Iehova Ena Hereva be Ia Mauri Noho
Sivarai Ginigunana Bukana Ena Hereva Badadia
LAGANI 77 gunanai, Iuda taudia be Babulonia idia rakatania bona edia hanua dekenai idia giroa lou. Gavana Serubabele ese ia haginia lou dubu be hari lagani 55 ia noho vadaeni. Iuda taudia idia giroa lou ena badina badana be tomadiho momokani idia haginia lou totona. To, taunimanima be Iehova idia tomadiho henia lasi. Unai dainai heduru idia abia haraga be namo, bona Baibel bukana Sivarai Ginigunana idia torea ena badina be unai.
Sivarai Ginigunana dekenai be Israela besena edia ladana ena lista sibona ia noho lasi, to lagani 40 bamona lalonai idia vara gaudia ia sivarailaia, unai be King Saulo ena mase negana amo ia lao King Davida ena mase negana. Toana be lagani 460 B.C.E. ai, hahelaga tauna Esera ese unai buka ia torea haorea. Sivarai Ginigunana be mai anina ita dekenai, badina dubu lalonai idia karaia tomadiho karana bona Mesia ena bese taudia edia ladana ena lista ia gwauraia hedinarai. Unai buka be Baibel ena kahana ta dainai, ena hereva ese iseda abidadama ia hagoadaia bona iseda laloparara Baibel dekenai ia habadaia.—Heberu 4:12.
BESE TAUDIA EDIA LADANA ENA LISTA
Esera ese Israela besena edia ladadia ena lista ia torea ena badina badadia toi be inai: Israela taudia ia hadibaia daidia sibona be hahelaga gaukarana idia karaia diba, iduhu ena tano hetoana idia diba, bona Mesia ena bese taudia edia ladadia ena lista ia boio lasi totona. Iuda taudia edia bese ena lista ese ia hahedinaraia, idia be Adamu amo idia vara. Adamu amo ia lao Noa ena nega be uru 10, bona Noa amo ia lao Aberahamo ena nega be uru 10. Esera ese Isamaela ena natudia, Aberahamo ena adavana Ketura ena natudia, bona Esau ena natudia edia ladadia ia torea murinai, be Israela ena natudia 12 edia bese edia ladana ia torea.—1 Sivarai 2:1.
Esera be Iuda ena bese taudia ia herevalaia momo, badina King Davida ena iduhu be unai bese amo ia mai. Aberahamo amo ia lao Davida ena nega be uru 14, bona Davida amo ela bona Babulonia ese Israela taudia idia abia lao negana be uru 14. (1 Sivarai 1:27, 34; 2:1-15; 3:1-17; Mataio 1:17) Esera ese Ioridane Sinavaina ena ist kahanai ia noho iduhu bona Levi ena natudia edia ladana ia torea. (1 Sivarai 5:1-24; 6:1) Bena Ioridane ena west kahanai idia noho iduhu ma haida bona Beniamina ena natudia edia ladana ia torea. (1 Sivarai 8:1) Babulonia idia rakatania bona Ierusalema idia noholaia taudia ginigunadia edia ladana ia gwauraia danu.—1 Sivarai 9:1-16.
Baibel Henanadaidia Edia Haere:
1:18—Sela ena tamana be daika—Kenana eiava Apasada? (Luka 3:35, 36) Apasada be Sela ena tamana. (Genese 10:24; 11:12) Luka 3:36 dekenai reana inai hereva “Kaledea taudia” idia torea gwauraia, to idia kerere bona “Kenana” idia torea. Bema unai bamona, anina be toretore ginigunana ai be reana inai bamona idia torea, “Kaledea tauna Apakasada ena natuna.” Eiava inai ladana Kenana bona Apasada be tau tamona ena ladana. To, inai hereva “Kenana ena natuna” be maniuskrip haida dekenai do oi davaria lasi.—Luka 3:36.
2:15—Davida be Iese ena natuna namba 7, a? Lasi. Iese ena natuna memero be 8, bona Davida be natuna ginigabena. (1 Samuela 16:10, 11; 17:12) Iese ena natuna ta be natuna lasi bona ia mase. Unai dainai, Esera ese lista ai ena ladana ia torea be anina lasi.
