Matamata Taudia E, Emui Abidadama Umui Hagoadaia
“Abidadama ena anina be inai, . . . oi diba momokani, oi abia dae gaudia be momokani, ena be unai gaudia oi itaia lasi.”—HEB. 11:1.
1, 2. Hari matamata taudia be dahaka hekwakwanai idia davaria, bona dahaka idia karaia diba?
BRITAIN ai, kekeni matamata ta be taihu matamata ta dekenai ia gwau: “Oi be aonega kekenina badina Dirava oi abidadama henia.” Germany ai, tadikaka ta ia gwau: “Lauegu tisa idia laloa, Dirava ese gau ibounai ia havaraia herevana be gori sivaraina sibona. Bona idia moale, badina stiuden momo be evolusen idia abia dae.” France ai, taihu matamata ta ia gwau: “Lauegu sikuli ai, tisa idia hoa, badina stiuden haida be Baibel idia abidadama henia.”
2 Oi be Iehova oi hesiai henia o Ia oi dibaia noho dainai, nega haida oi ura momo ese idia abia dae gaudia oi abia dae, a? Hegeregere, evolusen oi abia dae, to oi abia dae lasi Havaraia Tauna ia noho, a? Bema unai ia vara, gau haida oi karaia be namo emu abidadama oi hagoadaia totona. Dala ta be laloa kehoa oi gaukaralaia, unai ese oi do ia “naria namonamo.” Danu, emu abidadama idia hadikaia diba lalohadaidia amo oi do ia gimaia.—Aonega Herevadia 2:10-12 duahia.
3. Inai stadi ai dahaka do ita herevalaia?
3 Iseda abidadama ia goada totona, namona be Dirava dekenai diba maorona ita abia. (1 Tim. 2:4) Unai dainai Baibel bona iseda Keristani buka bona magasin oi stadilaia neganai, namo lasi oi duahia haraga sibona. Namona be laloa kehoa oi gaukaralaia, unai amo oi duahia gauna “ena anina [oi] lalopararalaia” diba. (Mat. 13:23) Unai oi karaia neganai, do oi abia dae momokani Dirava be iseda Havaraia Tauna, bona Baibel ena hereva be momokani.—Heb. 11:1.
EMU ABIDADAMA HAGOADAIA DALANA
4. Dahaka dainai Dirava ia noho lalohadaina bona mauri ia vara dalana abia dae karana be abidadama karana, bona dahaka ita karaia be namo?
4 Taunimanima momo be evolusen idia abia dae, badina saiens ese unai ia hamomokania, to idia gwau Dirava ia noho lalohadaina be ita abidadama henia gauna sibona. To, namona be inai ita laloatao: Herevana ta be Dirava ia noho lalohadaina eiava evolusen ia abia dae, ia be abidadama karana ia hahedinaraia. Edena dala ai? Ta be nega ta Dirava ia itaia eiava Dirava ese gau ta ia havaraia neganai, ia itaia lasi. (Ioa. 1:18) Bona taunimanima ta—herevana ia be saientis eiava lasi—ese mauri gauna ta be mauri gauna ma ta dekenai ia senisi ia do itaia lasi. Hegeregere, ta ese gaigai o ariha be laiona o elefant dekenai ia senisi ia do itaia lasi. (Iobu 38:1, 4) Unai dainai, hamomokania gaudia ita tahua namonamo be namo, bona laloa kehoa ita gaukaralaia haere maorodia ita davaria totona. Aposetolo Paulo ia gwau: “Ena be Dirava be ta ese ia itaia diba lasi, to gau ibounai ia havaraia negana amo ema bona hari, taunimanima ese iena siahu bona iena kara idauidau idia lalopararalaia diba. Bona ia karaia gaudia amo unai idia lalopararalaia, danu idia diba iena siahu be ia doko diba lasi bona momokani ia be Dirava. Vadaeni badina namona ta ia noho lasi, Dirava diba lasi herevana idia gwauraia totona.”—Roma 1:20.
