Iehova ese Lau Ia Naria Namo Herea
DALA idauna dekenai Iehova lau hesiai henia hamatamaia. New Zealand ena daudau north kahana hairai gabuna ai lau tubu daekau, lau bamona Maori taudia momo ese unai gabu idia noholaia. Dina ta, hosi dekenai lau loaloa neganai, egu varavara, Ben, ese lau ia hereva henia. Unai be 1942, keru sisina negana ai (tanobada ena diho kahanai, to tanobada ena atai kahanai gara lou negana). Lauegu mauri lagani be 27 bona unai neganai lau be Church of England tauna ta.
Ben be lagani momo lalodiai Judge Rutherford ese ia torea bukadia ia duahia, unai neganai ia be Watch Tower Bible and Tract Society ena presiden, bona Ben ena imana dekenai be revareva ta Watch Tower Society ena New Zealand opesi badana amo; idia hamaoroa ia ese hanua taudia ia boiridia Lohiabada ena Anibou idia hahelagaia totona. Ma danu, idia hamaoroa Ben ese ta ia abia hidi hereva ia henia totona. Ben be lau ia hamaoroa: “Oi ese do oi karaia.” Lau moale bada badina ia laloa lau hegeregere lau karaia totona—dubu dekenai paraoa bona uaina lau abia dainai lau ura lau karaia.
Anibou hanuaboina ai, taunimanima 40 bamona be Ben ena ruma lalonai idia hebou iseda Lohiabada ena mase idia laloa totona, bona idia ta lasi be Iehova ena Witness tauna. Lau mai neganai, egu varavara ese hereva ena autlain ia henia. Lau be kehoa anena lau gwauraia lasi to Ben ena nakimi lau hamaoroa ia ese guriguri amo hebou ia kehoa. Bena lau be autlain ena hereva lau gwauraia, unai be henanadai momo bona haere be Bible amo idia torea. Dubu tauna ta ese egu hereva ia utua momo, to autlain lalonai Bible siri edia amo iena koua herevadia lau haerelaia.
Lau laloatao autlain ena henanadai ta ese unai hebou karaia negana ia herevalaia. Ai ibounai ai moale bada herea badina gabamauru ena murimurina ai hua ia kuboru momokani. Ia hedinarai namonamo unai dina be Nisan 14.
Unai be hanuaboi namo herea! Aiemai hebou be hora hani lalonai ai karaia! Society ena autlain ena siri momo amo henanadai momo lau haerelaia. Lau laloatao neganai, lau diba ena be unai nega lalonai lau be Iehova ena gwauhamata Witness tauna lasi, to bema Ia ese lau ia naria namo herea lasi, unai lau karaia diba lasi. To, 1942 ena Memorial hanuaboina ai lau diba lauegu mauri lalonai dahaka do lau karaia.
Lau Maragi Neganai
Lau be 1914 ai lau vara. Lau do vara lasi hua hani gunanai egu Tamana ia mase, bona lau laloatao lau maragi neganai lau mama badina ma natudia haida be mai edia lalokau tamadia. Unai lau ura bada. Ia be vabu dainai egu sinana ia hekwarahi bada herea, bona Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana be ia havaraia dikadia idia noho daudau dainai iena hekwarahi ia habadaia.
Lau matamata neganai, kekeni ta ladana Agnes Cope lau adavaia, bona ia be egu mauri turana lagani 58 bona ma haida lalonai. Ai headava hamatamaia neganai ai hekwarahi bada emai mauri ia namo totona. Nega daudauna lalonai medu be lasi dainai lau be biru gaukarana dekenai lau kwalimu lasi. Spot gadara dekenai egu lalo-hekwarahi lau laloaboio sisina, to ela bona 1942 ena Memorial hebouna, egu mauri be anina lasi bamona.
Varavara Lau Haroro Henidia
Unai Memorial murinai, Bible lau stadilaia namonamo, egu varavara haida ida Watch Tower Society ese idia printaia bukadia ai herevalaia hebou. September, 1943 lalonai, ma gabu ta amo Iehova ena Witness taudia haida be aiemai daudau hanuana idia vadivadi henia. Ai be hora hani lalonai gau momo ai herevaherevalaia hebou. Bena lau davaria kerukeru dabai do idia lao dainai lau henanadai: “Dahaka ese lauegu bapatiso ia koua?” Lauegu varavara rua bona lau danu be dabai 1:30 neganai ranu bapatisona ai abia.
Unai murinai, lau loaloa momo egu varavara taudia lau haroro henidia totona. Haida idia kamonai, bona idia dekenai Mataio karoa 24 ena hereva lau gwauraia. Ma haida idia kamonai lasi, bona idia dekenai Farisea taudia dekenai Iesu ena hereva Mataio karoa 23 lalonai lau gwauraia. To, gabeai, hereva manada dalana dekenai lau hereva, iseda hebogahisi bona lalokau guba Tamana bamona.—Mataio 5:43-45.
