Tómkidh inik, ka kʼakʼnaʼ a kʼimádhil

1. ¿Jaleʼ a Jehová in jilamal abal jun i inik ani jun i mimláb kin ejtow ka tomkinchik?

A JEHOVÁ pel an Dios axi etsʼey kʼwajat kulbél ani jayej in léʼ abal wawáʼ ku kʼwajiy kulbél (1 Tim. 1:11). A Jehová tu pidhámal yan i tsʼejwalixtaláb abal wawáʼ ku kʼwajiy kulbél (Sant. 1:17). Jun kʼal axéʼ xi tsʼejwalixtaláb játs abal inik ani an mimláb kin ejtow ka tomkin. Tam jajáʼchik u tomkinal, in ulal abal neʼets ka kʼanidháxin, ka kʼakʼnaxin ani etsʼey neʼets ka beletnáxin. Patal nixéʼ in tʼajál abal jajáʼchik kin ejtow ka kʼwajiy kulbél (Prov. 5:18).

2. ¿Jantʼiniʼ tu kʼwajíl yan i tomkinél?

² Xowéʼ ta kʼicháj waʼats yan i tomkinél axi yab in pútuwal kʼal jawaʼ in uluwchik tam ti tomkin, ani nixéʼ in tʼajál abal jajáʼchik yab kin atsʼaʼ kulbél tin ejatal. Xoweykʼij talchik i atikláb axi exoblámadh in ulal abal yan i inik axi tómkidh in kwadhál in kʼimádhil, in odhnál kʼal i kaw ani in tʼajálchik kin atsʼaʼ abal yab in kwaʼal in jalbíl. Walám tam kʼwajatchik yan tin eb, in tʼajál ejtíl max in kʼanidhál in kʼimádhil, pero tam kʼwajatchik kwetém in kʼwiyál. Kʼeʼat jantʼoj axi in tʼajál abal an tomkinél yab ka kʼwajiychik kulbél, játs abal an inik in tsuʼtal i pornografía.

3. ¿Jaleʼ ti yan i inik in odhnál in kʼimádhil?

³ ¿Jaleʼ ti talchik i inik in odhnál in kʼimádhil? Walám kom in tsuʼtalak abal in papá antsanáʼ tin tʼajálak, ani in tsálpayal abal yab kidháb. Ani kʼeʼatchik i inik u kʼwajíl al i bichow juʼtáj u tsalpayáb abal an inik játs in tomnál kin tʼajaʼ abal kin tejwamédhanchij in kʼimádhil abal jajáyej axi u ábatnom. Ani kʼeʼatchik i inik yab exóbchat tin tsakamtal abal kwaʼalak kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab ka atáj kʼal an tsakultaláb. Jayej, yan i inik in tsuʼtal i pornografía, ani kʼal nixéʼ u tʼajnal abal yab kin koʼoy jun i alwaʼ tsalap tin kwéntaj an mimláb. Ani talchik i atikláb in ulal abal an pandemia in tʼajaʼ abal ka waʼtsin más i kʼibataláb ban tomkintaláb. Pero wawáʼ i exlál abal an inik yab jaykʼiʼ in tomnál kin odhnaʼ in kʼimádhil.

4. ¿Jantʼoj játs axi kwaʼal kin lej tʼajaʼ ti kwéntaj an inik axi tómkidh?

⁴ An epchalchik inik axi tómkidh in tomnál kin lej tʼajaʼ ti kwéntaj abal yab ka tsalpaxin ejtíl an atiklábchik axi yab in kʼakʼnál a Jehová.a ¿Jaleʼ ti kwaʼal kin lej tʼajaʼ ti kwéntaj? Kom tam jun ka kʼwajiy kin lej tsalpay kʼal jantʼoj, talbél in bájuwal kin tʼajaʼ. Ki tsalpay kʼal an epchalchik axi u kʼwajilak ti kʼaʼál siglo ti Roma, axéʼchik xi epchal in kwaʼalak an aychixtaláb ka kʼalej ti éb. Pero an abatwálej Pablo in uchaʼ axéʼ xi kaw: «Yabáts ki tsalpaxin jantʼiniʼ an xeʼtsintaláb» (Rom. 12:​1, 2). Axéʼ xi kaw in tejwamedhál abal talchik i epchal yabaye in jálkʼuyal in tsalápil, ani belej in ujnámak kin tʼajaʼ jawaʼ in tʼajál an xeʼtsintaláb. Jaxtám an abatwálej Pablo in uchaʼchik abal kwaʼalak kin jalkʼuy jantʼiniʼ tu tsalpax ani jantʼiniʼ tu kʼwajíl. Ani jawaʼ a Pablo in uchaʼ an epchalchik axi ti kʼaʼál siglo, jayej in tomnál kin tʼajaʼ ti kwéntaj an epchal inik axi tómkidh. Xowéʼ ta kʼicháj talchik i epchal in jilamal ka tsʼilkʼoyat kʼal jawaʼ in tsalpayal an atiklábchik, ani ma in bajumal kin odhnaʼ in kʼimádhil.b ¿Jantʼoj in léʼ a Jehová abal kin tʼajaʼ an epchal inik axi tómkidh? In léʼ abal an inik kin kʼakʼnaʼ in kʼimádhil.

