-
Helaro—Iseda Mauri ai ia be mai Anina Bada, A?Noga!—2004 | April 22
-
-
Helaro—Iseda Mauri ai ia be mai Anina Bada, A?
DANIEL ena mauri lagani be 10 sibona, to lagani tamona lalonai kensa gorere ia haheaukalaia. Iena doketa taudia be idia hesiku, bona ena turadia danu. To, Daniel be ia hesiku lasi. Ia abia dae ia bada neganai, kensa gorere hanamoa totona muramura do ia tahua. Bona ena kensa gorere ia diba namonamo doketa ta ese do ia durua dainai, ena vadivadi negana ia naria. To doketa tauna ena vadivadi negana ai ia lao lasi, badina lai bada ia toa bona gabu ia keru. Unai dainai Daniel ia lalohisihisi, bona ia moale lasi bena dina haida murinai ia mase.
Daniel ena sivarai be, gorere ai helaro bona helaro be lasi karana ia stadilaia doketa ese ia gwauraia. Reana unai bamona sivarai oi kamonai. Hegeregere, tau o hahine buruka ta be kahirakahira do ia mase, to ia ura mai anina bada gaudia haida ia itaia, reana ena lalokau tauna ta ena vadivadi karana eiava aniveseri ta ia moalelaia. Unai gaudia ibounai ia moalelaia murinai unai tauna o hahine ia mase. Dahaka ese unai ia havaraia? Haida idia abia dae hegeregerena, helaro ese ta ia hagoadaia diba, a?
Doketa taudia haida idia gwau, bema ta be mai ena helaro bona gau namodia ia laloa, unai ese ena mauri bona helt do ia hanamoa. To momo edia lalohadai be idauidau. Doketa haida be unai lalohadai idia dadaraia badina taunimanima haida be edia kastom idia badinaia. Bona doketa taudia idia gwau, gorere be ta ia abia hemami dainai ia vara lasi, to jems dikadia eiava bero dainai ta ia gorere.
Taunimanima momo be helaro dekenai idia daradara, idia laloa helaro be gau badana lasi. Lagani tausen momo gunanai Greek ena diba bada tauna Aristotle idia nanadaia helaro ena anina do ia herevalaia bona ia gwau: “Unai be ta ia mauri noho neganai ia laloa gauna.” Bona America ena gavamani tauna Benjamin Franklin ia gwau: “Ia abia dae helaro dainai do ia namo tauna be helaro ese do ia durua lasi.”
Vadaeni helaro ena anina be dahaka? Unai be taunimanima edia lalohadai sibona bona do ia vara lasi, a? Helaro be mai anina bada, badina ita ibounai ita ura iseda gorere amo do ita namo bona moale. To momokani namo do ia havaraia, a?
-
-
Dahaka Dainai Helaro be mai Anina Bada?Noga!—2004 | April 22
-
-
Dahaka Dainai Helaro be mai Anina Bada?
DAHAKA do ia vara bema inai atikol ena matamanai ita herevalaia mai ena kensa merona, Daniel, be ena helaro ia dogoatao auka? Oi laloa ena kensa gorere do ia ore, a? Hari do ia mauri noho, a? Ena be ta do ia gwau ena helaro ia goada dainai ena gorere amo do ia namo, to unai be lalohadai maorona lasi. Badina helaro ese ta ena gorere o hekwakwanai ibounai do ia haorea lasi.
CBS Nius ese Dr. Nathan Cherney idia intaviu henia, bona ia be ta ia gorere neganai helaro laloa bada karana ena dika ia gwauraia, ia gwau: “Idia vara gaudia haida be inai, headava tatau ese edia adavadia idia gwau henia, badina idia gwau edia adavadia be idia laloa dobu momo lasi bona idia laloa maoromaoro lasi.” Dr. Cherney ma ia gwau: “Unai bamona lalohadai ese ta ia koia diba, bona do ia laloa ena gorere do ia biagua diba, to bema ena gorere amo ia namo lasi, haida do idia gwau, madi ena tumor ia biagua namonamo lasi. Bona unai lalohadai be maoro lasi.”
Momokani, mai edia gorere badana taudia be mai edia goada ibounai ida edia gorere idia haheaukalaia noho. Unai dainai edia lalokau taudia idia ura lasi edia hisihisi do ia habadaia herevana ta idia gwauraia. Unai dainai do ita gwau, helaro be anina lasi, a?