3:17—Dahaka dainai Luka 3:27 ia gwau Sealetiele be Neri ena natuna? Iehoiakini be Sealetiele ena tamana. To, Neri ese ena natuna kekeni ia henia Sealetiele ese ia adavaia totona. Luka ese Neri ena ravana Sealetiele ia gwauraia Neri ena natuna. Hegeregere, Luka ese Iosepa danu ia gwauraia Heli, Maria ena tamana ena natuna.—Luka 3:23.
3:17-19—Edena dala ai Serubabele, Pedaia, bona Sealetiele be varavara? Pedaia ena natuna be Serubabele. Pedaia be Sealetiele ena tadina. To, nega haida Baibel ai Serubabele idia gwauraia Sealetiele ena natuna. (Mataio 1:12; Luka 3:27) Reana unai ena badina be Pedaia ia mase murinai, Sealetiele ese Serubabele ia naria. Eiava reana Sealetiele be natuna lasi bona ia mase neganai, Pedaia ese ena nakimi ia adavaia, bona Serubabele be edia natuna ginigunana ai ia lao.—Deuteronomi 25:5-10.
5:1, 2—Iosepa be vara guna ahuna ia abia ena anina be dahaka? Unai ena anina be Iosepa be ahuna rua ia abia. (Deuteronomi 21:17) Ia be iduhu rua do ia havaraia—unai be Eparaima bona Manase. To Israela ena natudia ma haida be iduhu tamona tamona sibona idia havaraia.
Ita Dibaia Gaudia:
1:1–9:44. Israela taudia edia ladana ena lista ese ia hamomokania tomadiho momokani ena dala be sivarai sibona lasi, to ia be ia vara momokani gauna.
4:9, 10. Iabese ia ura Dirava idia gari henia taudia momo ese tano idia noholaia. Unai dainai, Iehova ia noia tano momo ia henia totona bona Iehova ese ena guriguri ia haerelaia. Hahediba taudia halaoa gaukarana ita habadaia totona, namona be ita guriguri.
5:10, 18-22. King Saulo ena negai, ena be Hagara taudia be momo herea, to Ioridane ena ist kahanai idia noho iduhu taudia ese idia halusidia. Unai iduhu taudia idia kwalimu badina edia tatau goadadia be Iehova dekenai idia tabekau. Lauma tuari lalonai iseda inai taudia be momo herea, unai dainai Iehova dekenai ita tabekau momokani be namo.—Efeso 6:10-17.
9:26, 27. Geiti idia naria Levi taudia be gaukara badana idia karaia. Idia be dubu ena helaga gabudia edia iduara ena ki idia dogoatao. Idia be dina ta ta ibounai geiti idia kehoa. Iseda maduna be iseda teritori dekenai taunimanima ita lao henia bona idia ita durua Iehova idia tomadiho henia totona. Geiti idia naria Levi taudia bamona, namona be ita hamomokania ita be gaukara goadagoada taudia.
DAVIDA BE KING
Sivarai Ginigunana ena matamana ai, Gileboa Ororo dekenai King Saulo bona ena natudia toi be Pilistia taudia ida idia tuari bona idia mase. Iese ena natuna Davida be Iuda iduhuna ena king ai ia lao. Iduhu idauidau edia tatau ibounai idia mai Heberona dekenai, bona Davida be Israela ena king ai idia halaoa. (1 Sivarai 11:1-3) Unai murinai, Davida be Ierusalema ia abia. Gabeai, Israela taudia ese Taravatu Mauana idia abia mai Ierusalema dekenai, “mai moale ena boiboi, bona mai kibi idauidau . . . gita badadia bona maragidia edia regena namona danu.”—1 Sivarai 15:28.
Davida ia ura bada Dirava momokanina ena ruma ia haginia. To Iehova ia gwau Solomona ese do ia haginia. Iehova ese Davida dekenai Basileia ta ia gwauhamatalaia. Davida be Israela ena inai taudia ia tuari henia neganai, Iehova ese ia durua dainai nega momo ia kwalimu. Taunimanima duahia karana be Iehova ena ura hegeregerena idia karaia lasi dainai, taunimanima 70,000 idia mase. Aneru ese Davida idia hadibaia Iehova ena boubou patana haginia murinai, Davida ese Iebusu tauna Arauna amo tano ta ia hoia. Unai tano dekenai Davida be Iehova ena ruma “mai hairaina” ia haginia totona, “kohu momo herea ia abia hegaegae.” (1 Sivarai 22:5) Davida ese Levi taudia edia gaukara ia haria, bona Sivarai Ginigunana sibona ese edia gaukara ia gwauraia goevagoeva. King bona ena taunimanima ese kontribusen badana idia henia, dubu haginia gaukarana idia durua totona. Davida be lagani 40 lalonai ia lohia murinai ia mase, “iena mauri lagani be momo, iena kohu be momo. Bona iena natuna tau Solomona ese king dagi ia abia, iena tamana ena gabu dekenai.”—1 Sivarai 29:28.