5. Kʼal jawaʼ in ulal 1 Pedro 3:​7, ¿jantʼoj kwaʼal kin tʼajaʼ an inik axi tómkidh?

⁵ (Ka ajiy 1 Pedro 3:7). A Jehová in uchál an inik axi tómkidh abal kin kʼakʼnaʼ in kʼimádhil. Axéʼ xi kʼakʼnaxtaláb neʼets kin tejwamédhaʼ kʼal jawaʼ in tʼajál kʼal in kʼimádhil. Max an inik in kʼakʼnál in kʼimádhil, neʼets kin kʼanidhaʼ ani neʼets kin tʼajaʼ ti alwaʼ inik kʼal jajáʼ. Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw talchik i tʼiplab abal jantʼiniʼ in éjtowal kin tejwamédhaʼ an inik abal in kʼakʼnál in kʼimádhil. Pero okʼox neʼets ki exóbnaʼ jantʼoj játs axi an inik yab in tomnál kin tʼajchij in kʼimádhil.

YAB KA TʼAJAʼ JANTʼOJ AXI KIN ODHNAʼ A KʼIMÁDHIL

6. ¿Jantʼoj in tsalpayal a Jehová kʼal an inikchik axi in kwadhál in kʼimádhil? (Colosenses 3:19).

⁶ Yab ka kwadhaʼ. A Jehová in atʼál an atiklábchik axi in kulbetnál ti kwadhax (Sal. 11:5). Ani jawaʼ in lej pojkál játs abal inikchik kin kwadhaʼ in kʼimádhil (Mal. 2:16; ka ajiy Colosenses 3:19). Ti 1 Pedro 3:​7, in ulal abal max jun i inik yab in kʼakʼnál in kʼimádhil, ma in éjtowal ka owméj kʼal a Jehová, ma walám yabáts ka atsʼanchat kʼal a Jehová an oláb axi in tʼajchal.

7. ¿Jantʼoj tu uchál Efesios 4:​31, 32, abal yab in tomnál kin tʼajaʼ an inik axi tómkidh? (Ka tsuʼuw jayej an pejach, «Tsalap axi más exbadh»).

⁷ Yab ka odhnaʼ kʼal a káwintal. Talchik i inik in lej kʼwiyál in kʼimádhil ani in uchál i kaw kʼal axi in yajbedhál. A Jehová yab in kulbetnál abal ki odhnaʼ jitaʼ kʼal i káwintal, ku kʼwajiy tu wewtsíx, tu dhajnal, nibal ki tʼajaʼ tu lej tsákulomc antsanáʼ tin ulal Efesios 4:​31, 32 (ka ajiy). A Jehová in tsuʼtal patal jawaʼ i tʼajál, ani in tʼajál ti kwéntaj jantʼiniʼ in tawnál an inik in kʼimádhil. Ani jayej in tʼajál ti kwéntaj tam kʼwajatchik kwetém. Jun i inik axi in tsapik tawnál in kʼimádhil, in odhnál ani jayej in éjtowal ka owméj kʼal a Jehová (Sant. 1:26).

8. ¿Jantʼoj in tsalpayal a Jehová tin kwéntaj an pornografía?

