KAROA 2
“Lau Do Umui Gwauraia Hedinarai”
Iesu ese haroro gaukara totona aposetolo taudia ia hahegaegaea
Kara 1:1-26 amo
1-3. Iesu be edena dala ai tanobada ia rakatania, bona dahaka henanadai idia vara?
IESU be mase amo ia toreisi lou neganai, iena aposetolo taudia dekenai dina 40 lalonai ia hedinarai loulou, idia ia hadibaia bona hagoadaia totona. Unai nega lalonai, goada idia abia bona idia moale bada! Unai dainai idia ura lasi Iesu be idia ia rakatania. To hari, Iesu be idia dekenai nega ginigabena do ia hedinarai.
2 Olive Ororona ai idia gini hebou neganai, aposetolo taudia ese Iesu ena hereva ibounai idia kamonai namonamo. Iena hereva ia hadokoa murinai, ena imana ia abia isi bona ia hanamodia. Bena tanobada amo guba dekenai ia daekau matamaia, bona iena murinai idia raka taudia be ia idia raraia. Ori ta ese Iesu ia koua bona ia idia itaia lou lasi. Ena be ia boio, to guba idia itaia noho.—Luka 24:50; Kara 1:9, 10.
3 Unai ese Iesu ena aposetolo taudia edia mauri ia haidaua. Edia Biaguna, Iesu Keriso, be guba dekenai ia giroa lou vadaeni. Dahaka do idia karaia? Ita diba momokani, edia Biaguna ese idia ia hahegaegaea, unai amo ia hamatamaia gaukarana do idia karaia. Edena bamona inai mai anina bada gaukarana totona idia ia hahegaegaea, bona dahaka idia karaia? Hari, unai ese edena dala ai Keristani taudia ia durua? Kara bukana ena karoa ginigunana ese unai henanadai edia haere ia hahedinaraia.
“Unai amo Do Idia Hamomokania” (Kara 1:1-5)
4. Kara bukana ai Luka ese ena sivarai be edena bamona ia hamatamaia?
4 Kara bukana ena matamanai, Luka ese Teopilo ia hereva henia. Guna Luka ese ena Evanelia bukana ia torea neganai, unai tauna ia herevalaia danu.a Luka ese Evanelia bukana ena dokonai ia torea sivaraidia be Kara bukana ena matamanai ia herevalaia lou, to Kara bukana ai ia torea herevadia be ia idau sisina bona sivarai ma haida danu ia torea. Unai amo ia hahedinaraia, Luka ese Iesu ia mase murinai idia vara gaudia edia sivarai ia torea.
5, 6. (a) Dahaka ese Iesu ena murinai idia raka taudia edia abidadama do ia hagoadaia? (b) Hari, Keristani taudia momokanidia edia abidadama ena badina be dahaka?
5 Dahaka ese Iesu murinai idia raka taudia edia abidadama ia hagoadaia? Kara 1:3 ai ita duahia, Iesu be “hisihisi ia abia murinai, idia dekenai nega momo ia hedinarai, unai amo do idia hamomokania ia be ia mauri vadaeni. Dina 40 lalonai ia idia itaia.” Nega haida Iesu be aposetolo ta o rua dekenai ia hedinarai, to nega haida idia ibounai dekenai ia hedinarai, bona nega ta Keristani taudia 500 bamona mai kahana dekenai ia hedinarai. (1 Kor. 15:3-6) Unai hamomokania gaudia ibounai ese Iesu ena murinai idia raka taudia edia abidadama ia hagoadaia!
6 Hari Keristani taudia momokanidia edia abidadama be unai dala ai idia hagoadaia danu. Iesu be momokani tanobada ai ia noho, iseda kara dika dainai ia mase, bona ia toreisi lou, a? Oibe! Unai gaudia idia itaia taudia ese Baibel lalonai sivarai idia torea bona unai sivarai ita abia dae momokani diba. Guriguri amo Iehova ena heduru ita noia karana ese ita do ia durua, ita stadilaia gaudia ita lalopararalaia, bona iseda abidadama do ia hagoadaia. Laloatao, hamomokania gaudia ita dibaia neganai, unai ese ita ia durua abidadama korikorina ita hahedinaraia totona. Oibe, abidadama korikorina amo, mauri hanaihanai do ita abia.—Ioa. 3:16.
