EDIA ABIDADAMA TOHOTOHOA
Kara Gageva Ia Haheaukalaia
ELIA be Ioridane Kourana dekenai ia raka hanai. Ia be wiki haida ia loaloa vadaeni, bona ia be Sinai (Horeb) Ororona amo not kahana dekenai ia lao. Ia be Israela dekenai ia ginidae bona ena tano ai senisi haida ia itaia diba. Dina siahu negana ia ore. Medu ia diho matamaia dainai, biru taudia be edia uma ai tano idia hamakohia noho. Reana peroveta tauna ia moale badina ia itaia tano ia namo lou, to taunimanima dekenai ia lalohekwarahi. Idia be tomadiho momokanina idia badinaia lasi. Momo be Bala idia tomadiho henia noho dainai, Elia ese gaukara badana ia karaia be namo.a
Abele Mehola hanua kahirakahira ai, Elia ia itaia biru taudia be uma badana idia karaia. Ia itaia boromakau 24 amo, rua rua edia aiona dekenai au metauna idia noho bona tano makohia gauna idia veria noho, bona idia be orea rua dekenai—ginigunana be 12 bona iharuana be 12 bona tano idia makohia ela bona ia manoka. Boromakau orea iharuana ia gunalaia tauna be Elia ese ia tahua tauna. Iena ladana be Elisaia—ia be Iehova ese ia abia hidi Elia ena gabu do ia abia. Elia ia ura dikadika Elisaia ia hedavari henia, badina matamanai Elia ia lalohisihisi, ia laloa ia sibona be Dirava ena peroveta tauna.—1 King Taudia 18:22; 19:14-19.
Oi laloa Elia ia ura lasi ena maduna haida o hahenamo ia haria, eiava ia diba nega ta ena gabu be ma ta ese do ia abia, a? Unai lalohadai ia abia o lasi be ita diba lasi. To, ia “be mai ena hemami ita hegeregerena.” (Iamesi 5:17) Baibel ia gwau: “Elia ese iena kouti ia kokia, Elisaia ena latanai ia atoa.” (1 King Taudia 19:19) Elia ese ena kouti—reana mamoe o nani ena kopina amo idia karaia gauna—ia hahedokilaia neganai, ia hahedinaraia ia be Iehova ese ia abia hidi tauna. Elia ese unai kouti be Elisaia ena latanai ia atoa neganai, unai ese mai anina bada gauna ia hahedinaraia. Elia be mai moale ida Iehova ena oda ia badinaia, iena gaukara be Elisaia dekenai ia henia hanai. Elia be Dirava dekenai ia tabekau bona ia badinaia.
Elia be mai manau ida Elisaia ia abia hidi, iena gabu ia abia totona
Tau matamata ia ura peroveta tauna burukana ia durua. Ena be unai negai Elisaia be maoromaoro Elia ena gaukara ia karaia lasi, to lagani siks lalodiai, ia be mai manau ida Elia ia bamoa bona durua. Unai dainai, gabeai taunimanima ese Elisaia idia gwauraia, “Elia ena hesiai gaukara ia karaia.” (2 King Taudia 3:11) Reana Elia be ia moale badina hesiai tauna namona ta ese ia bamoa! Idia ruaosi be tura namodia ai idia lao. Idia hagoadaia heheni dainai, ena be edia tano dekenai kara gageva be ia bada, to idia ruaosi idia gini goada. King Ahaba ena kara danu be ia dika ia lao.
Hari, inai tanobada dikana lalonai kara gageva idia vara, a? Oibe. Dirava idia lalokau henia tura namodia ese oi idia durua diba oi gini goada totona. Kara gageva idia vara neganai, Elia ena abidadama oi tohotohoa diba.
“OI TOREISI, OI LAO, AHABA, . . . DANU DO OI HEDAVARI”
Elia bona Elisaia idia gaukara goada taunimanima idia durua, Dirava idia tomadiho henia totona. Idia ese peroveta taudia ma haida idia treinia, reana grup ai idia haria, gaukara ta ta idia karaia totona. Gabeai, Iehova ese Elia dekenai maduna matamata ia henia. Iehova ia gwau: “Oi toreisi, oi lao, Ahaba, Israela edia king danu do oi hedavari.” (1 King Taudia 21:18) Ahaba be dahaka ia karaia?