Lau ura Iehova lau hesiai henia neganai egu hahine be lau ia inai henia. To, nega sisina murinai lau ida ia gaukara, bona December, 1943 lalonai ia be gwauhamata, bapatiso turana ai ia lao. Unai dina namona ai, emai hanua, Waima, taudia ima ese bapatiso idia abia danu, bona unai gabu ena Basileia haroro taudia be 9 dekenai ia daekau.
Ena be Dagedage Ia Vara to Hahenamo Ai Abia
Idau gabu amo idia mai tadikakadia be lagani 1944 lalonai ai idia vadivadi henia lou, bona ruma ta ruma ta haroro gaukara karaia dalana ai idia hadibaia. Hanua lalonai aiemai gaukara ai habadaia dainai, Kerisendom taudia edia dagedage ia bada ia lao. (Ioane 15:20) Hanua ena dubu gunalaia taudia idia badu momo, bona ai be nega daudau lalonai hahediba herevadia ai herevalaia hebou. To Iehova be ai dekenai kwalimu ia henia, bona hanua taudia ma haida, egu taihuna danu, be Iehova ena lalokau naria dalana henunai idia mai.
June, 1944 lalonai, Waima dekenai kongregesen ta idia hamatamaia. Aiemai tomadiho dainai dagedage bona badu ia bada herea. Hanua ena gara gabuna dekenai edia mase taudia idia guridia totona Iehova ena Witness taudia idia koua. Nega haida dagedage be ia dika momokani. Tauanina dekenai ai idia hadikaia. Egu motuka bona ena rumana idia araia. To, Iehova ena hahenamo amo, hua toi idia do hanai lasi neganai, ai be taraka ta ai hoia diba. Bona lau be hosi ese ia veria mauana mai ena uili lau gaukaralaia egu ruma bese taudia be hebou dekenai lau abidia lao totona.
Hebou taudia edia namba ia bada ia lao dainai ai be hebou rumana badana ai tahua, unai dainai ai laloa Waima lalonai Kingdom Hall ta do ai haginia. Unai be New Zealand ena Kingdom Hall ginigunana. December 1, 1949 lalonai au ginigunadia ai utua, bona hua hani murinai, helai gabudia 260 rumana lalonai hebouhebou ta ai karaia bona unai ruma ai hahelagaia. Unai neganai, unai be gaukara bada hereana, bona Iehova ena heduru amo ai karaia.
Iehova ese Lau Ia Naria Daladia Ma Haida
New Zealand ena daudau north kahana ai Basileia harorolaia taudia edia namba ia bada noho dainai, loaloa elda taudia ese tadikaka idia hagoadaia haroro taudia momo lasi gabudia dekenai ai lao totona. Unai dainai, 1956 lalonai, egu ruma bese taudia be Pukekohe, Auckland ena diho kahana dekenai lau abidia lao. Unuseniai, lagani 13 lalonai, ai gaukara.—Kara 16:9 itaia danu.
Unai neganai, Iehova ese lau ia naria namo herea daladia rua lau laloa bada. Hanua dekenai kaunsolo ena taraka taria bona masini gaukaralaia lau karaia lalonai, Watch Tower Society ena Auckland branch opesi ese lau idia boiria wiki hani lalonai Kingdom Ministry School dekenai lau lao totona. Unai lau karaia totona wiki hani ena holide lau noia, bona enjinia tauna badana ia gwau: “Namo herea. Lau ura taunimanima momo be oi bamona. Oi giroa lou neganai, lauegu opesi dekenai lau oi itaia.” Gabeai, iena opesi dekenai lau lao neganai, lau gaukara lasi wiki hani ena gaukara monina lau abia. Unai dainai, egu ruma bese ena mauri durua gaudia idia hegeregere.—Mataio 6:33.
Unai be dala ta. Iehova ese ai ia durua dalana ma ta be egu adavana bona lau be 1968 lalonai regular pioneer gaukara ai hamatamaia neganai. Ai be Iehova ena heduru dekenai ai tabekau lou, bona ma nega ta ai davana namona ia henia. Daba ta ena aniani murinai, egu adavana ese refrigerator ia kehoa bona lalonai be bata sisina sibona. Ia gwau: “Sarn, iseda aniani ia ore. Hari dina do ita lao haroro, eiava?” Lauegu haere be dahaka? “Oibe!”
