Abraham—Haheitalai Namona Dirava Ena Turana ai Idia Lao Taudia Iboudiai Dekenai
“Iena abidadama be ia manoka ia lao lasi. . . . Ia diba momokani Dirava ese iena gwauhamata do ia hamomokania.”—ROMA 4:19-21.
1. Badina be dahaka Satana ia ura taunimanima idia laloa Abraham ena sivarai be gori sibona?
DIRAVA ena hereva Bible lalonai “be ia mauri noho, bona ia be mai ena siahu.” (Heberu 4:12) Unai dainai, ena be lagani 3,500 gunanai idia torea, to Iehova bona Abraham edia turana karana ena sivarai ese Dirava ena turana ai idia lao taudia iboudiai ia hagoadaia. (Roma 15:4) Inai tauna badana, Satana, be unai ia diba bona ia ese dubu naria taudia ia gaukaralaidia idia be unai sivarai idia gwauraia gori sibona.—2 Korinto 11:14, 15.
2. Iesu ena hahediba taudia be Abraham dekenai dahaka idia laloa?
2 Abraham ena sivarai be “Buka Helaga ena hereva ibounai” lalonai dainai, ita gwau diba ia be “[Keristen] hereva momokani ita dekenai do ia hadibaia.” (2 Timoteo 3:16; Ioane 17:17) Iesu ena hahediba taudia be unai idia diba badina Keristen Greek Revarevadia dekenai nega 74 lalonai, Abraham idia gwauraia. Heberu karoa 11 ese iseda abidadama ia hagoadaia; bona unai karoa lalonai, Keristen taudia edia nega ia do ginidae lasi lalonai, Dirava idia hesiai henia taudia iboudiai amo, Abraham idia herevalaia bada.
3. Edena dala dekenai Abraham be gaukara bada ia karaia?
3 Abraham be “peroveta tauna” idauna badina Iehova be ia amo ‘haheitalai sivarai’ badana ia hahedinaraia; unai tau burukana ese hahenamo bada ia davaria badina ena kara amo ia ese Dirava ia laulaulaia. (Genese 20:7; Galatia 4:21-26) Unai dainai, Iesu ese “Abraham ena kemena” dekenai noho gabuna ia gwauraia neganai ia be Dirava ese tau ta ia moale henia gabuna ia herevalaia.—Luka 16:22.
Iena Abidadama Karana Ginigunana
4 Guna, iena ladana idia gwauraia Abram, bona ia be ‘Uru, Kaldea ena hanua amo’ ia mai. Unuseniai ia noho neganai, Dirava be ia dekenai ia gwau: ‘Oiemu tano bona oiemu varavara bona oiemu tamana ena ruma oi rakatania, bona oi dohore lau hadibaia tanona ta dekenai do oi lao. Lau be oi dekenai tubuna momo do lau henia, dohore idia be bese bada herea. Oi do lau hanamoa, bona oiemu ladana do lau habadaia, vadaeni taunimanima ese namo do idia davaria oi dekena amo. Oi idia hanamoa taudia be lauegu hanamoa do idia davaria. To oi idia hadikaia taudia be dohore lau hadikadia. Tanobada ena bese ibounai be oi dainai namo do idia davaria.’—Genese 12:1-3; 15:7; Kara 7:2, 3.
5. (a) Dirava ena gwauhamata be edena bamona Abram ena kudou ia hamarerea? (b) Abram be unai gwauhamata dekenai dahaka ia laloa?
5 Unai bamona ia karaia be hekwarahi bada herea! Abram dekenai, anina be noho gabuna namona bona iena varavara do ia rakatania gabu daudau dekenai do ia noho totona. To Dirava ena lalokau gwauhamatana ese Abram ena kudouna ia hamarerea. Ia be tau buruka bona iena hahine be ia gabani, bona taunimanima be iena ladana do idia laloaboio diba. To Dirava ena gwauhamata ese unai ia haidaua, ia gwau “bese bada herea” be iena amo do idia vara. Danu, Dirava ena gwauhamata be sivarai namo herea taunimanima iboudiai dekediai, badina bese iboudiai be namo do idia davaria. (Galatia 3:8) Abram be Iehova ena gwauhamata dekenai ia abidadama henia bona kohu bada hanuana ia rakatania. Bible ia gwau: “Ia lao henia gabuna ia diba lasi. To ia abidadama henia, vadaeni ia lao.”—Heberu 11:8.
