Dirava Ena Lalohadai Kara Goeva Dekenai Ita Abia
“Lau inai Lohiabada, emui Dirava. Emui namo habadaia dalana, be umui dekenai lau hadibaia noho. Emui raka dalana namona dekenai umui lau hakaua noho.”—ISAIA 48:17.
1, 2. (a) Taunimanima momo edia lalohadai mahuta hebou dekenai be dahaka? (b) Keristani taudia edia lalohadai mahuta hebou karana dekenai be dahaka?
HARI inai negai, tanobada ena tano momo lalonai, taunimanima idia laloa ta ta sibona do ia abia hidi diba dahaka be kara maoromaoro. Taunimanima idia laloa mahuta hebou karana be idia ura negadia lalonai idia karaia diba, bona unai be headava taudia sibodia totona lasi. Idia laloa bema ta idia hahisia lasi, sibodia idia abia hidi edena bamona kara do idia karaia be kerere lasi. Idia laloa taunimanima edia kara, edia sihari kava karadia danu, be ma ta ese ia gwauraia dika be maoro lasi.
2 To Iehova idia diba taudia edia lalohadai be idau. Mai moale ida Baibel ena hakaua herevadia idia badinaia, badina Iehova idia lalokau henia bona idia ura ia moale. Idia diba Iehova ese idia ia lalokau henia bona edia namo totona hakaua herevadia namodia ia henia bona unai ese idia do ia durua bada bona idia do ia hamoalea. (Isaia 48:17) Dirava be mauri ena Badina, unai dainai iseda tauanina gaukaralaia daladia maorodia ita dibaia totona namona be iena hakaua dalana ita tahua, bona unai be mai anina bada mahuta hebou karana dekenai badina unai kara amo mauri ma ta ia matamaia diba.
Iseda Lalokau Havaraia Tauna Ena Harihari Gauna
3. Kerisendom lalonai taunimanima momo be dahaka hereva idia hadibaia mahuta hebou karana dekenai, bona unai be Baibel ese ia hadibaia gauna hegeregerena, eiava?
3 To tanobada taudia edia lalohadai amo Kerisendom ena lalohadai be idau, idia haida ese taunimanima idia hadibaia mahuta hebou karadia ibounai be hemarai karadia, idia be kara dika, bona Eden umana lalonai ia vara “kara dika ginigunana” be Heva ese Adamu ena lalona ia veria bena idia mahuta hebou. Unai lalohadai be Dirava ena lauma amo ia havaraia Revareva Helagadia lalonai ia noho lasi. Baibel ena sivarai ia gwau taunimanima ginigunadia ruaosi be “tau mai ena adavana danu.” (Genese 2:25) Dirava ese idia ia hamaoroa natudia do idia havaraia be namo, ia gwau: “Emui bese do umui havaraia, do umui momo herea. Tanobada ena gabu ibounai dekenai do umui noho.” (Genese 1:28) Dirava ese Adamu bona Heva ia hagania natudia do idia havaraia bena unai oda idia badinaia dainai idia ia panisia be anina lasi.—Salamo 19:8.
4. Dahaka dainai Dirava ese taunimanima dekenai mahuta hebou urana ia henia?
4 Iseda tama sina ginigunadia idia abia haheganina, Noa bona ena memero idia abia lou haheganina, amo ita itaia mahuta hebou ena badina badana be inai: natudia havaraia totona. (Genese 9:1) To, Dirava ena Hereva ese ia hahedinaraia, iena headava hesiai taudia dekenai taravatu ta ia noho lasi natudia havaraia totona sibona do idia mahuta hebou diba. Unai kara ese edia lalona ena ura bona tauanina ena ura namona do ia hagugurua bona idia headava vadaeni taudia do ia hamoalea bada. Unai be edia lalokau heheni karana idia hahedinaraia dalana ta.—Genese 26:8, 9; Aonega Herevadia 5:18, 19; 1 Korinto 7:3-5.