Lasi. Dr. Cherney ita laloa, ia be gorere edia symptom o toana bona hisihisi hamaragia dalana ia stadilaia—unai be gorere tuari henia karana lasi eiava mauri daudau totona lasi, to gorere tauna ia durua ia do mauri noho lalonai ia moale totona. Unai bamona doketa taudia idia abia dae gorere bada tauna totona idia karaia gaudia ese gorere tauna do ia durua lalohadai maorona ia abia bona ia moale totona. Unai sivarai ese ia hamomokania helaro ese ita ia durua diba.
Helaro Ena Namo
Medikol buka ia torea tauna Dr. W. Gifford-Jones ia gwau: “Helaro be muramura namona.” Ia ese tahua gaukara haida ia riviulaia, unai amo gorere taudia be hemami dalanai idia durua ena namo ia lalopararalaia. Ia davaria unai heduru daladia ese gorere taudia ia durua, unai amo lalohadai maorona idia dogoatao noho. Lagani 1989 ai, idia karaia stadi ta ese ia hahedinaraia, unai bamona heduru idia abia gorere taudia be idia mauri daudau, to vanegai idia karaia tahua gaukara ese unai ia do hamomokania namonamo lasi. Tahua gaukara momo ese idia hamomokania hemami dalanai heduru idia abia gorere taudia be idia lalometau momo lasi bona edia hisihisi ia maragi. To unai heduru idia abia lasi gorere taudia ma haida be unai bamona lasi.
Mani kudou gorere (coronary heart disease) totona idia karaia tahua gaukara ita laloa, grup ginigunana be idia laloa edia vaira nega be do ia namo (optimism), bona grup iharuana be idia laloa edia vaira nega be do ia dika sibona (pessimism). Doketa taudia ese tatau 1,300 mai kahana idia sekea namonamo bema idia be optimistic taudia eiava pessimistic taudia. Lagani 10 murinai, tahua gaukara idia karaia lou neganai idia davaria tatau 12 pesen mai kahana be kudou gorerena idia abia. Unai tatau amo, pessimistic taudia edia namba be ia bada, optimistic taudia edia namba ia hanaia. Laura Kubzansky, be profesa ta Harvard School of Public Health dekenai, bona profesa badana ta ida ia gaukara. Idia be tauanina ia namo dalana bona taunimanima edia kara idia stadilaia. Ia gwau: “Ia hedinarai bema gorere taudia edia mauri lalonai, edia lalohadai be ia goada noho, unai ese ia durudia diba idia namo totona. Inai tahua gaukara amo doketa taudia idia diba matamaia, optimism lalohadaina ese kudou gorere taudia ia durudia.”
Stadi ma haida amo ia hedinarai bema taunimanima idia laloa edia tauanina ia manoka, opereisen murinai idia namo haraga lasi, to bema idia laloa edia tauanina ia goada, idia namo lou haraga. Idia gwau mauri daudau taudia be optimistic taudia. Stadi ma ta amo, idia ura diba buruka taudia edia lalohadai be dahaka, idia be optimistic eiava idia be pessimistic taudia. Buruka taudia idia hamaorodia ena be idia buruka, to edia aonega be bada bona edia ekspiriens mauri dekenai be bada. Unai hereva idia kamonai murinai, idia moale bona goada idia abia. Oibe, edia mauri ena goada be hegeregere haida ese wiki 12 ena eksasais idia karaia bamona.
Dahaka dainai hemami namona, helaro, bona lalogoada karadia be tauanina ia durua? Reana Saiens bona doketa taudia ese unai henanadai idia do lalopararalaia lasi, badina taunimanima edia lalona bona tauanina idia gaukara dalana idia do diba namonamo lasi. To, unai diba bada taudia ese edia aonega lalohadaina sibona amo unai idia gwauraia toho. Hegeregere, neurology profesa ta ia laloa: “Ita moale be namo. Badina unai ese lalohekwarahi ia hamaragia, bona tauanina dekenai goada ia henia ena be ita gorere. Unai be gau ma ta taunimanima ese idia karaia diba, edia helt ia durua totona.
