Nega Haida Oi Henanadai, “Iehova be Edeseni?”
“Idia be lau amo idia noho daudau . . . Bona idia gwau lasi, ‘Iehova be edeseni?’ ”—IEREMIA 2:5, 6, NW.
1. Taunimanima idia henanadai, “Dirava be edeseni?” neganai, reana dahaka idia laloa?
“DIRAVA be edeseni?” Unai henanadai be taunimanima momo ese idia henia. Idia haida be idia ura idia diba, Havaraia Tauna be edeseniai ia noho? Taunimanima haida be dika badana ta ia vara murinai eiava mauri ia auka neganai, Dirava ese ia koua lasi ena badina idia lalo-parara lasi dainai, unai henanadai idia henia. To, taunimanima haida be Dirava idia tahua lasi badina idia laloa ia noho lasi.—Salamo 10:4.
2. Daidia be Dirava tahua karana dekenai anina idia davaria?
2 Momokani, taunimanima momo ese hamomokania gaudia momo idia itaia dainai idia diba Dirava ia noho. (Salamo 19:1; 104:24) Unai taudia haida idia laloa tomadiho dalana ta idia badinaia vadaeni be hegeregere. To tanobada ibounai dekenai taunimanima milioni momo be hereva momokani idia lalokau henia, bona unai ese idia ia hagoadaia Dirava momokani idia tahua totona. Edia hekwarahi be mai anina, badina ia “be daudau lasi ita ta ta dekenai.”—Kara 17:26-28.
3. (a) Dirava ena noho gabuna be edeseniai? (b) Baibel dekenai inai henanadai, ‘Iehova be edeseni?,’ ena anina be dahaka?
3 Ta ese Iehova ia davaria neganai, ia lalo-parara “Dirava be lauma,” taunimanima ese idia itaia diba lasi. (Ioane 4:24) Iesu ese Dirava momokanina ia gwauraia “lauegu Tamana, guba dekenai ia noho.” Unai ena anina be dahaka? Iseda guba Tamana ia noholaia gabuna be lauma dalanai atai herea gabuna ia herevalaia, guba korikorina be tanobada ena ataiai ia noho bamona. (Mataio 12:50; Isaia 63:15) Ena be iseda matana amo Dirava ita itaia diba lasi, to ia bona iena ura ita dibaia totona dala ia karaia. (Esodo 33:20; 34:6, 7) Ia ese kudou-maoro taudia edia henanadai mauri ena anina dekenai ia haerelaia. Iseda mauri lalonai ita laloa bada gaudia dekenai, ia ese badina namona ia henia iena lalohadai, hegeregere, unai gaudia ia laloa dalana bona bema iseda ura gaudia be iena ura ida idia hegeregere eiava lasi, ita diba totona. Ia ura unai bamona gaudia ita tahua namonamo bona ita hekwarahi edia badina ita diba totona. Iehova ese peroveta tauna Ieremia amo, idaunegai Israela taudia ia sisiba henidia badina unai bamona idia karaia lasi. Idia be Dirava ena ladana idia diba, to idia henanadai lasi, “Iehova be edeseni?” (Ieremia 2:6, NW ) Iehova ena ura idia laloa bada lasi. Iena hakaua dalana idia tahua lasi. Gau ta, maragina eiava badana, oi ura oi abia hidi neganai, oi henanadai ‘Iehova be edeseni?,’ a?
Dirava amo Hakaua Dalana Idia Tahua Taudia
4. Davida ese Iehova ia tahua karana ena haheitalai amo dahaka namo ita abia diba?
4 Iese ena natuna Davida ia do matamata neganai, iena abidadama Iehova dekenai ia hagoadaia. Ia diba Iehova be “Mauri ena Dirava.” Davida ese Iehova ena gimaia karana ia mamia. Davida be ena abidadama ese ia hagoadaia bona ‘Iehova Dirava ena ladana’ ia lalokau henia dainai, ia ese Pilistia tuari tauna badana ia hamasea. (1 Samuela 17:26, 34-51) To, unai kwalimu karana ese Davida ia veria lasi sibona ena lalohadai dekenai ia tabekau totona. Ia gwau lasi, hari ia karaia gaudia ibounai be Iehova ese do ia hanamoa sibona. Murina laganidia lalonai, Davida be abia hidi ia karaia gwauraia neganai Iehova ia tahua loulou. (1 Samuela 23:2; 30:8; 2 Samuela 2:1; 5:19) Hanaihanai ia guriguri, ia gwau: “Lohiabada e, oiemu kara lau dekenai do oi hadibaia. Oiemu dala lau dekenai do oi hedinaraia. Oiemu hereva momokani ena dala dekenai, lau do oi hakaua, bona inai hereva momokani, be lau dekenai do oi hadibaia. Badina oi be egu Dirava, oi ese lau oi hamauria noho. Nega ibounai oi dekenai lau abidadama henia noho.” (Salamo 25:4, 5) Iena haheitalai namona ita tohotohoa be namo!