7. Haroro bona hadibaia gaukarana dekenai, Iesu ese ena murinai idia raka taudia totona dahaka haheitalai namona ia hahedinaraia?
7 Danu, Iesu ese “Dirava ena Basileia ia herevalaia.” Ia gwauraia peroveta herevadia haida be hegeregere, Mesia do idia hahisia bona hamasea. (Luka 24:13-32, 46, 47) Iesu be ena Mesia dagina ia herevalaia neganai, ia ese Dirava ena Basileia ia hahedinaraia, badina ia be Dirava ese ia Abia Hidi King. Iesu ese hanaihanai Basileia ia harorolaia, bona hari ena murinai idia raka taudia ese unai idia harorolaia.—Mat. 24:14; Luka 4:43.
“Tanobada Ena Daudau Momokani Gabudia Dekenai” (Kara 1:6-12)
8, 9. (a) Iesu ena aposetolo taudia be dahaka lalohadai kereredia idia abia? (b) Edena dala ai Iesu ese aposetolo taudia edia lalohadai ia hamaoromaoroa, unai amo hari Keristani taudia be dahaka idia dibaia?
8 Iesu bona ena aposetolo taudia edia hebou ginigabena be Olive Ororona ai idia karaia. Mai ura bada ida idia henanadai: “Lohiabada e, inai nega ai oi ese Israela ai basileia do oi haginia lou, a?” (Kara 1:6) Unai henanadai ese aposetolo taudia edia lalohadai kereredia rua ia hahedinaraia. Ginigunana be, idia laloa Dirava ena Basileia be Israela bese korikorina dekenai do ia henia. Iharuana be, idia laloa Basileia be ‘unai nega ai’ do ia lohia matamaia. Edena dala ai Iesu ese idia ia durua edia lalohadai idia hamaoromaoroa totona?
9 Iesu ia diba, idia abia lalohadai ginigunana be daudau lasi murinai do idia haidaua. Oibe, dina 10 sibona murinai, idia ese bese matamatana—lauma Israela unai—ena vara dalana idia hamomokania! Dirava ena hetura karana Israela bese korikorina ida be kahirakahira do ia doko. To, edia lalohadai iharuana hamaoromaoroa totona, Iesu be mai manau ida idia ia hamaoroa: “Tamana ena siahu hegeregerena ia atoa nega eiava ia abia hidi dinadia umui diba be anina lasi.” (Kara 1:7) Iehova be Nega Naria Tauna Badana. Iesu ia do mase lasi neganai, ia gwau ia danu be dokona do ia mai ena “dina bona hora” ia diba lasi, “to Tamana sibona.” (Mat. 24:36) Namo lasi Keristani taudia be inai nega oromana ena dokona totona idia laloa momo, badina idia be maoro lasi unai idia diba totona.
10. Aposetolo taudia bamona, dahaka kara ita hahedinaraia, bona dahaka dainai?
10 Ena be mai edia lalohadai kereredia, to ita hahemaoro henidia lasi be namo, badina idia be abidadama goada taudia. Mai manau ida sisiba idia abia dae. Bona edia henanadai ese edia gima noho karana ia hahedinaraia. Iesu ese ia murinai idia raka taudia dekenai ia gwau: “Umui gima noho.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Oibe, idia gima noho dainai, toa haida idia ura itaia, unai amo idia hamomokania Iehova be kahirakahira kara ta do ia karaia. Unai bamona gima noho karana be hari ita hahedinaraia be namo. Momokani, “dina gabedia ai” ita noho dainai, unai kara ita habadaia be namo.—2 Tim. 3:1-5.
11, 12. (a) Iesu be ena murinai idia raka taudia dekenai, dahaka hahegani ia henia? (b) Iesu ese haroro gaukara ia herevalaia neganai, dahaka dainai lauma helaga ia herevalaia be maoro?