Doketa, psychologist taudia, (taunimanima edia laloa dalana idia stadilaia taudia), bona saiens taudia haida dekenai unai be lalohadai matamatana, to Baibel idia stadilaia taudia dekenai unai be gau matamata lasi. Kahirakahira lagani 3,000 gunanai, aonega tauna King Solomona be lauma helaga ena heduru amo inai hereva ia torea, ia gwau: “Ia moale kudouna be muramura namona, to lalohisihisi kudouna ese ta ena goada ia haorea.” (Aonega Herevadia 17:22) Unai siri ia gwau lasi ia moale kudouna ese ta ena gorere do ia haorea, to ia hahedinaraia ia be “muramura namona.”
Unai dainai ita henanadai diba, bema helaro be muramura namona ta, doketa ese idia gaukaralaia diba, ani? Bona helaro be iseda helt ia durua sibona lasi, to dala ma haida ai ita ia durua.
Optimistic Taudia, Pessimistic Taudia, Bona Oi
Tahua gaukara idia karaia taudia idia davaria optimistic taudia dekenai gau namodia idia vara badina idia laloa maoromaoro. Sikuli, gaukara, bona spot gadara ai idia kwalimu diba. Haheitalai ta be inai, idia heau helulu hahine edia team ta idia stadilaia. Edia coach taudia ese hahine edia heau helulu karana ena goada idia itaia. Unai nega ai danu, unai hahine taudia edia heau helulu ena goada idia stadilaia namonamo. Idia dibaia gauna be inai, unai hahine edia ura goadana ese idia ia durua gadara ai idia kwalimu totona, to edia coach taudia ese idia gwauraia hereva bamona lasi. Dahaka dainai unai ura ese idia ia hagoadaia bada?
Pessimism karadia idia stadilaia taudia ese gau momo idia davaria. Lagani 1960 lalodiai, animal dekenai gau idauna ta idia dibaia. Unai idia stadilaia taudia idia gwau: “Animal be hesiku mamina idia abia diba.” Idia itaia taunimanima be hesiku mamina idia abia diba danu. Haheitalai ta be inai, taunimanima be grup rua ai idia haboua. Grup namba 1 taudia idia hamaoroa regerege bada idia kamonai neganai button haida do idia press unai regerege koua totona. Unai idia karaia neganai regerege ia ore.
Grup namba 2 idia hamaoroa regerege koua totona, button idia press, ena be idia karaia to regerege ia ore lasi. Unai grup namba 2 taudia momo be hesiku mamina idia abia. Gabeai, unai test idia karaia lou neganai, idia daradara bona idia ura lasi button idia press lou. Idia laloa herevana dahaka do idia karaia, gau ta do idia haidaua diba lasi, idia be pessimistic taudia. To grup namba 2 taudia haida be optimistic taudia, idia be button idia press noho badina idia ura unai test idia hagugurua.
Dr. Martin Seligman be guna unai test ia hegaegaelaia tauna ta, bona unai murinai ia ese optimism bona pessimism karadia ia stadilaia momo. Ena mauri lalonai, ia ura diba dahaka dainai taunimanima ese hesiku mamina idia abia. Ena stadi amo ia itaia, hesiku mamina idia abia taudia be pessimism karadia idia hahedinaraia, bona edia mauri lalonai idia moale lasi bona edia tahua gaudia idia hagugurua be auka. Seligman be pessimist taudia edia lalohadai bona idia karaia karadia be inai bamona ia gwauraia: “Lagani 25 lalonai unai kara lau stadilaia bona lau itaia, bema pessimist taudia ita tohotohoa, bona ita laloa ita sibona ese ita havaraia hekwakwanai be ia ore diba lasi, bona herevana dahaka ita karaia dika sibona do ia vara, unai ese iseda hekwarahi do ia habadaia.”
Danu, hari inai negai, taunimanima haida dekenai unai be hereva matamatana, to Baibel idia stadilaia taudia be inai idia diba vadaeni, badina Baibel ia gwau: “Bema hekwakwanai negadia ai oi lalomanoka, emu goada do ia ore.” (Aonega Herevadia 24:10) Oibe, Baibel ese ia hahedinaraia goevagoeva, lalomanoka karana ese taunimanima edia goada do ia haorea bona gau ta do idia karaia diba lasi. Vadaeni, pessimism karana oi koua bona emu mauri lalonai optimism bona helaro oi abia dae totona, dahaka do oi karaia diba?
