¿Jantʼiniʼ tu tókʼtsinchal a Jehová i olábil?

1, 2. ¿Jantʼoj walám i tsalpayámal junchikíl?

¿A konowiyámal ta baʼ max a Jehová chubax tu atsʼanchal i olábil? Yan i epchal jayej in tsalpayámal antsanáʼ. Junchikíl tam i tametnál jun i kʼibataláb walám ki atsʼaʼ kʼibat ki belaʼ abal a Jehová tu tókʼtsinchal i olábil.

² Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jaleʼ ti lej belál abal a Jehová in tokʼtsiyal an oláb axi u tʼajchinal kʼal in tʼojnálil (1 Juan 5:15). Jayej neʼets ki exóbnaʼ jaleʼ ti junchikíl wawáʼ i tsalpayal abal a Jehová yan tu tókʼtsinchal i olábil. Jaxtám neʼets ki tsuʼuw jantʼiniʼ tu tokʼtsiyal a Jehová.

A JEHOVÁ YAB ETSʼEY NEʼETS TU KU TÓKʼTSIY JANTʼINIʼ WAWÁʼ I TSALPAYAL

3. ¿Jaleʼ tin léʼ a Jehová abal ki ólonchij?

³ An Biblia tu tejwamédhanchal abal i kwaʼal yan i jalbíl tin wal a Jehová ani jayej tu lej kʼanidhál (Ageo 2:7; 1 Juan 4:10). Jaxtám a Jehová tu uchál ki ólonchij ani ki konchij tu ku tólmiy (1 Ped. 5:6, 7). Jajáʼ in léʼ tu ku tólmiy ki kuxuy jawákits tam kʼibataláb ani ku kʼwajiy utat kʼal Jajáʼ.

4. ¿Jaléʼ i exlál abal a Jehová etsʼey in tokʼtsiyal an oláb axi u tʼajchinal kʼal in tʼojnálil? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

⁴ Ti Biblia i elál yan i tʼilab axi in tejwamedhál jantʼiniʼ a Jehová in tokʼtsinchij an oláb axi tʼajchin kʼal in tʼojnálil. Jun kʼal axéʼ xi tʼiplab játs an tsʼalej David. Jajáʼ in watʼaʼ yan i kʼibataláb pero in ujnámak kin ólonchij a Jehová abal kin konchij ka tólmiyat. Jun i kʼicháj a David in uchaʼ axéʼ xi kaw a Jehová: «Jehová ti kin atsʼanchij u olábil, ti kin otsʼówiy tam tu lej konchal ti kin tólmiy. Tatáʼ etsʼey tin tólmiyal ani a tʼajál jawaʼ tekedh, jaxtám tu konchal ti kin tókʼtsiy» (Sal. 143:1). Jajáʼ tokʼtsinchat in olábil kʼal a Jehová ani kʼániyat (1 Sam. 19:10, 18-20; 2 Sam. 5:17-25). Jaxtám a David in uluw axéʼ xi kaw: «A Jehová kʼwajat utat kʼal jitaʼ tu kónchinal ka tólmiyat». Wawáʼ jayej i lej belál abal a Jehová neʼets tu ku tókʼtsiy (Sal. 145:18).

5. ¿Jantʼiniʼ tin tokʼtsiyámal a Jehová in tʼojnálil ti biyál? Ka olnaʼ jun i tʼiplab. (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

⁵ Junchikíl a Jehová yab neʼets tu ku tokʼtsinchij i olábil antsanáʼ jantʼiniʼ wawáʼ i tsalpayal ani játs jawaʼ in watʼaʼ an abatwálej Pablo. Jajáʼ in uluw abal in kwaʼalak jun i yajal kʼal axi tu odhnábak axi pelak ejtíl «jun i kʼidh». In uluw abal oxíl i kalel in konchij a Jehová abal ka tixkʼanchat nixéʼ xi kʼibataláb. Pero, ¿walám tokʼtsinchat in olábil kʼal a Jehová? Aníts, pero yab jantʼiniʼ a Pablo in aychalak, kom yab tixkʼanchat an kʼibataláb. Expidh pidhan an tsapláb abal kin áynanchij kin tʼojonchij a Jehová (2 Cor. 12:7-10).

6. ¿Jaleʼ ti walám junchikíl i atsʼál abal a Jehová yab tu tókʼtsinchal i olábil?

