Dahaka Dainai Lohiabada Ena Anibou Karaia Totona Ita Hebou?
“Lohiabada dekena amo lau abia hadibaia hereva, bona umui dekenai lau hamaoroa.”—1 KORINTO 11:23.
1, 2. Lagani 33 C.E. ena Pasova hanuaboina ai, Iesu be dahaka ia karaia?
IEHOVA ena Natuna tamona be aniani hebou ta lalonai ia noho. Tatau 11 danu idia noho, idia be ‘metau bona dibagani negadia lalonai, ia idia badinaia noho’ taudia. (Luka 22:28) Unai be Thursday hanuaboi, March 31, 33 C.E., bona hua kuboruna be reana Ierusalema ena ataiai guba ia hahairaia. Unai neganai Iesu Keriso bona ena aposetolo taudia be Pasova ariana idia hadokoa. Iesu ese Iuda Iskariote ia hamaoroa ia lao totona, to namona be ma haida be do idia lao lasi. Dahaka dainai? Badina Iesu be mai anina bada gauna ta ia karaia gwauraia. Unai be dahaka?
2 Unai nega ai Evanelia toretore tauna Mataio danu ia noho dainai, namona be ia ese ita ia hamaoroa. Iena toretore dekenai ia gwau: “Iesu ese paraoa ia abia, ia hanamoa, ia makohia, ena diba tahua taudia dekenai ia henia, ia gwau, ‘Umui abia, umui ania, lauegu tauanina be inai.’ Ma kapusi ta ia abia, ia hanamoa, ia henia idia dekenai, ia gwau, ‘Umui ibounai umui inua. Inai be lauegu rarana, maino karaia ena rara, taunimanima momo totona do ia bubua, dika gwauatao totona.’ ” (Mataio 26:26-28) Unai bamona hebou do idia karaia lou lasi, a? Idia karaia ena anina be dahaka? Hari inai negai ena anina ita dekenai be dahaka?
“Inai Bamona Do Umui Karaia”
3. Dahaka dainai Nisan 14 hanuaboina, 33 C.E. ai, Iesu ese ia karaia gauna be mai anina bada?
3 Nisan 14 hanuaboina, 33 C.E. ai, Iesu ese ia karaia karana be iena mauri lalonai ia karaia karana ta sibona lasi. Aposetolo Paulo ese Korinto Keristani taudia ia tore henidia neganai unai kara ia herevalaia, bona lagani 20 idia hanaia vadaeni lalonai idia be unai kara idia do badinaia noho. Ena be Paulo be lagani 33 C.E. ai Iesu bona unai aposetolo taudia 11 ida ia noho lasi, to ia be unai aposetolo taudia haida amo idia vara karadia ia dibaia. Danu, Paulo be hoa dalana ai unai nega dekenai idia vara karadia ia dibaia. Paulo ia gwau: “Lohiabada dekena amo lau abia hadibaia hereva, bona umui dekenai lau hamaoroa dalana be inai: Hanuaboi, ia idia samania neganai, Lohiabada Iesu ese paraoa ia abia. Dirava ia tanikiu henia, vadaeni paraoa ia makohia, ia gwau, ‘Lauegu tauanina be inai, umui dainai do ia makohia. Inai bamona do umui karaia, lau do umui laloa totona.’ Unai bamona danu, idia aniani ore murinai, ia ese kapusi ia abia, vadaeni ia gwau, ‘Inai kapusi be Dirava ena maino karaia dala matamatana, lauegu rarana dekena amo. Umui inua negadia ibounai, inai bamona do umui karaia, lau do umui laloa totona.’ ”—1 Korinto 11:23-25.
4. Dahaka dainai Keristani taudia ese Lohiabada ena Anibou idia karaia be namo?
4 Evanelia toretore tauna Luka ese ia hamomokania, Iesu ena hahegani be inai: “Inai bamona do umui karaia, lau dekenai do umui laloa totona.” (Luka 22:19) Unai hebou be nega momo idia gwauraia Keriso ena mase ena Memorial hebouna. Bona Paulo ese ia gwauraia Lohiabada ena Anibou. (1 Korinto 11:20) Keristani taudia idia hagania Lohiabada ena Anibou idia karaia totona. To dahaka dainai Iesu ese unai kara ia hamatamaia?
Iesu ese Unai Kara Ia Hamatamaia Ena Badina
5, 6. (a) Iesu ese Memorial hebouna ia hamatamaia ena badina ta be dahaka? (b) Lohiabada ena Anibou ia hamatamaia ena badina ma ta oi gwauraia.
