Matthew

The Sermon on the Mount

5 Noqw pam qaanʼewakw hintaqamuy sinmuy amumi yórikqe, tsomomiq wupqe, epeq qatuptuqw, put aw nánatuwnayaqam put aw öki. 2 Noqw pam lavayhtiqe, pumuy tutuqaynativaqe, amumi paṅqawu:

True Happiness (Lk 6.20-23)

3 Aṅ okiwʼunaṅwayʼyuṅqam hahlayhpit epya; pi puma hapi ōveqatsit ep moṅwtunatyat himuyʼyuṅwa. 4 Pas aṅ tsaykitaqam hahlayhpit epya; pi puma okyani. 5 Aṅ pasiʼnaṅwayʼyuṅqam pas hahlayhpit epya; pi puma tūwaqatsit makiwayʼyuṅwni. 6 Aṅ suan hinwisniqey tuṅlayʼyuṅqam, hak nȫsiwhqat, pu kūyit hin tuṅlayʼtaqat pan suan hinwisniqey tunatyawyuṅqam pas hahlayhpit epya; pi puma tunatyay aw yórikyani. 7 Aṅ nunʼokwat hahlayhpit epya; pi God pumuy ōkwatuwni. 8 Aṅ suan unaṅwayʼyuṅqam hahlayhpit epya; pi puma God aw yórikyani. 9 Aṅ namivöhikit tumalayʼyuṅqam hahlayhpit epya; pi puma God tímatnihqey pan túṅwantiwyani. 10 Aṅ suan hinwisqey ep okiwsahsanwaqam hahlayhpit epya; pi puma hapi ōveqatsit aṅqw moṅwtunatyat himuyʼyuṅwa. 11 Sinom inutsviy umumiq hīhiṅqaqwak̇ahk̇aṅw, umuy okiwsahsanyak̇aṅw, sohsok hīhihta qalolmat umuy atsátotoynayaqw, uma hahlayhpit epyani. 12 Uma hahlayhtoteʼ pas hinhaqam hahlayyani; ispi uma ōveqatsit ep qaanʼewakw ahsatit makiwyaniqee; pi pay puma Tutuyqawhqat lavayʼaymuyatuy umupyeveyaqamuy pan okiwsasna.

Salt and Light (Mr 9.50; Lk 14.34-35)

13 Uma hapi tūwaqatsit ep ȫṅat anyuṅwa. Nīk̇aṅw pi ȫṅa suhuviweʼ, sen hihta akw piw suhutiwni? Pi pam pāpu qa hihta ápiynihqe maspiwhq, sinom aw wukukuykuyani. 14 Uma hapi sinmuy amumi tālat anyuṅwa. Tsomoveq kitsóki wúnuhqa kurs hin tupkiltiṅwu. 15 Ya sen sinom wihqöhit úwiknayeʼ, hihta sīvut akw put kuhtayaṅwu? Qae. Puma put tsotsókpiyat epeq tsok̇ayaqw, pam kīve yesqamuy sohsokmuy amumi talniʼtaṅwu. 16 Noqw pan hapi uma sinmuy amumi talniʼyuṅwni; noqw puma umuhtutmalay lolmat aw tāyuṅweʼ, ōveqatsit ep Umunay pas hihtatotani.

Teaching about the Law

17 Uma qa yan inumi wūwayani: Pam k̇a tutavot piw Tutuyqawhqat lavayʼaymuyatuy lavayiyamuy ayo yúkuniqe ōviy pitu. Nu qa paniqw ōviy pitu; pi nu put aw antsanniqe ōviy pitu. 18 Nu hapi umumi pas súaṅqawni: Pay tokpela, pu tūwaqatsit nātoniqw, soon tutavot ep hihsay tsohkokpu alöṅtini; soon sushihsay peyʼtaqa put aṅqw súlawhtini, pas aṅ ahsupoq tunatyaat aw antsaniwniqat aw pahsavoo. 19 Paniqw hapi ōviy hak haqam it tutavot ep hihta sushihsakwhoyat ayo yukut, pan tūtutuqaynaqa ōveqatsit aṅqw moṅwtunatyat ep susqahimunihqey pan túṅwantiwni; pu hak haqam put an hinmaqa pan tūtutuqaynaqa hapi ōveqatsit ep moṅwtunatyat ep pas pávannihqey pan túṅwantiwni. 20 Pas uma soon qa imuy tutavot tutuqaynayaqamuy-nik̇aṅw pu Pharisee-sinmuy, pumuy amuhpenihqe pavan suan hinwisni. Uma qa panwiseʼ, pas soon ōveqatsit ep moṅwtunatyat aw yuṅni.