Dirava Ia Atoa Taravatudia
5. Dirava ese edena taravatu ia atoa mahuta hebou karana dekenai?
5 Ena be mahuta hebou urana be Dirava ena harihari gauna, to ita gaukaralaia kava be maoro lasi. Unai be momokani headava lalonai danu. (Efeso 5:28-30; 1 Petero 3:1, 7) Idia headava lasi taudia idia mahuta hebou be taravatu. Baibel ese unai ia gwauraia goevagoeva. Dirava ese Israela besena dekenai ia henia Taravatuna lalonai ia gwau: “Oi heudahanai lasi.” (Esodo 20:14) Gabeai, Iesu ese tau ta ena lalona dekenai idia matamaia bona ia do idia hamiroa “laloa dikadia” ia gwauraia neganai, ia gwau “sihari kava karadia,” bona “heudahanai kara” be unai bamona gaudia danu. (Mareko 7:21, 22) Dirava ena lauma ese aposetolo Paulo ia hakaua Korinto Keristani taudia ia sisiba henia, ia gwau: “Heudahanai karadia umui rakatania.” (1 Korinto 6:18) Bona Paulo ena revareva Heberu taudia dekenai ia gwau: “Headava kara be taunimanima ibounai ese do idia matauraia be namo. Tatau mai edia hahine e, emui headava do umui naria, ia be goevagoeva Dirava ena vairana dekenai. Do ia miro lasi. Badina be Dirava ese heudahanai taudia bona headava hadikaia taudia edia kerere davana do ia henia momokani.”—Heberu 13:4.
6. Baibel lalonai, inai hereva “sihari kava karadia” ese edena bamona karadia ia herevalaia?
6 Unai hereva “sihari kava karadia” ena anina be dahaka? Ia be Greek herevana por·neiʹa amo idia hahanaia, bona nega haida idia gaukaralaia idia headava lasi taudia edia mahuta hebou karadia gwauraia totona. (1 Korinto 6:9) To, Mataio 5:32 bona Mataio 19:9 ese unai hereva ena anina idia habadaia, bona ia gwauraia gaudia ma haida be heudahanai, ruma bese taudia idia sihari heheni karana, bona animal sihari henia karana. Idia headava lasi to inai bamona karadia, hegeregere ta ese uduna amo eiava kununa dekenai mahuta hebou karana ia karaia bona mai matabodaga ida ta ese ma ta ena kopina ia gadaralaia karadia, idia gwauraia diba por·neiʹa. Dirava ena Hereva ese unai kara ibounai ia gwauraia dika—bona unai ia gwauraia hedinarai goevagoeva eiava ena hereva amo unai ita lalo-pararalaia.—Levitiko 20:10, 13, 15, 16; Roma 1:24, 26, 27, 32.a
Dirava Ena Kara Maoromaoro Taravatudia amo Namo Ita Abia
7. Kara goeva ita badinaia noho neganai, edena bamona namo ita abia?
7 Nega haida goevadae lasi taudia idia hekwarahi Iehova ia henia taravatu mahuta hebou karadia dekenai idia badinaia totona. Maimonides, lagani 1100 C.E. murinai ia noho Iuda diba momo tauna, ia gwau: “Torah [Mose ena Taravatu] ena taravatu iboudiai amo, mahuta hebou kara kereredia bona sihari kava karadia edia taravatu badinaia be auka.” To bema Dirava ena hakaua hereva ita badinaia, namo bada do ita davaria. (Isaia 48:18) Hegeregere, bema unai bamona taravatu ita kamonai henia, sihari kava karadia amo idia vara gorere, haida be doketa ese idia hanamoa diba lasi bona ta idia hamasea diba goreredia, do ita abia lasi.b Headava lasi to natuna abia kava karana amo ita do ia naria. Dirava ena aonega herevadia ita gaukaralaia neganai iseda lalona ia goeva. Unai bamona ita karaia neganai, sibona do ita matauraia bona ma haida, hegeregere iseda varavara, iseda adavana, bona iseda natudia, bona iseda Keristani tadikaka bona taihu ese ita do idia matauraia. Gau ma ta be lalohadai namona do ita abia mahuta hebou karana dekenai bona ita headava neganai unai ese iseda moale do ia habadaia. Keristani hahine ta ia gwau: “Dirava ena Hereva ena hereva momokani be ita ia naria gauna hereadaena. Lau be egu headava dinana lau naria noho, bona lau headava neganai, lau adavaia Keristani tauna be mai moale ida do lau hamaoroa rami-hebou kekenina ia adavaia.”