[Rau 4, 5 ena laulau]
Helaro be namo bada do ia havaraia diba
-
-
Pessimism Karana Oi Koua DibaNoga!—2004 | April 22
-
-
Pessimism Karana Oi Koua Diba
OI davaria hekwakwanai be edena bamona oi laloa? Aonega taudia momo idia gwau emu haere amo do idia diba oi be optimistic eiava pessimistic tauna. Ita ibounai be iseda mauri lalonai hekwakwanai idauidau ita davaria, haida be momo, haida be momo lasi. To, dahaka dainai haida ese hekwakwanai murinai idia namo lou haraga, bona idia goada lou, bona ena be haida edia hekwakwanai be maragi, to idia hesiku haraga?
Hegeregere, moni gaukara oi ura abia. Intaviu totona oi lao, to oi idia ura henia lasi. Oi be dahaka do oi laloa? Reana oi lalohisihisi, bona oi laloa unai hekwakwanai oi hanaia diba lasi. Reana oi sibona dekenai oi gwau: ‘Ta ese lau dekenai gaukara ta do ia henia lasi. Gaukara ta do lau davaria diba lasi.’ Eiava, do oi laloa, herevana dahaka do oi karaia emu mauri lalonai, do oi kwalimu diba lasi, do oi gwau, ‘Lau hegeregere lasi, ma ta lau durua totona.’ Unai be pessimistic tauna ena lalohadai.
Pessimism Karana Koua Dalana
Edena bamona pessimism karana oi koua diba? Gau ginigunana be unai lalohadai manokana oi dibaia. Bena oi koua toho. Idia vara kara haida edia badina oi tahua. Hegeregere, unai gaukara oi abia lasi ena badina be taunimanima haida ese oi idia ura henia lasi, a? Eiava, gaukara biaguna be reana unai gaukara ia diba tauna ia tahua?
Namona be, badina maorodia oi laloa, kara haraga unai pessimistic lalohadai oi koua totona. Hekwakwanai tamona sibona dainai, oi laloa gau ibounai lalonai do oi kwalimu diba lasi, a? Lasi. Reana emu mauri lalonai, kara ma haida dekenai do oi kwalimu diba hegeregere, Dirava hesiai henia gaukarana ai, ruma bese, eiava emu hetura karana dekenai oi kwalimu vadaeni, a? Namona be lalohadai kerere oi koua bona dika do ia vara ena lalohadai oi “habadaia lasi.” Momokani do oi diba moni gaukara do oi davaria diba lasi, a? Gau ma haida oi karaia diba, lalomanoka ena lalohadai oi koua totona.
Tahua Gauna Hagugurua Lalohadaina
Lagani haida gunanai, research taudia ese helaro ena anina idia stadilaia sisina. Idia gwau, bema ita be mai iseda helaro, do ita abia dae iseda tahua gaudia do ita hagugurua diba. Atikol ma ta ese do ia hahedinaraia helaro ena anina be unai sibona lasi, to dala idauidau ai, namo ia havaraia diba. Bema helaro ita laloa, unai ese ita do ia durua lalogoada bona tahua gauna hagugurua lalohadaina ita abia totona.
Bema ita abia dae iseda tahua gaudia ita davaria diba, gau badana be tahua gaudia ita abia hidi bona ita hagugurudia dalana ita torea hedinarai. Bema unai bamona oi do karaia lasi, namona be oi torea hedinarai. Ginigunana, oi be mai emu tahua gauna ta, a? Iseda mauri lalonai, gau momo ese iseda nega idia haorea bona mai anina bada gaudia ita laloaboio. Gau badana be mai anina bada gaudia ita tahua guna. Idaunegai, Baibel ese inai hakaua herevana ia gwauraia: “Mai anina bada gaudia do umui diba.”—Filipi 1:10.
Anina bada gaudia ita atoa guna, bena ita ura tahua gaudia ita abia hidi. Hegeregere, iseda hetura karana Dirava ida, ruma bese, bona moni gaukara danu. To, tahua gaudia momo ita abia hidi lasi, namona be ita hagugurua diba tahua gauna tamona ita abia hidi guna. Bema ita abia hidi tahua gauna be ita hagugurua diba lasi, reana do ita lalohisihisi bona do ita karaia lou lasi. Unai dainai, bema ita abia hidi tahua gauna be bada, namona be kahana maragidia amo ita hapararaia, bena ita hagugurua diba.
