauna be Dirava ena Natuna.”+
40 Danu, hahine haida be daudau dekenai idia gini bona idia itaia noho. Idia huanai be Maria Magadala, Iamesi maragina bona Iose edia sinana Maria, bona Salome.+ 41 Guna Iesu be Galilea dekenai ia noho neganai, unai hahine ese idia bamoa bona ia idia hesiai henia,+ bona ia ida Ierusalema dekenai idia daekau mai hahine ma haida danu be unuseniai idia gini.
42 Hari be adorahi momokani, bona inai dina be Hegaegae Dinana* bona murina dinana be Sabati dainai, 43 Arimatea tauna ta ladana Iosepa ia mai. Ia be Kaunsolo* tauna namona bona Dirava ena Basileia ia naria noho. Ia be mai gari lasi ida Pilato dekenai ia lao bona Iesu ena tauanina totona ia noia.+ 44 To Pilato ia ura diba bema Iesu be ia mase vadaeni, unai dainai ami ofesa ia boiria bena ia nanadaia. 45 Bena ami ofesa amo ia hamomokania Iesu be ia mase vadaeni murinai, Iosepa dekenai Iesu ena tauanina ia henia. 46 Iosepa ese dabua namo hereana ia hoia bona Iesu ia abia diho murinai, unai dabua amo ia kumia bona idia utua vadaeni nadi lalonai ia atoa.+ Bona nadi ta amo guria gabuna ena vareai gabuna ia koua.+ 47 To Maria Magadala bona Iose ena sinana Maria be Iesu idia guria gabuna idia itaia noho.+
16 Sabati ia ore murinai,+ Maria Magadala, Iamesi ena sinana Maria,+ bona Salome be bonana namo gaudia idia hoia, bona guria gabuna dekenai idia lao, Iesu ena tauanina dekenai idia dahua totona.+ 2 Vadaeni pura ena dina ginigunana* ena daba momokani ai, dina ia daekau neganai, guria gabuna dekenai idia mai.+ 3 Bena ta ta idia nanadaia: “Daika ese ita totona guria gabuna ena iduara nadina do ia doria siri?” 4 To idia roha isi neganai, idia itaia ta ese nadi ia doria siri vadaeni, ena be unai nadi be bada herea.+ 5 Guria gabuna lalonai idia vareai neganai, idia hoa bada badina tau matamata ta mai ena dabua kurokuro idia itaia, ia be idiba kahanai ia helai noho. 6 Idia dekenai ia gwau: “Umui hoa lasi.+ Lau diba umui be Iesu, au dekenai idia kokoa kau Nasareta tauna, umui tahua noho. Ia be ia toreisi lou vadaeni.+ Iniseniai ia noho lasi. Itaia! Ia idia atoa gabuna be inai.+ 7 To umui lao, iena hahediba taudia bona Petero umui hamaoroa, ‘Ia be Galilea dekenai do ia lao guna.+ Unuseniai ia do umui itaia, umui ia hamaoroa hegeregerena.’”+ 8 Vadaeni idia raka-lasi neganai, idia hoa bada bona idia heudeheude dainai guria gabuna amo idia heau. Bona gari dainai, ta idia hamaoroa lasi.*+
Gr., “ia be emu vairanai do ia lao.”
Mal 3:1 itaia, inai siri ena kahana be unuseni amo idia abia.
Ap. A5 itaia.
Eiava “ranu lalonai ia hadihodia.”
Diksenari itaia.
Eiava reana, “idia laloparara ia be daika.”
Gr., “hagoevaia.”
Gr., “goeva.”
Gr., “goeva.”
Gr., “kudouna.”
Gr., “kudouna.”
Eiava “teibolo dekenai ia helai.”
Eiava “teibolo dekenai ia helai.”
Diksenari itaia.
Animal kopina amo idia karaia.
Diksenari itaia.
Eiava “paralais.”
Eiava “paralais.”
Eiava “ura bada ia hahedinaraia tauna.”
Satani ena ladana ma ta.
Diksenari itaia.
Mt 13:31 ena futnout itaia.
Ap. A5 itaia.
Eiava “Siti 10 Gabuna.”
Eiava “kahirakahira do ia mase.”
Eiava “Oi laloa momo lasi.”