8. Edena dala idauidau ai iseda kara goeva ese tomadiho goevana ia abia isi?
8 Bema kara goeva ita badinaia, ita ese hereva momokani dekenai lalohadai kererena idia abia taudia do ita durua bona do idia ura ita tomadiho henia Diravana idia diba. Aposetolo Petero ia gwau: “To Dirava idia diba lasi taudia edia vairanai, kara namodia do umui karaia. Momokani, hari idia ese umui idia gwauraia kerere noho. To bema emui kara namodia idia itaia neganai, idia ese Dirava do idia hanamoa, Keriso do ia giroa mai dinana dekenai.” (1 Petero 2:12) Ena be Iehova idia tomadiho henia lasi taudia ese iseda kara goeva idia laloa bada lasi eiava idia abia dae lasi, to ita diba iseda guba Tamana ena hakaua herevadia ita badinaia neganai ia ese ita ia itaia, ita ia lalo-namo henia, bona ia moale.—Aonega Herevadia 27:11; Heberu 4:13.
9. Dahaka dainai Dirava ena hakaua dalana ita abia dae momokani be namo, ena be reana ena badina ibounai ita lalo-pararalaia lasi? Mani haheitalai oi gwauraia.
9 Dirava abidadama henia ena anina be ita abia dae momokani ia be iseda namo havaraia gaudia ia diba, herevana iena hakaua herevadia edia badina iboudiai ita lalo-pararalaia goevagoeva lasi. Mose ena Taravatu lalonai ia noho haheitalai mani oi laloa. Taravatu ta be tuari taudia ese kamepa idia karaia neganai, taunimanima ese edia kukuri be kamepa murimuri ai idia guria. (Deuteronomi 23:13, 14) Reana Israela taudia ese unai oda ena badina idia daradaralaia; reana haida idia laloa ia be anina lasi karana ta. To hari, doketa bona saiens taudia idia diba unai taravatu ese ranu hamiroa karana ia koua bona manumanu ese idia henia hanai goreredia momo amo idia do ia gimaia danu. Unai hegeregerena, Dirava ia gwau headava taudia sibodia idia mahuta hebou diba ena badina be unai kara ese headava lasi taudia edia tomadiho karana, edia hetura karana, edia hemami, edia tauanina, bona edia lalona ia hadikaia diba. Namona be Baibel lalonai, kara goeva idia badinaia noho taudia haida edia haheitalai ita laloa.
Iosepa—Iena Kara Maoromaoro Dainai Hahenamo Ia Abia
10. Daika ese Iosepa ia boiria do idia heudahanai totona, bona iena haere be dahaka?
10 Reana Baibel lalonai, Iakabo ena natuna Iosepa ena sivarai oi diba. Iena mauri lagani be 17 neganai, ia be Aigupito ena Farao ena gima tauna badana, Potifara, ena hesiai tauna ai ia lao. Iehova ese Iosepa ia hanamoa bona gabeai Potifara ena ruma ena kohu ibounai ia naria. Iosepa ena mauri lagani be 20 bamona neganai, iena “tauanina ia goada, bona iena vairana ena toana, be mero namo herea momokani.” Potifara ena adavana ese ia itaia bona ia ura henia, bena ena lalona ia ania toho do idia mahuta hebou totona. To Iosepa ese ena lalohadai ia hahedinaraia goevagoeva, ia gwau bema unai ia karaia iena biaguna dekenai kerere badana do ia karaia, bona ‘Dirava ena vairana dekenai do ia kara dika’ danu. Dahaka dainai Iosepa be unai bamona ia laloa?—Genese 39:1-9.
