MAURI SIVARAINA
“Nega Namodia Bona Nega Dikadia Ai” Hahenamo Ai Davaria
LAU be March 1930 ai, Malawi ena siti ladana Lilongwe ena badina hanuana Namkumba dekenai lau vara. Unai neganai egu varavara bona turadia momo be Iehova idia hesiai henia noho. Lagani 1942 ai, lau ese Dirava dekenai egu mauri lau gwauhamatalaia bona sinavai ta ai lau bapatiso. Lagani 70 lalonai, lau be Paulo ese Timoteo ia hagoadaia hegeregerena lau karaia. Ia gwau: “Nega namodia bona nega dikadia ai, Dirava ena hereva do oi harorolaia goadagoada.”—2 Tim. 4:2.
Lagani 1948 ai, Tadikaka Nathan H. Knorr bona Milton G. Henschel be nega ginigunana Malawi idia vadivadi. Idia be Iehova ena Witnes taudia edia hedikwota, Brooklyn, New York, amo idia mai. Lau laloatao, unai negai idia be mai lalokau ida hagoadaia herevadia idia henia bona unai ese lau ia doria ful-taim hesiai gaukara lau karaia totona. Danu, ai ibounai 6,000 bamona be kopukopu gabunai ai gini bona Tadikaka Knorr ena tok ai kamonai, ladana be, “Permanent Governor of All Nations.”
Lau ese taihu namona ta ladana Lidasi lau hedavari henia. Iena famili be Iehova ena Witnes taudia. Lau davaria iena tahua gauna be ful-taim hesiai gaukara do ia karaia. Lagani 1950 ai ai headava, bona lagani 1953 ai emai natudia be rua. Ena be natudia naria maduna ia noho, to emai lalona ai hadaia regula painia ai karaia totona. Lagani rua murinai, lau idia boiria spesel painia gaukara karaia totona.
Gabeai, sekit gaukara lau karaia bona kongrigeisen ta ta lau vadivadi henia. Lidasi ena heduru dainai, egu famili lau durua diba tauanina dalanai bona Iehova idia tura henia namonamo totona. Bona sekit gaukara lau karaia diba.a To ai ruaosi emai tahua gauna be ful-taim hesiai gaukara do ai karaia hebou. Unai ai palanilaia namonamo bona emai natudia edia heduru dainai, lagani 1960 ai, Lidasi ese ful-taim hesiai gaukara ia hamatamaia.
Hebouhebou ese ai idia hagoadaia gabeai idia vara dagedage ai haheaukalaia totona
Unai nega ai moalelaia bada, badina kongrigeisen idauidau ai tadikaka taihu ai durua diba. Emai asainmen dainai, Mulanje ena saut kahana ena ororo gabudia ela bona Lake Malawi ena kone kahadia ai lao—unai be Malawi ena ist kahana ibounai. Ai itaia emai sekit lalonai pablisa bona kongrigeisen edia namba ia bada ia lao.
Lagani 1962 ai, distrik hebouhebou ladana “Courageous Ministers” ai moalelaia. Guna idia vara gaudia lau laloa neganai, lau itaia unai bamona hebouhebou ese Malawi dekenai idia noho taudia ia durua gabeai do idia vara gaudia totona idia hegaegae. Lagani ta murinai, Tadikaka Henschel be Malawi ia vadivadi henia lou, bona Blantyre siti ena murimuri ai ia noho tano ta ai spesel hebouhebou ta ai karaia. Idia mai taudia ibounai be 10,000 bamona. Unai ese ai ia hagoadaia, gabeai idia vara hahetoho do ai haheaukalaia totona.
NEGA AUKADIA
Gavamani ese emai gaukara ia taravatua bona brens ofesi ia abia
Lagani 1964 ai, Witnes taudia be hahetoho badana idia davaria, badina politikol karadia lalonai idia vareai lasi. Dagedage karadia lalonai, Kingdom Hall 100 mai kahana bona Witnes taudia edia ruma 1,000 bamona idia hadikaia. To, sekit gaukara ai do karaia noho ela bona lagani 1967 ai Malawi gavamani ese Witnes taudia edia gaukara ia taravatua. Blantyre ai, brens ofesi be gavamani ese ia abia, misinari taudia be edia tano dekenai idia siaidia lou, bona Witnes taudia momo, lau bona Lidasi danu, be dibura ruma ai idia atoa. Dibura amo ai idia ruhaia murinai, sekit gaukara ai karaia lou.