⁶ A Jehová etsʼey tu tókʼtsinchal i olábil pero walám junchikíl yab neʼets tu ku tókʼtsiy antsanáʼ jantʼiniʼ ti wawáʼ i aychalak. A Jehová in exlál jantʼoj játs axi más alwaʼ abal wawáʼ ani jaxtám walám tu tókʼtsiy antsanáʼ. An Biblia in ulal abal Jajáʼ in éjtowal tu ku pidhaʼ más kʼal jawaʼ i konchal ani «yab expidh jawaʼ ki tsalpay ani ki konchij» (Efes. 3:20). Jaxtám walám a Jehová tu ku tókʼtsiy tam wawáʼ yab i aychal o kin tʼajaʼ jantʼoj axi wawáʼ yabak i tsalpayámal.

7. ¿Jaleʼ ti junchikíl neʼets ki koʼoy ki jalkʼuy jawaʼ i konchal a Jehová ti olábil? Ka olnaʼ jun i tʼiplab.

⁷ Tam ki exbay jawaʼ a Jehová in léʼ abal ki tʼajaʼ walám neʼets ki koʼoy ki jalkʼuy jawaʼ i kónchalak ti olábil. Ki tsalpay kʼal an epchal Martin Poetzinger, tam ti jajáʼ itekʼij ti tomkinének, aban al jun i campo de concentración axi in kwaʼalak an nazis. Tam ti itekʼij ti ulnek tanáʼ, jajáʼ in lej kónchalak a Jehová abal ka walkáj, kom in léʼak ka kʼwajiy kʼal in yanél ani kin áynanchij ti ólnom. Watʼey tsab i semana ani an epchal yab in tsuʼtalak max u tokʼtsiyábak kʼal a Jehová. Jaxtám in ólonchij juníl ani in uchaʼ: «Jehová ti kin tólmiy abal ku exlaʼ jantʼoj játs axi a léʼ abal ku tʼajaʼ». Tam in tsalpay kʼal patal an kʼibataláb axi kʼwajatak in watʼal an epchalchik axi kʼwajatak tanáʼ ban campo de concentración. Yan kʼal axéʼ xi epchal kʼwajatak lej tʼeʼpidh kom kʼwajatak ow kʼal in yanel ani kʼal in tsakámil. Tam an epchal Poetzinger in uchaʼ a Jehová: «Kʼakʼnámal yan kʼal axéʼ xi it tʼojláb axi tin pidhámal. Ti kin tólmiy abal ku kanatbédhaʼ an epchalchik». Ani játs jawaʼ in tʼajaʼ al nueve i támub axi kʼwajiy tanáʼ.

8. ¿Jantʼoj játs axi lej exbadh ki tʼilaʼ tam i ólonchal a Jehová?

⁸ Yab ki ukʼchiy abal a Jehová in kwaʼal jun i tsalap axi neʼets kin putuw al an kʼij axi Jajáʼ in bijiyámalits. An tsalap axi Jajáʼ in kwaʼal játs kin tixkʼaʼ patal jawaʼ in tʼajál ki yajchiknaʼ, ejtíl an yawʼláts ani an tsemláj. Jajáʼ neʼets kin eyendhaʼ in Éyaltal abal kin putuw patal jawaʼ in tsalpayal (Dan. 2:44; Apoc. 21:3, 4). Pero biyat u ulel nixéʼ a kʼicháj, a Jehová yab in kʼanchamal a Satanás kin ábatnaʼ an xeʼtsintaláb (Juan 12:31; Apoc. 12:9).b Max a Jehová kin tixkʼaʼ xowéʼ patal jawaʼ in tʼajál ki yajchiknaʼ, neʼets ka tejwaméj ejtíl max a Satanás in éjtowal ti ábatnom. Tam, kwaʼal ki aychij abal a Jehová kin putuw jawaʼ in tsalpayal kin tʼajaʼ, pero belits antsanáʼ Jajáʼ kʼwajat tu tólmiyal. Ki tsuʼuw jantʼoj kʼwajat in tʼajál a Jehová abal tu ku tólmiy.

¿JANTʼINIʼ TU TÓKʼTSINCHAL A JEHOVÁ I OLÁBIL?

9. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal a Jehová tam kwaʼal ki takuy jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ? Ka olnaʼ jun i tʼiplab.