Eiava “hereva auka henidia.”
Gr., “kopa.”
Gr., “dabua rua do idia karaia lasi.”
Lu 3:1 ena futnout itaia.
Eiava “teibolo dekenai idia helai taudia.”
Eiava “teibolo dekenai idia helai taudia.”
Ap. B14 itaia.
Gr., “hanuaboi ena gima negana namba 4.” Iesu ena nega ai, unai be hegeregere 3:00 a.m. amo ela bona dina ia daekau.
Eiava, “Unai be matahanai ta.”
Unai be, Iuda taudia edia sene karadia hegeregerena edia imana idia huria lasi.
Gr., “bapatisoa.”
Eiava “inai henia.”
Ap. A3 itaia.
Gr., por·neiʹa. Diksenari itaia.
Gr., a·sel′gei·a. Diksenari itaia.
Eiava “Siti 10 Gabuna.”
Reana ena ladana ma ta be Magadana. Mt 15:39 itaia.
Gr., “kudouna.”
Diksenari itaia.
Gr., “heudahanai.”
Anina be “Hadibaia Tauna.”
Eiava reana, “unai sivarai be ma ta dekenai idia gwauraia lasi.”
Mt 18:6 ena futnout itaia.
Anina be “mauri hanaihanai.”
Diksenari itaia.
Ap. A3 itaia.
Anina be “mauri hanaihanai.”
Diksenari itaia.
Ap. A3 itaia.
Diksenari itaia.
Grik herevana ese taravatu hegeregerena headava hadokoa karana ia herevalaia.
Gr., “hidio.”
Eiava reana, “ta ta dekenai.”
Diksenari itaia.
Anina be “Hadibaia Tauna.”
Ap. A5 itaia.
Anina be “Hadibaia Tauna.”
Gr., “kudouna.”
Ap. A3 itaia.
Gr., “ahuna.”
Ap. A5 itaia.
Ap. B14 itaia.
Diksenari itaia.
Eiava “mai anina bada.”
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Ap. A5 itaia.
Diksenari ai, “Ne′phesh; Psy·khe′” itaia.
Eiava “gabua boubou bona animal boubou.”
Ap. A5 itaia.
Eiava “maketi gabudiai.”
Eiava “sea namodia.”
Gr., “ruma idia ania.”
Gr., “lepta rua, unai be kwadran ta.” Ap. B14 itaia.
Ap. A5 itaia.
Palestine ai, siahu negana ai tubutubu gaudia be raurau matamata idia atoa.
Grik bona Roma edia hanuaboi ena gima negadia hegeregerena, “adorahi momokani” be gima negana ginigunana, dina ia diho negana amo ela bona 9:00 p.m.; “malokihi” be gima negana iharuana, 9:00 p.m. amo ela bona malokihi; “kokoroku ia tai” be gima negana ihatoina, malokihi amo ela bona 3:00 a.m.; “daba maragi” be gima negana namba 4, 3:00 a.m. amo ela bona dina ia daekau.
Gr., “kokoroku ia tai negana ai.”
Eiava “teibolo dekenai ia helai.”
Diksenari itaia.
Ap. B14 itaia.
Eiava “mai badu ida idia hereva henia; idia gwau henia.”
Anina be gwauhamata idia karaia.
Eiava “salamo anedia.”
Heberu eiava Aramia gado herevana, anina be “Tamana e!”
Anina be “Hadibaia Tauna.”
Eiava “lalona dabua sibona ida.”
Diksenari itaia.
Eiava “Dahaka umui laloa?”
Diksenari itaia.
Diksenari itaia.
Eiava “kekero muramura.”
Diksenari itaia.
Gr., “hora namba 3.”
Ap. A3 itaia.
Diksenari itaia.
Diksenari itaia.
Gr., “hora namba 6.”
Gr., “hora namba 9.”
Eiava “ena laga orena ia veria.”
Tuari taudia 100 ia biagua tauna.
Diksenari itaia.
Eiava “Sanhedrin.”
Unai dina be hari ita gwauraia Sunday. Iuda taudia dekenai ia be pura ena dina ginigunana.
Maniuskrip gunadia ai, Mareko ena Evanelia bukana be siri 8 dekenai ia doko. Ap. A3 itaia.