11, 12. Ena be Dirava ese sihari kava bona heudahanai karaia lasi taravatudia ia torea lasi, dahaka dainai Iosepa ese ia karaia lasi?
11 Ia hedinarai goevagoeva, Iosepa ese unai kara ia dadaraia taunimanima do idia dibaia garina dainai lasi. Iosepa ena ruma bese taudia be daudau gabuna dekenai idia noho bona iena tamana ia laloa ia mase vadaeni. Bema Iosepa ese sihari kava karana ia karaia, iena ruma bese taudia do idia diba lasi. Reana Potifara bona ena hesiai tatau be unai kara dika do idia diba lasi, badina nega haida ruma dekenai idia noho lasi. (Genese 39:11) To, Iosepa ia diba unai bamona kara be Dirava amo ia hunia diba lasi.
12 Iosepa be Iehova dekenai ia dibaia vadaeni gaudia ia laloa namonamo. Ita daradara lasi, Iehova ena hereva Eden umana lalonai ia diba: “Unai dainai tau ese tamana sinana do ia rakatania, iena adavana dekenai do ia noho, ruaosi be tauanina tamona do idia lao.” (Genese 2:24) Danu, Iosepa ese Iehova ena hereva Pilistia king ta dekenai ia diba, unai tauna ia ura Iosepa ena tubuna tau ena sinana Sara ida ia mahuta hebou. Iehova ese unai king ia hamaoroa: “Oi kamonai, oi be mase tauna, inai hahine oi abia dainai, badina ia be tau ta ena adavana. . . . Unai dekenai lauegu vairana dekenai do oi kerere garina lau koua oi, do oi sihari henia lasi totona.” (Genese 20:3, 6) Unai dainai ena be Iehova ese idia torea taravatuna ta ia do henia lasi, to iena lalohadai headava dekenai ia hahedinaraia goevagoeva vadaeni. Iosepa ia ura kara maoromaoro ia karaia, bona ia ura Iehova ia hamoalea, unai dainai matabodaga karana ia dadaraia.
13. Reana Iosepa be Potifara ena adavana amo ia raka siri diba lasi ena badina be dahaka?
13 To Potifara ena adavana “be dina ta ta dekena amo” Iosepa ia noia loulou, idia mahuta hebou totona. Dahaka dainai Iosepa be ia amo ia raka siri lasi? Ia be hesiai tauna, ia be mai ena gaukara bona iena noho ia haidaua diba lasi. Akioleji taudia idia gwau Aigupito rumadia edia oromana be ruma ena daiutu badana do oi hanaia kohu bona aniani idia noho rumadia oi lao henia totona. Unai dainai, ena be Iosepa ia ura Potifara ena adavana amo ia raka siri, to reana unai ia karaia diba lasi.—Genese 39:10.
14. (a) Iosepa be Potifara ena adavana amo ia heau murinai, dahaka ia vara ia dekenai? (b) Iehova ese Iosepa ena abidadama ia hanamoa dalana be dahaka?
14 Dina ta, idia sibodia be ruma dekenai idia noho neganai. Potifara ena adavana ese imana ia toia lao Iosepa ia dogoatao totona bona ia boiboi, ia gwau: “Oi mai, gabu tamona dekenai ita mahuta.” Iosepa ia heau. Hahine ia badu Iosepa ese ia dadaraia dainai, bona ia samania koikoi, ia gwau Iosepa ese ia hadikaia gwauraia. Unai dainai dahaka ia vara? Iehova ese maoromaoro davana namona ia henia, kara maoromaoro ia badinaia noho dainai, a? Lasi. Iosepa idia negea dibura dekenai bona ena aena be seini amo idia kwatua. (Genese 39:12-20; Salamo 105:18) Iehova ese unai kota maoromaoro lasi karana ia itaia bona gabeai Iosepa ia abia isi, dibura amo ia lao king ena ruma dekenai. Aigupito dekenai Farao murinai ia be lohia tauna badana, bona Dirava ia hanamoa dainai adavana bona natudia ia abia. (Genese 41:14, 15, 39-45, 50-52) Danu, Iosepa ena kara maoromaoro badinaia karana ena sivarai be lagani 3,500 gunanai idia torea, hari inai negai Dirava ena hesiai taudia do idia laloa diba totona. Dirava ena kara maoromaoro taravatudia ia badinaia dainai unai hahenamo namodia ia abia! Unai hegeregerena, reana hari ita ese kara maoromaoro badinaia karana ena namo ita itaia haraga lasi, to ita diba Iehova ese gau ibounai ia itaia bona gabeai ita do ia hanamoa.—2 Sivarai 16:9.