October 1972 ena dina ta ai, politikol ia durua orea ta ladana, Malawi Youth League, ena memba taudia 100 bamona be emai ruma dekenai idia mai. To unai orea ena memba ta be ia mai guna bona lau ia hadibaia do lau komu badina unai orea taudia idia palani lau do idia hamasea totona. Egu adavana bona natudia lau hadibaia biku au edia badinai idia hunia totona. Bena lau heau lao bona vaivai au badana ta dekenai lau daekau. Unuseni amo lau itaia emai ruma bona kohu ibounai idia hadikaia.
Iseda tadikaka be politikol karadia lalonai idia vareai lasi dainai, edia ruma idia gabudia
Malawi ai dagedage ia bada dainai, ai tausen momo be unai tano ai heautania. Emai famili be Mozambique ena refiuji kamepa ai idia noho ela bona June 1974. Unai negai, lau bona Lidasi idia boiria Mozambique ena taoni maragina, Dómue ai spesel painia ai karaia totona, unai hanua be Malawi ena boda kahirakahira. Unai gaukara ai karaia ela bona lagani 1975, Mozambique be Portugal amo independens idia abia. Unai nega ai, ai bona Witnes taudia ma haida idia hamaoroa Malawi dekenai do ai giroa, emai inai taudia be unuseniai idia do noho.
Malawi dekenai ai giroa murinai, lau idia siaia Lilongwe ai kongrigeisen ta ta do lau vadivadi henia totona. Ena be dagedage bona hekwakwanai momo ai davaria, to emai sekit lalonai idia noho kongrigeisen edia namba ia bada daekau.
IEHOVA ENA HEDURU AI ITAIA
Nega ta, hanua ta dekenai ai lao neganai, politikol orea ta ladana Malawi Young Pioneers be hebou ta idia karaia noho. Idia haida idia diba ai be Iehova ena Witnes taudia dainai, ai idia hamaoroa hebou taudia huanai do ai helai. Ai be Iehova ena heduru bona hakaua totona ai guriguri goadagoada. Unai hebou ia ore murinai, ai idia dadabaia. To hahine buruka ta be ia heau mai bona mai taitai ida ia boiboi: “Plis, idia umui rakatania! Inai tauna be egu tadikaka ena natuna. Ia umui rakatania ia lao!” Bena unai orea ia gunalaia tauna ia gwau: “Idia umui rakatania.” Ai diba lasi unai hahine be dahaka dainai unai bamona ia hereva, badina ia be emai varavara lasi. Ai itaia Iehova ese emai guriguri ia haerelaia.
Politikol pati kadi
Lagani 1981 ai, Malawi Young Pioneers taudia ma haida ai davaria bona emai basikele, kohu, buka mauadia, bona sekit faila haida idia abia. Ai be idia amo ai heau bona elda ta ena ruma dekenai ai lao. Bona ai gurigurilaia. Ai amo idia abia faila ai laloa bada. To, Malawi Young Pioneers taudia be unai faila idia sekea bona idia itaia Malawi ena gabu idauidau amo idia mai leta momo dekenai egu ladana ia noho. Idia gari bada badina idia laloa lau be gavamani ai lau gaukara tauna ta. Bena idia abia gaudia ibounai be maoromaoro unai gabu ena elda taudia dekenai idia henia.
Nega ma ta ai, ai be bouti amo sinavai ta ai hanaia. Unai bouti ena biaguna be gavamani oreana ena seamani ta, unai dainai ia ese bouti ai idia guia taudia ibounai ia sekea bema idia be mai edia politikol kadi eiava lasi. Ai kahirakahira ia mai neganai, pulisi ese idia tahua henaohenao tauna ta ia itaia. Bena idia huanai hepapahuahu ia vara dainai biaguna be ai ia sekea lasi. Ai itaia Iehova be ai ia gimaia.
AI IDIA DOGOATAO BONA DIBURA AI IDIA ATOA
February 1984 ai, lau be Lilongwe dekenai lau lao, unai amo emai ripoti be ta dekenai lau henia, Zambia brens ofesi dekenai ia abia lao totona. To, pulisi tauna ta ese lau ia dogoatao bona egu baege ia sekea. Baibel buka bona magasin haida ia davaria dainai, pulisi steiseni dekenai lau ia abia lao bona lau ia dadabaia. Bena varo amo lau ia kwatua bona henaohenao taudia haida ida daiutu ta lalonai lau ia atoa.
