Rahaba—Ena Abidadama Kara Dainai Idia Gwauraia Kara Maoromaoro Hahinena
INAI hoa herevana oi laloa! Dirava ese ariara hahine be kara maoromaoro hahinena ia gwauraia. Reana taunimanima momo idia gwau, “lasi!” To, idaunegai Kanana siti, Ieriko, ena ariara hahinena Rahaba dekenai unai bamona ia vara.
Baibel torea tauna Iakobo, ia torea inai bamona: “Kara namodia dainai taunimanima be Dirava ena vairanai idia maoromaoro, abidadama sibona dainai lasi. Unai bamona danu, ariara hahine Rahaba be iena kara dainai Dirava ena vairanai ia maoromaoro. Badina be ia ese Israela ena hesiai taudia iena rumai ia abidia dae, bona dala idauna dekena amo ia siaidia lao, vadaeni idia heau mauri. Ita diba, tauanina bema mai ena lauma lasi, ia be mase gauna, ani? Vadaeni unai bamona danu abidadama mai ena kara namodia lasi, be mase gauna.” (Iakobo 2:24-26) Dahaka dainai Rahaba be kara maoromaoro hahinena idia gwauraia? Dahaka ia karaia dainai mai maoromaoro danu Dirava vairanai ia gini diba?
Israel Taudia Idia Mai Inai!
Namona be lagani 1473 B.C.E. negana ita laloa. Unuseniai ia vara gauna oi laloa. Ieriko ena magu be goada herea. Siti ena magu latanai ariara hahinena Rahaba ena ruma ia noho. Unai atai gabuna dekena amo reana ia ese ist kahana dekenai, Ioridane sinavaina ia abata gabuna ia itaia diba. (Iosua 3:15) Sinavai ena ist kahana ai, reana Israel taudia edia kamepa bona ena tuari taudia 600,000 bona ma haida ia itaia diba. Unai gabu amo ena daudau be kilomita haida sibona!
Israel taudia be tuari dekenai idia kwalimu sivaraidia Rahaba ese ia kamonai henia vadaeni. Iehova ena siahu ia hahedinaraia sivaraidia ia kamonai henidia danu, hegeregere Davara Kakakaka ena ranu ia hapararaia Israel taudia do idia heau mauri totona. Vadaeni, Ioridane ena abata ranuna be koua gauna badana lasi. Dika bada do ia vara gwauraia unai! Rahaba be dahaka do ia karaia?
Rahaba ese Dala Ia Abia Hidi
Nega daudau lasi, Rahaba dekenai vadivadi taudia rua idia ginidae—idia be spai taudia Israel kamepa dekena amo. Idia be noho rumana idia tahua, bona ia ese ena ruma dekenai ia abidia dae. To Ieriko ena pavapava be idia ginidae sivaraina ia kamonai. Karaharaga idia dogodia tao totona ia ese pulisi taudia ia siaidia.—Iosua 2:1, 2.
Pavapava ena pulisi taudia idia ginidae neganai, Rahaba ese dala ia abia hidi vadaeni Iehova Dirava ena kahana dekenai ia gini totona. Pavapava ena pulisi taudia ese idia oda henia, idia gwau: “Emu ruma dekenai idia daekau taudia oi hakaudia oho.” Rahaba ese ena guhi dekenai flax (varo karaia gauna) ena tubutubu gauna be guhi dekenai ia atoa idia kaukau totona, bona unai tatau rua be idia henunai ia hunidia. Ia gwau: “Momokani, unai tatau be lau dekenai idia mai, to lau diba lasi edeseni amo idia mai. Bona dina ia diho neganai, hanua ena ikoukou idia koua gwauraia neganai, idia raka murimuri dekenai. Edeseniai idia lao lau diba lasi. Idia murinai umui heau haraga, bena do umui abidia diba.” (Iosua 2:3-5) Pavapava ena taunimanima be unai idia karaia—to idia hekwarahi kava.
Rahaba ese edia inai taudia ia koidia. Karaharaga ena abidadama Iehova dekenai ia hahedinaraia totona, ia ese kara ma haida ia karaia. Guhi dekenai ia daekau bona unai spai taudia dekenai ia gwau: “Lau diba Iehova ese inai tano umui do ia henia.” Rahaba ia gwau unai tano taudia iboudiai be idia gari, badina lagani 40 gunanai, Dirava ese Israel taudia vairanai “Davara Kakakaka ranuna ia hakaukaua” ena sivarai idia kamonai vadaeni dainai. Danu, unai taudia idia diba Israel taudia ese Amoro pavapava rua idia hamasedia. Rahaba ia gwau: “Ai kamonai neganai ai gari bada, bona umui dainai ta ia haheauka diba lasi. Badina be Iehova, emui Dirava, be guba Diravana bona tanobada Diravana.”—Iosua 2:8-11.