5 Iesu ese Memorial hebouna ia hamatamaia ena badina ta be iena mase ena badina badana ta ese ia hahedinaraia. Iesu ia mase neganai, ia be ena guba Tamana ena lohia siahuna ena maoro ia hamomokania. Unai dainai, Keriso ese ia hamomokania Satani Diabolo be koikoi tauna, mai koikoi danu taunimanima ia samania, ia gwau idia be edia namo sibona dainai Dirava idia hesiai henia. (Iobu 2:1-5) Iesu be mai abidadama ida ia mase neganai, ia hahedinaraia unai samania herevana be koikoi bona ia ese Iehova ena kudouna ia hamoalea.—Aonega Herevadia 27:11.
6 Iesu ese Lohiabada ena Anibou ia hamatamaia ena badina ma ta be unai kara amo do ita laloatao, ia be goevadae, bona ia kara dika lasi ela bona ia mase dainai ‘iena mauri ia atoa diho, taunimanima momo edia dika davana karaia totona.’ (Mataio 20:28) Tau ginigunana be Dirava dekenai ia kara dika neganai, ia ese mauri goevadaena bona ena namo idauidau ia haboioa. To, Iesu ia gwau: “Dirava ese inai tanobada ia lalokau henia bada dainai, iena Natuna tamona sibona ia vara, ia henia vadaeni ita dekenai, do idia abidadama henia taudia ibounai be do idia mase lasi, to mauri hanaihanai do idia abia.” (Ioane 3:16) Oibe, “kara dika ena davana be mase, to Dirava ena harihari gauna davana lasi be mauri hanaihanai, Iesu Keriso iseda Lohiabada lalonai.” (Roma 6:23) Lohiabada ena Anibou ita karaia neganai, Iesu ena mase amo ia henia boubou gauna amo Iehova bona ena Natuna ese idia hahedinaraia lalokau bada karana ita laloa lou. Namona be unai lalokau do ita laloa bada!
Edena Negai Ita Karaia?
7. Horoa Keristani taudia ese Memorial paraoa idia ania bona uaina idia inua “negadia ibounai” ena anina be dahaka?
7 Paulo ese Lohiabada ena Anibou ia herevalaia, ia gwau: “Inai paraoa umui ania, bona inai kapusi umui inua negadia ibounai, umui ese Lohiabada ena mase umui gwauraia hedinarai, ela bona do ia giroa mai.” (1 Korinto 11:26) Horoa Keristani taudia be Memorial paraoa do idia ania bona uaina do idia inua ela bona idia mase. Unai amo, idia be Iehova Dirava bona tanobada taudia vairanai, edia abidadama Iesu ena mauri davalaia boubou gauna dekenai idia gwauraia hedinarai loulou.
8. Horoa Keristani oreana ese Lohiabada ena Anibou do idia karaia ela bona edena nega?
8 Horoa Keristani oreana ese Iesu ena mase ena Memorial hebouna do idia karaia ela bona edena nega? Paulo ia gwau ‘ela bona Iesu do ia giroa mai,’ anina be unai hebou do idia karaia ela bona Iesu ia ginidae, iena murinai idia raka horoa taudia be iena “mai [“noho,” NW ]” negana ai toreisi lou amo guba dekenai ia abidia dae totona. (1 Tesalonika 4:14-17) Unai be Iesu ese kamonai aposetolo taudia 11 dekenai ia henia hereva hegeregerena: “Lau lao, emui gabu ta do lau karaia hegaegae murinai, lau be do lau giroa mai, lau dekenai do lau abia dae umui, vadaeni lau noho gabuna dekenai be umui danu unuseni do umui noho.”—Ioane 14:3.
9. Iesu ena hereva Mareko 14:25 dekenai ena anina be dahaka?
9 Iesu ese Memorial ia hamatamaia neganai, ena aposetolo taudia dekenai uaina kapusi ia gwauraia, ia gwau: “Lau ese uaina do lau inua lou lasi, ela bona Dirava ena Basileia lalonai uaina matamata do lau inua.” (Mareko 14:25) Iesu be guba dekenai uaina korikori do ia inua lasi dainai, ia be uaina ese nega haida ia laulaulaia moalena ia gwauraia. (Salamo 104:15; Hadibaia Tauna 10:19) Basileia lalonai idia noho hebou be moale bada negana bona Iesu bona ena murinai idia raka taudia ese mai edia ura bada ida unai nega idia naria.—Roma 8:23; 2 Korinto 5:2.