Ma haida oi haroro henia neganai, tulu idauidau gaukaralaia (Paragraf 5 itaia)
5. Ita durua totona, Iehova amo edena tulu idauidau ita abia?
5 “Ita diba” ena anina be herevana gau ta ia hedinarai namonamo lasi, to ita abia dae ia noho. (Heb. 11:3) Unai dainai mai edia diba taudia be edia matana bona taiana sibona idia gaukaralaia lasi, to edia lalona idia gaukaralaia danu. Iehova ese ena orea amo tulu namodia momo ia henia ita ia durua totona. Unai amo iseda Havaraia Tauna be iseda abidadama ena matana amo ita “itaia” diba. (Heb. 11:27) Unai tulu haida be The Wonders of Creation Reveal God’s Glory vidio,Was Life Created? bona The Origin of Life—Five Questions Worth Asking buklet, bona Is There a Creator Who Cares About You? bukana. Danu, iseda lalona idia hadiaria magasin idauidau ita abia. Awake! magasin lalonai, saiens taudia edia intaviu ia noho bona hari Dirava idia abidadama henia taudia momo edia hereva idia noho danu. Atikol ladana “Was It Designed?” ese mauri gaudia idauidau ia herevalaia. Saiens taudia idia hekwarahi unai mauri gaudia idia tohotohoa totona.
6. Idia noho tulu idauidau ita gaukaralaia neganai, dahaka namo do ita davaria?
6 United States ai, tadikaka matamata ta, ena mauri lagani be 19, ese unai buklet rua ia herevalaia, ia gwau: “Unai buklet rua lau ura henia bada. Bona nega momo lau stadilaidia vadaeni.” France ai, taihu ta ia gwau: “‘Was It Designed?’ atikol lau moalelaia! Idia hahedinaraia ena be saiens taudia idia ura Dirava ia havaraia gaudia idia tohotohoa, to idia tohotohoa maoromaoro diba lasi.” South Africa ai, mauri lagani 15 kekeni ta ena tama sina idia gwau: “Awake! matamata ai abia neganai, emai natuna kekeni ese ia duahia kahana ginigunana be ‘Intaviu’ kahana.” Oi be edena bamona? Unai heduru gaudia oi duahia, a? Idia ese emu abidadama do idia hagoadaia. Oibe, emu abidadama ia goada neganai, hahediba hereva koikoi oi dadaraidia diba.—Ier. 17:5-8.
BAIBEL OI ABIDADAMA HENIA
7. Dahaka dainai Dirava ia ura ‘emu darana’ oi gaukaralaia?
7 Baibel ena hahediba herevadia dainai ita henanadai be kerere, a? Lasi! Iehova ia ura oi ese ‘emu darana’ oi gaukaralaia hereva momokani oi hamomokania totona. Ia ura lasi ma haida idia abidadama dainai oi danu oi abidadama. Unai dainai diba maorona oi abia totona, laloa kehoa oi gaukaralaia be namo. Unai diba dainai emu abidadama be badina aukana ai oi haginia diba. (Roma 12:1, 2; 1 Timoteo 2:4 duahia.) Unai diba abia totona, emu stadi sediual oi karaia diba.
8, 9. (a) Haida be dahaka gaudia idia ura stadilaia? (b) Haida be idia stadilaia gaudia idia laloa dobu dainai, dahaka namo idia abia?
8 Haida be Baibel ena peroveta herevadia, eiava ena histori, akioleji taudia idia davaria gaudia, bona saiens dalanai ia maoro karana idia stadilaia.Ita stadilaia diba peroveta hereva namona ta be Genese 3:15 ai. Unai siri ese Baibel ena sinado badana ia hahedinaraia, unai be Dirava ese ena lohia siahuna do ia abia isi bona Basileia amo iena ladana do ia hahelagaia. Danu, laulau dalanai, unai siri ese Iehova be taunimanima idia mamia hisihisina—Eden umana amo ema bona hari—do ia haorea dalana ia hahedinaraia. Edena dala ai Genese 3:15 oi stadilaia diba? Dala ta be taim-lain oi karaia. Bena Dirava ese metairametaira unai peroveta herevana ena anina ia hahedinaraia daladia, unai ia karaia dalana, bona do ia guguru dalana idia hamomokania siridia oi torea. Unai siri ta ta idia guguru dalana oi itaia neganai, do oi abia dae momokani Baibel ena peroveta taudia bona ena toretore taudia be “lauma helaga” ese ia hasiahua.—2 Pet. 1:21.