6. (a) Badina be dahaka Genese 11:31 ia gwau Tera ese ruma bese ia hakaudia lao? (Kara 7:2-4) (b) Sara be edena dala dekenai ia be haheitalai namona hari idia noho Keristen hahine dekenai?
6 Abram ena abidadama dainai, ma haida danu idia lao. Iena ruma bese, iena tamana, Tera danu, bona Lota, ena tadina ena natuna, be ia danu idia lao. To Tera be iduhu ena kwarana dainai idia gwau ia ese ia hakaudia lao. (Genese 11:31) Gau badana ta danu be Abram ena hahine, Sarai, gabeai idia gwauraia Sara, ese ia durua bada. Iena mauri dalana be ia auka, to ela bona ena mase dinana dekenai ia maumauraia lasi. (Genese 13:18; 24:67) Unai dainai, ia mase neganai, “[Abraham] be ruma dekenai ia raka vareai, Sara totona ia tai-tai.” (Genese 23:1, 2) Iena abidadama bada dainai bona ena tau ia matauraia dainai, Sara be Keristen hahine edia hairai korikorina lauma dalana dekenai ia haheitalaia.—Heberu 11:11, 13-15; 1 Petero 3:1-6.
7. Hari inai negai, Keristen taudia be edena dala dekenai Abram bona Sara edia abidadama bamona idia hahedinaraia?
7 Hari inai negai, Keristen taudia momo be unai bamona abidadama idia hahedinaraia idia sibodia idia toreisi bona Basileia haroro taudia momo lasi gabudia dekenai haroro totona idia lao neganai. Bona haida be ruma idia haginidia Bible bukadia idia printaia bona idia siaidia lao totona. (Mataio 24:14) Unai Keristen taudia ese Bible ena hahegani idia badinaia, ia gwau: “Umui lao, bese ibounai be diba tahua taudia do umui halaoa.” Idau gabu dekenai tadikaka idia lao neganai, nega momo edia mauri dalana ia idau momokani. Ma haida be kohu momo idia negea, idia noho gabuna dekenai hahediba taudia idia karaia totona.—Mataio 28:19, 20.
Abidadama Karadia Ma Haida
8 Abram be Harana hanuana dekenai ia noho ela bona iena tamana, Tera ia mase. (Genese 11:31, 32) Bena iena ruma bese be Eufrate Sinavaina idia hanaia bona diho kahana dekenai idia lao. Gabeai idia be Kanana tanona ai “Sekema hanua” dekenai idia ginidae. Unai be gabu namo herea momokani! Sekema be Ebal Ororona bona Gerisim Ororona ena huanai ia noho kourana dekenai hanuana ta. Unai gabu dekenai tubutubu gaudia momo idia noho. Unai gabu idia gwauraia “Tano Helagana ena paradaisona.” Unai be gabu namo herea, bona ia hegeregere Iehova be Abram dekenai ia hedinarai lou totona, bona ia gwau: “Inai tano be oiemu tubuna dekenai do lau henia.”—Genese 12:5-7.
9. (a) Edena dala badana dekenai Abram be abidadama ia hahedinaraia? (b) Inai sivarai amo dahaka ita diba?
9 Abram be abidadama karana ma ta ia karaia. Bible ia gwau: “Unuseniai . . . boubou patana ia karaia Iehova dekenai.” (Genese 12:7) Reana, ia be animal ta ia bouboulaia, badina Heberu gado dekenai “boubou patana” ena anina be “boubou karaia gabuna.” Gabeai, Abram be tano ena gabu momo dekenai unai bamona abidadama karadia ia karaia loulou. Danu, ia be ‘Iehova ena ladana dekenai ia boiboi.’ (Genese 12:8; 13:18; 21:33) Heberu gado dekenai, unai hereva, ‘ena ladana dekenai ia boiboi’ ena anina be “ena ladana ia harorolaia.” Abram be gari lasi dekenai, iena Dirava, Iehova, ena ladana ia harorolaia neganai, ena ruma bese bona Kanana taudia idia kamonai. (Genese 14:22-24) Unai hegeregerena, hari inai negai Dirava ena turana ai idia lao taudia be abidadama amo iena ladana dekenai do idia boiboi be namo. Anina be idia lao haroro gaukara dekenai, “hanamoa Dirava do [idia] henia nega ibounai, boubou gauna bamona. Oibe, . . . uduna bibina Iesu dekenai do [idia] henia, bona ia do [idia] gwauraia hedinarai, ia be Lohiabada.”—Heberu 13:15; Roma 10:10.