Rahaba ia noinoi, ia gwau: “Mani emu kara, harihari, Iehova ena ladanai lau umui gwauhamata henia; lau ese umui lau hebogahisi henia hegeregerena umui danu lauegu tamana ena ruma dekenai do umui hebogahisi, bona toa korikorina lau dekenai umui henia. Egu tamana bona sinana bona taihuna bona tadikaka bona edia ruma bese iboudiai do umui hamauridia.”—Iosua 2:12, 13.
Unai tatau rua ese Rahaba ena hereva idia abia dae bona idia hamaoroa dahaka do ia karaia. Idia gwau iena uindo dekena amo varo kakakakana do ia taua dae, unai varo amo spai taudia be Ieriko ena magu murimuri kahana dekenai idia diho lao tano dekenai. Iena ruma bese taudia be iena ruma dekenai do ia haboudia, bona unuseniai do idia noho dika idia davaria garina. Rahaba be idia heau gwauraia spai taudia ia hamaorodia edeseniai do idia heau be namo, edia inai taudia ese idia davaria garina. Vadaeni idia ese spai taudia idia davaridia lasi. Unai varo kakakakana ia atoa hedinaraia bona ena ruma bese taudia be ena ruma dekenai ia haboudia murinai, Rahaba ia naria noho.—Iosua 2:14-24.
Rahaba be dahaka ia karaia? Ia hahedinaraia Siahu Ibounai Diravana, Iehova, dekenai ia abidadama! Iena taravatu be ena mauri lalonai do ia badinaia. Oibe, bona ena abidadama karadia dainai do idia gwauraia kara maoromaoro hahinena.
Magu Idia Moru Diho!
Pura haida idia hanaia. Hahelaga taudia—haida be mamoe tau edia doana amo idia karaia kibi idia abia bona ma haida be gwauhamata maua helagana idia huaia—be Israel ena tuari taudia ida Ieriko idia rakaia hagege. Idia ore dina ta ta iboudiai 6 lalodiai, nega ta unai bamona idia karaia. To, dina namba 7 dekenai, nega 6 hanua dekenai idia rakaia hagegea vadaeni. Bona ma idia rakaia hagegea lou inai!
Nega namba 7 idia rakaia hagegea murinai, unai kibi idia hiriridia regedia be daudau. Bena Israel taudia idia boiboi badabada. Unai neganai, Iehova ena siahu dainai, Ieriko ia koua magudia be mai rege badana ida idia moru. Rahaba ena ruma ia gini gabuna sibona be ia moru lasi. Unai siti bona ena taunimanima iboudiai ia haoredia. Unai hahine ena kara amo ia hahedinaraia ia be mai ena abidadama, bona ena ariara karana amo ia helalo-kerehai dainai, ia bona ena ruma bese taudia be idia roho mauri, bona Iehova ena taunimanima huanai ia noho hamatamaia.—Iosua 6:1-25.
Rahaba Ena Kara Ita Laloa
Rahaba be lahedo hahinena lasi, badina iena guhi dekenai flax ia atoa, dina ese do ia hakaukaudia totona. Flax idia gaukaralaia dabua idia karaia totona danu. Rahaba ena ruma dekenai varo kakakaka sisina bada ia noho. (Iosua 2:6, 18) Reana ia ese dabua ia karaia bona reana dabua dekenai kala atoa dalana ia diba danu. Oibe, Rahaba be gaukara goadagoada hahinena. Bona ia ese mai hemataurai danu Iehova ia gari henia be gau hereadaena.—Hereva Lada-isidia 31:13, 19, 21, 22, 30.
To, Rahaba ena gaukara ma ta be edena bamona? Ia be taunimanima edia loaloa mahuta rumana naria gaukarana mo sibona ia karaia lasi. Lasi, to Baibel ese ia gaukaralaia Heberu bona Greek herevadia amo ia hahedinaraia ia be ariara hahinena ta. Inai bamona, Heberu gado ena hereva zoh·nahʹ ena anina tamona be ariara karana. Ma danu, Kanana taudia dekenai ariara karana ena bisinesi be taravatu utua lasi karana.