10. Memorial be edena nega ai do idia karaia?
10 Iesu ena mase laloatao hebouna be hua ibounai, pura ibounai, eiava dina ibounai do idia karaia, a? Lasi. Iesu ese Lohiabada ena Anibou ia hamatamaia bena Pasova dinana ai idia alaia. Unai dina be lagani 1513 B.C.E. ai Aigupito ena igui amo Israela idia ruhaia negana idia “laloa noho hanaihanai” dinana. (Esodo 12:14) Pasova be lagani ta lalonai nega tamona sibona idia karaia bona Iuda taudia edia hua ladana Nisan ena dina namba 14 ai idia karaia. (Esodo 12:1-6; Levitiko 23:5) Unai amo ia hedinarai, namona be Iesu ena mase be Pasova negadia—lagani ta ta ibounai—do idia karaia; hua ibounai, pura ibounai, eiava dina ibounai do idia karaia lasi.
11, 12. Idaunegai Memorial idia karaia sivaraidia ese dahaka idia hahedinaraia?
11 Unai dainai, Memorial hebouna be lagani ta ta ai Nisan 14 ai ita karaia be maoro. Buka ta ia gwau: “Asia Minor dekenai idia noho Keristani taudia idia gwauraia Quartodeciman Taudia [Namba 14 Taudia] badina edia kara ta be Nisan ena dina namba 14 sibona ai pascha [Lohiabada ena Anibou] idia karaia . . . Unai dina be reana Friday eiava pura ena dina ma ta.”—The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, Volium IV, rau 44.
12 Histori torea tauna J. L. von Mosheim be unai kara, lagani 100 C.E. murinai idia karaia karana, ia herevalaia neganai, ia gwau unai Quartodeciman Taudia be Nisan 14 ai Memorial hebouna idia karaia badina “idia laloa namona be Keriso ena haheitalai idia tohotohoa, taravatu idia badinaia bamona.” Histori torea tauna ma ta ia gwau: “Quartodeciman tomadiho oreadia Asia ai ese Paseka [Lohiabada ena Anibou] idia karaia dinana be Ierusalema tomadiho oreana ese idia karaia dinana hegeregerena. Lagani 100 C.E. murinai inai tomadiho oreadia ese edia Paseka ai, Nisan 14 ai, Keriso ena mase laloa loulou karana idia karaia; iena mase amo taunimanima edia davana ia karaia.”—Studia Patristica, Volium V, 1962, rau 8.
Paraoa Ena Anina
13. Iesu ese Lohiabada ena Anibou ia hamatamaia neganai, edena bamona paraoa ia gaukaralaia?
13 Iesu ese Memorial ia hamatamaia neganai, ia ese “paraoa ia abia, ia guriguri, Dirava dekenai ia tanikiu henia, ia makohia, [aposetolo taudia] dekenai ia henia.” (Mareko 14:22) Unai nega lalonai idia abia diba paraoa be Pasova ai idia gaukaralaia gauna sibona. (Esodo 13:6-10) Unai paraoa dekenai hatubua muramura idia atoa lasi dainai ia palaka bona ia auka, unai dainai idia hamakohia be maoro. Iesu ese hoa dalana ai taunimanima tausen momo totona paraoa momo ia havaraia neganai, idia be bisiketi palakapalaka bamona, badina ia hamakohia bona haria. (Mataio 14:19; 15:36) Unai dainai, Memorial ena paraoa hamakohia karana be lauma dalanai kara badana ta ia laulaulaia lasi.
14. (a) Dahaka dainai Memorial paraoa be hatubua lasi gauna be maoro? (b) Lohiabada ena Anibou totona edena bamona paraoa idia abia diba eiava gabua diba?
14 Iesu be Memorial ia hamatamaia neganai ia gaukaralaia paraoana ia herevalaia neganai, ia gwau: “Lauegu tauanina be inai, umui dainai do ia makohia.” (1 Korinto 11:24; Mareko 14:22) Unai paraoa idia hatubua lasi be maoro. Dahaka dainai? Badina be dika, lalona dikana, eiava kara dika ia laulaulaia diba. (1 Korinto 5:6-8) Unai paraoa ese Iesu ena tauanina goevadaena ia laulaulaia, ia hegeregere mauri ena davana totona ia bouboulaia. (Heberu 7:26; 10:5-10) Iehova ena Witnes taudia be unai idia laloatao bona Iesu ia karaia dalana idia badinaia dainai, idia ese Memorial heboudia dekenai hatubua lasi paraoa idia gaukaralaia. Eiava, whole-grain paraoa sisina (bema namo, uiti gaukaralaia) be ranu sisina ida idia mikisi diba, hatubua lasi paraoa karaia totona. Namona be unai paraoa idia hapalakaia bona pani mai ena oela sisina dekenai do idia gabua ela bona ia kaukau bona auka.