5, 6. Iehosapata ese edena bamona iena mauri lalonai nega idauidau ai Iehova ia tahua?
5 Davida ena amo idia mai lohia taudia edia king namba faiv, King Iehosapata ena negai, bese toi be edia tuari taudia idia haboua bona Iuda hanua tuari henia totona idia lao. Iehosapata ese unai hekwakwanai badana ia davaria neganai, “Dirava dekenai ia guriguri.” (2 Sivarai 20:1-3) Unai be nega ginigunana lasi Iehosapata ese Iehova ia guriguri henia. Dirava idia dadaraia not kahana basileiana, Israela, edia Bala tomadiho henia karana be king ese ia dadaraia bona ia ese Iehova ena dala ia badinaia. (2 Sivarai 17:3, 4) Unai dainai Iehosapata ese hekwakwanai ia davaria neganai, edena dala ai ‘Iehova ia tahua’?
6 Unai hekwakwanai badana ena nega lalonai, Ierusalema dekenai taunimanima vairanai ia guriguri neganai, ia hahedinaraia Iehova ena siahu bada hereana ia laloatao. Ia ese Iehova ena ura ia laloa bada, bona unai ura be bese haida Ia kokia bona tano haida be Israela taudia dekenai ia henia karana amo ia hahedinaraia. King ia hahedinaraia Iehova ena heduru ia abia be namo. (2 Sivarai 20:6-12) Unai negai Iehova ese ia abia dae, a? Oibe. Iehova ese Levi tauna Iahasiele amo, hakaua daladia haida ia henia, bona unai dina murinai Iena taunimanima ia durudia dainai idia kwalimu. (2 Sivarai 20:14-28) Edena bamona oi diba momokani Iehova ese dala do ia karaia oi ese danu ia oi davaria totona?
7. Dirava ese daidia edia guriguri ia kamonai henia?
7 Iehova ese taunimanima edia toana ia laloa lasi. Ia ese bese ibounai amo idia mai taudia ia boiria ia idia guriguri henia totona. (Salamo 65:2; Kara 10:34, 35) Ia idia noinoi henia taudia edia lalona ia diba. Ita ia hadibaia kara namo taudia edia guriguri ia kamonai henia. (Aonega Herevadia 15:29) Guna ia idia laloa bada lasi to hari mai manau ida iena hakaua dalana idia tahua taudia dekenai dala ia karaia ia idia davaria totona. (Isaia 65:1) Iena taravatu idia badinaia lasi to hari mai manau ida idia helalo-kerehai taudia edia guriguri ia kamonai danu. (Salamo 32:5, 6; Kara 3:19) To, bema ta ena lalona dekenai Dirava ia kamonai henia lasi, unai tauna ena guriguri be anina lasi. (Mareko 7:6, 7) Haheitalai haida mani ita laloa.
Idia Guriguri to Haere Idia Abia Lasi
8. Dahaka dainai Iehova ese King Saulo ena guriguri ia abia dae lasi?
8 Peroveta tauna Samuela ese King Saulo ia hamaoroa iena kamonai lasi karana dainai Dirava ese ia abia dae lasi murinai, Saulo ese Iehova ia tomadiho henia. (1 Samuela 15:30, 31) To ia ese toana koikoi ia hahedinaraia. Saulo ena ura be Dirava kamonai henia totona lasi, to taunimanima vairanai hemataurai ia abia totona. Gabeai, Pilistia taudia ese Israela idia tuari henia neganai, Saulo ese Iehova ia guriguri henia. To, haere ta ia abia lasi neganai, babalau taudia ia tahua, ena be ia diba unai kara be Iehova ese ia inai henia. (Deuteronomi 18:10-12; 1 Samuela 28:6, 7) Anina korikori be 1 Sivarai 10:14 ese ia gwauraia, ia gwau: “[Saulo] ese do ia karaia ena dala be Lohiabada dekena amo ia tahua lasi.” Dahaka dainai unai bamona ia gwau? Badina Saulo be mai abidadama ida ia guriguri lasi. Unai dainai, toana be ia guriguri lasi bamona.
