Hakaua Herevana Lalo-Pararalaia Karana Ia Hahedinaraia Ita be Lo Taudia
HEBAMO dikadia ese kara namodia idia hadikaia. Oi hadoa gauna ena anina do oi abia. (1 Korinto 15:33; Galatia 6:7) Tauanina dalanai eiava lauma dalanai, unai hereva ta ta ese hereva momokani badana ta—o hakaua herevana ta—idia hahedinaraia bona idia ta ta ese taravatu edia badina idia haginia. Taravatu idia haginia bena gabeai idia kokia, bona nega momo gau tamona sibona idia taravatua. To hakaua herevadia be idau, dala idauidau ai oi gaukaralaia, bona idia noho hanaihanai diba. Unai dainai, Dirava ena Hereva ese ita ia hagoadaia, bema dala ia noho, gau ta ita laloa neganai, namona be hakaua herevadia ita tahua.
Webster’s Third New International Dictionary ia gwau hakaua herevana be “hereva momokani badana ta: gau momo ia herevalaia diba taravatu badana ta, hahediba ta, eiava diba badana ta, ia amo lalohadai ma haida idia vara eiava ia amo idia abia.” Hegeregere, natuna ta dekenai reana inai taravatu do oi henia, “Aveni oi daua toho lasi.” To ia bada vadaeni tauna dekenai bema oi gwau, “Aveni ia siahu,” unai sibona be hegeregere. Mani oi itaia, unai hereva be taravatu ta lasi. To badina be ta ena kara do ia biagua—reana gau ta do ia nadua, ia gabua, eiava aveni do ia koua—unai hereva be hakaua herevana ai ia lao bamona.
Momokani, mauri ena mai anina hakaua herevadia ese lauma gaudia idia herevalaia; iseda tomadiho karana Dirava dekenai bona iseda moale idia biagua. To, haida be hakaua herevadia laloa namonamo karana idia ura lasi idia tahua goadagoada. Abia hidi idia karaia neganai, idia ura taravatu tamona ia noho. Unai be aonega lasi karana bona Baibel negadiai idia noho abidadama taudia edia haheitalai idia tohotohoa lasi.—Roma 15:4.
Dirava Ena Hakaua Herevadia Idia Badinaia Tatau
Goevadae lasi tatau huanai, Abela be Dirava ena hakaua herevadia ia badinaia tauna ginigunana. Reana Dirava ia gwauhamatalaia “garana” ia lalohadailaia momo, bona ia lalo-parara kara dika gwauatao totona, boubou gauna mai ena rara be mai anina. (Genese 3:15, NW) Unai dainai Dirava dekenai “iena mamoe, vara guna gaudia” ia henia. Inai hereva, “digara gaudia ia mailaidia,” ia hahedinaraia Abela be Iehova dekenai ena gau hereadaena ia henia. To, Abela ia mase, bona lagani 2,000 mai kahana idia ore murinai, Dirava ese boubou karaia dalana ena taravatu ibounai ia herevalaia. Hakaua herevana ia laloa bona Dirava ia gari henia tauna Abela ena kakana Kaino be idau, Dirava dekenai boubou ia henia to mai ena ura ida ia karaia lasi. Iena lalohadai be maoro lasi, bona ena boubou gauna ia hahedinaraia Dirava ena hakaua herevadia ese ena kudouna idia biagua lasi.—Genese 4:3-5.
Noa danu be Dirava ena hakaua herevadia ia badinaia tauna. Baibel ia hahedinaraia Dirava ese Noa ia hagania lagatoi do ia haginia, to Noa ese ma haida do ia haroro henia haheganina ia gwauraia lasi. To, Noa idia gwauraia “kara maoromaoro ia harorolaia tauna.” (2 Petero 2:5) Ena be reana Dirava ese Noa ia hamaoroa namona be ia haroro, to hakaua herevadia ia laloa bada bona ena dekena tauna ia lalokau henia dainai, unai ese idia doria danu. Hari ita noho negana be Noa ena nega bamona dainai, namona be iena laloa dalana bona haheitalai namona ita tohotohoa.