“Bema gau ta oi ura momokani, do oi karaia diba.” Unai hereva be idaunega amo, bona ia be hereva momokani. Ita ura tahua gaudia ita abia hidi murinai, ita hekwarahi bada—ita ura dikadika bona ita haheauka, hagugurudia totona. Bema ita diba iseda tahua gaudia be mai anina bada bona ita hagugurudia neganai, hahenamo momo do ita abia diba, bona unai ese ita ia hagoadaia. Momokani, hahetoho do idia vara, to namona be ita hanaidia, namo lasi ita gwau dala be lasi ita abia hidi gaudia hagugurudia totona.
To, ita abia hidi tahua gaudia, ita hagugurudia diba totona, dala namodia ita laloa. Toretore tauna C. R. Snyder, ia be helaro ena namo ia stadilaia tauna, bona ia gwau dala idauidau amo abia hidi gauna ita hagugurua diba. Vadaeni, bema dala ta ia hegeregere lasi, dala iharuana eiava dala ihatoina do ita tohoa diba.
Snyder ma ia gwau, bema ita abia hidi gauna be ita hagugurua diba lasi, gau ma ta ita abia hidi be namo. Namo lasi ita lalohisihisi badina unai ese ita do ia durua lasi. To, bema ita hagugurua diba gauna ma ta do ita abia hidi, unai ese ita dekenai helaro do ia henia.
Baibel lalonai, haheitalai namona ia noho. King Davida ena tahua gauna namona be ena Dirava Iehova totona dubu helaga do ia haginia. To, Dirava ese Davida ia hamaoroa iena natuna Solomona be unai gaukara namona do ia karaia. To, Davida ia lalohisihisi lasi, bona ena ura ia herevalaia loulou lasi, to do ia karaia diba gaudia ma haida ia abia hidi. Ia gaukara goada moni bona ruma haginia kohudia ia gogodia totona, unai heduru amo ena natuna ese ena gaukara do ia hagugurua diba.—1 King Taudia 8:17-19; 1 Sivarai 29:3-7.
Ena be iseda helaro ita hagoadaia amo pessimism karana ita koua, bona ita ura momokani ita abia hidi gaudia ita hagugurudia, to reana iseda helaro ia do goada momokani lasi. Dahaka dainai? Badina, inai tanobada dekenai idia vara gau dikadia ita koua diba lasi. Taunimanima ese hekwakwanai momo idia davaria, hegeregere—ogogami, tuari, kara gageva, gorere bona mase. Edena bamona helaro namona ita laloa noho diba?
[Rau 7 ena laulau]
Bema moni gaukara ta oi tahua to biaguna ese oi ia ura henia lasi, do oi laloa gaukara ta oi abia diba lasi, a?
[Rau 8 ena laulau]
King Davida ia ura karaia gauna ia senisi neganai, tahua gauna ma ta ia abia hidi lou
-
-
Edeseniai Helaro Momokanina Oi Davaria Diba?Noga!—2004 | April 22
-
-
Edeseniai Helaro Momokanina Oi Davaria Diba?
OIEMU dina gauna ia gaukara lasi, reana gau ta ia dika. Oi ura ta ese ia hanamoa lou, to daika ese do ia hanamoa badina sitoa momo idia gwau idia hanamoa diba. To, bema oi kamonai emu dekena tauna, be aonega bada tauna bona ia ese lagani momo gunanai unai dina gauna ia karaia, dahaka oi laloa? Ma danu, oi kamonai ia ura oi ia durua, davana lasi. Vadaeni, oi ura emu dina gauna be ia dekenai do oi henia, ani?
Unai dina gauna bona oiemu helaro oi hahegeregeredia. Bema oi itaia emu helaro ia manoka ia lao—inai hekwakwanai bada negana ai idia noho taudia momo bamona—edeseniai heduru do oi abia? Taunimanima momo idia gwau, emu hekwakwanai idia hanamoa diba, to oi daradara badina edia hereva be idauidau. Namona be taunimanima Ia Havaraia Tauna dekenai oi lao guna, badina ia ese helaro be iseda lalona dekenai ia atoa, ani? Baibel ia gwau: “Ia be ita ta ta amo ia daudau lasi” bona ia ura dikadika ita ia durua.—Kara 17:27; 1 Petero 5:7.