9. Sedekaia be Iehova ena hakaua totona ia noinoi neganai, iena kerere be dahaka?
9 Unai hegeregerena, Iuda basileiana ena dokona ia kahirakahira neganai, guriguri momo idia gwauraia bona Iehova ena peroveta taudia idia tahua. To, taunimanima be idia gwau Iehova idia matauraia to kaivakuku idia tomadiho henia danu. (Sepanaia 1:4-6) Ena be Dirava idia guriguri henia, to edia lalona idia hegaegaelaia lasi iena ura idia badinaia totona. King Sedekaia ese Ieremia ia hamaoroa ia totona Iehova do ia guriguri henia. Iehova ese do ia karaia gauna be king ia hadibaia vadaeni. To king be abidadama lasi bona taunimanima ia gari henia dainai, ia ese Iehova ia kamonai henia lasi, bona Iehova ese king ia ura gauna ia gwauraia lasi.—Ieremia 21:1-12; 38:14-19.
10. Iohanana ese Iehova ena hakaua dalana ia tahua ena kerere be dahaka, bona unai kerere amo dahaka ita dibaia?
10 Babulonia ena ami taudia ese Ierusalema idia hadikaia bona Iuda igui hesiai taudia ida gabu idia rakatania murinai, Iohanana be ia hegaegae Iuda hanua dekenai idia rakatania orea maragina be Aigupito dekenai ia abidia lao totona. Edia palani idia karaia, to idia do raka lasi neganai Ieremia idia noia idia totona ia guriguri bona Iehova amo hakaua dalana idia tahua. To, idia ura haerena idia abia lasi neganai, maoromaoro idia palanilaia gauna idia karaia. (Ieremia 41:16–43:7) Unai sivarai amo namo oi davaria diba daladia haida oi itaia, unai amo Iehova oi tahua neganai do oi davaria, a?
“Lohiabada Ia Ura Henia Karadia Do Umui Tahua”
11. Dahaka dainai Efeso 5:10 ena hereva ita badinaia be namo?
11 Tomadiho momokani ena anina be bapatiso amo iseda gwauhamata ita hahedinaraia, kongregesen hebou dekenai ita lao, bona haroro gaukara ita karaia sibona lasi. Iseda mauri ibounai lalonai ita hahedinaraia be namo. Dina ibounai ita davaria hahetoho—haida be hehuni, haida be idia hedinarai—ese Dirava badinaia karana amo ita ia hakaua siri diba. Unai bamona nega dekenai dahaka do ita karaia? Aposetolo Paulo ese Efeso dekenai idia noho abidadama Keristani taudia ia tore henia neganai, idia ia hamaoroa ia gwau: “Lohiabada ia ura henia karadia do umui tahua.” (Efeso 5:10) Baibel lalonai idia noho sivaraidia momo ese idia hahedinaraia unai bamona ita karaia be aonega dalana.
12. Davida ese taravatu mauana be Ierusalema dekenai ia abia lao neganai, dahaka dainai Iehova ia moale lasi?
12 Taravatu mauana be Israela dekenai idia abia giroa bona Kiriata Iearimi dekenai ia noho daudau murinai, King Davida ia ura Ierusalema dekenai ia abia lao. Ia be taunimanima gunalaia taudia ida ia herevahereva bona ia gwau ‘bema idia dekenai ia namo, bona bema Lohiabada, iseda Dirava ia ura neganai,’ Maua do idia abia lao. To unai gauna ia karaia totona Iehova ena ura ia tahua namonamo lasi. Bema unai bamona ia karaia, treila latanai Maua do idia atoa lasi. Dirava ese ia hadibadia bamona, Kohata Levi taudia ese edia pagana dekenai do idia huaia. Ena be Davida be nega ibounai Iehova ia tahua, to unai nega ai ia be dala maorona ai unai ia karaia lasi. Unai dainai dika ia vara. Gabeai Davida ia gwau: “Lohiabada iseda Dirava ese ita ia dagedage henia. Inai dika ita davaria badina Dirava ena ura dalana ita tahua guna lasi.”—1 Sivarai 13:1-3; 15:11-13; Numera 4:4-6, 15; 7:1-9.
13. Maua idia abia lao namonamo neganai, idia abia anena ese dahaka ia hadibaia?
13 Unai Maua be Levi taudia ese Obeda Edoma ena ruma amo idia abia lao Ierusalema neganai, Davida ese ia torea anena ta idia abia. Ane lalonai inai hadibaia hereva ia noho: “Durua totona Lohiabada dekenai ita lao be namo, bona Lohiabada kahirakahira do ita noho nega ibounai be namo. Dirava ese ia karaia kara badadia do umui laloa. Tau dikadia edia kerere davana karaia totona, Dirava ese ia karaia gaudia danu do umui laloa.”—1 Sivarai 16:11, 12.