Uaina Ena Anina
15. Keriso ese ena mase ena Memorial ia hamatamaia neganai, kapusi lalonai dahaka ia noho?
15 Iesu ese hatubua lasi paraoa ia henia murinai, kapusi ta ia abia, Dirava “ia tanikiu henia, ia henia [aposetolo taudia] dekenai, [bona] idia ibounai idia inua.” Iesu ia gwau: “Lauegu rarana be inai, taravatu matamata ena rarana, ia bubua taunimanima momo dainai.” (Mareko 14:23, 24) Unai kapusi lalonai dahaka ia noho? Grape ranuna lasi, to uaina ai ia lao vadaeni gauna. Baibel be uaina ia herevalaia neganai, uaina ai ia do lao lasi grape ranuna ia gwauraia lasi. Hegeregere, Iesu ia gwau uaina ese “kopina gunana” do ia hapoua, grape ranuna sibona ese unai ia karaia lasi. Bona Keriso ena inai taudia be ia idia gwauraia “uaina ia inua momo tauna.” Bema idia be grape ranuna idia gwauraia sibona, unai samani herevana be anina lasi. (Mataio 9:17; 11:19) Pasova negana ai uaina idia inua, bona Keriso ese ena mase ena Memorial ia hamatamaia neganai ia gaukaralaia danu.
16, 17. Edena bamona uaina be hegeregere Memorial totona, bona dahaka dainai?
16 Kapusi lalonai ia noho uaina kakakaka sibona be Iesu ena rarana ia laulaulaia gauna maorona. Ia sibona ia gwau: “Lauegu rarana be inai, taravatu matamata ena rarana, ia bubua taunimanima momo dainai.” Bona aposetolo Petero ia gwau: “Umui ia hamauria ena davana be do idia dika ore gaudia, hegeregere siliva o golo, a? Lasi momokani. Umui ia hamauria gauna be Keriso ena rarana. Inai rara be davana bada herea gauna. Keriso be mamoe natuna goevagoeva momokani hegeregerena, ia be maka dikana ta lasi, bona toto ta lasi.”—1 Petero 1:18, 19.
17 Iesu be Memorial ia hamatamaia neganai, grape kakakaka amo idia karaia uaina ia gaukaralaia. To, hari idia karaia uaina kakakaka haida do ita gaukaralaia be hegeregere lasi, badina kekero muramura aukadia eiava brandy amo idia ha-aukaia eiava ma gau haida, herb bona spice, danu idia mikisi. Iesu ena rarana ia hegeregere momokani, ma gau ta danu idia mikisi be anina lasi. Unai dainai, uaina haida, hegeregere port, sherry, bona vermouth be namo lasi. Ia digara lasi uaina kakakaka bona gau ma ta amo idia ha-aukaia lasi gauna sibona be Memorial kapusi lalonai do ia noho. Ita gaukaralaia diba uaina haida be red burgundy, claret, shiraz, cabernet, sauvignon, eiava merlot.
18. Dahaka dainai Iesu ese Memorial paraoa bona uaina dekenai hoa karana ta ia karaia lasi?
18 Iesu ese unai anibou ia hamatamaia neganai, hoa karana ta amo unai uaina bona paraoa be iena hidio bona rara korikori ai ia halaoa lasi. Taunimanima edia hidio ania bona edia rara inua karana be animal edia kara, bona unai be Dirava ena taravatu utua karana. (Genese 9:3, 4; Levitiko 17:10) Iesu ena tauanina ibounai bona ena rarana ibounai idia do noho. Iuda taudia edia dina, Nisan 14, ai iena tauanina be boubou gauna goevadaena ta bamona ia henia, bona adorahi ai iena rara ia bubua. Unai dainai, Memorial paraoa bona uaina be Keriso ena hidio bona rara idia laulaulaia gaudia sibona.a