10. (a) Abram be ma edena dala haida dekenai abidadama ia hahedinaraia? (b) Keristen ruma bese gunalaidia taudia dekediai ia be dahaka haheitalai bamona ia hahedinaraia? (1 Timoteo 3:12)
10 Abram ena abidadama Iehova dekenai be ma dala haida dekenai ia hahedinaraia. Maino totona ia ese gau haida ia negedia, to tuari negadiai ia be goada tauna momokani. (Genese 13:7-11; 14:1-16) Ena be ia be taga tauna, to ia ese kohu ia laloa bada lasi. (Genese 14:21-24) Ia ese taunimanima ia abidia dae haraga bona Iehova ena tomadiho gaukarana be sibona ena kohu amo ia durua. (Genese 14:18-20; 18:1-8) To gau badana be, ena ruma bese taudia dekenai ia be haheitalai namona bona Iehova ena hahegani ia badinaia iena natudia bona ena ruma bese ia hadibadia idia be “[Iehova ena] taravatu do idia kamonai henia, kara maoromaoro . . . dekenai.” (Genese 18:19) Unai idia karaia neganai, Abram ena ruma bese be Kanana taudia amo idia idau. Idia be Sodom bona Gomora dekenai mata-bodaga karadia idia karaia momo. Abram ese unai bamona dika rohoroho karadia iena ruma bese lalonai do ia koua momokani. Ita diba ia ese iena ruma bese ia gunalaidia namonamo badina idia be abidadama dekenai Iehova ena ladana dekenai idia boiboi.—Genese 16:5, 13; 24:26, 27; 25:21.
“Iena Abidadama be Ia Manoka Ia Lao Lasi”
11 Abram ena abidadama ia goada dainai ia be lagani handred lalonai hahetoho idauidau ia haheaukalaidia. Ia noho gabuna dekenai taunimanima idia gwau unai tano be idia edia sibona. (Genese 12:4; 23:4; 25:7) Bible ia gwau: “Ia be palai rumana lalonai ia noho Isako bona Iakobo idia noho bamona. Idia ruaosi danu ese unai gwauhamata Dirava dekena amo idia abia. Nega ibounai [Abram] ese hanua badana ta [Dirava ena Basileia] ia naria noho. Unai hanua be mai ena nadi badina aukana bona mai goadana. Unai hanua be Dirava ese iena palani hegeregerena ia karaia, bona ia haginia danu. Idia rakatania tanona idia laloa lou lasi. Edia giroa lou dalana ia noho, to idia ura lasi.”—Heberu 11:9, 10, 15; Heberu 12:22, 28 danu oi hahegeregeredia.
12. Abram be edena dala ai Uru dekenai ia giroa lou diba, bona ia be edena bamona unai hahetoho ia hanaia diba?
12 Abram be Kanana dekenai ia do noho daudau lasi bena doe ia vara bona unai neganai “giroa lou dalana ia noho.” Uru hanuana ena ranu be Eufrate Sinavaina amo ia mai dainai, medu lasi neganai idia hegeregere. Unuseni ia giroa lou lasi to gabu idauna ta dekenai idia lao—Aigupito. Unai be mai hekwarahi. Iena hahine be mai ena hairai dainai, bona Abram be idau bese tauna dainai, ia be unai tano dekenai ia mase diba. To, ia hegaegae bona Sarai ia hadibaia ia ese edia headava ia hunia totona. Iena abidadama dainai, Iehova ese Abram ia hanamoa, bona nega sisina murinai, ia be mai kohu bada herea danu Gwauhamata Tanona dekenai ia giroa diba.—Genese 12:10–13:2; 20:12.