Iesu be ena nega ai idia noho dubu gunalaia taudia bamona lasi, ia ese taunimanima ia hadibaia hakaua herevadia do idia laloa totona. Ororo ai ia henia hereva badana be haheitalaia namona. Iena sinado badana be hakaua herevadia ia hanamoa. (Mataio, karoa 5-7) Iesu ena hadibaia dalana be unai bamona badina, Abela bona Noa hegeregerena, Dirava ia diba momokani. Ia mero negana lalonai danu inai hereva momokani badana ia laloa bada: “Taunimanima be aniani sibona dekena amo do idia mauri lasi. . . . Dirava ena hereva ibounai do idia badinaia danu, vadaeni mauri idia abia.” (Deuteronomi 8:3; Luka 2:41-47) Oibe, Dirava ena hakaua herevadia badinaia tauna ai oi lao totona, gau badana be Iehova ena ura, bona ia ura henia bona ia inai henia gaudia oi dibaia. Unai diba Dirava ena hakaua herevadia dekenai ese iseda mauri ia biagua neganai, unai hakaua herevadia be idia mauri noho bamona.—Ieremia 22:16; Heberu 4:12.
Hakaua Herevadia Bona Kudouna
Reana ta be taravatu ta ia badinaia mai ena ura lasi ida badina gwau-edeede ena davana ia garilaia. To hakaua herevana badinaia ena anina be unai do ia vara lasi, badina bema hakaua herevadia ese ia idia biagua, vaia, ena kudouna amo idia do ia badinaia. Namona be Iosepa ita laloa, Abela bona Noa hegeregerena, Mose ena Taravatu kontraka idia do haginia lasi neganai ia noho. Potifara ena adavana ese Iosepa ia veria toho neganai, ia gwau: “Inai kerere badana do lau karaia, bona Dirava ena vairana dekenai inai bamona do lau kara dika be edena bamona?” Oibe, Iosepa be inai hakaua herevana ia diba: idia headava tau bona hahine “ruaosi be tauanina tamona.”—Genese 2:24; 39:9.
Hari, tanobada dekenai kara maoromaoro hakaua herevadia badinaia karana be lasi vaitani. Aniani dikadika tauna bamona, dagedage karadia bona sihari kava karadia ia ania badabada. Gari gauna be Keristani tauna do ia dibagania, sisina ia ania bamona totona, reana hunia dalana amo unai aniani dikana do ia abia—muvini piksa, vidio, eiava buka amo. Namona be ita be Iosepa bamona hakaua herevadia dainai unai gau dikadia ita dadaraia, bona ita laloatao “hisihisi bada herea” amo Dirava ese ia idia badinaia taudia sibodia do ia hamauria. (Mataio 24:21) Oibe, taunimanima vairanai lasi, to taunimanima ese ita idia itaia lasi neganai ita karaia karadia ese iseda lalona korikorina idia hahedinaraia.—Salamo 11:4; Aonega Herevadia 15:3.
Bema Baibel ena hakaua herevadia ese ita idia hakaua momokani, Dirava ena taravatu reaia daladia do ita tahua lasi; eiava do ita laloa lasi, ia maoro momokani lasi dalana ta ita badinaia toho diba to taravatu ta do ita hamakohia lasi. Unai bamona laloa dalana ese ita ia hanamoa lasi; gabeai ita ia hadikaia.
Taravatu Ena Badina Oi Tahua
Momokani, Keristani ta ena mauri lalonai taravatu be mai anina bada gauna. Idia be gimaia taudia bamona, ita idia naria, bona idia lalonai mai anina hakaua herevadia idia noho. Unai hakaua herevadia ita lalo-pararalaia lasi neganai, idia latanai idia haginia taravatudia do ita ura henia lasi matamaia. Idaunegai Israela besena ese unai ia haheitalaia.
Dirava ese Taravatu 10 ia henia Israela dekenai, bona taravatu ginigunana ia gwau Iehova sibona idia tomadiho henia, ma dirava ta lasi. Unai taravatu ena hereva momokani badana ta be Iehova be gau ibounai havaraia Diravana. (Esodo 20:3-5) To unai besena be unai hakaua herevana ta hegeregerena idia mauri, a? Iehova ese ia haerelaia, ia gwau: “[Israela taudia idia gwau] au ena kahana ta dekenai ‘oi be egu tamana’ bona nadi ta dekenai [idia boiboi] ‘Sinagu.’ To lau [Iehova] dekenai edia doruna idia hahedinaraia bona lau idia vaira henia lasi.” (Ieremia 2:27, The New English Bible) Unai be hakaua herevadia badinaia lasi kavakava karana! Bona Iehova ena kudouna idia hahisia bada!—Salamo 78:40, 41; Isaia 63:9, 10.