Ai lao henia ruma ginigunana ai, ruma tauna ese ai henia buka ia abia bona hebogahisi dainai gatoi 24 bamona ia henia kontribusen totona. Ruma gabenai, ruma tauna ese kumara—uma aniani (kaema), cauliflower, bona carrot haida ia henia. Unai dina ai, ruma dekenai ai abia giroa aniani ma haida be vamu bona bata. Ai dekenai Iesu ena hereva be ia momokani: “Ataiai manu mani umui itaia. Idia be hadoa lasi, idia geia lasi, naria gabuna dekenai aniani idia haboua lasi. To emui Tamana guba dekenai noho ese unai manu ia naria namonamo. Umui be manu umui hanaia, ani?”—Mataio 6:26.
Hesiai Gaukara Ma Tano Ta Dekenai
Rarotonga, Cook Motumotudia dekenai! Lagani 1970 ai, unuseniai special pioneer gaukarana ai karaia. Lagani hani lalonai, unuseniai ai noho. Aiemai gaukara badana ginigunana be gado matamatana ta dekenai diba ai abia. To, New Zealand ena Maori gadona be Cook Motumotu ena Maori gadona bamona dainai, lau ginidae wiki ima murinai egu pablik tok ginigunana lau henia diba.
Cook Motumotudia dekenai, Basileia haroro taudia be haida sibona, bona emai hebou gabuna ta be lasi. Iehova ese ma nega ta ai emai guriguri ia kamonai henia bona ai dabu gaudia ia henia. Sitoa naria tauna ta ida ai herevahereva murinai tano ta ai rentaia diba, bona lagani tamona lalonai ai be ruma bona Kingdom Hall ta ai abia, taunimanima 140 idia helai diba. Unai murinai, hahenamo momo ai abia, bona Iehova ai hanamoa.
Ai moalelaia bada gauna be motumotu taudia edia heabidae karana. Nega momo, ai haroro neganai, inua gaudia namodia ai idia henia bona unai gabu be ia siahu bona medu ia bada dainai unai ai moalelaia. Ruma dekenai ai giroa lou neganai, nega momo ai diba lasi taudia be iduara badinai biku, nita, vaivai, bona orange haida idia atoa.
Lagani 1971 lalonai, lau, egu adavana, bona Rarotonga amo ma pablisa toi be Aitutaki motumotu dekenai ai lao, unai gabu dekenai mai ena hairai gohuna ta ia noho. Unai heabidae kara namo taudia dekenai Dirava ena Hereva idia ura henia taudia ai davaria bona Bible stadi hani ai hamatamaia, bona Rarotonga dekenai ai giroa lou neganai unai stadi be revareva amo ai karaia noho. Gabeai, unai Aitutaki stadi taudia be bapatiso idia abia, bona kongregesen ta idia hamatamaia. Lagani 1978 lalonai, Cook Motumotudia ena Kingdom Hall iharuana idia haginia unuseniai. Ai be uhe ai hadoa bona ai dairia neganai Iehova ese ia hatubua noho.—1 Korinto 3:6, 7.
Egu gaukara namona ta be Cook Motumotudia ten lau vadivadi henidia, nega momo lau hekwarahi. Atiu ena daudau be kilomita 180, bona nega ta bouti dekenai lau lao neganai dina 6 ia hanaia badina lai be bada bona davara hurehuredia be bada. (Korinto Iharuana 11:26 itaia danu.) Ena be aniani be momo lasi bona lau danu idia noho taudia be davara ena hurehure dainai idia gorere, to lau moale badina Iehova ese lau ia naria, bona lau lao henia gabuna dekenai lau ginidae namo.
Gavamani be 1974 ai gwaumaoro idia henia lasi Cook Motumotudia dekenai ai noho totona, unai dainai New Zealand dekenai ai giroa lou. Unai neganai, unai motumotudia ai kongregesen toi idia noho.
Ma Hesiai Gaukaradia bona Hetoho Ta
New Zealand dekenai, ma gaukara haida lau abia. (1 Korinto 16:9) Society ia ura Cook Motumotu ena Maori gado dekenai ta ese Gima Kohorona bona ma Bible bukadia ia hahanaia. Unai gaukara namona be lau dekenai idia henia, bona lau do karaia noho. Bena lau be gaukara namona idia henia, egu tadikakadia Cook Motumotudia dekenai lau vadivadi henidia, guna lau be sekit naria tauna, bena gabeai lau be heduru distrik naria tauna.
