Ki nitsʼbiy an ángeles

1, 2. a) ¿Jaleʼ ti ulal abal wawáʼ yab u junat kʼal an ángeles? b) ¿Jantʼoj in tʼajál an ángeles ani wawáʼ jayej i éjtowal ki tʼajaʼ?

PATAL jitaʼ in kʼakʼnál a Jehová pel ejtíl jun i yaneláb. Al axéʼ xi yaneláb ajidh an epchalchik axi u kʼwajíl tin puwél an tsabál ani jayej ajidh millones i ángeles axi in kʼakʼnál a Jehová (Dan. 7:​9, 10). Tam ki tsalpay kʼal an ángeles i éxbayal abal wawáʼ yab junat i ey kʼal jajáʼchik, kom jajáʼchik biyálits ti tsʼejkamej kʼal a Jehová (Job 38:​4, 7). Jayej, jajáʼchik más tsapik, tʼokat ani etsʼey in tʼajálchik jawaʼ tekedh, pero wawáʼ pel u waláblom (Luc. 9:26).

² Belits abal wawáʼ yab u junat kʼal an ángeles, waʼats yan jantʼoj axi jajáʼchik in tʼajál ani wawáʼ i nitsʼbiyal. Jun i tʼiplab, wawáʼ jayej i éjtowal ki nitsʼbiy jantʼiniʼ in ey a Jehová, jayej i éjtowal ki takuy ti kwetemtal jantʼoj ki tʼajaʼ ani i kwaʼal i bij. Jayej, yab junat i ey kʼal axi más ani i kwaʼal pílchik i uchbíl tin bichówil a Jehová. Ani antsanáʼ jantʼiniʼ an ángeles, wawáʼ i atsʼál abal i yéjenchal ki kʼakʼnaʼ a Jehová (1 Ped. 1:12).

3. ¿Jantʼoj i exobnál tin kwéntaj an ángeles?

³ Waʼats yan jantʼoj axi wawáʼ jayej i éjtowal ki tʼajaʼ ejtíl an ángeles. In tʼiplábil tu kanatbedhál ani tu exóbchal yan jantʼoj. Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki nitsʼbiy an tsaʼataláb axi in kwaʼal an ángeles, an kʼanidhomtaláb axi in koʼonchal an atiklábchik, ani an kuxudhtaláb axi in tejwamedhál. Jayej neʼets ki tsuʼuw jawaʼ jajáʼchik in tʼajál abal ka kʼwajiy tʼokat an tamkuntaláb.

AN ÁNGELES IN TEJWAMEDHÁL I TSAʼATALÁB

4. a) ¿Jantʼiniʼ in tejwamedhál an ángeles abal tsaʼat in ey? b) ¿Jaleʼ ti tsaʼat in ey an ángeles? (Salmo 89:7).

⁴ An ángeles tsaʼat in ey. Belits abal jajáʼchik lej tsapik ani in kwaʼal yan i tsalpadhtaláb, in belkálchik patal jawaʼ u uchnal kʼal a Jehová. Jajáʼchik in putuwal kʼal i kanataláb an tʼojláb axi u bíjchinal kʼal a Jehová ani yab in kʼadhatnálchik tin baʼ belits abal in kwaʼal yan i tsapláb (Sal. 103:20). An ángeles in lej kulbetnál kin putuw kʼal axéʼ xi tʼojláb, belits abal yab u exlancháb in bij kʼal an atiklábchik (Gén. 32:​24, 29; 2 Rey. 19:35).a Jajáʼchik yab in paʼixnál an kʼakʼnaxtaláb axi u pidhnal a Jehová. ¿Jaleʼ? Kom jajáʼchik in kʼanidhál a Jehová ani in kʼakʼnál (ka ajiy Salmo 89:7).

5. ¿Jantʼiniʼ in tejwamédhaʼ an ángel i tsaʼataláb tam tin boliy an abatwálej Juan? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