Unai dina murinai, pulisi ena tau badana ese lau ia abia lao daiutu ta dekenai, bona pepa ta ai inai hereva ia torea: “Lau, Trophim R. Nsomba, be hari Iehova ena Witnes tauna lasi, unai dainai lau idia ruhaia.” To lau haere, lau gwau: “Ena be varo amo lau umui kwatua bona hamasea diba. To lau be Iehova ena Witnes tauna ta.” Bona pepa lau sainia lasi. Unai dainai pulisi ena biaguna ia badu bona ena imana amo teibolo ia botaia. Daiutu ma ta dekenai ia noho pulisi tauna ta be unai rege ia kamonai neganai ia heau vareai mai. Bena biaguna ese pulisi tauna ia hamaoroa, ia gwau: “Inai tauna ia ura lasi pepa ia sainia dainai, namona be pepa ma ta ia sainia bona ia hahedinaraia ia be Iehova ena Witnes tauna ta, unai amo Lilongwe dekenai ita siaia lao bona unuseniai do idia guia.” Unai nega lalonai, egu lalokau adavana be ia laloa lau dekenai dahaka ia vara. To dina foa murinai, tadikaka haida ese ia idia hadibaia lau be edeseniai lau noho.
Lilongwe pulisi steiseni ai lau idia kara namo henia. Pulisi ena biaguna ia gwau: “Mereki mai ena raisi lau henia, badina Dirava ena Hereva dainai dibura ruma ai oi idia atoa. To ma haida be henaohenao taudia.” Bena lau ia siaia Kachere Dibura Ruma dekenai, unuseniai hua faiv lau noho.
Lau mai dainai, dibura ruma naria tauna ia moale, badina ia ura lau be dibura ruma ena “pasto” ai lau lao. Bena ia ese pasto gunana ia kokia bona ia hamaoroa: “Lau ura lasi Dirava ena Hereva oi hahedibalaia, badina oi be emu dubu ai oi henaohenao bona dibura ai idia atoa!” Unai murinai, dala ia karaia wiki ta ta ena hebou ai dibura taudia dekenai Baibel lau hadibaia totona.
Gabeai, hekwakwanai haida idia vara. Dibura naria taudia idia ura diba Malawi ai Witnes taudia hida idia noho, unai dainai lau idia nanadaia. Edia ura hegeregerena lau haere lasi dainai, lau idia dadabaia ela bona lau maserea. Nega ma ta ai, idia ura diba iseda hedikwota be edeseniai ia noho. Lau gwau: “Unai henanadai be auka lasi, bona do lau haerelaia diba.” Pulisi taudia idia moale bona edia teipi rekodi idia atoa hegaegae. Lau hamaorodia Iehova ena Witnes taudia edia hedikwota be Baibel ese ia hahedinaraia. Idia hoa bona idia henanadai: “Baibel ai edeseniai do ai davaria?”
Lau haere: “Isaia 43:12 ai.” Unai siri idia kehoa bona duahia. Unai siri ia gwau: “Umui be lauegu hereva hamomokania taudia [witnes taudia, “NW”] umui gwauraia noho, lau be Dirava.” Unai siri be nega toi idia duahia. Bena idia henanadai: “Edena dala ai Iehova ena Witnes taudia edia hedikwota be Baibel lalonai, to America dekenai lasi?” Idia lau hamaoroa: “America ai idia noho Witnes taudia danu be unai siri amo idia hahedinaraia unai be edia hedikwota.” Edia ura hegeregerena lau haere lasi dainai, lau idia siaia Dzaleka Dibura Ruma dekenai, unai be Lilongwe ena not kahanai.
NEGA DIKADIA AI HAHENAMO AI DAVARIA
July 1984 ai, lau be Witnes taudia 81 ida Dzaleka Dibura Ruma dekenai ai noho. Dibura ai idia noho taudia ibounai be 300 bona edia mahuta gabuna be ia maragi dainai idia be ta ta kahirakahira dekenai idia mahuta. Gabeai, ai Witnes taudia be grup maragidia ai karaia, unai amo dina ta ta ai siri ta ai herevalaia bona tadikaka ta ta be unai siri dekenai edia lalohadai idia gwauraia diba. Unai ese ai ia hagoadaia bada.
