Keristen Taudia be Dina ta ai Idia Laga-Ani be Maoro A?
NEGA daudau herea lalonai Wimbledon ai tenis be Sunday ai idia gadaralaia lasi, to June 1991 lalonai medu bada ia diho dainai, Sunday ai idia gadaralaia, unai gadara be ena nega korikori ai do idia haorea totona. Sunday ai idia gadaralaia negana ginigunana be unai. Ena be nega ta ta ai taravatu be unai bamona idia utua, to England bona tano ma momo ai Sunday be laga-ani dinana helagana.
Iuda taudia ese laga-ani dinana idauna ta idia badinaia. Tanobada hegegemadai idia ese Sabati idia badinaia, Friday ai dina ia diho negana amo ela bona Saturday ai dina ia diho negana. Sabati dinana ai, Israel ena peleini be idia heau lasi, bona taoni haida ai basi idia heau lasi. Ierusalem ai, tomadiho idia goadalaia taudia ese dala haida idia koudia.
Vadaeni, mani inai henanadai oi lalodia: Iuda taudia mo sibodia ese Sabati do idia badinaia be maoro a? Dahaka dainai Kerisendom ena tomadiho oreadia momo ese laga-ani dinana idauna ta idia abia dae? Hari inai negai pura ta ta ai dina ta ai idia laga-ani be Baibel ena hahegani ta a?
Sabati be Nega Ibounai Ia Noho A?
Baibel lalonai sabati idia gwauraia negana ginigunana be Esodo bukana lalonai. Israel taudia be tano gagaena ai idia noho neganai, Iehova ese mana ia henidia do idia ania. Ia gwau pura ena dina namba 6 ai dina rua ahudia do idia gogoa, badina be dina namba 7 be “sabati, Iehova enai,” ia lalonai gaukara ibounai be taravatu.—Esodo 16:4, 5, 22-25, NW.
Israel taudia na Sabati ia henidia ena badina ma ta be, unai amo do idia laloa, guna idia be igui hesiai taudia Aigupito tanona ai. Bema idia be guna unai taravatu idia badinaia, unai be anina lasi. Vadaeni, Dirava ese Sabati haheganidia na Israel besena mo sibona ia henia.—Deuteronomi 5:2, 3, 12-15.
Hahegani Maragidia Metaudia
Mose ena Taravatu lalonai Sabati haheganidia be momo lasi dainai, nega daudau lalonai rabi taudia ese hahegani momo idia toredia, gaukara idauidau iboudiai be Sabati ai idia taravatudia. Mishnah ai idia gwau unai taravatu be orea badadia 39 ai idia haboudia, idia toi be turituri, toretore, bona biru gaukarana. Unai hahegani momo be Baibel hegeregerena lasi. Encyclopædia Judaica ia gwau, idia be “hui tamona amo idia taudia dae ororodia hegeregeredia, badina be, ena be Buka Helaga lalonai hereva be momo lasi, to unai hahegani be momo.”
Dirava ena hahegani be “dina namba seven ai tau ta ena gabu do ia rakatania lasi.” Unai hahegani badinaia totona, gabu ena lata idia gwauraia “Sabati hetoana.” Haida idia gwau unai be kiubit 2,000, anina be mita 900 bamona. (Esodo 16:29, King James Version) To unai hahegani idia hanaia diba; Sabati vairanai, adorahi ai, Sabati anianina be unai hetoa ai idia atoa diba, bena unai gabu be edia ruma ena duduna bamona idia laloa, bena kiubit ma 2,000 be unai gabu amo idia duahidia lao diba.
Iesu ena negai, unai hahegani momo, taunimanima edia, be idia badinadia noho. Tomadiho gunalaia taudia ese ena hahediba taudia idia gwau henidia, badina be uma idia rakaia hanai neganai uiti huahuadia idia kokidia, idia anidia. Idia gwau Sabati taravatuna idia utua unai—badina be idia laloa edia kara be aniani gogoa bona hamakohia gaukarana korikorina bamona. Iesu ese edia lalohadai kereredia ia gwauraidia dika, badina be Iehova ena taravatu ena anina idia gwauraia kerere dainai.—Mataio 12:1-8; Luka 13:10-17; 14:1-6; Ioane 5:1-16; 9:1-16.
Saturday Sabatina amo ela bona Sunday Ena
“Sunday ai Dirava do ita tomadiho henia mai eda momokani ida.” Hahegani Ihahanina unai, Katolik Dubu Oreana ese ia gwauraia hegeregerena. France ai idia halasia bukana ladana Catéchisme pour adultes be ia gwau: “Keristen Sunday be Sabati murinai: dina namba 8 ai, anina be gau matamatana ena dina ginigunana. Ena toana be Sabati ena bamona, to ena anina korikorina be Keriso ena Paseka.” Edena dala amo Saturday idia rakatania bena sabati be Sunday ai idia badinaia?
Ena be Iesu ia toreisi lou dinana be Sunday, to Keristen taudia ginigunadia ediai unai be gaukara dinana ta, dina oredia hegeregeredia. To lagani 350 C.E. murinai dubu kaunsolona ta Laodikea ai ese ia halasia haheganina ta ese ia hahedinaraia, Iuda Sabatina, guna Saturday ai idia badinaia gauna, ena gabunai be “Keristen” sabatina idia badinaia matamaia. Keristen taudia idia haganidia, “[Iuda] Sabatina ai do idia laga-ani lasi, bona Lohiabada ena dina [pura lalonai ia toreisi lou dinana] be Keristen dalanai do idia matauraia.” Unai nega amo Kerisendom taudia idia haganidia, Saturday ai do idia gaukara bona Sunday ai do idia laga-ani. Gabeai, idia haganidia Sunday ai do idia lao Mass.