13. Sara be ia gabani bona Abram be Sara be ia adavana ia hunia. Unai ese dahaka ia laulaulaia?
13 Abram be ia diba lasi, to unai ia dekenai idia vara gaudia be peroveta laulaudia, hari inai negai diba ita abia totona. Sarai, ia do gabani neganai, unai ese Iehova ena guba hahine bamona, aneru oreana, ia laulaulaia. Unai haheitalai hairai hahinena be lagani 4,000 ia naria ela bona Abraham Badana, Iehova Dirava, ena garana korikorina ia havaraia. Unai lagani momo idia naria lalonai, Dirava ena abidadama hesiai taudia be dagedage idia abia dainai, unai be hegeregere Iehova be iena headava karana be ia dekenai ia hunia bamona.—Genese 3:15; Isaia 54:1-8; Galatia 3:16, 27, 29; 4:26.
14. (a) Sara be dahaka ia karaia ia gabani dainai? (b) Abram be lagani 100 ia abia gwauraia neganai, dahaka ia vara bona badina be dahaka?
14 Lagani 10 lalonai ia be idau bese tauna bamona ia noho murinai, Abram be natuna ia do abia lasi. Ia hesiku dainai, Sarai ese ia noia, iena hesiai hahine Hagara amo natuna do ia havaraia totona. Abram ese ia karaia bona Ismaela ia havaraia. (Genese 12:4; 16:1-4, 16) To gwauhamata garana be unai hahine amo do ia mai lasi. Abram be lagani 100 kahirakahira ia abia neganai, iena ladana ia haidaua bona idia gwauraia Abraham badina Dirava ia gwau, “bese momo havaraia tauna oi lau halaoa inai.” Sarai ena ladana idia haidaua bona Sara idia gwauraia bona gwauhamata be ia ese natuna merona ta do ia havaraia.—Genese 17:1, 5, 15-19.
15. (a) Badina be dahaka Abram ia kiri Sara ese natuna do ia havaraia herevana ia kamonai neganai? (b) Abraham be edena dala ma haida dekenai iena abidadama badana ia hamomokania?
15 Abraham (bona gabeai Sara) idia kiri unai hereva dekenai badina idia laloa idia ruaosi be hegeregere lasi natudia idia havaradia totona. (Genese 17:17; 18:9-15) To ita gwau lasi idia kiri badina idia abidadama lasi dainai. Bible ia gwau: “Iena abidadama be ia manoka ia lao lasi. . . . Dirava ese unai gwauhamata ia henia dainai [Abraham] ia laloa daradara lasi. To iena abidadama ia bada dainai Dirava ese siahu ia henia, unai dainai [Abraham] ese Dirava ia hanamoa henia. Ia diba momokani Dirava ese iena gwauhamata do ia hamomokania.” (Roma 4:18-21) Unai dina dekenai, Abraham ese iena abidadama goadana ia hamomokania. Dirava be ia dekenai ia gwauhamata dainai, Iehova ese Abraham ia hadibaia ia bona ena ruma bese tatau iboudiai be edia kopina idia utua. (Genese 15:18-21; 17:7-12, 26) Ia be dahaka ia karaia unai taravatu mai hisihisina ia abia neganai? “Unai dina dekenai, . . . edia kopina ia utua, . . . Dirava ena oda hegeregerena.”—Genese 17:22-27.
16. (a) Isako ese rata inua karana ia hadokoa dinana ai, dahaka ia vara? (b) Hagara bona Ismaela idia luludia karana ese dahaka ia laulaulaia?
16 Lagani tamona murinai, Sara ese Isako, ena ladana anina be “Kiri,” ia havaraia. (Genese 21:5, 6) Nega sisina murinai, Isako ese rata inua negana ia hadokoa. Aria idia karaia neganai, Ismaela ia mama bona ia ese Isako ia dagedage henia. Unai dainai, Sara ese Abraham ia noinoi henia auka ia ese hesiai hahine, Hagara, bona ena natuna ia luludia totona. Iehova Dirava ena lalohadai be Sara ena lalohadai hegeregerena. Ena be ia lalohisihisi, to Abraham ese ia karaia haraga. (Genese 21:8-14) Galatia 4:21-30 ena hereva hegeregerena, inai kara be Abraham Badana ese Israel besena ia negedia karana ia laulaulaia. Taunimanima iboudiai hegeregeredia, idia be kara dika ena hesiai taudia. (Roma 5:12) To, danu, idia be Iesu Keriso, Abraham ena Garana korikorina idia dadaraia; ena be Iesu ia mai idia ia ruhadia nege totona. (Ioane 8:34-36; Galatia 3:16) Bona Ismaela ese Isako ia dagedage henia hegeregerena, idia ese ia vara matamata Keristen kongregesen, lauma Israel taudia, Abraham garana ena kahana iharuana, idia dagedage henidia.—Mataio 21:43; Luka 3:7-9; Roma 2:28, 29; 8:14-17; 9:6-9; Galatia 3:29.