Iobu ese Ena ‘Matana Dekenai Taravatu Ia Atoa’
15. Iobu be edena ‘taravatu ia atoa ena matana dekenai’?
15 Dirava ia badinaia tauna ma ta be Iobu. Iobu be Diabolo ia havaraia hahetoho lalodiai, ena mauri ia lalohadailaia bona ia gwau ia ura panisi aukana do ia abia bema Iehova ena taravatu, sihari kava taravatuna danu, ia utua. Iobu ia gwau: “Lauegu matana dekenai taravatu lau atoa vadaeni, nega ta kekeni do lau itaia noho lasi, matabodaga kara totona.” (Iobu 31:1) Unai amo ita itaia Iobu ena hereva ena anina be ia ura dikadika Dirava do ia badinaia noho, bona unai ia karaia noho totona iena lalona ia hadaia vadaeni hahine ta do ia itaia mai hegahusi ida lasi. To momokani, dina ta ta ai hahine do ia itaia bona idia do ia durua bema heduru idia ura. To, do ia itaia noho lasi, ena anina be matabodaga karana karaia totona dala ta do ia tahua lasi. Iena hahetoho idia do vara lasi neganai, ia be taga tauna, ‘Orient taudia ibounai edia huanai, Iobu sibona be tau bada herea.’ (Iobu 1:3) To, iena taga ena siahu ia gaukaralaia lasi hahine idaudia edia lalona ia veria totona. Ia hedinarai goevagoeva, hahine matamatadia ida reana ia sihari kava diba, to unai lalohadai ia abia lasi.
16. Dahaka dainai Iobu be haheitalai namona headava Keristani taudia dekenai? (b) Malaki ena negai dekenai idia noho tatau edia kara bona Iobu ena kara edia idau be dahaka, bona hari negai idia noho taudia edia kara be edena bamona?
16 Unai dainai, nega namodia ai bona nega aukadia ai danu, Iobu be kara maoromaoro ia badinaia noho. Iehova ese unai ia itaia bona ia hanamoa bada. (Iobu 1:10; 42:12) Idia headava vadaeni Keristani tau bona hahine dekenai Iobu be haheitalai namo hereana ta! Iehova ese ia lalokau henia bada ena badina ita daradaralaia lasi! To, hari inai negai momo edia kara be idau, edia kara be Malaki ena negai idia noho taudia edia kara bamona. Unai peroveta tauna ese tatau momo edia kara ia gwauraia dika, edia adavadia idia rakatania, nega momo ena badina be idia ura hahine matamatadia idia adavaia. Idia rakatania adavadia edia matana ranu ese Iehova ena boubou patana idia hapariparia, bona Dirava ese edia adavadia dekenai edia ‘gwauhamata idia makohia’ taudia ia gwauraia dika.—Malaki 2:13-16.