King be aposteit tauna ai ia lao vadaeni, Israela edia king gunadia edia dika ibounai ia ese ia hanaia. Ia ese Iesebele ia adavaia, bona Bala tomadiho henia karana ia bada unai tano dekenai—king danu be unai dirava ia tomadiho henia. (1 King Taudia 16:31-33) Bala tomadiho henia karana lalonai, taunimanima be ariara karadia o kara bodagadia idia karaia, bona natudia idia bouboulaia. Danu, Ahaba ese Iehova ena oda ia badinaia lasi bona Suria ena king dikana Benehadada ia hamasea lasi. Ahaba be unai bamona ia karaia badina ia ura moni momo ia abia. (1 King Taudia karoa 20) Ahaba bona Iesebele edia mataganigani, kohu ura henia karana, bona dagedage karana ia bada ia lao.
Ahaba ena ruma badana ta be Samaria dekenai ia noho, ena toana be mai hairaina. Danu, iena ruma ma ta be Ieserele ai ia noho—Ieserele bona Samaria edia padana be kilomita 37 bamona. Ieserele ai ia haginia ruma ena badinai be vain umana ta ia noho. Ahaba ia ura unai uma—tau ta ladana, Naboto ena uma—ia abia. Ahaba ia ura moni amo Naboto ena vain umana ia hoia eiava senisi idia karaia—anina be Ahaba ena vain umana be Naboto ese do ia abia bona Naboto ena vain umana be Ahaba ese do ia abia. To Naboto ia gwau: “Lohiabada ia ura lasi lauegu tubuna taudia edia tano oi dekenai do lau henia.” (1 King Taudia 21:3) Oi laloa Naboto ia gwau-edeede, a? Eiava ia hemataurai lasi, a? Momo ese Naboto be unai bamona idia laloa. To, ia be Iehova ena Taravatu ia badinaia—Taravatu ia gwau, Israela taudia ese edia bese ena tano idia hoihoilaia be maoro lasi. (Levitiko 25:23-28) Naboto ia diba Dirava ena Taravatu utua karana be kerere. Naboto be Dirava ia abidadama henia bona ia gari lasi, herevana ia diba Ahaba ena ura ia abia dae lasi tauna be ia mase diba.
To Ahaba be Iehova ena Taravatu ia laloa lasi. Iena ura gauna ia abia lasi dainai, “mai lalohisihisi, bona mai badu danu” ena ruma dekenai ia giroa lou. Baibel ia gwau: “Ahaba be iena mahuta patana dekenai ia hekure, iena vairana ia hunia, bona ia aniani lasi.” (1 King Taudia 21:4) Iesebele ia itaia ena adavana ia moale lasi dainai, karaharaga palani ta ia karaia ena adavana ese ia ura henia umana ia abia totona, bona danu, Iesebele ia ura kara maoromaoro idia badinaia ruma besena ia hamasea.
Iesebele ena palani dika rohorohona ena sivarai ibounai ita duahia neganai, do ita hoa. Kwini Iesebele ia diba Dirava ena Taravatu ia gwau, “uitnesi taudia rua . . . edia hereva ese samani hereva ta do idia hamomokania.” (Deuteronomi 19:15) Unai dainai, Ahaba ena ladanai Iesebele ese revareva haida ia torea, bona ia ese Ieserele ena tau badadia ia hamaoroa tatau rua do idia tahua, bena unai tatau be hereva koikoidia amo Naboto do idia samania, do idia gwau Naboto be Dirava bona King edia ladana ia hadikaia dainai, ia mase be namo. Iesebele ena palani ena anina ia guguru. “Kara dika herea tau ruaosi” ese Naboto idia samania koikoi dainai, nadi amo idia hodoa mase. Naboto ena natuna memero danu idia hamasea!b (1 King Taudia 21:5-14; Levitiko 24:16; 2 King Taudia 9:26) Ahaba be ena kwara dagina ia huaia lasi dainai, ena hahine be sibona ena ura ia badinaia bona kerere lasi taudia ia hamasea.
Iehova ese king bona kwini edia kara ena sivarai be Elia dekenai ia hadibaia neganai, Elia ena hemami mani oi laloa. Ita danu ita moale lasi bema ita itaia kara dika taudia idia noho namonamo to danu taunimanima namodia idia hahisia momo. (Salamo 73:3-5, 12, 13) Hari, nega momo kara gageva idia vara—nega haida unai bamona idia karaia taudia be siahu taudia, idia gwau idia be Dirava ena gwaukau taudia. Elia ena sivarai ese eda lalona ia hagoadaia diba. Baibel ese ita ia hadibaia, gau ta Iehova dekena amo ita hunia diba lasi. Ia be gau ibounai ia itaia. (Heberu 4:13) Bona Ia ese kara gageva ia itaia neganai, dahaka ia karaia?