Keristani taudia danu ese Dirava amo taravatu idia abia. Hegeregere, kaivakuku tomadiho henia karana, sihari kava karadia, bona rara gaukaralaia kerere karana idia dadaraia be namo. (Kara 15:28, 29) Unai gaudia ita laloa neganai, inai hakaua herevadia ita itaia: Dirava sibona ia hegeregere ita tomadiho henia totona; iseda adavana ita badinaia dainai ita heudahanai lasi; bona Iehova be iseda Mauri Henia Tauna. (Genese 2:24; Esodo 20:5; Salamo 36:9) Bema unai taravatu edia hakaua herevadia ita lalo-pararalaia bona ita laloa bada momokani, do ita itaia idia noho iseda namo totona. (Isaia 48:17) Ita dekenai, Dirava ‘ena taravatu be metau lasi.’—1 Ioane 5:3.
Gunaguna, Israela taudia be Dirava ena hahegani idia kamonai henidia lasi, to Iesu ena nega ai, “taravatu idia stadilaia taudia,” o toretore taudia, ese kara idauna idia karaia. Idia havaraia taravatu bona kastom momo herea ese tomadiho momokanina bona Dirava ena hakaua herevadia idia hunia. (Mataio 23:2, NEB) Taunimanima idia laloa do idia kwalimu diba lasi, helaro be lasi, bona unai koikoi karadia do idia haheaukalaia sibona. (Mataio 15:3-9) Taunimanima ese idia havaraia taravatua momo be hebogahisi lasi taravatudia. Iesu be tau ta ena imana dikana ia hanamoa gwauraia neganai, idia noho Farisea taudia ia nanadaia: “Taravatu be dahaka? Kara namo ita karaia Sabati Dina neganai, o, kara dika ita karaia? Ta ita hamauria o ita hamasea?” Idia hereva lasi neganai ia hahedinaraia goevagoeva edia haere be lasi, bona Iesu be “mai badu bona lalohisihisi danu ia itadia, badina edia lalona be auka.” (Mareko 3:1-6) Sabati dekenai, Farisea taudia ese guri dekenai ia moru o bero ia abia animal do idia durua (moni do idia halusia dainai), to tau ta o hahine ta do idia durua lasi—bema do ia mase, unai neganai sibona do idia durua. Idia haginia taravatu badadia bona maragidia idia laloa hanaihanai dainai, idia be laulau ta latanai idia heau laolao dimairi bamona, laulau ibounai—Dirava ena hakaua herevadia unai—idia itaia lasi.—Mataio 23:23, 24.
Matamata taudia danu, bema edia kudouna idia namo, Iehova ena ladana idia abia isi diba, badina Baibel ena hakaua herevadia idia laloa bada. Iena mauri lagani be 13 kekenina Rebecca ena tisa be ena kalasi taudia ia nanadaia daidia idia laloa laki gadara do idia karaia. Idia ibounai idia gwau do idia karaia lasi. To laki gadara idauidau ia gwauraia neganai, Rebecca sibona ia gwau laki gadara idauidau ibounai do ia karaia lasi. Tisa ese Rebecca ia nanadaia bema 20 toea rafel tiketi ta do ia hoia bema ia be orea namona do ia durua gauna. Rebecca ia gwau do ia karaia lasi bona Baibel amo dahaka dainai unai be laki gadara dalana ta ia gwauraia hedinarai. Iena tisa be kalasi taudia ibounai vairanai ia gwau: ‘Lau laloa Rebecca sibona be lau gwauraia “hakaua herevadia” momokanidia ia badinaia.’ Oibe, Rebecca ia haere diba, “Egu tomadiho dainai lau karaia lasi,” to unai gaudia ia laloa dobu; dahaka dainai laki gadara ia maoro lasi bona dahaka dainai ia dadaraia ia gwauraia hedinarai diba.
Abela, Noa, Iosepa, bona Iesu edia haheitalai idia hahedinaraia bema mai “laloa kehoa” bona ‘mai iseda darana ida’ Dirava ita tomadiho henia, namo do ita davaria. (Aonega Herevadia 2:11; Roma 12:1, NW) Namona be Keristani elda taudia be Iesu idia tohotohoa, ‘Dirava ese idia ia henia mamoe orea idia naridia namonamo’ neganai. (1 Petero 5:2) Iesu ese ia haheitalaia namonamo vadaeni hegeregerena, Dirava ena hakaua herevadia idia lalokau henia taudia be Iehova ena lohia henunai do idia noho namo.—Isaia 65:14.
This article is partly repeated in w02 3/1.