Taunimanima Edia Kara Haidaua Dalana
TAUNIMANIMA edia aonega herevana ia gwauraia tauna, Sir Isaiah Berlin, ia gwau: “Ita gwau lasi taunimanima be kara dika sibona idia inai henia dainai do idia mauri. Edia mauri lalonai, idia ta ta ibounai be idia ura hagugurua gaudia idia tahua bona taunimanima ibounai edia ura idia tahua.” To “idia ura hagugurua gaudia idia tahua” taudia hida ese idia tahua gaudia idia davaria, a? Nega momo taunimanima edia ura ese ia hakaudia edia mauri ia hanamoa lasi gaudia idia tahua bona hadikaia karadia idia karaia totona.
Hegeregere, Britain lalonai, vanegai raskol ena dagedage karadia be 11 percent amo ia bada daekau. Britain ena prai minista ia gwau: “Aiemai gaukara be dala ai tahua tanobada dekenai dika gaudia ai koua taunimanima be idia mauri noho totona.” To, reana taravatu idia karaia bona politikol orea edia siahu ia noho, to idia be hegeregere taunimanima edia kara idia haidaua totona, eiava lasi? Ena be taravatu idia noho bona taravatu utua taudia idia hahemaoro henidia bada, to raskol karadia idia do noho bona unai kara dika ia bada ia lao. Taravatu sibona ese idia do ia koudia lasi. Gau badana be taunimanima edia kara do idia haidaua.
Bible lalonai, mauri ena kara ia herevalaia maoromaoro, ia ese taunimanima edia ura dikadia ia hahedinaraia. Hegeregere, aposetolo Paulo ese Galatia Keristen taudia ia tore henidia neganai, ia gwau taunimanima edia kara be “heudahanai, kara mirodia, matabodaga, . . . laloa dikadia, kekero, lebulebu, bona unai bamona kara ibounai.” Today’s English Version Bible dekenai unai kara dika ibounai idia gwauraia “taunimanima edia kara.”—Galatia 5:19-21.
Hekwakwanai Ena Badina
Today’s English Version Bible dekenai unai hereva “taunimanima edia kara” be Paulo ena hereva amo idia torea. Greek gado dekenai Paulo ia gaukaralaia herevana be sarx, bona ena anina be “hidio,” ita gwau diba lasi ena anina be “taunimanima edia kara.” Unai dainai, anina korikori ia hedinarai totona, Paulo ena hereva idia hahanaia neganai, “tauanina ena kara” idia torea be maoro.a
Bible ese kara dika be taunimanima dekenai ia vara matamaia dalana ia gwauraia hedinarai goevagoeva—oibe, ia hedinarai goevagoeva to taunimanima idia ura lasi unai hereva idia abia dae. Paulo ese ia gwauraia inai bamona: “Tau tamona dekena amo kara dika ia vareai mai tanobada dekenai, bona iena kara dika ese mase ia mailaia. Unai dainai mase be taunimanima ibounai ese idia abia, badina be ibounai be mai edia kara dika.” (Roma 5:12) Paulo be Bible ena buka ginigunana, Genese, dekenai tau ginigunana Adam bona ena adavana Eva idia vara sivaraina ia gwauraia unai. Taunimanima momo be edia gwau-edeede sivaraina idia diba. Edia kara dika dainai, hahemaoro idia abia do idia mase totona. Bona edia kara dika davana be natudia dekenai ia hanai, unai dainai idia danu be idia mase. Vadaeni, “ita ibounai ita kara dika vadaeni, bona Dirava ena hairaina ita abia be hegeregere lasi.” Unai badina dainai, hari inai nega lalonai taunimanima edia kara bona guna Dirava ese ia havaraia tau goevadaena ena kara be idia hegeregere lasi.—Roma 3:23; Genese, karoa 2 bona 3.
Taunimanima Edia Kara Idia Haidaua!
To, taunimanima edia kara dikadia momo koua dalana ia noho. Oibe, Bible lalonai ia gwau tauanina ena ura idia koua neganai, taunimanima be edia kara idia haidaua diba. Edena bamona? Dirava ena lauma helaga ena heduru amo ita karaia diba.—Roma 8:9.
Paulo be ena toretore Kolose Keristen taudia dekenai ia gwau: “Mauri gunana mai ena dika dabua gunana bamona umui kokia vadaeni. Bona mauri matamata umui atoa vadaeni. Inai mauri matamata be Dirava ese ia havaraia. Bona ia ese nega ibounai diba matamata ia henia noho ia lao bona Dirava ena toana momokani do umui abia.” Paulo ese taunimanima idia veria diba mauri gunana ena kara haida ia gwauraia, idia be hadikaia karadia, ura dikadia, dagedage, badu, bona kara dikadia.—Kolose 3:5-10.