⁹ Tu pidhál i tsalpadhtaláb. A Jehová in ulúmal abal neʼets tu ku pidhaʼ i tsalpadhtaláb abal ki exlaʼ jantʼoj ki tʼajaʼ ti ejatal. Ani más neʼets ki yejenchij tu ku pidhaʼ i tsalpadhtaláb tam kwaʼal ki takuy jantʼoj lej exbadh, ejtíl max neʼets ku tomkin (Sant. 1:5). Ki tsuʼuw jawaʼ in watʼaʼ jun i epchal mimláb axi yab tómkidh, jajáʼ in bij María.c Jajáʼ kʼwajatak ti tolmix jantʼiniʼ i precursora regular tam tin exlaʼ jun i epchal kwitól. In uluw: «U neʼdháxak lej alwaʼ kʼal axéʼ xi epchal kwitól ani kʼayúm kʼayúm in tujey tin kʼambinal ani jajáʼ jayej. U exlálak abal nanáʼ játs axi kwaʼalak ku takuy jantʼoj neʼetsak ku tʼajaʼ, jaxtám u ólonchij a Jehová ani u ólchij patal jawaʼ u atsʼálak. U yéjenchalak abal a Jehová ti kin tólmiy ku exlaʼ jantʼoj ku tʼajaʼ, pero jayej u lej belálak abal játs nanáʼ axi kwaʼalak ku takuy jantʼoj neʼets ku tʼajaʼ». A María in tʼajaʼ ti kwéntaj abal tokʼtsiyat kʼal a Jehová ani pidhan i tsalpadhtaláb. ¿Jantʼiniʼ ti tokʼtsiyat? Jajáʼ in aliy i olchixtaláb ban publicaciones ani in elaʼ i artículos kʼal axi ti tokʼtsinchat an konowixtalábchik axi in kwaʼalak. Jayej lej tólmiyat kʼal in mamá abal kin tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ chubax in atsʼálak. Kʼal patal axéʼ xi tolmixtaláb, a María in ejtow kin exlaʼ jantʼoj kwaʼalak kin tʼajaʼ.

10. Kʼal jawaʼ in ulal Filipenses 4:13, ¿jantʼiniʼ tin tólmiyal a Jehová in tʼojnálil? Ka olnaʼ jun i tʼiplab. (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁰ Tu pidhál an tsapláb abal ki ejtow ki kuxuy. A Jehová neʼets tu ku pidhaʼ an tsapláb axi i yéjenchal abal ki kuxuy jun i kʼibataláb antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajaʼ kʼal an abatwálej Pablo (ka ajiy Filipenses 4:13). Ki tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ a Jehová in tólmiy jun i epchal axi in bij Benjamin axi u kʼwajíl ti África. Ma ti lej tsakamej, jajáʼ ani in yanel in koʼoyámal ka kʼalej ti tsinel al pil i bichow, kom juʼtáj ti jajáʼ u kʼwajíl lej waʼatsak i kʼibataláb. Jajáʼ in ulal: «Wilkʼidh u ólonchalak a Jehová ani u kónchalak ti kin pidhaʼ an tsapláb abal ku tʼajaʼ jawaʼ tekedh. Jajáʼ tin tokʼtsinchij u olábil ani tin tólmiy abal ku atsʼaʼ koyat u ichích, ku koʼoy an iniktaláb abal kin kʼalej tin ólnom ani tin pidhaʼ an publicaciones abal ku koʼoy tsapik u bélomtal». Jayej in uluw: «U ajiyalak jawaʼ in watʼamal kʼeʼat i epchalchik, u tʼajálak ti kwéntaj abal a Jehová in tolmiychik abal kin kuxuy. Nixéʼ tin lej kanatbédhaʼ ani tin tólmiy abal ku áynanchij ku tʼajchij in kulbétal».

11, 12. ¿Jantʼiniʼ tin éjtowal a Jehová kin eyendhaʼ an epchalchik abal tu ku tokʼtsinchij i olábil? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹¹ In eyendhál an epchalchik abal tu ku tólmiy. Jun i akal okʼxidh ka tsemdháj, a Jesús in lej ólonchij a Jehová. In lej konchij abal yab ka jólbiyat ani ka uchan abal in luklinchámal in bij a Jehová. Pero, ¿jantʼiniʼ ti tólmiyat kʼal a Jehová? In abaʼ jun i ángel abal kin kanatbédhaʼ a Jesús. Axéʼ xi ángel pelak in epchal a Jesús tiwaʼ ti éb (Luc. 22:42, 43). Jayetsej in éjtowal kin tʼajaʼ a Jehová abal tu ku tólmiy, in éjtowal kin tʼajaʼ abal jun i epchal tu ku tawnaʼ o tu ku tsaʼbiy abal tu ku kanatbédhaʼ. Patal i éjtowal ki uluw jun i kaw axi kin ejtow kin kanatbédhaʼ an epchalchik (Prov. 12:25).