⁸ An inik axi tómkidh yab kwaʼal kin tsuʼuw i pornografía. ¿Jantʼoj in tsalpayal a Jehová tin kwéntaj an pornografía? Jajáʼ in atʼál. An inik axi in tsuʼtal i pornografía u owmél kʼal a Jehová ani in tejwamedhál abal yab in pidhál in jalbíl in kʼimádhil.d Jun i inik axi in kʼanidhál in kʼimádhil yab jaykʼiʼ neʼets kin kʼambiy, nibal neʼets kin koʼoy jun i kidháb tsalap kʼal kʼeʼat i mimláb. A Jesús in uluw abal max jun i inik kin metʼaʼ kʼeʼat i mimláb kʼal jun i kidháb tsalap, «kʼwajatits in kʼámbiyal in kʼimádhil» (Mat. 5:​28, 29).e

9. ¿Jaleʼ ti a Jehová in atʼál abal jun i inik kin odhnáj in kʼimádhil tam u kwatsíl kʼal jajáʼ?

⁹ Yab kwaʼal kin nixoknaʼ in kʼimádhil kin tʼajaʼ jantʼoj axi yab in léʼ tam u kwatsílchik junax. Nixéʼ in éjtowal kin tʼajaʼ abal an mimláb kin atsʼaʼ abal yab in kwaʼal in jalbíl, abal yab u kʼanidháb o abal kin atsʼaʼ luklidh tin iniktal. A Jehová in atʼál tam jun i inik in tʼajál antsanáʼ, kom in tejwamedhál abal expidh in tsalpayal kʼal jajáʼ. A Jehová in léʼ abal an inik axi tómkidh, kin kʼanidhaʼ in kʼimádhil, kin tʼajaʼ ti alwaʼ inik kʼal jajáʼ ani kin tʼajchij ti kwéntaj jawaʼ in atsʼál (Efes. 5:​28, 29). ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ jun i epchal inik max in kwadhál in kʼimádhil, in odhnál in kʼimádhil kʼal i kaw o max in tsuʼtal i pornografía? ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ abal kin jalkʼuy jawaʼ in tʼajál ani jawaʼ in tsalpayal?

¿JANTʼOJ IN EJTOWAL KIN TʼAJAʼ AN INIK AXI TOMKIDH ABAL YABÁTS KIN ODHNAʼ IN KʼIMÁDHIL?

10. ¿Jantʼoj in éjtowal kin exóbnaʼ tin kwéntaj a Jesús an epchal inik?

¹⁰ ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ jun i epchal inik abal yabáts kin tʼajaʼ jun i kidháb tʼajbiláb kʼal axi in odhnál in kʼimádhil? Kin tsápnanchij kin nitsʼbiy a Jesús. A Jesús yab jaykʼiʼ tomkin, pero etsʼey in tejwamédhaʼ abal in kʼanidhálak in aykolil, ani antsanáʼ in punchij jun i alwaʼ tʼiplab an epchal inik axi tómkidh (Efes. 5:25). Ki tsuʼuw jantʼoj in éjtowal kin exóbnaʼ an epchal inik kʼal jawaʼ a Jesús in tʼajálak ani in ulalak.

11. ¿Jantʼiniʼ tin tsuʼtalak a Jesús in abatwálej?

¹¹ A Jesús etsʼey in tejwamédhanchij in abatwálejchik abal in kʼanidhálak ani abal in kʼakʼnálak. A Jesús yab jaykʼiʼ xeʼtsin in alkʼidh kʼwiyál, nibal in odhnaʼ, belits abal a Jesús in kwaʼalak yan i tsapláb. Yab jaykʼiʼ in eyendhaʼ in éy abal kin abatnaʼchik nibal kin jikʼédhaʼ. A Jesús etsʼey in tejwamédhaʼ i tsaʼataláb, ani in aliy jantʼiniʼ kin tólmiy in aykolil (Juan 13:​12-17). A Jesús in uchaʼ in aykolil: «Ti kin éxlanchij u ichích abal kʼayaʼ ani tsaʼat, ani tam neʼets ka koʼoy i koyataláb ta ichích junax kʼal nanáʼ (Mat. 11:​28-30). Jun i atikláb axi tsaʼat in ey, in tejwamedhál abal in éjtowal kin abatnaʼ tin baʼ, kom yab in jilál ka atáj kʼal an tsakultaláb.

12. ¿Jantʼiniʼ u kawak a Jesús?

¹² A Jesús etsʼey in kanatbédhaʼ an atiklábchik, yab jaykʼiʼ in alkʼidh kʼwiyaʼ in aykolil (Luc. 8:​47, 48). Jayej, tam ti a Jesús kʼwajatak ti odhnáb, «yab in wichbaʼ nibal in atʼax uchaʼ» kʼal jitaʼ ti kʼwajatak ti odhnáb (1 Ped. 2:​21-23). Junchikíl, a Jesús yab tokʼtsin (Mat. 27:​12-14). Jawaʼ in tʼajaʼ a Jesús pel jun i alwaʼ tʼiplab abal axi tómkidh.