“LAU DEKENAI IA DAGEDAGE NOHO TAUNA ESE LAU IA DAVARIA VADAENI”
Iehova ese Elia be Ahaba dekenai ia siaia. Dirava ia gwau, Ahaba be “Naboto ena vain uma dekenai ia lao vadaeni.” (1 King Taudia 21:18) Iesebele ese Ahaba ia hamaoroa vain uma be Ahaba ena neganai, Ahaba be maoromaoro ia toreisi bona mai moale ida ena vain uma matamata dekenai ia lao. Ahaba ia laloaboio gauna be, Iehova ese ia itaia noho. Mani oi piksaia: Ahaba be vain uma ai ia loaloa mai moale ida, bona uma do ia hahairaia daladia ia lalohadailaia. To, daudau lasi murinai, Elia ia ginidae! Ahaba ena moale toana ia senisi bona mai badu ida ia gwau: “Lau dekenai ia dagedage noho tauna ese lau ia davaria vadaeni, a?”—1 King Taudia 21:20.
“Lau dekenai ia dagedage noho tauna ese lau ia davaria vadaeni, a?”
Ahaba ena hereva ese lalohadai kavakavadia rua ia hahedinaraia. Namba 1: Ahaba ena hereva (‘Lau oi davaria vadaeni, a?’) ese ia hahedinaraia, ia be Iehova ia laloaboio. Iehova ese Ahaba ia “davaria” vadaeni. Ia itaia Ahaba be ena ura kwalimu ia gaukaralaia kerere, bona Ahaba be Iesebele ena kara dika ena huahua ia moalelaia. Dirava ia itaia Ahaba be mai ena kudou ibounai ida kohu ia ura henia dainai, haida ia hebogahisi henia lasi bona kara maoromaoro ia karaia lasi. Namba 2: Ahaba ese Elia ia gwauraia, “Lau dekenai ia dagedage noho tauna.” Ahaba ia hahedinaraia ia be Iehova Dirava ena turana ia inai henia—ena be Elia ese Ahaba ia durua diba, dala maorona ai ia raka totona.
Ahaba ena kavakava sivaraina amo mai anina bada gaudia do ita dibaia. Nega ibounai laloatao, Iehova Dirava be gau ibounai ia itaia. Ia be eda Tama lalokauna dainai, bema ia itaia dala kererena ita abia hidi, ia ura ita ia durua eda dala do ita haidaua. Nega momo Dirava be ena turadia—Elia bamona taudia—ia gaukaralaia, Iena Hereva amo ita idia durua totona. Unai dainai, Dirava ena turadia ita inai henia be kavakava karana!—Salamo 141:5.
Elia ese Ahaba ia haere henia dalana oi laloa, ia gwau: “Io, oi lau davaria vadaeni.” Ia davaria Ahaba be henaohenao, ala-ala, bona Iehova Dirava ia gwau-edeede henia tauna. Momokani, Elia ese unai tau dikana ia haere henia totona, gari lasi karana ia hahedinaraia be gau badana! Elia ia gwau Ahaba be Dirava ese do ia panisia. Iehova ia itaia Ahaba ena kara dika dainai, ena famili bona hanua taudia ibounai be ia idia tohotohoa. Unai dainai, Elia ia gwau, Dirava ese Ahaba ena basileia ibounai do ia “hadikaia momokani.” Dirava ese Iesebele danu do ia kota henia.—1 King Taudia 21:20-26.
Elia ese ia hahedinaraia, Dirava ese kara dika taudia ibounai do ia hahemaoro henia. Hari, momo idia laloa Dirava be hahemaoro do ia karaia lasi. Elia ena sivarai ese ita ia hadibaia, Iehova Dirava be tanobada ai idia vara gaudia ia itaia bona nega korikori ai hahemaoro do ia karaia. Baibel ese ita ia hadibaia, kahirakahira Dirava ese kara dika taudia do ia haorea. (Salamo 37:10, 11) To reana oi henanadai: ‘Dirava ena hahemaoro neganai, Ia be taunimanima ia panisia sibona, a? Eiava ia ese taunimanima ia hebogahisi henia danu, a?’
“AHABA OI ITAIA, LAUEGU VAIRANA DEKENAI IA MANAU NOHO, A?”