Baibel Henanadaidia Edia Haere:
11:11—Dahaka dainai inai siri ia gwau taunimanima 300 idia mase to 2 Samuela 23:8 ia gwau 800 idia mase? Davida ena tuari lohia taudia toi ia gunalaia tauna be Iasobeama, eiava Ioseba Basebeta. Ma rua edia ladana be Eleasara bona Sama. (2 Samuela 23:8-11) Reana unai sivarai rua ese tau tamona sibona idia herevalaia bona ia ese kara idaudia rua ia karaia.
11:20, 21—Davida ena tuari lohia taudia toi bona Abisai edia dagi be edena bamona? Davida idia hesiai henia taudia goadadia be toi, bona Abisai be idia ta lasi. To, 2 Samuela 23:18, 19 hegeregerena, ia be tuari taudia 30 ia gunalaia bona edia huanai ena dagi be bada. Abisai ena dagi be Tuari Lohia Taudia Toi ida ia hegeregere badina ia ese Iasobeama ia karaia karana hegeregerena ia karaia.
12:8—Edena dala ai Gadi tuari taudia edia “vairana be laiona edia vairana bamona”? Unai tatau goadadia be tano gagaena dekenai Davida ida idia loaloa. Edia huina be lata. Edia besoso be bada herea, laiona bamona.
13:5—“Aigupito ena sinavai” be dahaka? Taunimanima haida idia laloa unai be Naila Sinavaina lalonai ia aru lao sinavai maragina ta ia herevalaia. To, nega momo idia gwau unai be “Aigupito ena sinavai maragina”—Gwauhamata Tanona ena sautwest kahana ia noho koupa dobuna—ia herevalaia.—Numera 34:2, 5; Genese 15:18.
16:1, 37-40; 21:29, 30; 22:19—Taravatu Mauana be Ierusalema dekenai idia mailaia negana ela bona dubu idia haginia haorea neganai, Israela dekenai tomadiho totona idia karaia noho gaukarana be dahaka? Taravatu Mauana be palai dubu dekenai lagani momo lalonai ia noho lasi. To Davida ese unai Maua be Ierusalema dekenai ia mailaia bona unai palai dubuna lalonai ia atoa. Unai murinai, Maua be palai dubu dekenai ia noho Ierusalema dekenai. Palai dubuna be Gibeona dekenai, unuseniai Hahelaga Tauna Badana Sadoka bona mai ena varavara be Taravatu ese ia gwauraia boubou karadia idia karaia. Unai gaukara ia ore lasi ela bona Ierusalema dekenai dubu idia haginia. Dubu idia haginia ore neganai, unai palai dubu be Gibeona amo idia mailaia Ierusalema dekenai, bona Taravatu Mauana be dubu ena Helaga Herea Gabuna dekenai idia atoa.—1 King Taudia 8:4, 6.
Ita Dibaia Gaudia:
13:11. Bema iseda gaukara ta ena anina ia vara lasi, namona be ita badu lasi bona Iehova ita gwau henia lasi. To unai ibounai ita lalohadailaia namonamo bona ita tahua dahaka dainai iseda gaukara ena anina ia vara lasi. Davida be unai bamona ia karaia. Ena kerere amo diba ia abia bona gabeai taravatu hegeregerena Taravatu Mauana be Ierusalema dekenai ia mailaia.a
14:10, 13-16; 22:17-19. Namona be Iehova ita guriguri henia bona ena hakaua dalana ita tahua, namo lasi ita abia hidi karana ese lauma dalanai ita do ia hamanokaia.
16:23-29. Iseda mauri lalonai Iehova tomadiho henia karana be gau badana.
18:3. Iehova be ena gwauhamata ia hagugurua Tauna. Ia gwauhamata Aberahamo ena natuna dekenai Kanana ena tano ibounai sibona lasi to “Aigupito ena sinavai dekena amo ia lao bona sinavai badana ladana Euperate” do ia henia. Bona unai gwauhamata be Davida amo ia hamomokania.—Genese 15:18; 1 Sivarai 13:5.