⁵ Ki tsuʼuw jun i tʼiplab axi in tejwamedhál abal an ángeles chubax in kwaʼal i tsaʼataláb. An Biblia in ulal abal ban támub 96, jun i ángel in tejwamédhanchij an abatwálej Juan jun i tsuʼbixtaláb, pero an abatwálej Juan yab in exlaʼ in bij an ángel (Apoc. 1:1). ¿Jantʼoj in tʼajaʼ an abatwálej Juan tam tin koʼoy axéʼ an tsuʼbixtaláb? An abatwálej Juan in tudhuw in kʼwalál abal kin kʼakʼnaʼ an ángel pero an ángel in uluw: «Yab ka tudhuw a kʼwalál antsanáʼ abal ti kin kʼakʼnaʼ, nanáʼ jayétsekʼij jantʼiniʼ tatáʼ ani a epchalchik. Expidh ka kʼakʼnaʼ a Dios» (Apoc. 19:10). An ángel in tejwamédhaʼ i tsaʼataláb, jajáʼ yab in léʼak ka puwénchat nibal ka kʼákʼnanchat jawaʼ in tʼajaʼ, ani in uchaʼ an abatwálej Juan abal expidh kwaʼalak kin kʼakʼnaʼ a Jehová. An ángel yab in kʼadhatnaʼ tin baʼ ani yab in tsalpay abal jajáʼ más exbadh. Belits abal an ángel in neʼdhálakits yan i támub tin tʼójonchal a Jehová ani in kwaʼalak yan i tsapláb, in tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ani in uchaʼ axéʼ xi kaw an abatwálej Juan: «Nanáʼ jayétsekʼij jantʼiniʼ tatáʼ, u tʼójonchal a Dios». Belits abal an ángel koʼoy kin boliy an abatwálej Juan, yab in kʼwiyaʼ, nibal in tsapik tawnaʼ. Jajáʼ in boliy kʼal i kʼanidhomtaláb ani in exbay abal a Juan in tʼajaʼ nixéʼ kom in lej jikʼpaʼ jawaʼ in tsuʼuw.

6. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ i tsaʼataláb ejtíl an ángeles?

⁶ ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki nitsʼbiy an tsaʼataláb axi in kwaʼal an ángeles? Neʼets ki tʼajaʼ max ki putuw kʼal i uchbíl axi i kwaʼal ani max yab ki kʼadhatnaʼ ti baʼ. Jayej, yab in tomnál ki tʼajaʼ abal axi más kin tsalpay abal wawáʼ más u witʼadh (1 Cor. 4:7). Ani yab in tomnál ki tsalpay abal wawáʼ más u exbadh expidh kom biyálits i tʼójonchal a Jehová o kom i batsʼúmal talchik i uchbíl axi lej exbadh. Axéʼ tu tólmiyal ki exbay abal biyat más i kwaʼal i uchbíl, más in tomnál ki tejwamédhaʼ i tsaʼataláb (Luc. 9:48). Wawáʼ i léʼ ki nitsʼbiy an ángeles ani i léʼ ki tólmiy axi más. Yab i léʼ abal an epchalchik kin tsalpay abal wawáʼ más u exbadh.

7. ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ i tsaʼataláb tam i bóliyal jun i epchal o tam ki bínaʼ jun i exobchixtaláb?

⁷ Jayej neʼets kin yéjenchij i tsaʼataláb max neʼets ki boliy jun i epchal o i tsakámil. Junchikíl walám neʼets kin yejenchij ki bínaʼ jun i tsʼalaxtaláb o jun i exobchixtaláb wéʼ tsapik. Pero antsanáʼ jantʼiniʼ an ángel in boliy a Juan kʼal i kʼanidhomtaláb, wawáʼ jayej i éjtowal ki boliy an epchal kʼal i kʼanidhomtaláb, pero yab ki yajbédhanchij in ichích. Max ki koʼoy i tsaʼataláb neʼets ki ejtow ki eyendhaʼ an Biblia abal ki bínaʼ jun i exobchixtaláb ani neʼets ki bínaʼ kʼal i kʼanidhomtaláb ani i kʼakʼnaxtaláb (Col. 4:6).

AN ÁNGELES IN KʼANIDHÁL AN ATIKLÁBCHIK

8. a) Kʼal jawaʼ in ulal Lucas 15:​10, ¿jantʼiniʼ in tejwamedhál an ángeles abal in kʼanidhál an atiklábchik? b) ¿Jawaʼ jats in uchbíl an ángeles ban olnomtaláb? (Ka tsuʼuw an imagen).