9 Germany ai, tadikaka ta ia itaia, Baibel ena buka ta ta ese Basileia idia sivarailaia. Ia gwau: “Ena be Baibel idia torea taudia 40 be nega idauidau ai idia noho bona ta ta idia diba lasi, to idia torea sivaraidia be idia hegeregere.” Australia ai, December 15, 2013, ena Gima Kohorona ai ia noho stadi atikol ese taihu ta ena lalona ia veria. Unai atikol ese Pasova ena anina ia hahedinaraia. Unai mai anina bada negana be Genese 3:15 bona Mesia ena mai ida ia hegeregere. Taihu ia gwau: “Unai stadi amo lau diba Iehova be namo herea. Ia ese Israela taudia totona unai dala ia hegaegaelaia bona Iesu ese unai ia hagugurua karana lau laloa bada. Unai dainai nega sisina lalonai unai Pasova lau laloa dobu!” Dahaka dainai unai taihu be unai bamona ia mamia? Ia duahia gauna ia laloa dobu bona “ena anina ia lalopararalaia.” Unai ese ena abidadama ia hagoadaia bona Iehova kahirakahira ia lao.—Mat. 13:23.
10. Baibel toretore taudia edia kara ese edena dala ai iseda abidadama ia hagoadaia?
10 Iseda abidadama ia hagoadaia gauna ma ta be Baibel idia torea tatau be mai lalogoada bona momokani ida Baibel idia torea. Idaunegai toretore taudia momo be edia gunalaia taudia idia herevalaia momo bona edia basileia idia abia isi. To, Iehova ena peroveta taudia be nega ibounai hereva momokani idia gwauraia. Edia taunimanima bona king taudia edia kerere idia torea hedinarai. (2 Siv. 16:9, 10; 24:18-22) Bona idia sibodia edia kerere bona Dirava ena hesiai taudia ma haida edia kerere danu idia hahedinaraia. (2 Sam. 12:1-14; Mar. 14:50) Britain ai, tadikaka matamata ta ia gwau: “Hari momo be unai idia karaia lasi. Unai ese ia hamomokania Baibel be Iehova amo.”
11. Edena dala ai matamata taudia ese Baibel ena hakaua herevadia amo namo idia davaria diba?
11 Baibel ena hakaua hereva namodia dainai, momo idia abia dae Baibel be Dirava ena hahekau henunai idia torea. (Salamo 19:7-11 duahia.) Japan ai, taihu matamata ta ia gwau: “Lauegu ruma bese ese Baibel ena hahediba herevadia idia badinaia neganai, ai moale. Maino, lalotamona, bona lalokau ai mamia.” Baibel ena hakaua herevadia ese tomadiho koikoi bona taunimanima momo ia guia meamea karadia amo ita ia gimaia. (Sal. 115:3-8) Dirava ia noho lasi lalohadaina ese taunimanima momo ia hakaua kerere, a? Oibe, evolusen ena hahediba herevadia dainai, taunimanima ese animal be dirava ai idia halaoa bamona, bona Iehova sibona ese ia abia be namo siahuna be unai animal dekenai idia henia. Dirava ia noho lasi lalohadaina idia abia dae taudia idia gwau iseda vaira nega be ita sibona ese do ita abia hidi. To, idia ese vaira nega namona idia henia diba lasi.—Sal. 146:3, 4.
MA HAIDA OI DURUA
12, 13. Edena dala ai stiuden taudia, tisa, eiava ma haida dekenai Dirava ese ia havaraia gaudia eiava Baibel oi herevalaia diba?
12 Ma haida dekenai Dirava ese ia havaraia gaudia bona Baibel oi herevalaia neganai, dahaka oi karaia be namo? Gau ginigunana be, oi hereva haraga lasi oi be ma haida ese idia abia dae gaudia oi diba. Haida idia gwau idia be evolusen idia abia dae, to idia diba Dirava ia noho. Idia laloa Dirava ese evolusen ia gaukaralaia mauri gaudia idauidau ia havaraia totona. Ma haida idia gwau idia be evolusen idia abia dae, badina sikuli ai unai idia hahedibalaia. Bona haida be guna Dirava idia abidadama henia, to hari unai idia karaia lasi, badina tomadiho oreadia dekenai idia lalohisihisi. Unai dainai mauri ia vara dalana be ma ta dekenai oi herevalaia neganai, aonega karana be henanadai amo ia abia dae gauna oi tahua. Bema iena hereva oi kamonai namonamo, do ia ura emu hereva ia kamonai.—Tito 3:2.
13 Bema Dirava ese gau ibounai ia havaraia herevana dainai ta be oi ida ia hepapahuahu, namona be mai manau ida ia oi hanamoa. Bena reana oi nanadaia, ‘Bema Havaraia Tauna be lasi, oi laloa mauri gaudia be edena bamona idia vara?’ Reana oi gwau diba, bema mauri gauna ta, hegeregere sel, ia vara, unai sel ginigunana ese sel ma haida ia havaraia be namo. Mauri gaudia ia stadilaia profesa ta ia gwau, unai ia vara totona inai gaudia be mai anina bada: (1) Namona be iseda murimuri kopina ia auka, (2) laga ita veria bona gaukaralaia, (3) iseda sel ta ta (genes) idia gaukara namonamo, bona (4) sel ma haida idia havaraia diba. Ma ia gwau: “Ta ese mauri gauna maragina ta ia vara dalana do ia lalopararalaia diba lasi.”
