Stadi—Anina Namona Bona Moale Ia Havaraia
“Bema oi tahua, . . . Dirava do oi diba.”—AONEGA HEREVADIA 2:4, 5.
1. Edena dala ai laga-ani negana ai duahiduahi karana amo moale ita davaria diba?
TAUNIMANIMA momo be lalona hamoalea totona idia duahiduahi. Bema duahia gauna ia namo, duahia karana be laga-ani karana namona ta bamona. Keristani taudia haida be edia Baibel duahiduahi sediual idia badinaia hanaihanai, to danu Salamo, Aonega Herevadia, Evanelia bukadia, eiava Baibel ena kahana ma haida amo hereva haida idia duahia bona moalelaia. Hereva torea dalana mai hairaina bona lalohadai namodia ese idia dekenai moale bada ia havaraia. Ma haida be edia laga-ani negana ai Yearbook of Jehovah’s Witnesses, Awake! magasin, ia lalonai idia torea mauri sivaraidia, eiava histori, geography, bona tanobada bona guba gaudia idia herevalaia bukadia idia duahia.
2, 3. (a) Edena dala ai lauma dalanai hereva dobudia be aniani aukadia bamona? (b) Stadi karana ena anina be dahaka?
2 Duahiduahi sibona be laga-ani karana ta bamona, to stadi be lalona gaukaralaia goada karana. England ena aonega tauna ta, Francis Bacon, ia gwau: “Buka haida be mamia totona, haida be hadonoa totona, bona ma haida sibona be isena amo hamakohia bona tauanina lalonai abia vareai gaudia.” Baibel be unai orea ginigabena lalonai. Aposetolo Paulo ia gwau: “Melekisedeka [Keriso] totona hereva momo ai ura hadibaia, to umui ai hadibaia be auka badina be umui emui lalona idia do metau dainai. . . . Aniani korikori be tau badadia idia ania diba. Idia sibona ese edia lalona idia hadibaia lou, hadibaia lou, ela bona idia manada vadaeni. Unai neganai idia be maoro bona kerere edia toana idia diba namonamo.” (Heberu 5:11, 14) Aniani aukadia be isena amo do ita hamakohia be namo, bena do ita hadonoa bona tauanina lalonai ita abia vareai. Lauma dalanai hereva dobudia be eda lalona ai ita abia vareai bona laloatao totona, ita lalohadailaidia be kara badana ta.
3 Diksenari ta ia gwau “stadi” be “darana gaukaralaia karana eiava gaukaralaia dalana, unai amo diba eiava lalo-parara abia, hegeregere duahiduahi, tahua, bona unai bamona dala ma haida amo.” Unai be duahiduahi haraga, bona reana duahia lalonai hereva makaia karana sibona lasi. Stadi ena anina be gaukara, lalona gaukaralaia, bona lalo-parara siahuna gaukaralaia. Ena be ta ia stadi neganai ia gaukara goada, to ita gwau lasi unai ena anina be do ia moalelaia lasi.
Stadi Moalelaia
4. Salamo torea tauna ena hereva hegeregerena, edena dala ai Dirava ena Hereva stadilaia karana ese lalona ia hanamoa bona anina namona ia havaraia diba?
4 Dirava ena Hereva duahia bona stadilaia karana be lalona ia hanamoa bona hamarerea diba. Salamo torea tauna ia gwau: “Lohiabada ena Taravatu be ia namo momokani. Ia ese taunimanima edia lauma ia hamauria lou. Lohiabada ena hadibaia hereva be momokani vadaeni. Idia ese aonega lasi taudia dekenai, aonega idia henia. Lohiabada ena Taravatu be idia maoromaoro vadaeni. Unai Taravatu idia badinaia taudia ese, moale idia davaria noho. Lohiabada ena oda be diari hegeregerena. Idia ese taunimanima edia laloa idia hadiaria.” (Salamo 19:7, 8) Iehova ena taravatu bona hadibaia hereva be ita ia hamauria, iseda noho lauma dalanai ia hanamoa, moale ia havaraia, bona eda matana ia hanamoa dainai Iehova ena ura namo hereadia ita itaia diba. Unai be moale bada gauna!
