Daniel Peroveta Herevadia Momokanidia Bukana
BIBLE ia gwau: “Belesasara, Babulono ena pavapava, ena lohia laganina ginigunana ai, Daniel ia nihi, bona matahanai gaudia haida na ena kwarana lalonai idia hedinarai, ena mahuta patana ai ia hekure neganai. Bena ia ese nihi sivaraina ia torea, bona anina ia hahedinaraia.”—Daniel 7:1.
Lagani 536 B.C.E. bamona lalonai, Daniel ese unai hereva bona nihi bona matahanai herevadia ma haida, mai anina ita dekenai gaudia, ia torelaidia. Unai matahanai ‘sivaraidia’ be Daniel ena peroveta bukana lalonai ita duahia diba.
Peroveta tauna momokanina ese
Keriso ese ia hamomokania Daniel be peroveta tauna ta. Iesu ena peroveta herevana ta lalonai, “ia giroa mai, bona tanobada dokona” ena toana ia herevalaia neganai, unai ia hamomokania. Ia hahedinaraia Daniel ena peroveta herevadia edia anina be iseda negai do idia vara. Hari ita ese unai toa ena kahana idauidau ita itaia: tuari badadia, hitolo, tano mareremarere, bona lalohisihisi be tanobada hegegemadai idia vara.—Mataio 24:3-8, 15.
Iesu ia gwau: “Peroveta koikoi taudia momo danu do idia toreisi, taunimanima momo do idia hakaua kerere. . . . Basileia ena Sivarai Namona be tanobada ibounai do dekenai do idia harorolaia. Vadaeni unai murimurinai dokona be do ia ginidae. Peroveta tauna Daniela guna ia gwauraia gau dika rohorohona, gabu ia hadikaia gauna, gabu helagana dekenai ia gini dohore umui itaia.—Duahia tauna ese inai hereva ena anina do ia laloa namonamo.—Unai neganai Iudea dekenai idia noho taudia be ororo dekenai do idia heau lao. . . . Umui lau hamaoroa momokani, inai nega idia noho taudia do idia mase ore lasi neganai be inai gaudia ibounai do idia vara momokani.”—Mataio 24:11-34.
Iesu ese ena hahediba taudia ia hamaorodia peroveta taudia koikoidia do idia toreisi, bena ia gwau “peroveta tauna Daniela” ena hereva do idia laloa be namo; unai amo ia hahedinaraia ia laloa Daniel be Dirava ena peroveta tauna momokanina ta. Inai magasin ena hereva ginigunana lalonai ai gwau Daniel ena peroveta herevadia haida, hegeregere Nebukadnesara do ia kavakava herevana bona Babulono ena siahu ia ore herevana, be Daniel ena negai idia guguru. To Daniel ese lagani handred momo murinai do idia vara gaudia ia perovetalaidia danu. Unai peroveta herevadia haida be dahaka?
Mesia ena Mai bona ena Mase
Daniel ese pura 70 ia perovetalaidia, bona unai peroveta herevana ese ia hamomokania Daniel be peroveta tauna momokanina. Ena peroveta herevana be inai: “Pura 70 ia gwauraia vadaeni, oiemu bese bona oiemu hanua helagana latadiai, kerere haorea, kara dika hadokoa, kara kerere rohoa . . . totona. Bona namona be oi diba bona oi lalo-parara, Ierusalem hanamoa lou bona haginia lou herevana do ia hedinarai negana ela bona Mesia, Hakaua Tauna, do ia mai be pura 7, bona pura 62 danu [pura iboudiai be 69]. . . . Bena unai pura 62 murinai [anina be, 7 + 62, o pura 69 murinai], Mesia do idia negea oho . . . Bona taunimanima momo dainai gwauhamata do ia hamomokania noho ela bona pura ta [pura namba 70 unai] do ia ore; bona pura ena kahanai ia ese boubou bona harihari karadia do ia hadokodia.”—Daniel 9:24-27.
Bible idia stadilaia namonamo taudia momo, Iuda, Katolik, bona Protestant taudia unai, idia gwau inai peroveta herevana lalonai ia gwauraia ‘puradia’ ta ta edia anina be dina 7 lasi to lagani 7 hari. Revised Standard Version Bible ese unai ia hamomokania. Unai lagani 490 be lagani 455 B.C.E. ai idia matamaia, Parasa ena pavapava, Aratasasta ese gwaumaoro Nehemia ia henia “Ierusalem hanamoa lou bona haginia lou” totona neganai. (Nehemia 2:1-8) Pura 69 edia lagani idia ore murinai, lagani 29 C.E. ai, Iesu ia bapatiso. Unai neganai Dirava ese ena lauma amo ia horoa, Keriso o Mesia ai ia halaoa. “Pura [namba 70] ena kahanai,” anina be lagani 33 C.E. ai, “idia negea oho.” Taunimanima edia kara dika kokia totona boubou gauna ta bamona ia mase neganai, ia ese animal bouboulaidia karadia “ia hadokodia.”
Unai peroveta herevana maorona dainai, Iesu ena negai idia noho Iuda taudia “idia diba Daniel ese ia gwauraia pura 70 edia lagani be kahirakahira do idia ore; taunimanima idia hoa lasi, Ioane Bapatiso ese Dirava ena basileia ia mai kahirakahira sivaraina ia gwauraia neganai.”—Manuel Biblique, Bacuez bona Vigouroux ese idia torea.