Teaching about Anger

21 Uma nanaptaqw ura hisatsinom yan lavayhtoti: Um qa hakiy nīnani, kitota; pu hakiy nīnaqa hin yukuniwniqey aw unahinhtimantani, kitota. 22 Noqw nuʼ hapi umumi paṅqawni: Hakiy sinoat hakiy ehpewi qa hihta ep qaanhtiqw, hak put ep itsívuiwtaqa hapi hin yukuniwniqey aw unahinhtimantani; pu hak sinoy pas qa hihtataqa nawus moṅwtsovawtaqamuy amumi taviwmantani; pu hak haqam Um núanhimuu, hakiy aw kitahqa maskiveq qȫhit sivihpit aqw unahinhtimantani. 23 Paniqw ōviy kurs um homʼoyvihk̇at ep uhkuwahtipuy kwusivat, ura uhsino ūmi hihta ep unaṅwayʼtaqat uʼneʼ, 24 Um pep uhkuwahtipuy mātapt, ahpiynen, put amum namivöhikt, puʼ pahsat awnen, uhkuwahtipuy távimantani. 25 Um uhpewʼiwtaqat īts amum namivöhikmantani, nāt amum aqwnik̇aṅwo; taq nāp hisat sen pam hakiy hin yukunaṅwuqat aw uṅ mātapq, pam uṅ solāwat aw noaqw, pam uṅ sivivanani. 26 Nu umumi pas antsa paṅqawni: Pas um soon paṅqw yámakni, pas ason um hisat uhpöiy sohsok ep sisveʼ, pep puʼ paṅqw yámakni.

Teaching about Adultery

27 Uma nanaptaqw ura hisatsinom yan lavayhtoti: Um hakiy qa nāp uhhimuy qa kwaṅwáyʼni 28 Noqw nuʼ hapi umumi paṅqawni: Wuhtit aw nuvöʼtayʼtaqa hapi pay unaṅwpeq put kwaṅwáyʼṅwu. 29 Noqw ōviy kurs putvaqwat uhposi uṅ qalomáhintsanqw um put hóroknat nahpiy tūvani. Pay pi tatam uhposi súlawhtiqw, um pank̇aṅw ōveqatsit aṅqw moṅwtunatyat aw pákini, hikis pi as um uhtokoy pasiwk̇aṅw qȫhit sivihpit aqw tūviwni. 30 Pu kurs putvaqwat uhma uṅ qalomáhintsanqw, um put ayo tuk̇eʼ nahpiy tūvani. Pay pi tatam uhma súlawhtiqw, um pank̇aṅw ōveqatsit aṅqw moṅwtunatyat aw pákini, hikis pi as um uhtokoy pasiwk̇aṅw qȫhit sivihpit aqw tūviwni.

Teaching about Divorce (Mt 19.9; Mr 10.11-12; Lk 16.18)

31 Pu ura piw paṅqaqwa: Nȫmay mātapniqa pan tutuvenyukit put máqamantani. 32 Noqw nuʼ hapi umumi paṅqawni: Hak wuhti tokoy qa hovalaqw, put kōñaat put mātaveʼ, pay yoñayqatsit aw put mātapṅwu. Noqw hak tāqa put ámumtiqa pay tokot sokoptaṅwu.