¹² Ki tsuʼuw jawaʼ in watʼaʼ jun i epchal mimláb axi in bij Míriam. Jun i kʼicháj tam ti itekʼij ti koyomadh in tomkíl ban tsemláj, jajáʼ kʼwajatak kwetém tin kʼimáʼ ani in atsʼálak lej tʼeʼpidh ani yajlidh in ichích. Kʼwajatak ti lej ukʼnal ani in atsʼálak abal in yéjenchalak ti tʼilom kʼal jitaʼ. Jajáʼ in uluw: «Yab u exlálak jitaʼ ku tawnaʼ pero tam, u ólonchij a Jehová. Biyat kʼwajatak u ólonchal a Jehová ani in ukʼnal, u atsʼaʼ abal tʼenenláts an teléfono. Pelak jun i ókʼnom axi kʼwajatak tin tawnál». Axéʼ xi ókʼnom ani in kʼimádhil in lej kanatbédhaʼ a Míriam. A Míriam in lej belálak abal pel a Jehová axi in tʼajaʼ abal ka tawnáj kʼal axéʼ xi epchal.

13. Ka olnaʼ kʼal jun i tʼiplab abal jantʼiniʼ a Jehová in éjtowal kin eyendhaʼ kʼeʼat i atiklábchik abal tu ku tokʼtsinchij i olábil.

¹³ In éjtowal kin eyendhaʼ kʼeʼat i atiklábchik (Prov. 21:1). Junchikíl a Jehová in éjtowal kin eyendhaʼ i atiklábchik axi yab pel i epchal abal tu ku tólmiy. Jun i tʼiplab, Jajáʼ in tʼajaʼ abal an tsʼalej Artajerjes kin jilaʼ abal a Nehemías ka wichiy ti Jerusalén abal kin tsab tsʼejkaʼ an bichow (Neh. 2:3-6). Ani xowéʼ ta kʼicháj a Jehová jayetsej in tʼajál, in éjtowal kin eyendhaʼ kʼeʼat i atiklábchik abal tu ku tólmiy tam más i yéjenchal.

14. ¿Jantʼiniʼ ti kanatbedhál in tʼiplábil a Soo Hing? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁴ Jun i epchal axi in bij Soo Hing in tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ a Jehová in eyendhaʼ jun i doctor abal ka tólmiyatchik. In kwitólil u yaʼul kʼal in okʼ ani jun i kʼicháj tsʼojbéj. A Soo Hing ani in tomkíl koʼoy kin jilaʼ an tʼojláb abal kin béletnaʼ in kwitólil. Jajáʼchik in atsʼaʼ kʼibat kom yabáts in kwaʼalak i tumín ani a Soo Hing in uluw abal in atsʼálak abal yabáts in kwaʼalak an tsapláb abal kin kuxuy an kʼibataláb axi in tamtém. Jajáʼ in ólchij a Jehová patal jawaʼ in atsʼálak ani in konchij ka tólmiyat. Kʼal an doctor tolmiyat abal kin tʼilmay an eyal ani kin konoy jun i tolmixtaláb. Jayej in ejtow kin elaʼ jun i atáj axi más tsaʼat juʼtáj kin ejtow ka kʼwajiychik. A Soo Hing in uluw: «I lej tʼajaʼ ti kwéntaj abal a Jehová kʼwajatak tu tólmiyal ani tu atsʼanchalak i olábil» (Sal. 65:2).

I YEJENCHAL KI LEJ BELAʼ KʼAL A JEHOVÁ ABAL KI TʼAJAʼ TI KWÉNTAJ JANTʼINIʼ TU TÓKʼTSINCHAL I OLÁBIL

15. ¿Kʼal jantʼoj ti tólmiyat jun i epchal abal kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal kʼwajatak ti tokʼtsinchab in olábil kʼal a Jehová?