5. Edena dala haida ai stadi karana ese ita do ia hamoalea bada?
5 Iseda gaukara ena anina namona ita itaia neganai, ita moale do ita karaia totona. Unai dainai, stadi ita moalelaia totona, namona be ita abia diba matamata ita gaukaralaia haraga. Iamesi ia gwau: “Taravatu namona bona goevagoeva momokani ia noho, ia ese kara dika ena siahu dekena amo ita ia ruhaia vadaeni. Tau ta bema inai taravatu ia itaia namonamo noho, bona ia badinaia noho, bona ia kamonai kava lasi, to ia karaia momokani neganai, unai tau be namo. Dirava ese unai tau, iena kara ibounai lalonai, do ia hanamoa.” (Iamesi 1:25) Ita dibaia gaudia be maoromaoro ita badinaia neganai, eda lalona ia moale momokani. Bema hereva haida ita tahua namonamo, iseda haroro bona hadibaia gaukaradia lalonai ita dekenai idia henia henanadai ta ita haerelaia totona, unai ese ita do ia hamoalea bada.
Dirava Ena Hereva Moalelaia
6. Salamo 119 ia torea tauna be edena bamona Dirava ena hereva ia moalelaia herevadia ia gwauraia?
6 Salamo 119 ia torea tauna, reana unai be Hesekaia bona ia be do King ena natuna mero matamata neganai, ia hahedinaraia Iehova ena hereva ia moalelaia. Ane herevadia amo ia gwau: “Oiemu taravatu lau moalelaia noho, bona oiemu oda hereva be do lau laloaboio lasi. Oiemu hadibaia hereva ese lau idia hamoalea noho. . . . Oiemu oda hereva lau kamonai henia noho, mai egu moale bada danu, badina be oiemu oda lau ura henia noho. Lau dekenai oiemu bogahisihisi do oi henia, vadaeni do lau mauri noho, badina be oiemu taravatu dekenai lau moale noho. Lohiabada e, oiemu hamauria ena durua totona oi dekenai lau laloa noho, mai egu lalokau bada danu. Oiemu taravatu dekena amo moale lau davaria noho.”—Salamo 119:16, 24, 47, 77, 174.
7, 8. (a) Buka ta ia gwau Dirava ena Hereva “moalelaia noho” ena anina be dahaka? (b) Edena bamona ita hahedinaraia diba Iehova ena Hereva ita ura henia? (c) Esera be Iehova ena Taravatu ia do duahia lasi lalonai, edena bamona ia hegaegae?
7 Heberu Revarevadia ena diksenari ta be Salamo 119 lalonai hereva ta idia hahanaia “moalelaia noho” ia herevalaia neganai, ia gwau: “Siri 16 dekenai idia gaukaralaia dalana be moale noho . . . bona laloa dobu . . . herevadia hegeregerena. Ena dala be inai: moale, laloa dobu, moalelaia . . . Unai kara idia hakapua ese reana ia hahedinaraia laloa namonamo karana mai ena badina amo ta ese Yahweh ena hereva do ia moalelaia. . . . Ena anina be hemami ia noho danu.”a
8 Oibe, namona be eda kudouna, hemami ia vara gabuna, amo Iehova ena Hereva ita ura henia. Namona be ita duahia siridia ita lalohadailaia mai moale bada ida. Namona be mai hoa danu lauma gaudia dobudia ita laloa, eda lalona idia hahonua, bona ita laloa dobu. Unai ena anina be do ita laloa mai regerege lasi bona mai guriguri ida. Esera hegeregerena, Dirava ena Hereva duahia bona stadilaia totona iseda kudouna ita hegaegaelaia be gau badana. Baibel ese ia herevalaia, ia gwau: “Esera ese sibona ena kudouna ia hegaegaelaia Iehova ena taravatu amo sisiba do ia tahua bona do ia badinaia bona Israela dekenai taravatu bona kara maoromaoro do ia hadibaia.” (Esera 7:10, NW ) Esera ese ena kudouna ia hegaegaelaia ena badina toiosi mani oi itaia: stadi totona, ia badinaia totona, bona ma haida hadibaia totona. Namona be iena haheitalai ita tohotohoa.
Stadi be Tomadiho Karana Ta
9, 10. (a) Edena dala ai salamo torea tauna ia hahedinaraia Iehova ena Hereva ia laloa noho? (b) Heberu herevana idia hahanaia, “laloa noho,” ena anina be dahaka? (c) Dahaka dainai Baibel stadilaia karana be “tomadiho karana ta” hegeregerena ita laloa be mai anina bada?