Elia be Dirava ena hahemaoro herevana ia gwauraia neganai, reana ia be Ahaba ena kara dekenai ia hoa. Baibel ia gwau: “Ahaba ese unai hereva ia kamonai, vadaeni iena dabua ia darea, puse dabua dikana ia atoa, aniani ia ania lasi, bona unai puse dabua lalonai ia mahuta. Bona ia ese danu mai ena lalona metau bona manau danu ia raka lao.” (1 King Taudia 21:27) Oi laloa Ahaba ia helalo-kerehai, a?
Ita gwau diba Ahaba be ena kara haida ia senisia. Ia gaukara goada ia manau totona—vaia hekokoroku tauna ese unai kara ia hahedinaraia be mai ena hekwarahi. To, Ahaba ia helalo-kerehai momokani, a? Manase ita laloa—ia be king ai ia lao bona ena kara dika ese Ahaba ena ia hanaia. Iehova ese Manase ia panisia, to Manase ia manau bona Iehova ena heduru ia noia. Bona kara ma haida ia karaia. Iena mauri ia haidaua, ia haginia kaivakuku ibounai ia hadikaia, ia gaukara goada Iehova ia tomadiho henia totona, bona taunimanima ia hagoadaia tomadiho momokani idia badinaia totona. (2 Sivarai 33:1-17) Ahaba be Manase bamona ia karaia, a? Lasi.
Iehova ia itaia Ahaba ese ena sori karana be taunimanima vairanai ia hahedinaraia, a? Iehova be Elia ia hamaoroa: “Ahaba oi itaia, lauegu vairana dekenai ia manau noho, a? Lauegu vairana dekenai ia manau dainai, lau ese dika be iena latanai do lau hadihoa lasi. To Ahaba ena natuna ia mauri noho ena nega lalonai, Ahaba ena iduhu edia latanai dika do lau hadihoa.” (1 King Taudia 21:29) Iehova ese Ahaba ena dika ia gwauatao, a? Lasi, Dirava be idia helalo-kerehai momokani taudia sibona ia hebogahisi henia. (Esekiela 33:14-16) Iehova ena hebogahisi be mai ena hetoana danu. Hegeregere, Ahaba be helalo-kerehai toana haida ia hahedinaraia dainai, Dirava ese Ahaba ena bese haida ia hamasea lasi.
To, Iehova ese Ahaba ia hahemaoro henia. Gabeai, Iehova be ena aneru haida ia nanadaia, edena dala ai Ahaba do ia koia bena tuari lalonai do ia vareai bona do ia mase. Unai murinai, Iehova ena hahemaoro herevana Ahaba dekenai be ia guguru. Ahaba be tuari lalonai bero ia davaria bona ena rara ia diho ela bona ena kariota ai ia mase. Baibel ma ia gwau: King ena kariota idia huria neganai, sisia haida ese Ahaba ena rara idia demaria. Momo ese unai idia itaia, bona unai be Iehova ese Elia amo ia gwauraia herevana ia hagugurua: “Sisia ese Naboto ena rarana idia demaria gabuna dekenai be oiemu rarana danu do idia demaria.”—1 King Taudia 21:19; 22:19-22, 34-38.
Ahaba ena mase amo Elia, Elisaia, bona Dirava idia abidadama henia taudia ma haida idia dibaia gauna be inai: Iehova ese Naboto ena gari lasi bona abidadama ia laloatao. Nega ibounai hahemaoro goeva Diravana be dika taudia ia panisia, iena hereva hegeregerena. Danu, Dirava ese hahemaoro ia karaia neganai, hebogahisi do ia hahedinaraia, iena ura hegeregerena. (Numera 14:18) Elia be unai amo mai anina bada gauna ia diba, badina lagani momo lalonai ia be unai king dikana ena lohia henunai hisihisi momo ia haheaukalaia! Oi danu be unai bamona, a? Oi ura Dirava ese kara dika taudia ia kota henia dalana oi itaia, a? Namona be Elia ena abidadama oi tohotohoa. Ia bona ena turana, Elisaia, be nega ibounai Dirava sivaraina idia harorolaia, idia gini goada, bona kara gageva idia haheaukalaia!
a Lagani toi mai kahana lalonai Iehova ese medu ia hadihoa lasi, unai amo ia hahedinaraia Bala—medu ia hadihoa bona tano ia hanamoa diravana—be siahu lasi. (1 King Taudia, karoa 18) July 1, 2008, Gima Kohorona bona April 1, 2008, Watchtower ai kahana ladana, “Edia Abidadama Tohotohoa” itaia.
b Iesebele ia gari badina ia diba Naboto ena natuna ese gabeai vain umana do idia biagua dainai, dala ia karaia Naboto ena natuna memero danu idia hamasea totona.