Bena dibura naria tauna badana ese ai be dibura taudia ma haida amo ia hapararaia. Dibura ena gadi ta be hehuni dalanai ai ia hadibaia, ia gwau: “Gavamani be umui ia inai henia lasi. Dibura ruma ai umui ai dogoatao ena badina be rua: Namba 1, gavamani ia gari badina Young Pioneer orea taudia ese umui idia hamasea garina, bona namba 2, umui be ia mai noho tuari ta umui harorolaia, bona gavamani idia laloa edia ami taudia be unai tuari lalonai do idia mase.”
Tadikaka idia kota henia murinai, idia abia lao
October 1984 ai, ai ibounai be kota vairanai ai gini. Bona kota ese ai ia hamaoroa lagani rua dibura ruma ai do ai noho. Guna bamona, ai be Witnes lasi taudia ida ai noho. To dibura naria tauna badana be ibounai ia hadibaia, ia gwau: “Iehova ena Witnes taudia be kuku idia ania lasi. Unai dainai umui gadi taudia, idia dekenai kuku totona umui henanadai lasi bona umui siaia lasi emui kuku gabua totona lahi idia abia. Idia be Dirava ena taunimanima! Iehova ena Witnes taudia ibounai dekenai dina ta ai aniani be nega rua umui henia, badina idia be kerere lasi, to Baibel idia abidadama henia dainai dibura ai idia noho.”
Emai kara namo dainai, hahenamo ma haida ai abia danu. Gabu ia dibura bona medu ia diho neganai, dibura taudia be idia loaloa lasi. To, ai dekenai maoro idia henia emai ura hegeregerena dibura ruma murimuriai ai loaloa totona. Idia diba ai be do ai heau boio lasi. Nega ta dibura ruma murimuriai ai gaukara noho lalonai, ai ia naria gadi tauna be ia gorere bona ai huaia lao dibura ruma ai heduru ia abia totona. Unai bamona kara namodia ai hahedinaraia dainai, ai idia guia taudia ese Iehova ena ladana idia hanamoa.—1 Pet. 2:12.b
NEGA NAMODIA IA VARA LOU
May 11, 1985 ai, Dzaleka Dibura Ruma amo lau idia ruhaia. Lau moale bada egu famili ida lau hedavari lou! Iehova ai tanikiu henia, badina ai ia durua nega dikadia lalonai ia ai badinaia noho totona. Unai nega ai laloa neganai, Paulo ena hemami bamona ai mamia, ia gwau: “Tadikaka e, ai ura . . . ai davaria hisihisi umui diba . . . Ai laloa emai mauri do ai haboioa. Oibe, ai diba momokani ai do idia hamasea herevana ai abia vadaeni. Unai bamona ia vara, ai sibona do ai abidadama henia lasi totona, to mase taudia ia hatorea isi lou Diravana do ai abidadama henia. Toana be ia ese mase amo ai ia hamauria.”—2 Kor. 1:8-10.
Lagani 2004, Tadikaka Nsomba bona adavana Lidasi, Kingdom Hall vairanai
Momokani, nega haida ai laloa do ai mauri diba lasi. To Iehova ai noia goada bona aonega do ia henia, unai amo do ai manau bona ena ladana do ai hanamoa.
Nega dikadia bona nega namodia ai, Iehova ese emai hesiai gaukara lalonai ai ia hanamoa. Hari, ai moale bada badina ai itaia lagani 2000 ai Lilongwe ena brens haginia gaukara idia haorea, bona Malawi lalonai Kingdom Hall ibounai 1,000 mai kahana idia haginia! Unai hahenamo be Iehova amo idia mai bona emai abidadama ia hagoadaia, unai dainai lau bona Lidasi dekenai unai be moale bada gauna!c
a Hari, bema tadikaka ta be mai ena natu maragidia, ia be sekit gaukara do ia karaia lasi.
b Malawi ai idia vara dagedage karadia edia sivarai haida totona, 1991 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, rau 171-223 itaia.
c Tadikaka Nsomba ena sivarai be inai magasin totona ai hegaegaelaia lalonai ia mase, ena mauri lagani be 83.