9 Salamo torea tauna ia gwau ia be Iehova ena taravatu, hahegani, bona hadibaia herevadia ia laloa bada. Ane ia abia, ia gwau: “Oiemu hadibaia hereva edia anina lau laloa namonamo noho. Oiemu oda hereva edia anina lau tahua noho. Oiemu oda hereva be lau ese lau matauraia, bona lau ura henia danu. Oiemu hadibaia hereva be do lau laloa noho. Lohiabada e, oiemu taravatu lau ura henia. Dina ena hora ibounai lalonai, oiemu taravatu lau laloa noho [“be lauegu laloa gauna,” NW ]. Lauegu diba ese, egu hadibaia taudia ibounai edia diba ia hereaia noho, badina be lau ese Dirava ena hadibaia hereva lau laloa noho, ma lau laloa noho [“be lau laloa gaudia,” NW ].” (Salamo 119:15, 48, 97, 99) Iehova ena Hereva “laloa noho” ena anina be dahaka?
10 Heberu herevana idia hahanaia “laloa noho” ena anina haida be “laloa dobu, hoalaia,” “lalona dekenai gau ta lalohadailaia.” “Idia gaukaralaia regerege lasi dekenai Dirava ena gaukara . . . bona Dirava ena Hereva laloa karana herevalaia totona.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Unai hereva “laloa gauna” be Dirava ena taravatu “salamo torea tauna ese ia laloa dobu karana,” “ia stadilaia mai ena ura ida” ia herevalaia, unai ia gwauraia “tomadiho karana ta.” Dirava ena hereva stadilaia karana be iseda tomadiho karana ena kahana ta hegeregerena ita laloa neganai, unai be gadara gauna lasi. Namona be ita karaia namonamo bona mai guriguri ida ita karaia. Stadi be iseda tomadiho ena kahana ta bona ita karaia iseda tomadiho karana hanamoa totona.
Dirava Ena Hereva Ena Dobu Gaudia Ita Geia
11. Iehova ese lauma gaudia dobudia be edena bamona ena taunimanima dekenai ia hahedinaraia?
11 Salamo torea tauna be mai hemataurai bona hoa danu ia gwau: “Lohiabada e, oi ese oi karaia gaukara be bada herea momokani, bona oiemu laloa be dobu herea momokani.” (Salamo 92:5) Bona aposetolo Paulo be “Dirava ena laloa dobu gaudia” ia herevalaia, Iehova ese hesiai tauna mai ena kamonai bona kara maoromaoro oreana latanai “iena Lauma” ia gaukaralaia karana amo ena taunimanima dekenai ia hahedinaraia lalohadai maoromaorodia unai. (1 Korinto 2:10; Mataio 24:45) Hesiai tauna oreana ia gaukara goada bona ibounai edia lauma aniani ia henia—“rata” be kamonai matamata taudia totona bona “aniani korikori” be “tau badadia” totona.—Heberu 5:11-14.
12. “Dirava ena laloa dobu gaudia” edia haheitalai ta oi gwauraia, hesiai tauna oreana ese ena anina ia herevalaia gauna.
12 “Dirava ena laloa dobu gaudia” lalo-pararalaia totona, mai guriguri ida iena Hereva stadilaia bona laloa karana be mai anina bada. Hegeregere, idia printaia bona halasia hereva namodia haida ese idia hahedinaraia Iehova be nega tamona hahemaoro maoromaoro bona hebogahisi ia hahedinaraia diba. Hebogahisi ia hahedinaraia be iena hahemaoro maoromaoro ia hamanokaia karana lasi; to, Dirava ena hebogahisi be iena hahemaoro maoromaoro bona lalokau hahedinaraia karana. Iehova ese kara dika tauna ia hahemaoro henia neganai, iena natuna ena boubou gauna dainai hebogahisi do ia hahedinaraia ena badina ta ia noho eiava lasi ia itaia. Bema kara dika tauna ia helalo-kerehai lasi eiava ia gwau-edeede, Dirava ese hahemaoro maoromaoro karana ia koua lasi bona hebogahisi mai badina lasi ia hahedinaraia lasi. Unai dala ruaosi dekenai, ia be ena hakaua hereva hereadaedia ia badinaia noho.b (Roma 3:21-26) ‘Dirava ena aonega be dobu herea.’—Roma 11:33, NW.
13. Edena bamona ita hahedinaraia diba, ita dekenai idia hedinarai vadaeni hereva momokanidia “momo herea momokani” ita moalelaia bada?