⁸ An ángeles jayej u tʼeʼpinal kʼal an atiklábchik ani in kʼanidhál. Ejtíl, tam jun i atikláb ka tʼeʼpin kʼal in wálab ani ka wichiy kʼal a Jehová, an ángeles in atsʼálchik lej kulbél. Jayej in atsʼálchik lej kulbél tam kin tsuʼuw abal jun i atikláb in léʼ kin exlaʼ tin kwéntaj a Jehová ani in tujchal kin jalkʼuy in ejatal abal kin kʼakʼnaʼ (ka ajiy Lucas 15:10). An ángeles jayej u tolmix abal ka olnáj an alwaʼ kaw (Apoc. 14:6). Belits abal an ángeles yab in éjtowal kin tʼilmay an atiklábchik, in éjtowal tu ku neʼdhaʼ kʼal an atiklábchik axi in léʼ kin exlaʼ tin kwéntaj a Jehová. I exlál abal a Jehová jayej in eyendhál an espíritu santo abal kin tólmiy in tʼojnálil, o abal kin tólmiy an atikláb axi in léʼ kin exlaʼ tin kwéntaj Jajáʼ (Hech. 16:​6, 7). Belits antsanáʼ i exlál abal a Jehová in lej eyendhál an ángeles. Jaxtám i lej belál abal tam u xeʼets tu ólnom, an ángeles neʼets ka kʼwajiy tanáʼ abal tu ku tólmiy. (Ka tsuʼuw an recuadro «Jajáʼchik atsʼanchat in olábil»).b

9. ¿Jantʼiniʼ ti éjtowal ki tejwamédhanchij an atikláb abal i kʼanidhál antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajál an ángeles?

⁹ ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki tejwamédhaʼ abal i kʼanidhál an atiklábchik antsanáʼ jantʼiniʼ an ángeles? Tam ka olnáj ti tamkuntaláb abal jun i atikláb wichiy kʼal a Jehová, wawáʼ jayej i atsʼál u lej kulbél antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajál an ángeles. Jaxtám ki batsʼuw kʼal yan i kulbetaláb an epchal ani ki tejwamédhanchij abal i kʼanidhál (Luc. 15:​4-7; 2 Cor. 2:​6-8). Jayej i éjtowal ki nitsʼbiy an ángeles max ku olnomáts kʼal i kanataláb (Ecl. 11:6). An ángeles tu tólmiyal abal ki putuw i uchbíl ban olnomtaláb ani wawáʼ jayej i éjtowal ki tólmiy an epchalchik abal ka olnomáts más alwaʼ. ¿Jantʼiniʼ ti éjtowal ki tʼajaʼ? I éjtowal ku kalej kʼal axi itej tin tujchamal ti ólnom, o kʼal jun i epchal axi payeblábits, o kʼal jun axi u yaʼul.

10. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in watʼaʼ an epchal Sara?

¹⁰ ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ max yab i éjtowal ku kalej tu ólnom kom i tamtém jun i kʼibataláb? Yab in tomnál ku lej tʼeʼpin kom i exlál abal an ángeles neʼets tu ku tólmiy ki putuw kʼal i uchbíl. Ki tsuʼuw jawaʼ in watʼaʼ jun i epchal axi u kʼwajíl ti India, jajáʼ in bij Sara.c An epchal in neʼdhálakits 20 i támub ti tolmix jantʼiniʼ i precursora. Jun a kʼicháj tsʼatʼey jun i yawʼláts ani ma yab in éjtowalak ka tsʼakiy tin waytal. An epchal in atsʼálak lej tʼeʼpidh pero lej kanatbedháj kʼal an tolmixtaláb axi pidhan kʼal an epchalchik ani kʼal an ajumtaláb kʼal an Biblia. An epchal koʼoy kin jalkʼuy jantʼiniʼ ka olnomáts kom yab in éjtowalak ka ketlej kin dhuchaʼ i cartas, jaxtám u ólnomak kʼal an teléfono. Jajáʼ tujey in tawnál an atiklábchik axi ti biyál in tsaʼbiyalak ani kʼal nixéʼchik xi atikláb ólchin an epchal abal waʼatsak kʼeʼat i atikláb axi in léʼak ti exóbal kʼal an Biblia. ¿Jantʼoj tam alwaʼtaláb in batsʼuw? Al wéʼ a ítsʼ an epchal Sara in kwaʼalakits 70 i exóbal kʼal an Biblia. Lej yan an atikláb axi in batsʼuw ti exóbal kʼal an Biblia ani an epchal yab in éjtowalak kin tawnaʼ patal. Jaxtám in konchij an epchalchik abal ka tolmiyat kʼal talchik i exóbal. Talchik kʼal axéʼ xi atikláb kʼwajatits ti kʼalel ti tamkuntaláb. Axéʼ in tejwamedhál abal an ángeles in atsʼál lej kulbél ka tʼójon junax kʼal an epchalchik abal kin putuw in uchbíl ban olnomtaláb. Ani jats jawaʼ in tejwamedhál in tʼiplábil a Sara.