Helaro Ena Anina Badana Ta
Baibel ese helaro ena anina badana ia gwauraia, ia be hari inai negai doketa, saiens bona psychologist taudia ese idia gwauraia hegeregerena lasi. Baibel lalonai idia gaukaralaia Heberu bona Grik herevana idia hahanaia “helaro,” ena anina be mai ura bada ida naria noho bona gau namona do ia vara totona naria karana. Oibe, helaro be mai ena kahana rua. Ta be, iseda ura gau namona ta totona, bona ma ta be, ita abia dae gauna be mai ena badina, ita diba gau namona ta do ia vara. Baibel ese ia herevalaia helaro be lalohadai ta sibona lasi. Unai helaro be mai ena badina goadana bona mai ena hamomokania gaudia.
Unai dainai, helaro be abidadama bamona, bona mai ena hamomokania gaudia—ia be lalohadai ta sibona lasi. (Heberu 11:1) To, Baibel ese abidadama bona helaro edia idau ia hahedinaraia.—1 Korinto 13:13.
Haheitalai ta: Emu tura namona do oi noia oi ia durua totona, reana oi diba ia ese oi do ia durua. Oiemu helaro be mai ena badina, oiemu turana oi abidadama henia—ia oi diba namonamo, bona guna oi itaia ia be hebogahisi bona hariharibada karadia ia hahedinaraia. Oiemu abidadama bona helaro be idia gaukara hebou, idia heduru heheni, to idia be idau. Edena dala ai Dirava dekenai unai bamona helaro oi abia diba?
Helaro Ena Badina
Helaro momokanina be Dirava amo. Baibel idia torea neganai, Iehova idia gwauraia “Israela ena helaro.” (Ieremia 17:13) Ena taunimanima edia helaro momokanina be ia sibona dekenai amo ia mai; ia be edia helaro. Unai helaro be lalohadai ta sibona lasi, Dirava ese unai helaro ena badina goadana ia henia. Lagani handred momo lalodiai, ia kara henidia daladia amo, ia karaia gwauhamata momo, bona ia hagugurudia ena sivarai idia noho. Israela taudia edia hakaua tauna Iosua be idia dekenai ia gwau: “Umui diba momokani Iehova emui Dirava ese umui dekenai ia gwauraia gwauhamata namodia ibounai be idia moru lasi.”—Iosua 23:14.
Lagani tausen murinai, unai hereva be idia do momokani. Baibel lalonai Dirava ena gwauhamata hereva namodia momo idia noho, danu, histori ese ia hahedinaraia unai gwauhamata herevadia idia guguru. Dirava ese ia perovetalaia gwauhamata herevadia ita abia dae diba, bona nega haida idia toredia hedinarai herevadia be hegeregere idia guguru vadaeni.
Unai dainai ita gwauraia Baibel be helaro ia henia bukana. Dirava ese taunimanima ia kara henidia dalana oi stadilaia neganai, emu helaro ia dekenai do ia goada ia lao. Aposetolo Paulo ia gwau: “Guna Toretore Helagadia dekenai idia torea herevadia ibounai be ita hadibaia totona idia torea. Bona unai hereva ese ita idia durua ita haheauka totona, bona Toretore Helagadia ese ita dekenai goada ia henia, unai amo helaro ita abia.”—Roma 15:4.
Dirava ese Ita Dekenai Dahaka Helaro Ia Henia?
Edena nega ai iseda helaro ia goada be namo? Ita mase gwauraia neganai, ani? Hegeregere taunimanima edia lalokau tauna ia mase neganai, idia mamia helaro ia noho lasi. Reana ita laloa mase ia vara neganai, helaro be lasi momokani. Ita ta ta ibounai do ita mase. Nega sisina lalonai ita goada noho, to mase ita koua diba lasi. Momokani, Baibel ia gwau mase be “inai henia gauna ginigabena.”—1 Korinto 15:26.
Vadaeni, ita mase gwauraia neganai, helaro ia noho, a? Unai Baibel siri lalonai ia gwau mase be inai henia gauna, to danu ia gwau, unai “be do ia ore momokani.” Iehova Dirava ena siahu ese mase ena siahu ia hanaia. Nega momo ia ese unai ia hamomokania. Edena dala ai? Ia ese mase taudia ia hatorea isi lou. Baibel lalonai ia hahedinaraia, Dirava ese ena siahu ia gaukaralaia mase taudia 9 ia hamauridia lou totona.