Iena Abidadama Tohoa Gauna Badana
17 Tau ta lasi ese iena natuna ia lalokau henia Abraham burukana ese Isako ia lalokau henia hegeregerena. Unai dainai, reana ia hoa bada herea, inai hahegani ia abia neganai: “Oiemu natuna oi abia, oi sibona oiemu natuna korikori, Isako, oi lalokau henia merona. Moria tano dekenai umui lao. Unuseni do lau hamaoromu ororo ta dorinai lahi boubou gauna ai ia do oi halaoa.”—Genese 22:1, 2.
18. Iehova ese Abraham ia hagania Isako ia bouboulaia totona, Abraham ese dahaka ia karaia?
18 Reana Abraham be unai lalohisihisi ia havaraia haheganina dekenai ia daradara. To, hanaihanai ia karaia bamona, ia kamonai haraga. (Genese 22:3) Mai ena lalo-hisihisi danu dina toi murinai, Dirava ese ia abia hidi ororona dekenai ia ginidae. Unuseniai ia ese boubou patana ia karaia bona latanai lahi au ia atoa. Sedira, ia ese Isako ia hadibaia vadaeni Dirava ena hereva be dahaka; Isako ia heau oho dalana ia noho. To, iena tamana burukana ese iena tauanina ia kwatua bona boubou patana dekenai ia atoa gwauraia neganai, Isako ese ia koua lasi. (Genese 22:4-9) Badina be dahaka ia be unai bamona kamonai karana ia hahedinaraia?
19. (a) Badina be dahaka Isako be gari lasi dekenai Dirava ena ura ia karaia? (b) Abraham bona Isako edia turana karana be edena bamona hari inai negai idia noho Keristen ruma besedia ia hadibaia diba?
19 Genese 18:19 ese ia gwauraia hegeregerena, Abraham be abidadama dekenai iena maduna Isako dekenai ia karaia. Do ita daradara lasi to ita diba ia ese Isako ia hadibaia vadaeni Iehova ia ura mase taudia do ia hatoredia isi lou. (Genese 12:3; Heberu 11:17-19) Abraham ese Isako ia lalokau henia bada, bona Isako ia ura gau ibounai dekenai, iena tamana ia hamoalea; gau badana ia dekenai be Dirava ena ura ia karaia. Unai be haheitalai namo herea hari inai negai idia noho Keristen bese taudia iboudiai dekenai!—Efeso 6:1, 4.
20. Abraham be edena bamona Dirava ia badinaia bona dahaka davana ia abia?
20 Hahetoho badana ena nega ia mai. Abraham ese kaia ia abia. To iena natuna ia alaia gwauraia neganai, Iehova ese ia koua bona ia gwau: “Harihari lau diba vadaeni oi be Dirava oi kamonai henia momokani, badina be oiemu natuna korikori lau ura abia neganai oi dogoatao lasi.” (Genese 22:11, 12) Dirava ese iena kara maoromaoro ia hanamoa dainai, Abraham ia moale bada diba! Ena be ia be mai ena kara dika, to ia diba Dirava ena ura ia karaia diba. Gau badana momokani be, Iehova be guna iena abidadama ia hanamoa bona hari ia hamomokania vadaeni. (Genese 15:5, 6) Dirava be hoa dalana dekenai mamoe ta ia henia, Isako ena gabu ia abia totona, bona Abraham ese ia bouboulaia. Bena unai neganai ia kamonai, Iehova ese unai gwauhamata ma ia gwauraia lou bona ia sibona ia hamomokania neganai. Gabeai, ia idia gwauraia Iehova ena turana.—Genese 22:13-18; Iakobo 2:21-23.