14. Bema oi hegaegae lasi evolusen o Dirava ese ia havaraia gaudia oi herevalaia totona, dahaka oi karaia diba?
14 Bema oi hegaegae lasi evolusen o Dirava ia havaraia gaudia oi herevalaia totona, Paulo hegeregerena oi gwau diba: “Ruma ibounai be mai edia karaia tauna, to gau ibounai ia karaia tauna be Dirava.” (Heb. 3:4) Unai ese ruma tauna ena lalona ia veria diba! Oibe, unai havaraia gaudia be aonega bada tauna ta ese ia havaraia. Bena buka o magasin ta oi herevalaia diba. Taihu ta ese matamanai ita herevalaia buklet rua ia gaukaralaia tau matamata ta ia hereva henia totona, ia be Dirava ia noho lalohadaina ia abia dae lasi, to evolusen ia abia dae. Wiki ta o rua bamona murinai, unai tau matamata ia gwau: “Hari Dirava lau abidadama henia.” Baibel stadi ia matamaia, bona hari ia be iseda tadikaka ta.
15, 16. Edena dala ai Baibel oi herevalaia diba, bona emu tahua gauna be dahaka?
15 Baibel ia daradaralaia tauna oi hereva henia neganai, unai dala oi gaukaralaia diba. Oi tahua ia be dahaka ia abia dae bona edena topik ia moalelaia. (Aon. 18:13) Bema ia be saiens ia abia dae, reana Baibel be saiens dalanai ia maoro karana oi herevalaia. Bona ma haida dekenai oi hahedinaraia diba Baibel ai idia noho peroveta herevadia bona ena histori be momokani. Eiava reana Baibel ena hakaua herevadia oi herevalaia diba, hegeregere Ororo Harorona ai idia noho hakaua herevadia.
16 Laloatao, emu tahua gauna be ta ena lalona oi veria, unai dainai namo lasi ia ida oi hepapahuahu. Unai dainai iena hereva oi kamonai namonamo. Bona bema taunimanima badana ta oi hereva henia, namona be henanadai maorodia oi henia, bona mai manau bona hemataurai ida oi hereva. Bema unai oi karaia, mai hemataurai ida emu hereva do ia kamonai. Bona do ia itaia, oi ese oi abia dae gaudia oi lalodia bada. Matamata taudia momo be unai idia karaia lasi. To inai oi laloatao, bema ta be emu hereva ia abia dae lasi, eiava oi abia dae gaudia ia kirikirilaia, iena hereva oi haloua lasi.—Aon. 26:4.
IEHOVA OI TURA HENIA
17, 18. (a) Emu abidadama hagoadaia totona, edena heduru gaudia ma haida idia noho? (b) Stadi gabena ai dahaka do ita herevalaia?
17 Baibel amo diba oi abia karana sibona ese emu abidadama do ia hagoadaia lasi. Unai dainai Baibel oi stadilaia namonamo, golo eiava siliva oi tahua bamona. (Aon. 2:3-6) Inai tulu idauidau ese oi idia durua diba. Hegeregere, Watchtower Library DVD ai, Gima Kohorona INTANET LAIBERI, bona Gima Kohorona Bukadia Baibel Siri Indeks eiava Iehova Ena Witnes Taudia Edia Stadi Indeks. Danu, Baibel ibounai duahia haorea karana be emu tahua gauna ai oi halaoa. Hua 12 lalonai unai oi karaia toho. Baibel duahia karana ese iseda abidadama do ia hagoadaia momokani. Sekit naria tauna ta be ena matamata negana ia laloa neganai, ia gwau: “Baibel ibounai duahia karana ese lau ia durua dainai, lau abia dae Baibel be Dirava ena Hereva. Lau matamata negana ai lau dibaia Baibel sivaraidia be hari lau lalopararalaia. Unai ese egu hetura karana Iehova ida ia hagoadaia.”
18 Tama sina e, mani emu natudia umui durua edia abidadama Dirava dekenai idia hagoadaia totona. Edena dala ai idia oi durua diba? Stadi gabena ese unai do ia herevalaia.