Vadivadi negana ta ai, Tadikaka Alex Napa, Rarotonga ena special pioneer ta, be lau danu ai lao dina 23 lalodiai, Cook ena north kahana motumotudia Manahiki, Rakahanga, bona Penryhn dekenai. Motumotu ta ta dekenai, Iehova ese heabidae kara namo hanua taudia ia hamareredia mahuta gabuna ai idia henia bona Bible bukadia momo idia abia totona. (Kara 16:15 itaia danu.) Unai motumotudia dekenai, bisisi [pearl] be momo, bona nega momo unai taudia be pearl ena kontribusen idia henia tanobada ibounai dekenai haroro gaukarana durua totona. Unai dainai, ai be lauma dalana dekenai pearl bamona hereva ai henidia, bona pearl korikori haida ai abia.—Mataio 13:45, 46 itaia danu.
Unai gabu daudauna be hairai momokani! Umui laloa gohu ta lalonai kwalaha badadia be natudia ida idia nahu hebou! Hanuaboi lalonai guba be hairai momokani! Salamo torea tauna ena hereva be ia momokani: “Dina ta ese ma dina ta ia hereva henia, bona hanuaboi ta bona ma hanuaboi ta ese aonega idia hahedinaraia.”—Salamo 19:2.
Bena, lagani 9 gunanai, abidadama tohoa gauna badana ta ia vara. Harana ena rara be ena kwarana lalonai ia bubua dainai egu hahine be hospital dekenai ia lao. Idia ivaia be namo, to doketa ia ura operesen ia karaia neganai rara ia henia. Egu adavana bona lau emai lalona ena mamina be Dirava ena taravatu ia utua karana ta ai karaia diba lasi. To doketa tauna, ena lalona ena mamina dainai, ia gwau dala iboudiai, rara henia danu, ia karaia, taunimanima ia hamauria totona be maoro.
Egu adavana ena tauanina ia manoka noho, bona gorere bada taudia daiutuna dekenai idia atoa, vadivadi taudia be nega sisina sibona idia mai diba. Ena taiana ia hisihisi dainai ia taia kudima. Gorere ia dika momokani. Vadivadi negana ta murinai, motuka dekenai lau lao neganai doketa ta be egu murinai ia raka, ia gwau egu adavana ena mauri dalana tamona sibona be rara bona operesen ia abia, bona lau ia noia gwaumaoro lau henia ia karaia totona. To, egu adavana bona lau be Iehova ai tabekau henia—herevana iena taravatu badinaia karana dainai iseda mauri ena lagani haida do ita haboioa.
Haraga herea egu adavana ena gorere ia namo ia lao. Dina ta lau mai, iena bedi dekenai ia helai bona ia duahiduahi. Dina muridiai ia be gorere taudia bona nurse taudia ia haroro henidia. Bena doketa ena opesi dekenai lau idia boiria. Ia gwau: “Mista Wharerau. Oi dekenai gau namo hereana ta ia vara! Ai laloa emu adavana ena gorere ia namo vadaeni.” Ena be ai diba lasi edena bamona ia vara, to haraga herea, iena rara ia heau ena goada ia hegeregere ia lao. Egu adavana bona lau be Iehova ai tanikiu henia bona ai gwau lou iena hesiai gaukara do ai karaia goadagoada.
Lau idia siaia lou Cook Motumotudia dekenai bona Rarotonga lau vadivadi henia lou. Unai be gaukara namo herea! Iena hesiai gaukara dekenai, kahirakahira lagani 50 lalonai, Iehova ena naria namo herea karana dainai, egu adavana bona lau, ai moale bada herea. Nega ta lasi tauanina dalanai ai dabu. Lauma dalana dekenai ai abia hahenamo edia namba ai duahia diba lasi. Hahenamo badana ta be egu varavara taudia be hereva momokani idia abia dae. Idia 200 bona ma haida be Iehova ena bapatiso Witness taudia, idia momo be egu natudia bona tubudia ibounai 65. Lauegu tubuna mero ta be New Zealand Betele tauna ta, bona egu natuna kekeni be iena adavana bona natudia memero rua ida branch opesi haginia gaukara idia karaia.—3 Ioane 4.
Gabeai negana lau laloa neganai, lau ura bada tanobada ibounai paradaisona ai do lau noho, unai gabu ena hairai ese lau vara kourana ena hairai do ia hereaia. Toreisi lou amo egu tamana bona sinana do idia giroa lou neganai do lau moale bada bona idia dekenai mauri boubouna, Basileia, bona Iehova ena naria namo herea karadia do lau hadibaia be do ia namo herea momokani.
Lau diba Dirava ese lau ia naria dainai, egu lalohadai be Salamo 104:33 dekenai salamo torea tauna ia torea bamona, ia gwau: “Egu mauri dinadia ibounai Iehova dekenai ane do lau abia; lau mauri noho lalonai ane amo Dirava do lau hanamoa.”—Sarn Wharerau ese ia sivarailaia.
[Picture of Sarn Wharerau on page 26]
[Picture on page 28]
Kingdom Hall ginigunana, 1950, New Zealand dekenai