Paulo ena revareva Efeso Keristen taudia dekenai be unai bamona hereva ia torea danu, ia gwau namona be “mauri matamata” do idia atoa, badina be Dirava ena ura hegeregerena “inai mauri matamata ena kara be maoromaoro, helaga bona momokani.” Ena hereva ia kikilaia neganai, ia gwau: “Heai, dagedage, badu do umui koua. Hereva dika, laloa dika, bona samania koikoi hereva ibounai do umui hadokoa. Umui ibounai ta ta do umui durua, bona ibounai ta ta do umui bogahisihisi henia. Bona ibounai ta ta edia kara dika do umui gwauatao.”—Efeso 4:24, 31, 32.
Paulo ena hereva be idia badinaia diba, a? Taunimanima edia kara idia haidaua momokani diba, a? Ia hedinarai vadaeni, unai idau negai Keristen taudia be edia mauri dalana idia haidaua bada. Unai orea taudia be tanobada taudia edia kara amo idia gini siri. Idau negai ena sivarai ia torea tauna, Justin Martyr, ia gwau: “Ita haida be ita badu heheni bona ita ala-ala heheni, bona iseda kara be ma bese haida edia kara amo ia idau dainai, ita ura lasi idia danu ita noho hebou, to hari, Keriso ia mai dainai, ita be unai bamona lasi, ita be idia danu ita noho, iseda inai taudia totona ita guriguri noho, bona ita idia inai henia kava taudia ita durua toho ita danu idia noho namo totona, Keriso ia gwauraia herevana hegeregerena.”
Hari inai negai be edena bamona? Taunimanima be edia kara idia haidaua bada diba, a? Oibe! Ia hedinarai goevagoeva taunimanima tausen tausen be edia kara idia do haidaua noho. Idia ta ena sivarai be henunai ai torea.
Stephen ia tubu daekau England ena faktori momo hanuana ta dekenai. Iena tamana ia gwau Dirava ia noho lasi. Stephen ena lagani be 12 neganai, idia hahemaoro henia bona memero edia dibura rumana dekenai idia siaia lagani toi ia noho totona. Ia hahedinaraia ia be nega 64 ia henaohenao! Haraga herea iena hemataurai karana dagi bada taudia dekenai ia haboioa, bona ia tubu ia lao neganai, ena raskol karadia idia dika idia lao. Koikoi karana amo taunimanima edia kohu ia henaodia, ia kekero momo, ia helogohelogo momo, polisi ia heatu henia, bona unai kara ginigabena dainai dibura rumana dekenai idia siaia. Ia be dagedage kara momokani tauna ta ai ia lao. Ia gwau: “Bema Dirava ia dadaraia tauna ia dabu momokani, dika idauidau do ia karaia diba.”
Dahaka ese dagedage raskol karana ia manadalaia tauna ena kara ia haidaua diba? Stephen ena kakana be Iehova ena Witness tauna ta ai ia lao, bena gabeai ia dekena amo heduru ia abia. Nega sisina Bible ia stadilaia murinai, Stephen ese “mauri matamata” toana ia hahedinaraia hamatamaia. Ena kara ia haidaua momokani. Hari, lagani 6 murinai, ia headava mai moale danu, bona ia be Iehova ena Witness taudia edia kongregesen ta ena memba tauna namona, bona ia ese hesiai tauna ena dagi gaukarana ia karaia.
Unai dainai taunimanima ta ta ibounai be edia kara idia haidaua diba. To, hari inai nega lalonai ita gwau ‘taunimanima edia noho ia hadikaia karana’ be taunimanima edia kara kerere sibona mo, eiava lasi?
“Bible Ia Gwauraia Diabolona”
Aposetolo Paulo ena revareva lalonai, inai “nega dokonai” idia vara gaudia ia perovetalaia. Iena hereva be atai toretorena dekenai idia noho. Namona be inai oi laloa, dagedage bona kara dika do idia bada idia lao badina “metau dikadia momo do idia vara.” Taunimanima edia kara sibona ese unai metau dikadia ia havaraia eiava lasi?—2 Timoteo 3:1.
Lasi, ma gau ta danu ese, ia be siahu dikana ta bona taunimanima edia manoka ia gaukaralaia kara dika ia havaraia totona. Taunimanima haida idia hamomokania lasi kara dika be taunimanima dekenai ia hanai, bona danu idia hamomokania lasi taunimanima atai dekenai siahu ta ia noho, bona unai siahu ese idia ia gaukaralaia toho ena ura idia karaia totona. To Bible lalonai ia gwau unai bamona siahu ia noho: Ia be Satana Diabolo.