11 Iesu be ena aposetolo taudia dekenai ia gwau: “Lauma helaga be umui latanai ia diho neganai, siahu do umui abia. Bena Ierusalema, Iudea ibounai, Samaria, bona tanobada ena daudau momokani gabudia dekenai lau do umui gwauraia hedinarai.” (Kara 1:8) Ierusalema ai Iesu idia hamasea dainai, unuseniai ena toreisi lou sivaraina idia harorolaia guna be namo. Unuseni amo, sivarai be Iudea, ela bona Samaria bona gabu ma haida dekenai do idia gwauraia.
12 Unai dainai, Iesu ese ena hahediba taudia haroro gaukara totona idia siaia lasi neganai idia dekenai ia gwauraia gwauhamatana ia herevalaia lou—lauma helaga do ia siaia idia do ia durua totona. Kara bukana ai inai hereva, “lauma helaga” be nega 40 mai kahana ia hedinarai. Kara bukana ese ia hahedinaraia goevagoeva, lauma helaga ena heduru sibona amo Iehova ena ura ita hagugurua diba. Gau badana be lauma helaga totona ita noinoi hanaihanai! (Luka 11:13) Oibe, hari inai negai lauma helaga ena heduru ita abia be namo.
13. Hari Dirava ena taunimanima ese idia karaia haroro gaukara ena bada be edena bamona, bona dahaka dainai mai ura ida unai gaukara ita karaia?
13 Guna “tanobada ena daudau momokani gabudia” be unai nega ai idia noho tanodia sibona ia herevalaia, to hari unai hereva ena anina ia idau. Karoa ginigunana ai ita itaia, Iehova ena Witnes taudia be mai edia kudouna ibounai ida unai gaukara idia abia dae, badina idia diba Dirava ia ura taunimanima idauidau ese Iena Basileia ena sivarai namona idia kamonai. (1 Tim. 2:3, 4) Oi be inai hamauria gaukarana oi karaia goadagoada, a? Inai bamona moale gaukarana be gabu ma ta dekenai oi davaria diba lasi! Iehova ese oi dekenai goada do ia henia, unai gaukara oi karaia totona. Kara bukana ese haroro daladia bona taunimanima kara namo henia daladia ia hadibaia, unai amo haroro gaukara oi karaia namonamo.
14, 15. (a) Aneru ese Iesu ena giroa mai be edena bamona idia herevalaia, bona edia hereva anina be dahaka? (Futnout itaia danu.) (b) Keriso ena giroa mai karana be edena dala ai tanobada ia rakatania “dalana hegeregerena”?
14 Inai karoa ena matamanai ita herevalaia bamona, Iesu be tanobada amo guba dekenai ia daekau neganai ia boio. To aposetolo taudia 11 be idia gini noho, bona guba idia itaia. To aneru rua idia hedinarai bona idia gwau: “Galilea tatau e, dahaka dainai umui gini bona guba umui raraia noho? Inai Iesu, umui amo Dirava ese guba dekenai ia abia daekau tauna, be hari umui itaia ia daekau hegeregerena do ia mai.” (Kara 1:11) Tomadiho haida idia gwau, Iesu be tauanina korikori ai do ia giroa mai. Aneru edia hereva anina be unai, a? Lasi. Edena bamona unai ita diba?
15 Aneru idia gwau Iesu ia giroa mai neganai, aposetolo taudia ese idia “itaia ia daekau hegeregerena do ia mai.”b To edena bamona guba dekenai ia daekau? Iesu ia daekau bona ia boio murinai, aneru idia hedinarai bena aposetolo taudia dekenai idia hereva. Aposetolo taudia haida sibona ese unai idia itaia bona lalopararalaia. Idia diba Iesu be tanobada ia rakatania vadaeni bona ena Tamana dekenai ia giroa lou. Keriso be unai dala hegeregerena ai do ia giroa mai. Bona unai hegeregerena ia vara vadaeni. Hari, Baibel bona iseda negai idia vara gaudia edia anina idia lalopararalaia taudia sibona idia diba, Iesu be hari ia lohia noho. (Luka 17:20) Gau badana be iena noho idia hamomokania gaudia ita dibaia bona ma haida dekenai ita gwauraia, unai amo idia danu do idia diba ita be nega dokonai ita noho.