Hoa dalana amo, Iehova ese ena Natuna Iesu dekenai siahu ia henia ena turana Lasaro do ia hatorea isi lou totona, ena be dina 4 ia mase vadaeni. Iesu ese unai ia karaia, hehuni dala amo lasi, to ia idia hagegea hutuma vairanai ia karaia.—Ioane 11:38-48, 53; 12:9, 10.
Reana oi laloa, ‘Dahaka dainai taunimanima idia hatoredia isi lou? Ena be idia toreisi lou, to murinai idia buruka idia lao bona idia mase lou, ani?’ Oibe, idia mase. To unai sivarai ese ia hahedinaraia taunimanima do idia toreisi lou, bona unai ita abia dae momokani. Oibe, unai be iseda helaro namona.
Iesu ia gwau: “Toreisi lou be lau bona mauri be lau.” (Ioane 11:25) Iehova ese Iesu dekenai siahu do ia henia tanobada ibounai lalonai toreisi lou do ia karaia totona. Iesu ia gwau: “Nega ta ia mai noho, gara gabudia ai idia noho taudia ibounai ese [Keriso ena] gadona do idia kamonai bona do idia raka-lasi.” (Ioane 5:28, 29) Oibe, gara gabuna dekenai idia mahuta taudia iboudiai be do idia toreisi lou diba bona tanobada paradaiso ai do idia mauri diba.
Peroveta tauna Isaia ese toreisi lou karana be inai bamona ia herevalaia: “Emui mase taudia do idia mauri. Egu taunimanima edia mase tauanina do idia toreisi. Kahu lalonai umui noho taudia e, do umui toreisi bona mai moale ida do umui boiboi. Badina umui amo ia mai paripari be daba ena paripari bamona, bona tano ese idia mase vadaeni taudia do ia ruhaia bona do idia mauri.”—Isaia 26:19.
Unai ese ita ia hagoadaia, ani? Mase taudia be dika idia davaria lasi gabuna dekenai idia noho, hegeregere beibi be sinana ena bogana lalonai dika ia davaria lasi bamona. Momokani, gara dekenai idia noho mase taudia be idia laga-ani, bona Siahu Ibounai Diravana ese idia ia laloatao noho. (Luka 20:37, 38) Bona kahirakahira do idia mauri lou, bena tanobada dekenai mai moale ida do idia welkam henidia, hegeregere beibi matamatana ia vara neganai ena famili idia welkam henia bamona. Vadaeni, ena be ta ia mase gwauraia, to ia be mai ena helaro do ia mauri lou totona.
Helaro be Oi Ia Durua Dalana
Paulo ese ita ia hadibaia, helaro be mai anina bada. Ia gwau, lauma dalanai helaro be iseda auri dabua ena kahana badana ta—unai be kwarana gauna. (1 Tesalonika 5:8) Iena hereva ena anina be dahaka? Baibel idia torea negana ai, tuari dekenai idia lao taudia ese dabua eiava boromakau kopina be edia kwarana dekenai idia atoa guna, bona unai latanai auri kwarana gauna idia atoa. Nega momo gau ta amo edia kwarana idia botaia neganai, unai auri kwarana gauna ese ia gimaia. Paulo ena lalohadai be dahaka? Auri kwarana gauna ese taunimanima edia kwarana ia gimaia, unai hegeregerena helaro ese taunimanima edia lalona ia gimaia, edia lalohadai karaia gabuna unai. Bema Dirava ena ura ia guguru karana dekenai emu helaro ia goada, hekwakwanai do idia vara neganai, do oi lalomaino diba, do oi gari bada lasi, bona oi daradoko lasi. Ita ibounai be unai bamona auri kwarana gauna ita ura atoa, ani?
Paulo ese haheitalai namona ma ta ia gaukaralaia helaro bona Iehova ena ura ia hahedinaraia totona. Ia gwau: “Ita abia helaro be iseda mauri ena dogo bamona, ia be ia momokani bona ia goada.” (Heberu 6:19) Paulo be nega haida ia mutu noho bouti amo ia mauri, unai dainai ia diba dogo be mai anina bada. Lai guba dikana ia vara neganai, bouti taria taudia ese dogo be davara dekenai idia atoa diho. Bema davara henunai gau ta ia dogoatao goada diba, reana bouti be do ia mutu lasi bona hurehure badadia bona kone badinai idia noho nadi badadia ese do idia hamakohia lasi.