13 Salamo torea tauna hegeregerena, ita moale bada badina Iehova be ita dekenai ena lalohadai momo ia herevalaia. Davida ia gwau: “Dirava e, oiemu laloa be lau dekenai idia dobu bona namo herea momokani. Oiemu laloa be momo herea momokani. Bema idia lau duahia neganai, idia be kone miri idia momo herea bamona.” (Salamo 139:17, 18) Ena be hari iseda diba be Iehova ena lalohadai bada herea ena kahana maragi ta sibona, to ita dekenai idia hedinarai vadaeni hereva momokani namodia “momo herea momokani” ita moalelaia bada bona Dirava ena Hereva ena anina ita geia diho noho.—Salamo 119:160.
Gaukara Goada Bona Tulu Namodia Abia be Gau Badana
14. Aonega Herevadia 2:1-6 be edena dala ai ia hahedinaraia goevagoeva Dirava ena Hereva stadilaia karana lalonai ita gaukara goada be gau badana?
14 Baibel stadilaia namonamo ena anina be ita gaukara goada. Aonega Herevadia 2:1-6 ita duahia namonamo neganai, unai hereva momokanina ia hedinarai goevagoeva. Aonega tauna King Solomona ese kara ta ta idia gwauraia herevadia ia gaukaralaia mani oi itaia, idia hahedinaraia Dirava amo diba, aonega, bona lalo-parara ita abia totona, do ita gaukara goada be gau badana. Ia gwau: “Egu natuna e, lau, aonega, egu hadibaia hereva do oi tahua, bona egu oda do oi laloaboio lasi. Aonega herevadia do oi kamonai, bona oiemu kudouna ese laloa kehoa do ia ura henia. Bema oi ese aonega totona oi noinoi, bona bema laloa kehoa totona oi boiboi goada, bema oi tahua, siliva do oi tahua bamona, bema oi tahua goada, kohu momo, idia hunia gaudia, do oi tahua bamona, unai neganai Lohiabada gari henia kara do oi diba, bona Dirava do oi diba. Badina be Lohiabada ese aonega, be oi dekenai ia henia noho, bona iena uduna dekena amo, diba bona laloa kehoa idia mai noho.” Oibe, stadi mai ena anina namona ita karaia ena anina be hereva ma haida ita tahua namonamo, idia hehuni dava bada kohudia ita tahua bamona, do ita geia.
15. Edena Baibel haheitalai ese ia hahedinaraia stadi daladia namodia ita abia be namo?
15 Stadi ese lauma dalanai ita ia durua bada totona, stadi daladia namodia ita badinaia be gau badana. Solomona ia gwau: “Bema oiemu ira be mai matana lasi, bona bema oi segea lasi neganai, oiemu hekwarahi be do ia bada.” (Hadibaia Tauna 10:10) Bema gaukara tauna be matana lasi tulu ta ia gaukaralaia eiava gaukaralaia namonamo dalana ia diba lasi, iena goada do ia haorea bona ena gaukara do ia namo lasi. Unai hegeregerena, stadi negana amo ita abia heduru ena bada be iseda stadi dalana hegeregerena do ia hedinarai. Iseda stadi dalana hanamoa totona, heduru herevadia namodia be Haroro Sikuli Ena Buka ena Stadi 4 dekenai oi davaria diba.c
16. Ita stadi namonamo totona, edena heduru herevadia haida idia henia?
16 Ima gaukara tauna be ena gaukara ia karaia gwauraia neganai, do ia gaukaralaia tulu ia atodia hegaegae. Unai hegeregerena, stadi ita matamaia neganai, namona be sibona eda laiberi ai, eda stadi lalonai do ita gaukaralaia gaudia ita abia hidi. Ita laloatao stadi be gaukara, bona eda lalona do ita gaukaralaia dainai, namona be eda helai dalana ia namo. Bema ita ura ita noga noho, teibolo ta dekenai sea latanai ita helai be namo, to bedi dekenai ita hekure eiava sea mamina namona dekenai ita helai be namo lasi. Oi stadi bona lalohadai daudau murinai, eksasais haida oi karaia eiava oi lao murimuri dekenai hodahoda namona oi abia be reana oi do ia durua.
17, 18. Oi dekenai idia noho stadi durua tulu oi gaukaralaia daladia haida mani oi gwauraia.