¹⁵ A Jehová yab etsʼey neʼets kin tʼajaʼ jantʼoj axi tu ku lej jikʼpaʼ abal tu ku tokʼtsinchij i olábil. Pero an tokʼtsixtaláb axi a Jehová tu pidhál ti olábil játs jawaʼ i yéjenchal abal ki áynanchij putudh kʼal Jajáʼ. Jaxtám in tomnál ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ ti a Jehová tu tókʼtsinchal i olábil. Jun i epchal axi in bij Yoko in atsʼálak abal yab u tokʼtsinchab in olábil kʼal a Jehová. Jawaʼ in tʼajaʼ játs ka tujey kin dhuchaʼ patal jawaʼ in kónchalak a Jehová ti oláb. Talbél in tsab metʼaʼ jawaʼ in konchámal a Jehová ti oláb ani in tʼajaʼ ti kwéntaj abal tokʼtsinchámej yan jantʼoj axi in konchámal a Jehová. In uluw abal in tʼajaʼ ti kwéntaj abal tokʼtsinchámej i oláb axi yabáts in tʼilál max in konchámal. Lej alwaʼ abal ki jolkʼaʼ i kʼij abal ki tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ ti a Jehová kʼwajat tu tókʼtsinchal i olábil (Sal. 66:19, 20).

16. ¿Jantʼiniʼ i tejwamedhál abal i bélal kʼal a Jehová? (Hebreos 11:6).

¹⁶ Abal ki ólonchij a Jehová, in yéjenchal ki lej belaʼ kʼal Jajáʼ, pero jayej abal ki batsʼuw an tokʼtsixtaláb axi tu ku pidhaʼ (ka ajiy Hebreos 11:6). Ki tsuʼuw in tʼiplábil in kʼal jun i tomkinél axi in bij Mike ani Chrissy, jajáʼchik in léʼak ka kʼalej ti tolmix ti Betel. A Mike in ulal: «Yaníl i abaʼ an solicitud abal ku kániyat ani i ólonchalak a Jehová tin kwéntaj nixéʼ. Pero yab jaykʼiʼ u kániyat». A Mike ani a Chrissy etsʼey in belaʼ abal kʼal a Jehová neʼetsak ka kániyat ti tolmix juʼtáj Jajáʼ kin tsalpay abal más u yejencháb. Jajáʼchik in áynanchij tʼojlidh, in tʼojonchij a Jehová jantʼiniʼ i precursores regulares juʼtáj ti más u yejencháb, jayej tolmixin abal ka tsʼejkaʼ i atáj juʼtáj ka kʼakʼnáj a Jehová. Xowéʼ pel i ókʼnom kʼal an circuito ani in tsaʼbiyal an tamkuntalábchik. A Mike in ulal: «A Jehová yab etsʼey in tokʼtsiyámal i olábil antsanáʼ jantʼiniʼ ti wawáʼ i tsálpayalak, pero etsʼey tu tokʼtsinchámal ani tu pidhámal yan jantʼoj axi yab i tsálpayalak abal neʼets ki batsʼuw».

17, 18. Kʼal jawaʼ in ulal Salmo 86:6, 7, ¿jantʼoj játs axi i lej belál?

¹⁷ (Ka ajiy Salmo 86:6, 7). A David in lej belálak abal u tokʼtsinchabak in olábil kʼal a Jehová. Wawáʼ jayej i éjtowal ki lej belaʼ nixéʼ. Al axéʼ xi exobintaláb i tsuʼúmal yan i tʼiplab axi tu tejwamédhanchal abal a Jehová neʼets tu ku pidhaʼ i tsalpadhtaláb ani an tsapláb axi i yéjenchal abal ki kuxuy an kʼibataláb. Jayej i tsuʼúmal abal in éjtowal kin eyendhaʼ an epchalchik ani kʼeʼat i atikláb abal tu ku tólmiy.

¹⁸ I exlál abal a Jehová etsʼey neʼets tu ku tokʼtsinchij i olábil, belits max yab kin tʼajaʼ antsanáʼ jantʼiniʼ ti wawáʼ i tsalpayal. Neʼets tu ku pidhaʼ jawaʼ i yéjenchal tam Jajáʼ kin tsuʼuw abal i yéjenchal. Jaxtám ki áynanchij ki belaʼ kʼal a Jehová ani etsʼey ki ólonchij. Ki lej belaʼ abal a Jehová neʼets tu ku béletnaʼ xowéʼ ani «ban it tsabál neʼets tu ku pidhaʼ patal jawaʼ i léʼ ti ichích» (Sal. 145:16).