14. Edena dala ai Solomona ena haheitalai namona bona gabeai iena mauri dekenai ia karaia kerere amo diba ita abia?
14 Davida ia do mase lasi neganai, iena natuna Solomona ia sisiba henia, ia gwau: “Bema oi ese Lohiabada oi tahua, ia ese oi do ia abia dae.” (1 Sivarai 28:9) Solomona be king ai ia lao neganai, ia lao Gibeona, palai dubuna ia noho gabuna, bona Iehova dekenai boubou gauna ia henia. Unuseniai Iehova ese Solomona ia nanadaia, ia gwau: “Oiemu ura be dahaka oi dekenai do lau henia?” Iehova ese Solomona ena noinoi hegeregerena, Israela ia lohia totona aonega bona diba ia henia, bona kohu momo bona hemataurai danu. (2 Sivarai 1:3-12) Davida ese Iehova amo ia abia dubu ena palani be Solomona ese ia gaukaralaia dubu namo hereana ta ia haginia totona. To Solomona ese headava karana dekenai Iehova ia tahua lasi. Solomona ese Iehova idia tomadiho lasi hahinedia ia adavadia. Iena lagani gabedia ai, Iehova amo ena lalona idia hakererea. (1 King Taudia 11:1-10) Herevana ita be ladana bada, aonega taudia, eiava diba bada taudia, to gau badana be ‘Lohiabada ia ura henia karadia do ita tahua’!
15. Etiopia tauna Sera be Iuda tuari henia totona ia mai neganai, dahaka dainai Asa ia guriguri neganai ia diba Iehova ese Iuda do ia hamauria?
15 Solomona ena tubuna Asa ena lohia negana lalonai ia vara gauna ese unai ia hahedinaraia namonamo. Lagani 11 Asa be king ai ia lao murinai, Etiopia tauna Sera be tuari taudia milioni ta ia hakaua Iuda idia tuari henia totona. Iehova ese Iuda do ia hamauria, a? Lagani 500 gunanai, Iehova ese iena taunimanima ia hadibaia dahaka do idia davaria bema ia idia kamonai henia bona iena taravatu idia badinaia bona dahaka do ia vara bema idia badinaia lasi. (Deuteronomi 28:1, 7, 15, 25) Asa ena lohia negana ena matamanai, ia ese Iuda ai tomadiho koikoi totona idia gaukaralaia pata bona du ia kokidia. Ia ese taunimanima ia hadibaia ‘Iehova idia tahua totona.’ Asa be dika ia do davaria lasi neganai, unai ia karaia vadaeni. Unai dainai Asa be mai abidadama ida Iehova ia guriguri henia diba, idia ia durua totona. Dahaka ia vara? Iuda taudia be tuari lalonai idia kwalimu.—2 Sivarai 14:2-12.
16, 17. (a) Ena be Asa ia kwalimu, Iehova ese dahaka ia hadibaia lou? (b) Asa be aonega lasi karana ia karaia neganai, dahaka heduru ia abia, to edena bamona ia kara? (c) Asa ena kara ita laloa neganai, dahaka ita dibaia?
16 To, Asa be mai kwalimu ida ia giroa neganai, Iehova ese Asaraia ia siaia King ia hedavari totona bona ia gwau: “Asa e, bona Iuda bona Beniamina taudia ibounai e, lau dekenai do umui kamonai! Umui be Lohiabada dekenai umui noho neganai, ia ese umui dekenai danu ia noho. Bema Lohiabada umui tahua, umui ese do umui davaria. To bema umui rakatania, ia ese umui do ia rakatania.” (2 Sivarai 15:2) Mai ena lalo-goada ida, Asa ese tomadiho momokani ia abia isi. To lagani 24 murinai, Asa be tuari lalonai Iehova ia tahua lasi. Dirava ena Hereva ia tahua lasi, bona Iehova be guna Etiopia tuari taudia ese Iuda idia tuari henia neganai ia karaia gauna ia laloaboio. Kavakava karana ia karaia, Suria taudia ida ia turana karaia.—2 Sivarai 16:1-6.