21. Unai ese dahaka ia laulaulaia, bona ita ia hagoadaia dahaka ita tahua totona?
21 Abraham ena boubou be ‘haheitalai’ bamona. (Heberu 11:19) Ia ese Iehova Dirava ena boubou karana ta ia laulaulaia, unai neganai ia lalohisihisi, ia ese iena lalokau Natuna tanobada dekenai ia siaia, ia be “Dirava ena Mamoe Natuna . . . tanobada ena dika kokia tauna” ai ia mase totona. (Ioane 1:29) Bona Isako be sibona ena mase ia koua toho lasi dainai, unai ese Isako Badana, Iesu Keriso, ena kara ia laulaulaia ia be lalokau dainai iena Tamana ena ura ia karaia neganai. (Luka 22:41, 42; Ioane 8:28, 29) Vadaeni, Abraham be boubou patana amo, iena mauri noho natuna ia abia lou hegeregerena, Iehova ese iena lalokau Natuna mase amo ia abia lou. Unai neganai ia be lauma badana mai ena hairai. (Ioane 3:16; 1 Petero 3:18) Hari inai negai, inai sivarai ese Dirava ena turana ai idia lao taudia ia hagoadadia!
22. Taunimanima haida be dahaka namo idia davaria Dirava ena lalokau hereana dainai?
22 Abraham Badana, Iehova Dirava, ena lalokau kara hereana idia abidadama henia dainai, taunimanima haida ia gwauraidia kara maoromaoro taudia, Dirava ena natuna bamona. (Roma 5:1; 8:15-17) Ginigunadia be Iuda bese edia amo idia abia hidi, gabeai be Idau Bese Taudia edia amo, bona Abraham ena Garana, Iesu Keriso, dainai, idia be hahenamo momo idia abia. (Kara 3:25, 26; Galatia 3:8, 16) Idia be Abraham garana ena kahana iharuana taudia. (Galatia 3:29) Idia iboudiai be 144,000 bona Iesu bamona, bema idia haheauka ela bona mase dekenai, do idia toreisi lou guba maurina dekenai.—Roma 6:5; Apokalupo 2:10; 14:1-3.
23 Bese iboudiai amo taunimanima milion momo be ‘hahenamo idia abia’ idia be Abraham garana ena orena taudia edia lalokau hesiai gaukarana idia abia dae neganai. (Genese 22:18) Idia moale bada badina idia davaria kara dika taudia be kara maoromaoro taudia ai idia lao diba bona Dirava ena turana taudia ai idia lao. Unai dainai “hutuma bada . . . bese idauidau” amo idia mai taudia Dirava ese ia moale henidia badina “edia dabua idia huria vadaeni Mamoe ena Natuna ena rarana lalonai, vadaeni edia dabua be kurokuro momokani.” Bona orena taudia ese idia gunalaidia Dirava dekenai “dina bona hanuaboi . . . ena hesiai gaukara idia karaia noho.” Hutuma bada herea taudia vairanai be mauri hanaihanai ena helaro ia noho, idia be tanobada Paradaiso dekenai “Dirava ena natuna” ai idia lao neganai. (Apokalupo 7:9-17; 21:3-5; Roma 8:21; Salamo 37:29) To, unai hahenamo idia do vara guguru lasi neganai, anina bada gaudia haida idia vara guna be namo. Gabeai sivarai dekenai do ita herevalaia.
Inai Henanadai Oi Laloa Lou
◻ Abraham bona iena ruma bese taudia edia abidadama be edena dala amo idia tohoa?
◻ Hari inai negai Keristen taudia be edena dala dekenai unai bamona abidadama idia hahedinaraia?
◻ Edena dala ma haida dekenai Abraham ese abidadama ia hahedinaraia?
◻ Abraham, Sara, bona Isako be edena bamona haheitalai idia hahedinaraia Keristen ruma bese taudia dekenai?
◻ Abraham ena abidadama karana badana ese dahaka ia laulaulaia?
4. Bible ena hereva hegeregerena, Dirava be edena dala dekenai Abram dekenai ia hereva henia matamaia?
8. Dahaka ia vara Iehova be nega iharuana Abram dekenai ia hedinarai neganai?
11. Abram be edena bamona lagani handred lalonai “idau tauna” bamona ia haheauka noho diba?
17. Abraham be dahaka hetoho ma ta ia abia iena abidadama dekenai?
23. (a) Abraham garana ena orena taudia dainai, taunimanima milion momo be dahaka hahenamo idia abia? (2 Korinto 5:20) (b) Gabeai dahaka hahenamo ma haida do idia noho “hutuma bada” taudia dekenai?