Teaching about Vows

33 Pu uma piw nanaptaqw ura hisatsinom yan lavayhtoti: Um hihta lavayvasiwneʼ, put qa atsátamantani; pu um Tutuyqawhqat aw lavayvasiwneʼ, put anhtini, kitota. 34 Noqw nu hapi umumi paṅqawni: Uma hihta lavayvasiwnayeʼ qa hihta akw put öqaltoynayani. Uma qa ōveqatsit akw öqallavayhtotini, taq pam God moṅwʼatsvewaata. 35 Pu piw qa tūwaqatsit akwʼa, taq pam put wuwukpiata, pu piw qa Jerusalem akwʼa, taq pam aʼnö Moṅwit wuhkokitsokiata. 36 Piw um qa uhqötöy akw uhlavayiy pavan öqalat pasiwnamantani, taq um soon sūkw hȫmit qȫtsatani, piw qömvitani. 37 Nīk̇aṅw uma pay Owi, kitotani, sen Qae. Nen uma hin lavayhtoteʼ panhtotimantani. Taq öqallavayi Nukpanat ahpiy nȫṅanta.

Teaching about Revenge (Lk 6.29-30)

38 Uma nanaptaqw ura hisatsinom yan lavayhtoti: Hak hakiy pōsiyat tūhoteʼ, nawus pam pōsiy akw put ep aw ahoytamantani; pu hak hakiy tamayat tūveʼ, nawus tamay akw put ep aw ahoytamantani. 39 Noqw nuʼ hapi umumi paṅqawni: Uma hakiy qalolmat aw qa rohomtotimantani; nīk̇aṅw nāphaqawa putvaqwat uhtayway wuvahtaqw, pay um piw ayaṅqwat put aw namtöknamantani. 40 Pu kurs haqawa tutavot aw yank̇aṅw uhnapnay himtaqw, pay um piw aw uhʼusimniy mātapmantani. 41 Noqw kurs solāwa mōkiy uṅ īkwiltoynat, um sūkw tutskwatuwanit put ámumniqat uṅ tusoqʼayataqw, um lȫq tutskwatuwanit pahsavo put ámumni. 42 Hak ūmi hihta tūviṅtaqw um put máqamantani; pu hak ūmi hihta nasimok̇ahtaniqat um nasimokmaqani.

Love for Enemies (Lk 6.27-28, 32-36)

43 Uma nanaptaqw ura yan lavayhtotiwa: Um uhsinosṅway aw unaṅwayʼtani, pu um uhtuwqay aw qa suhtaqʼewni, kitota. 44 Noqw nuʼ hapi umumi paṅqawni: Uma umuhtuwqamuy amumi unaṅwayʼyuṅwni; umuy qalomásavitotaqamuy uma amumi lomalvayhtotimantani; umumi qa suhtaqʼewyaqamuy uma amumi lolmat hintsatsk̇ani; pu umuy qalomáhintsahtsanyaqamuy, pu umuy okiwsahsanyaqamuy amuṅem uma nāwakintotani. 45 Nen uma kurs pas antsa Umunay ōveqatsit ep qátuhqat tímatni; pi pam aṅ qalōlolmatuy-nik̇aṅw pu lōlolmatuy amuṅem tāwat yámaknaṅwu; pu súanyuṅqamuy-nik̇aṅw pu qasuanyuṅqamuy amumi yoknaṅwu. 46 Ispi uma umumi unaṅwayʼyuṅqamuy-sa amumi unaṅwayʼyuṅweʼ ya uma hihta ahsatiʼyuṅwni? Ya hikis pi moṅwit eṅem sīvat ömalalwaqam qa panyuṅwa? 47 Pu kurs uma umuhsinomuy-sa amumi yuaatoteʼ ya uma mimuy amuhpenihqe hihta alöṅöt hintsatsk̇ani? Ya hikis pi moṅwit eṅem sīvat ömalalwaqam qa panyuṅwa? 48 Paniqw ōviy uma pās pasiwyuṅwni, ōveqatsit ep Umuna pās pasiwtaqat panʼi.