21:13-15. Iehova ese aneru ia hamaoroa taunimanima hadikaia karana ia hadokoa totona, badina Iehova be ena taunimanima edia hisihisi ia mamia. Momokani, “Lohiabada ena bogahisihisi be bada.”b
22:5, 9; 29:3-5, 14-16. Ena be Davida be Iehova ena dubu ia haginia totona, to ia be hariharibada karana ia hahedinaraia. Dahaka dainai? Badina ia laloparara Iehova ena kara namo dainai ia be gau momo ia abia. Davida ena haheitalai ese ita ia durua hariharibada karana ita hahedinaraia totona.
24:7-18. Davida ese dubu dekenai idia gaukara hahelaga taudia 24 edia gaukara ia henia. Bona aneru be Ioane ena vara sivaraina ia gwauraia totona Sekaraia dekenai ia hedinarai neganai, hahelaga taudia edia gaukara be idia do karaia noho. Sekaraia be Abaisa o “Abia ena helaga orea tauna” ta dainai, ia be unai neganai dubu dekenai ia gaukara noho. (Luka 1:5, 8, 9) Tomadiho momokani lalonai taunimanima korikoridia ese Iehova ena hesiai gaukara idia karaia, edia sivarai be gori sibona lasi. Hari, “hesiai tauna mai ena kamonai, bona mai ena kara maoromaoro” ese Iehova ena tomadiho dalana ena gaukara ia naria namonamo, bona ita be ia ida ita gaukara hebou neganai, hahenamo momo do ita abia.—Mataio 24:45.
Iehova Hesiai Henia mai “Lalona Tamona Danu”
Sivarai Ginigunana lalonai be bese taudia edia ladana ena lista sibona ia noho lasi. To, Davida ese Taravatu Mauana Ierusalema dekenai ia mailaia, tuari lalonai ia kwalimu karana, dubu haginia gaukarana ia hegaegaelaia karana, bona hahelaga taudia edia orea 24 ia haria karana ia herevalaia danu. Esera ese Sivarai Ginigunana dekenai ia sivarailaia gaudia ibounai be Israela taudia ia durua, bona idia ia hagoadaia Iehova tomadiho henia karana dubu dekenai idia habadaia totona.
Davida be haheitalai namona badina ena mauri lalonai Iehova tomadiho henia karana be gau ginigunana! Davida be ladana bada ia tahua lasi, to ia ura Dirava ena ura ia karaia. Unai ese ita ia hagoadaia Davida ena sisiba ita badinaia totona, ia ura Iehova do ita hesiai henia ‘mai iseda kudouna ibounai bona mai lalona tamona danu.’—1 Sivarai 28:9.
[Footnotes]
a Davida ese Ierusalema dekenai Taravatu Mauana ia abia lao karana amo gau ma haida ita dibaia totona, Gima Kohorona, June 1, 2005, rau 6-9 itaia.
b Davida ese taunimanima ia duahia karana dekenai diba ma haida abia totona, Gima Kohorona, June 1, 2005, rau 6-9 itaia.
[Chart/Pictures on page 16-19]
(For fully formatted text, see publication)
4026 B.C.E. Adamu Adamu amo ia lao Noa
(lagani 1,056)
Lagani 130 ⇩
Seta
105 ⇩
Enosi
90 ⇩
Kenana
70 ⇩
Mahalalela
65 ⇩
Iareda
162 ⇩
Enoka
65 ⇩
Metusela
187 ⇩
Lameka
182 ⇩
2970 B.C.E. Noa 2970 B.C.E. NOA ia vara
Noa amo ia lao Aberahamo:
Lagani 502 ⇩ uru 10 (lagani 952)
Sema
ABATA 2370 B.C.E.
100 ⇩
Apakasada
35 ⇩
Sela
30 ⇩
Ebere
34 ⇩
Pelega
30 ⇩
Reu
32 ⇩
Seruga
30 ⇩
Nahoro
29 ⇩
Tera
130 ⇩
2018 B.C.E. Aberahamo 2018 B.C.E. ABERAHAMO ia vara
Aberahamo amo ia lao Davida:
Lagani 100 uru 14 (lagani 911)
Isako
60 ⇩
Iakobo
c.88 ⇩
Iuda
⇩
Perese
⇩
Hesarona
⇩
Rama
⇩
Aminadaba
⇩
Nasona
⇩
Salamona
⇩
Boasi
⇩
Obeda
⇩
Iese
⇩
1107 B.C.E. DAVIDA ia vara