17 Unai dainai, Iehova ese peroveta tauna Hanani ia gaukaralaia Asa ia sisiba henia totona. Unai nega ai danu, Iehova ena lalohadai unai gauna dekenai ia herevalaia neganai, Asa ese namo ia abia diba. To, Asa ia badu bona Hanani be dibura rumana lalonai ia atoa. (2 Sivarai 16:7-10) Madi, unai be namo lasi! To ita be edena bamona? Ita be Dirava ita tahua to sisiba ita abia dae lasi, a? Tanobada gaudia ese ita idia guia noho dainai ita ia laloa bada bona eda namo ia tahua elda tauna ese mai lalokau ida Baibel amo ita ia sisiba henia neganai, unai lalokau heduruna be “Lohiabada ia ura henia karadia” ita diba totona ia henia dainai ita abia dae, a?
Nanadaia Totona Laloaboio Lasi
18. Elihu ena hereva Iobu dekenai ita laloa neganai, edena dala ai ita ia durua diba?
18 Lalo-hekwarahi negadiai, ena be tau ta be mai ena ladana namona Iehova ena hesiai gaukara lalonai, to ia kerere diba. Iobu be gorere dikana ia davaria, iena natudia bona kohu ia haboioa, bona iena turadia ese idia gwauraia kerere neganai, ia be ia sibona ia laloa. Elihu ese ia hadibaia: “Ta ia gwau lasi, ‘Dirava, lau ia Karaia Tauna Badana be edeseni?’ ” (Iobu 35:10, NW ) Namona be Iobu ese Iehova ia laloa noho bona Iena lalohadai idia vara gaudia dekenai ia laloa be namo. Iobu ese mai manau ida unai sisiba ia abia dae, bona iena haheitalai ese ita ia durua diba unai bamona ita karaia totona.
19. Nega momo Israela taudia be dahaka idia karaia lasi?
19 Israela taudia be Dirava ese edia bese taudia ia kara henia sivaraidia idia diba. To edia mauri lalonai gau haida idia hamaoromaoroa neganai, nega momo unai sivarai idia laloaboio. (Ieremia 2:5, 6, 8) Edia mauri lalonai abia hidi idia karaia neganai, sibona edia ura idia tahua, idia henanadai lasi, “Iehova be edeseni?”—Isaia 5:11, 12.
Ita Henanadai Noho, “Dirava be Edeseni?”
20, 21. (a) Hari inai negai daidia be Elisaia bamona Iehova ena hakaua idia tahua? (b) Edena dala ai edia abidadama ita tohotohoa diba bona namo ita davaria?
20 Elia ena haroro gaukara ia ore neganai, iena hesiai tauna Elisaia ese Elia amo ia moru dabua ia abia, Ioridane sinavaina dekenai ia lao, ranu ia botaia bona ia henanadai: “Lohiabada, Elia ena Dirava be edeseni?” (2 King Taudia 2:14) Iehova ese haere ia henia dalana be ia hahedinaraia iena lauma be Elisaia latanai. Unai amo dahaka ita dibaia?
21 Iseda nega lalonai, unai bamona gauna ta ia vara. Haroro gaukara idia gunalaia horoa Keristani taudia haida be tanobada amo idia mase ore vadaeni. Naria gaukara idia abia taudia be Baibel idia tahua namonamo bona Iehova dekenai idia guriguri, idia ia hakaua totona. Idia henanadai “Iehova be edeseni?” Unai dainai, Iehova ese iena taunimanima ia hakaua bona anina namona idia havaraia noho. Edia abidadama ita tohotohoa, a? (Heberu 13:7) Bema oibe, ita be Iehova ena orea kahirakahira do ita noho, edia hakaua herevana do ita badinaia, bona Iesu ena hakaua henunai ita karaia gaukara do ita karaia goadagoada.—Sekaraia 8:23.
Edena Bamona Do Oi Haere?
• Inai henanadai “Iehova be edeseni?” ita gwauraia neganai, iseda tahua gauna be dahaka?
• Hari inai negai ita ese inai henanadai, “Iehova be edeseni?” ena haere be edena bamona ita davaria diba?
• Dahaka dainai Dirava ena hakaua dalana totona idia gwauraia guriguri haida be ia ese ia haerelaia lasi?
• Baibel lalonai edena haheitalai haida ese idia hahedinaraia namona be ‘Lohiabada ia ura henia karadia do ita tahua’?
[Picture on page 15]
Edena dala ai King Iehosapata ese Iehova ia tahua?
[Picture on page 16]
Dahaka dainai Saulo ese babalau hahine ia hereva henia?
[Pictures on page 18]
Namona be guriguri, stadi, bona laloa dobu karana ese oi ia hadibaia ‘Iehova be edeseni’