Memorial—Anibou Ta
19. Dahaka dainai Lohiabada ena Anibou dekenai kapusi tamona sibona bona mereki tamona sibona idia gaukaralaia lasi?
19 Iesu ese Memorial ia hamatamaia neganai, iena kamonai aposetolo taudia dekenai kapusi tamona ia henia, uaina idia inua totona. Mataio ena Evanelia bukana ia gwau: “[Iesu ese] kapusi ta ia abia, ia hanamoa, ia henia idia dekenai, ia gwau, ‘Umui ibounai umui inua.’ ” (Mataio 26:27) “Kapusi tamona” sibona idia gaukaralaia be gau ta lasi badina unai nega ai inua taudia 11 sibona be teibolo tamona ai idia aniani, bona unai kapusi idia henia loaloa be hekwarahi lasi. Inai lagani ai, taunimanima milioni momo be Lohiabada ena Anibou totona, tanobada ibounai dekenai Iehova ena Witnes taudia edia kongregesen 94,000 ai do idia hebou. Taunimanima momo herea be unai hanuaboi tamona ai do idia hebou dainai, idia ibounai be kapusi tamona do idia gaukaralaia diba lasi. To kongregesen badadia ai kapusi haida idia gaukaralaia neganai, unai gauna ena anina be ia idau lasi, unai amo unai kapusi idia henia loaloa negana ia lata herea lasi. Unai hegeregerena, paraoa totona mereki tamona lasi to haida idia gaukaralaia diba. Baibel ese kapusi ena toana idauna ta ia gwauraia lasi. To, namona be kapusi bona mereki edia toana ese idia hahedinaraia unai hebou be mai anina bada hebouna. Kapusi idia hahonua momokani lasi dainai ia hebubu lasi be aonega karana.
20, 21. Dahaka dainai ita gwau diba Memorial be anibou ta?
20 Ena be paraoa mereki tamona sibona eiava uaina kapusi tamona sibona idia gaukaralaia lasi, to unai Memorial be anibou ta. Idaunegai Israela dekenai, tau ta be anibou totona Dirava ena dubu dekenai animal ta ia mailaia diba, bona unuseniai idia alaia. Animal ena kahana taina be boubou patana latanai idia gabua, ena kahana taina be gaukara ia karaia hahelaga tauna totona bona kahana taina be Arona ena hahelaga natudia totona, bona unai animal ia henia tauna bona ena ruma bese be unai gauna idia ania danu. (Levitiko 3:1-16; 7:28-36) Memorial be anibou ta danu badina aniani hebou karana ta ia vara.
21 Iehova danu be unai anibou lalonai ia noho badina ia be unai dala ia Havaraia Tauna. Iesu be boubou gauna, bona horoa Keristani taudia be uaina inua bona paraoa ania taudia. Iehova ena pata dekenai idia aniani ena anina be ia ida maino ai idia noho. Unai hegeregerena, Paulo ia gwau: “Anibou Helaga ita ania neganai, kapusi dekena amo Dirava ita hanamoa. Bona unai kapusi dekena amo ita inua neganai, Keriso ena rarana ita inua hebou, ani? Bona paraoa ita makohia neganai, Keriso ena tauanina ita ania hebou, ani? Ita be momo herea, to paraoa be tamona sibona. Unai dainai ita be tauanina tamona, badina be paraoa tamona ita ania.”—1 Korinto 10:16, 17.
22. Memorial dainai dahaka henanadai haida do ita laloa?
22 Iehova ena Witnes taudia ese tomadiho dalanai Anibou sibona be lagani ta ta ai idia laloatao. Unai be mai anina bada badina Iesu ese ena hahediba taudia ia hagania ia gwau: “Inai bamona do umui karaia, lau do umui laloa totona.” Memorial hebouna ai, Iesu ena mase, Iehova ena lohia siahuna ia abia isi karana unai, ita laloa. Ita itaia vadaeni bamona, unai anibou dekenai, paraoa ese Iesu ena tauanina ia laulaulaia bona uaina ese iena rarana ia laulaulaia. To, taunimanima haida sibona be unai uaina idia inua bona paraoa idia ania. Dahaka dainai? Unai gaudia idia ania lasi eiava idia inua lasi taudia milioni momo dekenai Memorial be mai anina bada, a? Oibe, namona be Anibou ena anina oi dekenai be dahaka?
[Footnote]
a Iehova ena Witnes taudia ese idia halasia bukana Insight on the Scriptures, Volium 2, rau 271, itaia.
Oiemu Haere be Dahaka?
• Dahaka dainai Iesu ese Lohiabada ena Anibou ia hamatamaia?
• Memorial be nega hida idia karaia be namo?
• Memorial dekenai hatubua lasi paraoa idia gaukaralaia ena anina be dahaka?
• Memorial uaina ese dahaka ia laulaulaia?
[Picture on page 5]
Iesu ese Lohiabada ena Anibou ia hamatamaia