Unai hereva “Diabolo” (ena anina be, “ladana hadikaia tauna”) bona nega 33 Bible dekenai idia torea, bona “Satani” (ena anina be, “tuari henia tauna”) be nega 52 idia torea. Kahirakahira unai siri iboudiai be aneru dikana tamona idia herevalaia. To, taunimanima haida idia gwau Satana be lauma korikorina ta lasi, idia gwau “Bible ia gwauraia diabolona be dika ena siahu sibona, taunimanima iboudiai lalodiai ia noho siahuna.”b To, inai oi laloa, Iehova ena abidadama bada tauna Iobu ena sivarai lalonai, Heberu gado dekenai Satana idia gwauraia neganai, idia gwau hasSatanaʹ eiava tauna be Satana, bona Luka 4:2 dekenai ia gwau Iesu ia dibagania tauna be Diabolo (Greek, ho di·aʹbo·los). (“Satani” Motu Bible dekenai). (Iobu 1:6) Unai siri rua lalodiai, lauma mauri korikorina ta idia gwauraia. Taunimanima edia kara ia gwauraia lasi.
Aposetolo Paulo ese Efeso taudia ia tore henia revarevana amo ita lalo-parara Satana ena siahu be ia bada, ia gwau “lauma dikadia danu, guba dekenai idia noho. Ma danu inai tanobada ia gunalaia lauma dika badana, mai ena siahu taudia, bona tanobada ena dibura lohiadia” idia noho. (Efeso 6:12) Satana Diabolo bona unai “tanobada ena dibura lohiadia” be demoni, ita itaia diba lasi lauma dikadia. Idia ese “tanobada taudia ibounai [idia] koia noho,” edia manoka idia gaukaralaia idia hamorudia totona. (Apokalupo 12:9) Unai badina dainai Paulo ese Keristen taudia ta ta ibounai ia hagoadaia idia gini “goada, Satani ena koikoi karadia do [idia] koua” totona. Taunimanima edia kara idia dika idia lao ita itaia neganai, ena badina badana be Satana.—Efeso 6:11.
Idia Namo Lou
Petro be Paulo ena nega lalonai ia noho, bona ita ia hamaoroa Satana bona ena demoni be do idia noho hanaihanai lasi taunimanima idia hadikaia totona. Ia gwau: “Guba matamata bona tanobada matamata do ia havaraia. Inai totona do ita naria noho. Unai gabu dekenai be kara maoromaoro sibona do ia noho.” (2 Petero 3:13) Momokani, daudau lasi, tanobada dekenai kara dika ibounai do ia ore. Satana bona ena demoni be do idia hamasedia ore. (Roma 16:20; Apokalupo 20:1-3) Vadaeni, unai neganai, taunimanima ese edia kara amo “Dirava ena hairaina” do idia hahedinaraia, bona unai neganai taunimanima ibounai be mauri hanaihanai do idia abia diba.—Roma 3:23.
America ena presiden Thomas Jefferson, ia gwau: “Guna bona hari danu lau gwau Buka Helagana stadilaia karana ese taunimanima ia durudia kara namo taudia ai idia lao totona . . . Bible ese taunimanima namo hereadia ia havaraia.” Ita itaia vadaeni, iseda kara ita haidaua diba bema Bible ena siahu bada herevana be iseda mauri lalonai ita badinaia. (Roma 12:2) Bema ita ura neganai, kara namodia karaia dalana ita abia hidi diba. Bona iseda mauri ena kara ita hanamoa ita goadalaia totona, namona be unai bamona idia ura taudia ita bamodia. (Heberu 10:24, 25) Iehova ena Witness taudia idia ura bada oi idia durua. Namona be hari idia ta oi hereva henia!
[Footnotes]
a Inai siri oi hahegeregeredia inai Bible lalodiai: New World Translation of the Holy Scriptures; The Holy Bible, Robert Young ia karaia; The Emphasised Bible, Joseph B. Rotherham ia karaia; The Holy Bible in Modern English, Ferrar Fenton ia karaia; The Modern Reader’s Bible, Richard G. Moulton ia karaia.
b Kerisendom ena orea ta, ladana Christadelphianism ena hahediba herevana ta.
[Box on page 6]
“NEGA DOKONAI”—Bible ese Ia Gwauraia Dalana
“To namona be oi diba, nega dokonai metau dikadia momo do idia vara. Badina taunimanima ese idia edia ura sibona do idia tahua, moni do idia mataganigani henia, do idia hekokoroku bona heagi. Do idia hereva dika, edia tamana bona sinana do idia kamonai henia lasi, tanikiu henia kara do idia diba lasi, helaga karadia do idia negea. Idia be lalokau do idia diba lasi, do idia hebogahisi lasi, haida edia ladana do idia hadikaia kava, do idia lebulebu, do idia dagedage, kara namodia do idia ura henia lasi. Edia turana do idia samania henia, do idia kara kava. Do idia gwau idia be tau badadia momokani, vadaeni lebulebu karadia idauida do idia ura henia bada, to Dirava do idia ura henia maragi. Dirava badinaia kara be toana sibona do idia hedinaraia, to iena anina momokani do idia negea. Inai bamona taudia ibounai dekena amo do oi raka siri.”—2 Timoteo 3:1-5.
[Picture on page 7]
Daudau lasi, taunimanima ese edia kara amo Dirava ena hairai do idia hahedinaraia namonamo