Kara Goeva Hahine Matamatana
17. Edena dala ai Sulama kekenina be “idia lokaia vadaeni uma gabuna bamona”?
17 Sulama kekenina be kara maoromaoro badinaia tauna ihatoina. Ia be kekeni mai hairaina, bona mamoe naria merona ese ia lalokau henia sibona lasi to Israela ena taga bada tauna, King Solomona, ese ia ura henia danu. Solomona ena Ane bukana ese ia gwauraia sivaraina namona ibounai lalonai, Sulama kekeni be kara goeva ia badinaia, unai dainai taunimanima ese ia idia matauraia. Ena be ia ese Solomona ia dadaraia, to Solomona be Dirava ena lauma ena siahu amo iena sivarai ia torea. Ia lalokau henia mamoe naria merona ese iena kara goeva ia laloa bada danu. Sivarai lalonai mero ia gwau Sulama kekeni be “idia lokaia vadaeni uma gabuna bamona.” (Solomona ena Ane 4:12) Idaunegai Israela dekenai, uma gabu mai hairaidia lalonai tubutubu gaudia idauidau, bonana namona palaoapalaoa, bona au badadia idia noho. Unai bamona umadia be tubutubu audia eiava magu ta amo idia koua hegege bona idia lokaia geiti sibona amo oi vareai diba. (Isaia 5:5) Mamoe naria merona dekenai, Sulama kekenina ena kara goeva bona ena hairai be unai bamona uma mai hairaina hegeregerena. Ia kara goeva momokani. Iena lalokau be do ia adavaia tauna sibona dekenai do ia henia.
18. Iosepa, Iobu, bona Sulama kekeni edia sivarai dainai dahaka ita laloa lou?
18 Kara maoromaoro taravatudia badinaia karana dekenai, Sulama kekenina ese Keristani hahine dekenai haheitalai namona ia hahedinaraia. Iehova ese unai Sulama kekenina ena kara namo ia itaia bona ia laloa bada, bona Iosepa bona Iobu ia hanamoa hegeregerena unai kekeni ia hanamoa danu. Edia kara maoromaoro badinaia karadia edia sivarai be Dirava ena Hereva lalonai idia noho, ita idia hakaua totona. Ena be hari iseda badinaia karana be Baibel lalonai idia torea lasi, to Iehova be mai ena “buka ta,” bona iena ura idia tahua taudia edia ladana be ia lalonai. Namona be ita laloaboio lasi, Iehova be ita ia itaia noho bona ita goeva noho totona ita hekwarahi neganai, ia moale bada.—Malaki 3:16.
19. (a) Kara goeva be edena bamona ita laloa be namo? (b) Hereva gabena lalonai dahaka do ita herevalaia?
19 Ena be abidadama lasi taudia ese iseda kara idia kirikirilaia, to iseda Havaraia Tauna lalokauna ita kamonai henia dainai ita moale. Ita ese Dirava ia haginia kara maoromaoro taravatudia, taravatu hereadaedia unai, ita abia. Unai be ita heagilaia bona ita laloa bada diba gauna. Bema Dirava vairanai ita goeva noho, iena hahenamo do ita abia bona nega vairai do idia ore lasi hahenamo momo do ita abia. Dahaka ita karaia diba, kara goeva ita badinaia noho totona? Hereva gabena ese unai mai anina henanadai do ia herevalaia.
[Footnotes]
a The Watchtower, March 15, 1983, rau 29-31 itaia.
b Madi, nega haida ia kerere lasi Keristani tau o hahine be ena abidadama lasi adavana, Dirava ena hakaua dalana ia badinaia lasi tauna, amo pokese gorerena ia abia.
Anina Oi Gwauraia Diba, A?
• Baibel ese mahuta hebou karana ia kikilaia neganai dahaka ia hadibaia?
• Baibel ese “sihari kava karadia” ia gwauraia neganai, edena kara idauidau ia herevalaia?
• Bema kara goeva ita badinaia noho, edena namo ita davaria?
• Dahaka dainai hari inai negai Keristani taudia dekenai, Iosepa, Iobu, bona Sulama kekeni be haheitalai namodia?
[Picture on page 9]
Iosepa be matabodaga karana amo ia heau
[Picture on page 10]
Sulama kekenina be “idia lokaia vadaeni uma gabuna bamona”
[Picture on page 11]
Iobu ese ena ‘matana dekenai taravatu ia atoa’