17 Stadi durua tulu namo hereadia momo idia noho, ita gaukaralaia totona. Idia amo hereadaena be New World Translation Baibel, bona hari kahana ibounai eiava ena kahana ta sibona be gado 37 ai idia halasia vadaeni. New World Translation buka maragina lalonai hahegeregerea siridia idia noho bona lista ladana “Table of the Books of the Bible” ese buka torea tauna, torea gabuna, bona ia sivarailaia negana ia hahedinaraia. Baibel herevadia edia indeks, apendiks, bona mapu idia noho danu. Gado haida dekenai, unai Baibel be buka badana ai idia printaia, bona idia gwauraia Reference Bible. Ia lalonai, ataiai ai gwauraidia gaudia ibounai bona ma gau momo, hegeregere futnout herevadia momo idia noho, bona unai danu be indeks dekenai idia noho. Oiemu gado dekenai idia halasia gaudia oi gaukaralaia namonamo Dirava ena Hereva oi geia diho totona, a?
18 Stadi durua tulu namo hereana ma ta be volium rua Baibel ensaiklopidia ladana, Insight on the Scriptures. Bema oi lalo-pararalaia gadona ta ai unai buka oi abidia, namona be emu stadi negadia ai do oi gaukaralaia hanaihanai. Baibel ena hereva momo dekenai diba bada do ia henia. Unai bamona tulu namona ma ta be “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial” bukana. Baibel ena buka ta oi duahia matamaia neganai, “All Scripture” bukana ai unai buka ia herevalaia kahana oi itaia danu be namo, unai amo ia herevalaia gabudia bona edia histori, bona unai Baibel bukana ibounai ena sivarai kwadogina bona ena namo ita dekenai do ita laloa totona.d Vanegai sibona idia halasia stadi durua tulu ma ta be kompiuta dekenai idia atoa Watchtower Library, bona hari gado 9 dekenai idia halasia vadaeni.
19. (a) Dahaka dainai Iehova ese ita dekenai stadi durua tulu namodia ia henia? (b) Baibel ita duahia bona stadilaia namonamo totona, dahaka be gau badana?
19 Iehova ese “hesiai tauna mai ena kamonai, bona mai ena kara maoromaoro” amo unai gaudia ia halasia tanobada dekenai iena hesiai taudia idia durua Dirava ena diba ‘do idia tahua bona do idia diba’ totona. (Aonega Herevadia 2:4, 5) Stadi karadia namodia ese ita idia durua Iehova ita diba namonamo totona bona ia ida ita hetura namonamo totona. (Salamo 63:1-8) Oibe, stadi ena anina be gaukara, to unai gaukara ese moale bada bona anina namona ia havaraia. To unai totona, nega do ita atoa be gau badana, bona reana oi laloa, ‘Edena bamona nega do lau davaria diba Baibel duahia bona sibona egu stadi lau karaia namonamo totona?’ Unai gauna be inai hereva edia hereva ginigabena ai do ita herevalaia.
[Footnotes]
a New International Dictionary of Old Testament Theology & Exegesis, Volium 4, rau 205-7.
b August 1, 1998, Gima Kohorona, rau 13, paragraf 7 itaia. Baibel stadilaia dalana ai, reana unai magasin lalonai stadi herevadia ruaosi bona Baibel ensaiklopidia ladana, Insight on the Scriptures, lalonai “Justice,” “Mercy,” bona “Righteousness” edia hereva oi riviulaia diba. Unai be Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. ese ia halasia bukadia.
c Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. ese ia halasia bukana. Stadi dalana namona ia sisibalaia herevadia namodia haida be Gima Kohorona, August 15, 1993, rau 13-17, bona The Watchtower, May 15, 1986, rau 19-20, dekenai oi davaria diba.
d Stadi gaudia namodia ma haida be Herevalaia bukana bona Apokalupo bukana.
Riviu Henanadai
• Dahaka ita karaia diba, sibona eda stadi ese eda mamina ia hanamoa bona anina namona ia havaraia totona?
• Salamo torea tauna hegeregerena, edena bamona ita hahedinaraia diba Iehova ena Hereva ita “moalelaia” bona “laloa noho”?
• Aonega Herevadia 2:1-6 ese edena bamona ia hahedinaraia Dirava ena Hereva stadilaia karana lalonai, gaukara goada be gau badana?
• Iehova ese edena stadi durua tulu namodia ia henia?
[Picture on page 14]
Lalohadai karana bona guriguri ese ita ia durua Dirava ena Hereva ita ura henia badabada totona
[Pictures on page 17]
Oi dekenai idia noho stadi bukadia oi gaukaralaia namonamo Dirava ena Hereva oi geia diho totona, a?