Iehova ese ariara hahinena ia gaukaralaia dainai ita itaia ena hebogahisi bada karana ia hahedinaraia. Taunimanima edia kara toana ese ita ia koia diba, to Dirava ese edia “lalona ia itaia.” (1 Samuel 16:7) Unai dainai, bema kudou-maoro hahinedia ese edia ariara karana amo idia helalo-kerehai, Iehova Dirava ese edia dika ia gwauatao diba. (Mataio 21:23, 31, 32 itaia danu.) Rahaba ese ena kara dika ia rakatania bona Dirava ia ura henia dala maorona ia abia dae.
Israel ena spai taudia ese Dirava ena taravatu idia badinaia, unai dainai Rahaba ena ruma dekenai idia lao ena badina be heudahanai karana totona lasi. Unuseniai idia lao badina reana idia laloa bema ariara hahine ena ruma dekenai idia lao, hanua taudia do idia lalodia momo lasi. Danu, unai ruma be hanua ena magu latanai ia noho dainai, idia heau boio haraga diba. Unai ariara hahine ese Dirava ena kara Israel taudia dekenai edia sivarai ia kamonai bena ena lalona ia hamarerea dainai, bona ena kara dika amo ia helalo-kerehai dainai, reana Iehova ese unai spai taudia be ia dekenai ia hakaudia. Kanana taudia edia kara bodaga dainai, Dirava ese Israel taudia ia haganidia do idia hamasedia dainai, Ieriko dekenai idia kwalimu dainai, bona Dirava ese Rahaba ia hanamoa dainai, ia hedinarai unai spai taudia be ia danu idia heudahanai lasi.—Levitiko 18:24-30.
Taunimanima ese spai taudia idia tahudia neganai, Rahaba ese ia koidia herevana be edena bamona? Dirava ia gwau ena kara be namo. (Roma 14:4 itaia danu.) Ena be dika ia davaria diba, to Iena hesiai taudia ia durudia, unai ese ena abidadama kara ia hahedinaraia. Ena be Iehova matanai koikoi hereva dikadia be maoro lasi, to bema taunimanima haida idia diba be maoro lasi, maduna ia noho lasi idia dekenai hereva momokani idia gwauraia hedinarai. Iesu Keriso ese hereva haida ia gwauraia lasi eiava haere ibounai ia henia lasi bema dika do ia havaraia diba. (Mataio 7:6; 15:1-6; 21:23-27; Ioane 7:3-10) Vadaeni, Rahaba ese spai taudia idia tahua pulisi taudia ia koidia be unai bamona.
Rahaba Ia Abia Davana
Mai ena abidadama dainai Rahaba ese dahaka davana ia abia? Ieriko idia haorea neganai, ia roho mauri be hahenamo Iehova dekena amo. Gabeai, ia ese Salmon (Salma) ia adavaia, tano gaegaena ai ia be Iuda bese lohia tauna Nason ena natuna. Salma bona Rahaba be Dirava ia gari henia tauna Boa ena tamana bona sinana, bona idia edia iduhu lalonai Israel ena Pavapava David ia vara. (1 Sisiga 2:3-15; Ruta 4:20-22) Bona mai anina bada herea gauna be inai, Mataio bukana lalonai, Iesu Keriso ena tubuna edia ladana idia torea amo, hahine hani edia ladana idia torea, bona idia ta be guna ariara gaukara ia karaia hahinena, Rahaba. (Mataio 1:5, 6) Iehova dekena amo unai be hahenamo badana!
Ena be ia be Israel bese hahinena ta lasi bona guna ia be ariara gaukara ia karaia, to Rahaba be haheitalai namona, badina ena kara amo ia hahedinaraia Iehova dekenai ia abidadama momokani. (Heberu 11:30, 31) Haida bamona, ia ese ena ariara gaukara ia rakatania, bona hahenamo ma ta do ia abia—mase amo do ia toreisi lou bona paradaiso tanobadana dekenai do ia mauri. (Luka 23:43) Mai ena abidadama bona kara dainai, Rahaba ese iseda lalokau guba Tamana amo lalo-namo bona gwauatao herevana ia abia. (Salamo 130:3, 4) Momokani, iena haheitalai namona ese kara maoromaoro idia ura henia taudia iboudiai ia hagoadadia Iehova Dirava dekenai idia lao mauri hanaihanai do idia abia totona.
[Picture on page 23]
Rahaba be kara maoromaoro hahinena idia gwauraia badina ena kara amo ia hedinarai ia be mai ena abidadama
[Pictures on page 24]
Akioleji taudia ese idaunegai Ieriko hanuana idia davaria, idaunegai maguna ta ena kahana maragina danu
[Credit Line]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.