13. ¿Jantʼiniʼ in éjtowal kin tejwamédhaʼ jun i inik abal kʼwajat junkudh kʼal in kʼimádhil? (Mateo 19:​4-6; ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹³ A Jesús in uchaʼ an inikchik abal ka kʼwajiy putudh kʼal in kʼimádhil, in tʼilchichik an kaw axi a Jehová in ulúmalits: «An inik axi tómkidh [...] kwaʼal ka tsʼatʼey kʼal in kʼimádhil (ka ajiy Mateo 19:​4-6). Tejéʼ a Jesús in eyendhaʼ an kaw «tsʼatʼey», abal kin tejwamédhaʼ jantʼiniʼ neʼets ka kʼwajiy an inik kʼal in kʼimádhil. Kwaʼal kin kóʼonchij jun i kʼanidhomtaláb lej púlik, ejtíl max kʼwajat tsʼatʼat kʼal jantʼoj. Ani kom kʼwajatchik lej tsʼatʼat, max jun kin tʼajaʼ jantʼoj axi yab alwaʼ, axi jun neʼets kin yajchiknaʼ. Ani max an inik in lej kʼanidhál in kʼimádhil, yab neʼets kin tsuʼuw i pornografía. Dhúbatkʼij neʼets ka tsawkʼin abal yab kin tsuʼuw jantʼoj axi yab in tomnál (Sal. 119:37). Pel ejtíl max u tʼilom kʼal in wal, ani in uchál abal yab neʼets kin tsuʼuw jun i mimláb kʼal jun i kidháb tsalap (Job 31:1).

14. ¿Jantʼoj kwaʼal kin tʼajaʼ an inik abal kin tsʼejkaʼ an kʼibataláb axi in kwaʼal kʼal in kʼimádhil ani kʼal a Jehová?

¹⁴ An inik axi in kwadhámal in kʼimádhil o in odhnámal kʼal i kaw, kwaʼal kin tʼajaʼ jantʼoj abal kin tsʼejkaʼ an kʼibataláb kʼal in kʼimádhil ani kʼal a Jehová. ¿Jantʼoj kwaʼal kin tʼajaʼ? Kʼaʼál, kwaʼal kin exbay abal yab alwaʼ jawaʼ in tʼajámal. Yab in éjtowal kin tsínkanchij nibal jantʼoj a Jehová, kom Jajáʼ in tsuʼtal patal (Sal. 44:21; Ecl. 12:14; Heb. 4:13). Tsabchíl, yabáts kwaʼal kin odhnaʼ in kʼimádhil ani kwaʼal kin jalkʼuy in ey (Prov. 28:13). Oxchíl, kwaʼal kin exbay abal in kʼibchámal in kʼimádhil ani a Jehová ani kin konchij ka pákwlanchat (Hech. 3:19). An inik kwaʼal kin konchij a Jehová abal ka tólmiyat kin jalkʼuy in tsalápil ani in káwintal ani jayej patal jawaʼ in tʼajál. Kwaʼal kin konchij ka tólmiyat abal chubax kin léʼnaʼ kin tʼajaʼ patal axéʼ (Sal. 51:​10-12; 2 Cor. 10:5; Filip. 2:13). Tseʼchíl, kwaʼal kin tsápnanchij kin tʼajaʼ jawaʼ in konchámal a Jehová tin olábil ani kin exóbnaʼ kin tixkʼaʼ tin tsalápil i kaw axi u yajbédhax, ani yabáts kin odhnaʼ in kʼimádhil (Sal. 97:10). Boʼchíl, kin konchij an ókʼnomchik abal ka tólmiyat, jajáʼchik neʼets kin tejwamédhanchij yan i kʼanidhomtaláb (Sant. 5:​14-16). Akakchíl, kin dhuchaʼ jantʼoj neʼets kin tʼajaʼ abal yabáts ka wichiy kin tʼajaʼ nixéʼ an walabtaláb. Axéʼchik xi tsalap jayej neʼets ka eyan abal jun i epchal axi in tsuʼtal i pornografía. Max jajáʼ kin tsápnanchij kin jilaʼ, neʼets ka tólmiyat kʼal a Jehová (Sal. 37:5). Pero jayej yab expidh kwaʼal kin jilaʼ kin tʼajaʼ jawaʼ yab in tomnál, kwaʼal kin exóbnaʼ kin kʼakʼnaʼ in kʼimádhil. Ki tsuʼuw jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ.