Animal Bamona Gavamanidia
Ma peroveta herevana ta be mai anina bada hari inai negai idia noho taudia dekenai; tanobada ena gavamani badadia haida ia perovetalaia, idia ta ta ena nega ena nega ai be siahu idia abia. Unai gavamani, hahegari dagedage gaudia ese idia laulaulaia gaudia, be gabeai do idia kokidia, Dirava ena Basileia do ia lohia totona.
Daniel ia gwau: “Hanuaboi dekenai lau matahanai bena lau itaia . . . Bona animal badadia 4 be davara amo idia daekau, idia ta ta idia idauidau. Ginigunana be laion bamona . . . Bena animal badana ma ta lau itaia, iharuana, ia be bea bamona. . . . Unai murinai lau roha lao, ta ma lau itaia, lepad bamona . . . Unai murinai, hanuaboi matahanaidia ai, animal namba 4 lau itaia, mai garina bona mai kudohetahana; ia na goada dikadika danu. . . . Inai animal badadia 4-osi be pavapava 4, tanobada ai do idia toreisi. To Herea Mikamika Diravana ena helaga taudia ese basileia do idia abia, basileia do idia dogoatao idia edia, ela bona hanaihanai.”—Daniel 7:2-18.
Daniel ena matahanai ma ta ese ia hamomokania unai animal 4 ese tanobada ena gavamani idia laulaulaidia. Unai matahanai ena anina be inai bamona ia gwauraia: “Hari mamoe maruanena oi itaia mai ena doana rua, unai be Media bona Parasa edia pavapava. Hari nani maruanena be Greece ena pavapava.”—Daniel 8:20, 21.
Unai hegeregerena, Daniel karoa 7 ese ia herevalaidia gaudia 4 ese tanobada ena gavamani mai siahudia 4 idia laulaulaidia; ta be Daniel ena negai ia hedinarai bena unai murinai oredia ta ta be ena nega ena nega ai idia hedinarai ema bona Dirava ese ena Basileia ia haginia. Daniel ia mauri noho ela bona Babulono ena Gavamani mai Siahuna (laion unai) ia moru bona ena gabuna ia abia Gavamanina mai Siahuna, Mede-Parasa (bea unai) ia lohia matamaia. Daniel ese nega daudau murinai do idia vara gaudia ia perovetalaidia danu. Ia gwau Mede Parasa do ia moru bena Greece ena gavamani (lepad unai) ese siahu do ia abia, unai murinai “animal namba 4” ese ena gabu do ia abia, unai be Roma Basileiana bona iena amo ia vara gaudia, Britain bona America edia basileia badana.
Daniel ese tanobada ena gavamani mai siahudia ai perovetalaidia maoromaoro, idia iboudiai be dagedage gaudia bamona taunimanima edia rara idia bubua tanobada besedia momo idia biagudia totona. Danu, nega daudau lasi murinai, ia perovetalaia Basileiana maoromaorona ese hari inai negai idia noho gavamanidia edia gabu do ia abia. Daniel ia matahanai neganai, “Gauka,” Iehova Dirava ia itaia, ia ese “taunimanima ena natuna,” Mesia Iesu, dekenai “lohia siahuna ia henia, bona hairai bona basileia danu, bese idauidau bona basileia idauidau bona gado idauidau iboudiai ese iena hesiai gaukara do idia karaia totona.” Unai ese taunimanima edia hekwakwanai do ia haoredia ela bona hanaihanai a? Oibe, badina be inai siri ia gwau, Iesu ena “lohia siahuna be ia noho hanaihanai siahuna, do ia ore diba lasi gauna, bona ena basileia danu ta ese do ia hadikaia ore lasi.”—Daniel 7:13, 14; Mataio 16:27, 28; 25:31 itaia danu.
Hari ai gwauraidia peroveta herevadia haida be idia guguru haraga, haida be lagani momo herea murinai idia guguru. Bible buka Daniel lalonai nihi bona matahanai herevadia ma haida idia noho. Hari ai gwauraia gaudia ese idia hamomokania Daniel ena buka be peroveta bukana momokanina—gabeai do idia vara gaudia ia torelaidia guna. Unai peroveta herevadia edia anina idia vara noho ema bona hari, bona helaro namona ita idia henia. Gima Kohorona ma haida ese unai helaro do idia herevalaia.
[Box on page 7]
Unai pavapava edia negai guba Diravana ese basileia ta do ia haginia, nega ta ai do idia hadikaia ore diba lasi gauna; bena ena lohia siahuna do ia hanai lasi bese idauna ta dekenai. Ia ese unai basileia iboudiai do ia hamakohidia maragimaragi bona do ia hadokodia, bena ia sibona do ia gini ela bona hanaihanai.—Daniel 2:44.
[Box on page 5
For fully formatted text, see Publication
Pura 70 (lagani 490)
Pura 69 (lagani 483)—Pura 1 (lagani 7)
455 B.C.E. 29 C.E. 33 C.E. 36 C.E.
“Ierusalem hanamoa “ela bona “Mesia do “gwauhamata do
lou bona haginia lou Mesia, Ha- idia negea ia hamomokania
herevana do ia hedina- kaua Tauna oho . . . ” noho ela bona
rai negana . . . ” . . . ” pura tamona”
Daniel 9:24-27
[Pictures in page 7]
Babulono
Mede-Parasa
Greece
Roma—Britain bona U.S.A.