“Oi Hahedinaraia . . . Edena Oi Abia Hidi” (Kara 1:13-26)
16-18. (a) Kara 1:13, 14 ai, Keristani heboudia dekenai dahaka ita dibaia? (b) Iesu ena sinana, Maria, ena haheitalai amo dahaka ita dibaia? (c) Hari, dahaka dainai Keristani heboudia be mai anina bada?
16 Aposetolo taudia be “mai moale bada ida Ierusalema dekenai idia giroa lou.” (Luka 24:52) To, Keriso ena hakaua dalana bona hadibaia herevadia be edena dala ai idia badinaia? Kara karoa 1, siri 13 bona 14 dekenai ia hahedinaraia, idia be “ataiai daiutuna” dekenai idia hebou, bona unai bamona hebou amo gau haida ita dibaia. Unai negai Palestine dekenai, ruma momo be mai edia atai daiutudia, bona murimuri ai vadavada amo oi daekau diba. Unai “ataiai daiutuna” be Kara 12:12 ese Mareko ena sinana ena ruma ai ia noho daiutu ia herevalaia, a? Herevana dahaka, to unai daiutu be Keriso murinai idia raka taudia edia hebou gabuna. To daidia idia hebou, bona dahaka idia karaia?
17 Unai hebou be aposetolo taudia bona tatau sibona totona lasi. Badina “hahine haida” idia noho, Iesu ena sinana, Maria danu. Unai be nega ginigabena Baibel ese Maria ia herevalaia. Maria be ladana bada ia tahua lasi, to mai manau ida ena Keristani tadikaka taihu ida ia hebou. Reana unai negai Maria ia moale, badina iena natudia memero foa—guna Iesu idia abidadama henia lasi taudia—be ia ida unai hebou ai idia noho. (Mat. 13:55; Ioa. 7:5) Edia kakana ena mase bona toreisi lou negana amo, edia kara idia haidaua.—1 Kor. 15:7.
18 Hahediba taudia idia hebou ena badina mani ita itaia: “Idia ibounai be mai lalotamona ida idia guriguri noho.” (Kara 1:14) Keristani tomadiho totona hanaihanai hebou karana be mai anina bada. Unai amo ita hagoadaia heheni, sisiba bona hakaua hereva ita abia, bona iseda guba Tamana, Iehova, ita tomadiho henia. Unai negadiai, iseda guriguri bona Iehova ita hanamoa anedia ita abia, unai kara ese Iehova ia hamoalea bona ita dekenai unai be mai anina bada. Unai hebou helagadia ita hadokoa lasi, badina unuseni goada ita abia!—Heb. 10:24, 25.
19-21. (a) Petero ese kongrigeisen ai ia karaia gaukarana amo, dahaka ita dibaia? (b) Dahaka dainai ta ese Iuda ena gabu ia abia be namo, bona unai idia hamaoromaoroa karana amo dahaka ita dibaia?
19 Keriso murinai idia raka taudia ese mai anina bada gauna ta idia karaia be namo bona aposetolo Petero ese unai ia gunalaia. (Siri 15-26) Nega toi Petero ia gwau Iesu ia diba lasi, ena be unai ia vara, to hagoadaia gauna be ita itaia ia be Iehova ese ia do gaukaralaia noho. (Mar. 14:72) Ita ibounai be kerere ita karaia diba, to namona be ita laloatao, idia helalo-kerehai taudia dekenai Iehova be ia ‘namo bona ia noho hegaegae dika gwauatao totona.’—Sal. 86:5.