¿JANTʼINIʼ IN ÉJTOWAL AN INIK KIN TEJWAMÉDHAʼ ABAL IN KʼAKʼNÁL IN KʼIMÁDHIL?

15. ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ jun i inik abal kin tejwamédhanchij in kʼimádhil abal in kʼanidhál?

¹⁵ Kin tejwamédhanchij abal in kʼanidhál. Talchik i tomkinél u kʼwajíl lej kulbél kom an inik in ujnám kin tejwamédhanchij in kʼimádhil abal in kʼanidhál (1 Juan 3:18). An epchal inik in éjtowal kin tenchij in kʼubak in kʼimádhil ani kin mutsʼukʼnaʼ. Jayej in éjtowal kin abchij i mensajes, ejtíl kin uchaʼ: «Tu lej tʼilál», o jayej kin konoy «¿Jantʼiniʼ ta kʼwajat?». Jayej in éjtowal kin dhúchunchij jun i uw o jun i carta abal kin uchaʼ abal in lej kʼanidhál. Tam an inik in tʼajál patal axéʼ, in tejwamédhanchal in kʼimádhil abal in kʼakʼnál ani abal in kʼanidhál ani u kʼwajílchik más junkudh.

16. ¿Jaleʼ ti an inik kwaʼal kin kʼakʼnaʼ in kʼimádhil?

¹⁶ Ka uchaʼ a kʼimádhil abal a kʼakʼnál patal jawaʼ jajáʼ in tʼajál. Ka uchaʼ jaleʼ ta kʼakʼnál ani ka tʼajaʼ abal kin atsʼaʼ kanat. Jun i tʼiplab, a éjtowal ka uchaʼ abal a lej kʼakʼnál an tolmixtaláb axi jajáʼ ti pidhál (Col. 3:15). Tam jun i inik in tʼajál axéʼ, an mimláb in atsʼál abal u beletnáb, u kʼakʼnáb ani u kʼanidháb (Prov. 31:28).

17. ¿Jantʼiniʼ neʼets kin tejwamédhaʼ an inik abal in kʼakʼnál in kʼimádhil?

¹⁷ Ka tʼajaʼ ti alwaʼ inik kʼal a kʼimádhil. An inik axi in kʼanidhál in kʼimádhil, neʼets kin tsuʼuw jantʼiniʼ jun i tsʼejwalixtaláb axi pidhnének kʼal a Jehová ani neʼets kin pidhaʼ yan in jalbíl (Prov. 18:22; 31:10). Jaxtám in beletnál, in tʼajál ti alwaʼ inik kʼal Jajáʼ ani in kʼakʼnál. Ani jayetsej neʼets kin tʼajaʼ tam u kwatsíl kʼal jajáʼ, yab neʼets kin nixoknaʼ abal kin tʼajaʼ jantʼoj axi yab in léʼ, o abal kin atsʼaʼ tidhetál.f Ani kom an inik in léʼ kin koʼoy tʼokat in tsalápil tin tamét a Jehová, yab neʼets kin tʼajaʼ jantʼoj axi yab in tomnál (Hech. 24:16).

18. ¿Jantʼoj kwaʼal kin tsápnanchij kin tʼajaʼ an inik axi tómkidh? (Ka tsuʼuw jayej an recuadro «Tseʼ i tsalap abal ka tejwamédhanchij a kʼimádhil abal a kʼakʼnál»).

¹⁸ A Jehová in atsʼál lej kulbél tam kin tsuʼuw abal tatáʼ a tsápnanchal ka kʼakʼnaʼ a kʼimádhil kʼal jawaʼ a ulal ani kʼal jawaʼ a tʼajál. Ka tsápnanchij yab ka tʼajaʼ jantʼoj kʼal axi ka odhnaʼ a kʼimádhil. Etsʼey ka kʼakʼnaʼ, ka tʼajaʼ ta alwaʼ inik kʼal jajáʼ ani ka tejwamédhanchij abal a kʼanidhál. Antsanáʼ neʼets ka tejwamédhaʼ abal a pidhál yan in jalbíl. Max etsʼey ka kʼakʼnaʼ a kʼimádhil, tam neʼets ka béletnaʼ an jaʼubtaláb axi a kwaʼal kʼal a Jehová (Sal. 25:14).