Kerisendom ibounai lalonai, gavamani ena heduru amo idia ese gaukara Sunday ai idia taravatua. Lagani 500 C.E. murinai, unai taravatu idia utua taudia idia fainidia o idia dadabadia, bona edia boromakau idia abidia oho diba danu. Helalo-kerehai lasi taudia be igui hesiai taudia ai idia halaodia diba.
Iuda taudia ese Sabati idia taravatulaia momo hegeregerena, Katolik taudia ese Sunday idia taravatulaia momo. Dictionnaire de théologie catholique ese edia taravatu haginidia dalana ia gwauraia, ia gwau idia taravatulaidia gaudia haida be biru gaukarana, kota gaukarana, maketi, bona labana.
New Catholic Encyclopedia ese Pavapava Charlemagne ena Sunday taravatudia ia gwauraidia, ia gwau: “Ena be Sabati taravatuna be St. Jerome ese ia hakoikoia bona lagani 538 ai Orléans ena Kaunsolo ese ia gwauraia dika, ia gwau ia be Iuda gauna bona Keristen lasi gauna, to lagani 789 ai Charlemagne ese unai taravatu ia gwauraia goevagoeva, ia gwau Sunday ai gaukara iboudiai be taravatu, badina be unai be [Taravatu Ten] utudia karana.” Anina be, ena be Katolik dubu oreana ese Mose ena Sabati taravatuna ia dadaraia vadaeni, to gavamani ese unai taravatu hegeregerena taunimanima ia taravatudia Sunday ai do idia gaukara lasi neganai, unai kara ia moalelaia.
Baibel Hegeregerena Lasi
Nega daudau gunanai, Augustine bona dubu ena toretore taudia ma haida idia gwau Sabati taravatuna be Iuda taudia mo sibodia edia bona ia doko vadaeni. Keristen Greek Revarevadia edia hereva idia hamomokanidia unai; unai hereva ese idia hahedinaraia Sabati be Taravatu kontrakana ena kahana ta bona Iesu ena boubou karana ese unai kontraka ia hadokoa.—Roma 6:14; 7:6; 10:4; Galatia 3:10-14, 24, 25.
Protestant tauna Oscar Cullmann ena hereva Vocabulaire biblique bukana ai idia torea be inai: “Iesu ia mai, ia mase, bona ia toreisi lou; unai dainai Taravatu Gunana ena dina helagadia edia anina ia hagugurua, bona idia badinadia taudia ese ‘kontraka gunana idia lou henia, Keriso be ia mai lasi bamona.’ ” Vadaeni, taunimanima idia haduadia Sabati do idia badinaia be maoro, a?
Hari inai negai, Katolik toretore taudia momo ese Kara 20:7 idia gwauraia, badina be unai siri ia gwau Paulo be ena bamona ida “pura ena dina ginigunana” (Sunday) ai anibou ania totona idia hebou. To unai siri bona Baibel siridia oredia danu ese idia hahedinaraia lasi unai sivarai be Keristen taudia ese do idia badinaia karana ta haheitalaidia totona idia torea. Sabati be Sunday ai idia badinaia karana be Baibel amo idia hamomokania diba lasi.
Keristen Taudia Edia Laga-ani
Ena be Dirava ese Keristen taudia ia haduadia lasi pura ta ta amo dina ta do idia laga-ani, to ia boiridia, laga-ani idauna do idia abia totona. Paulo ese Iuda Keristen taudia ia tore henidia, ia gwau: “Ita diba Dirava ena taudia edia laga-ani be ia do noho. . . . Unai dainai mai iseda goada ibounai Dirava ena laga-ani [ai] do ita vareai toho.” (Heberu 4:4-11) Unai Iuda taudia be Keristen taudia ai idia do lao lasi neganai, Mose ena taravatu idia badinaia namonamo toho. To Paulo ese ia hagoadadia, hahemauri be kara amo do idia tahua lasi, to edia mase karadia amo do idia laga-ani. Iesu ena boubou gauna do idia abidadama henia; taunimanima be Dirava vairanai do idia maoromaoro dalana tamona be unai.
Vadaeni, edena bamona do ita hahedinaraia ita danu ese Dirava ena lalohadai ita abia dae? Tano momo ai, pura ta ta ai taunimanima be dina ta idia laga-ani; Iehova ena Witness taudia ese unai dina idia moalelaia, taunimanima oredia hegeregeredia. Ia dainai idia be mai edia nega, edia famili ida do idia hebamo heheni bona do idia laga-ani. Bona unai dina ai Keristen karadia ma haida idia karadia. (Efeso 5:15, 16) Edia hebou idia lao henidia bona edia dekena taudia idia haroro henidia danu, kamonai taudia ese maino tanobada hegegemadai do idia moalelaia negana idia hamaorolaidia. Bema oi ura inai sivarai do oi dibaia, Iehova ena Witness taudia ese do idia durumu mai edia moale ida, Saturday, o Sunday, o pura ena dina idauna ta ai.
[Picture on page 28]
Iesu ese Sabati taravatuna ia badinaia goevagoeva; Iuda sene
herevadia ia badinadia lasi
[Picture on page 29]
Laga-ani dinadia ai Keristen karadia ese idia hagoadadia lou