20 Petero ia laloparara aposetolo tauna Iuda, Iesu ia samania tauna unai, ena gabu be ta ese ia abia be namo. To, daika ese do ia abia? Petero ia gwau, do idia abia hidi aposetolo matamatana be Iesu ida ena hesiai gaukara ibounai lalonai ia bamoa bona ena toreisi lou ia itaia tauna. (Kara 1:21, 22) Unai be Iesu ena gwauhamata hegeregerena: “Lau umui badinaia taudia be terona 12 latanai do umui helai, bona Israela ena iduhu 12 do umui hahemaoro henia.” (Mat. 19:28) Toana be Iehova ia ura Iesu murinai idia raka aposetolo taudia 12, be Ierusalema Matamata ena ‘badina nadidia 12’ ai do idia lao. (Apok. 21:2, 14) Dirava ena heduru amo Petero ia laloparara inai peroveta herevana, “Iena naria gaukara be tau ma ta ese ia abia be namo,” be Iuda Iskariote ia herevalaia.—Sal. 109:8.
21 Edena bamona abia hidi idia karaia? Baibel negadiai nadi gadara idia karaia amo, ta idia abia hidi. (Aon. 16:33) To, unai be nega ginigabena Baibel ese nadi gadara ia herevalaia. Badina lauma helaga ia bubua murinai, unai gadara idia karaia be anina lasi. To, unai gadara idia karaia ena badina mani ita itaia. Aposetolo taudia idia guriguri: “Iehova e, oi be taunimanima ibounai edia kudouna oi diba, ai dekenai oi hahedinaraia inai tatau rua amo edena oi abia hidi.” (Kara 1:23, 24) Idia ura Iehova ese unai abia hidi do ia karaia. Iesu ese haroro gaukara totona ia siaia hahediba taudia 70 amo, Mataia idia abia hidi. Unai dainai, Mataia be “aposetolo taudia 12” edia ta ai ia lao.c—Kara 6:2.
22, 23. Dahaka dainai kongrigeisen idia hakaua taudia henunai ita noho bona ita kamonai henidia be namo?
22 Unai sivarai ese ita ia hadibaia, Dirava ena taunimanima be dala maoronai gau ibounai idia karaia namonamo. Hari danu, maduna idia huaia diba tatau idia abia hidi kongrigeisen naria totona. Elda taudia ese naria tadikaka ta idia ura abia hidi neganai, Baibel ena taravatu naria taudia totona idia tahua namonamo guna, bona lauma helaga ese idia ia hakaua totona idia guriguri. Unai amo kongrigeisen taudia idia diba, unai bamona tadikaka be lauma helaga ese ia abia hidi. Bona namona be edia hakaua dalana ita matauraia bona badinaia, unai amo kongrigeisen ena lalotamona karana ita durua.—Heb. 13:17.
Namona be ita naria totona idia abia hidi tadikaka edia hakaua dalana ita matauraia bona badinaia
23 Hahediba taudia ese Iesu ena toreisi lou idia itaia bona orea ena heau namonamo karana ese idia ia hagoadaia dainai, edia vaira negana totona idia hegaegae. Karoa ma ta ai, ita ese mai anina bada gauna ta do ita herevalaia.
a Luka ena Evanelia bukana lalonai, inai tauna ia gwauraia “tau badana Teopilo.” Haida idia laloa Teopilo be Keristani tauna lasi neganai, ia be ladana bada tauna ta. (Luka 1:1, 3) To Kara bukana lalonai, Luka ese unai tauna ia gwauraia, “Teopilo e.” Diba bada taudia haida idia gwau, Teopilo ese Luka ena Evanelia bukana ia duahia murinai, ia be Keristani tauna ai ia lao; unai dainai idia gwau, Luka ese inai hereva “tau badana” ia gwauraia lasi, to Teopilo be tadikaka ta bamona ia hereva henia.
b Baibel ese inai Grik herevana troʹpos ia gaukaralaia, anina be “dalanai” o “hegeregerena,” to inai hereva mor·pheʹ anina be “toana,” ia gaukaralaia lasi.
c Paulo be gabeai “idau bese taudia edia aposetolo tauna” ai ia lao. To ia be aposetolo taudia 12 lasi. (Roma 11:13; 1 Kor. 15:4-8) Iesu be tanobadai ia haroro neganai, Paulo ese Iesu ia bamoa lasi, unai dainai unai hahenamo ia abia lasi.