TEMA DE PORTADA | PATAL JAWA’ IN KUXUYÁMAL AN BIBLIA
An Biblia in kuxuy bélits abal exan ka talabedháj
AN K’IBATALÁB. Yan i atikláb axi in kwa’alak in éy ani jita’chik in ok’nalak jun i belomtaláb, in aliy jant’ini’ kin talabédha’ an Biblia. Yan i eyal, in k’anchij an atikláb kin ko’oy jun i Biblia, kin ts’ejka’ ani kin wílk’a’. Ki tsu’uw tsab i t’iplab:
Ban támub 167 ok’xidh ka wa’tsin a Cristo, an ts’alej Antíoco Epífanes in abna’ ka talabedháj an copias in k’ál an Escrituras Hebreas, kom in lé’ak kin t’aja’ abal an judíos kin bela’ jawa’ in belálakchik an griegos. A Heinrich Graetz in dhucha’: «In t’ojnalil in k’ál axé’ xi ts’alej in mits’a’ ani in chika’ an copias in k’ál an Ley axi in ela’. Jayej, patal an atikláb axi in ajiyalak an Biblia abal ka kanatbedháj, tsemdhájchik».
Ban Edad Media, an atiklábchik axi in ok’nálak jun i belomtaláb in k’wiyalak jita’chik in olnálak tin kwéntaj an Biblia. Patal jita’ in kwa’alak an Biblia o k’e’at i libros, u uchnalak abal in tomolnálak a Dios. Pero jita’chik in kwa’alak an Salmo ti latín yab u t’ajchinalak jant’oj. Jun i mudhél i atikláb axi in ok’nál an belomtaláb, in aba’ talchik i inik abal kin aliy ban parroquias ani ban atáj ani kin tsemdha’ jita’ in kwa’alak jun i Biblia.
Max axé’chik xi atikláb in talabedhámalak an Biblia, xowé’ ta k’icháj yabáts ne’etsak ki ko’oy.
An Biblia ti inglés, axi in wílk’a’ a William Tyndale, in kuxuy bélits abal exan ka talabedháj, chikan yan i biblias, ani a Tyndale tsemdháj ti 1536.
JANT’INI’ TIN KUXUYÁMAL AN BIBLIA. An ts’alej Antíoco expidh in abna’ ka talabedháj an Biblia ti Israel. Pero yan i judíos, k’alnekakits ti k’wajíl al pil i bichow. An atiklábchik axi exoblámadh in ulal abal ban k’a’ál siglo, wat’adh ts’ejel k’al an judíos u k’wajílakits al pil i bichow. Ban sinagogas in kwa’alak i copias in k’ál an Biblia, axé’ xi copias jayej in eyendha’ in aykolil a Cristo (Hechos 15:21).
Ban Edad Media, jita’chik in t’ajálak ti kwéntaj jawa’ in ulal an Biblia, in áynanchij kin wílk’a’ ani kin tsab ts’ejka’ bélits abal awilak ka tsemdháj. Ban siglo quince yabayej wa’atsak i imprenta jant’ini’ axi xowe’ i exlál. Pero bélits antsana’, wa’atsakits talchik i pejach in k’ál an Biblia axi wílk’adh al wat’adh 33 i kawintaláb. Taná’ ti tujey ti wilk’áb ani ti ts’ejkáb an Biblia al yan i kawintaláb.
JAWA’ EJTOWÁMEJ KA T’AJAN. An Biblia játs an libro axi más wilk’ámej ani buk’uwámej tin puwél an Tsabál al yan i támub, bélits abal i eyalchik ani i atikláb axi in ok’nál jun i belomtaláb in examal kin kubdha’ axé’ xi t’ojláb. Eynének abal ka ts’ejkáj yan i abatnaxtaláb, abal ka jálk’uyat talchik i kaw ani abal kin tólmiy yan i atikláb.