Unai hegeregerena, bema Dirava ena gwauhamata dekenai iseda helaro be “ia momokani bona ia goada,” herevana dahaka hekwakwanai do ita davaria, to unai helaro ese ita do ia durua. Iehova ia gwauhamata, kahirakahira nega do ia ginidae bena tuari, dagedage, taitai bona mase ese taunimanima do idia hametaua lasi. (Rau 10 ena maua itaia.) Bema unai helaro ita dogoatao goada noho, ita do ia durua dika karadia amo ita gini-siri, bona hari inai tanobada ena heiriheiri bona kara dika lalohadaidia do ita dadaraia.
Iehova ia henia helarona be mai anina bada. Ia ura oi ese mauri namona oi moalelaia, iena ura hegeregerena. Ia ura “taunimanima idauidau do ia hamauria.” Edena dala ai? Gau ginigunana be ta ta iboudiai be “hereva momokani ena diba maoromaoro do idia abia.” (1 Timoteo 2:4) Inai magasin idia torea taudia ese umui idia noia Dirava ena Hereva amo hereva momokani umui dibaia totona, badina unai ese umui do ia hamauria diba. Dirava ese oi dekenai do ia henia helarona be inai tanobada do ia henia helarona ena namo ia hereaia momokani.
Bema unai bamona helaro oi abia, lalomanoka mamina do oi abia lasi, badina Dirava ese oi do ia hagoadaia bona bema oi tahua gaudia be iena ura hegeregerena, do oi hagugurudia diba. (2 Korinto 4:7; Filipi 4:13) Oi ura unai helaro oi abia, a? Vadaeni, bema oi ura unai bamona helaro oi abia, o guna ia mai hari helaro oi tahua noho, oi hesiku lasi. Helaro abia dalana ia noho. Oi davaria diba!
[Box/Picture on page 10]
Helaro ena Badina
Inai Baibel siri edia hereva ese oi ia durua diba emu helaro oi hagoadaia totona:
◼ Dirava ese vaira nega namona ia gwauhamatalaia.
Baibel ia gwau, tanobada ibounai be paradaiso ai do ia lao bona taunimanima be mai lalotamona bona moale ida do idia noho.—Salamo 37:11, 29; Isaia 25:8; Apokalupo 21:3, 4.
◼ Dirava be ia koikoi diba lasi.
Ia be koikoi ibounai ia inai henia. Iehova be helaga eiava goeva momokani dainai ia koikoi diba lasi.—Aonega Herevadia 6:16-19; Isaia 6:2, 3; Tito 1:2; Heberu 6:18.
◼ Dirava ena siahu be bada herea.
Iehova sibona be siahu ibounai Diravana. Iunives lalonai gau ta ese ena gwauhamata hagugurua karana do ia koua lasi.—Esodo 15:11; Isaia 40:25, 26.
◼ Dirava ia ura oi mauri hanaihanai.
—Ioane 3:16; 1 Timoteo 2:3, 4.
◼ Dirava ia diba kara maorona do ita karaia.
Ia be iseda kara kereredia ia itaia lasi, to iseda kara namodia bona gaukara namodia ia laloa bada. (Salamo 103:12-14; 130:3; Heberu 6:10) Ia diba kara maorona do ita karaia bona unai ita karaia neganai, ia moale.—Aonega Herevadia 27:11.
◼ Dirava ia gwauhamata oi do ia durua kara namodia oi karaia totona.
Iena hesiai taudia be idia lalohekwarahi lasi be namo. Dirava be mai hariharibada ida ena lauma helaga ia henia, unai ese ita durua.—Filipi 4:13.
◼ Dirava ita abidadama henia diba.
Dirava ita abidadama henia diba, badina ia be hanaihanai ita ia durua.—Salamo 25:3.
[Rau 12 ena laulau]
Kwara gauna ese kwarana ia gimaia hegeregerena, helaro ese iseda lalona ia gimaia
[Rau 12 ena laulau]
Dogo hegeregerena, helaro goadana ese iseda mauri ia hagoadaia diba
[Credit Line]
Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo
-