AN ÁNGELES IN TEJWAMEDHÁL I KUXUDHTALÁB

11. ¿Jantʼiniʼ tin tejwamedhál an ángeles abal in kwaʼal i kuxudhtaláb?

¹¹ An ángeles biyálits in tʼójonchal a Jehová ani jajáʼchik in tejwamedhámal i kuxudhtaláb. Jajáʼchik in tsuʼuw jantʼiniʼ ti tujey an yajchiktaláb ani an pojkaxtaláb. Jayej in tsuʼuwchik tam ti a Satanás ani yan i ángeles in jékʼomnaʼ a Jehová (Gén. 3:1; 6:​1, 2; Jud. 6). An Biblia in olnál tin kwéntaj jun i ángel axi kʼwajiy ti pejex kʼal jun i demonio axi lej tsapik (Dan. 10:13). An ángeles jayej in tsuʼúmal abal lej wéʼ i atikláb axi in takuyámal kin tʼojonchij a Jehová. Pero belits antsanáʼ in áynanchal ka kʼwajiy putudh kʼal a Jehová ani in tʼójonchal kʼal i kulbetaláb ani kʼal i kanataláb. Jayej in exlálchik abal neʼets kin bajuw an kʼicháj tam a Jehová kin talabedhaʼ patal an pojkaxtaláb.

12. ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal ki koʼoy i kuxudhtaláb?

¹² ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki nitsʼbiy an kuxudhtaláb axi in koʼoyámal an ángeles? Wawáʼ jayej i tsuʼúmal yan i yajchiktaláb, waʼtsinének i atiklábchik axi tu tomolnál. Pero i lej belál abal jun a kʼicháj a Jehová neʼets kin talabedhaʼ patal nixéʼ xi yajchiktaláb. Jaxtám, antsanáʼ jantʼiniʼ an ángeles wawáʼ jayej i áynanchal ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh (Gál. 6:9). Ani a Jehová in ulúmal abal neʼets tu ku tólmiy abal ki kuxuy patal axéʼ xi kʼibataláb (1 Cor. 10:13). Kʼeʼat jantʼoj axi i éjtowal ki tʼajaʼ, jats ki konchij a Jehová tu ku tólmiy kʼal in tʼokat tsap, nixéʼ neʼets tu ku tólmiy abal ki koʼoy i kʼayaʼtaláb ani ku kʼwajiy kulbél (Gál. 5:22; Col. 1:11). ¿Jantʼoj a éjtowal ka tʼajaʼ max waʼats jitaʼ axi ti tomolnál? Ka belaʼ kʼal a Jehová ani yab kit jikʼey. Jajáʼ yab jaykʼiʼ neʼets ti jilaʼ kwetém ani neʼets ti pidhaʼ an tsapláb axi a yéjenchal (Heb. 13:6).

AN ÁNGELES U TÓLMIX ABAL KA KʼWAJIY TʼOKAT AN TAMKUNTALÁB

13. ¿Jantʼoj tam exbadh tʼojláb kʼwajat in tʼajál an ángeles xowéʼ ta kʼicháj? (Mateo 13:​47-49).

¹³ Xowéʼ ta kʼicháj a Jehová in pidhámal jun i exbadh tʼojláb an ángeles (ka ajiy Mateo 13:​47-49). An olnomtaláb eynének abal millones i atikláb axi tin puwél an tsabál ka utey tin bichówil a Jehová. Talchik in jalkʼuyámal in ejatal ani pujnének. Kʼeʼat i tʼojláb axi in kwaʼal an ángeles jats kin pilmedhaʼ an atiklábchik axi yab in léʼ kin bélkaʼ a Jehová, jawaʼ jajáʼchik in tʼajál u eynal abal ka kʼwajiy tʼokat an tamkuntaláb. Belits antsanáʼ neʼets ka waʼtsin i atikláb axi neʼets ka owméj kʼal a Jehová ani junchikíl jayej neʼets ka waʼtsin i kʼibataláb ti tamkuntaláb. Pero an atiklábchik axi ka owméj kʼal a Jehová belej in éjtowal ka wichiy kʼal Jajáʼ. I lej belál abal an ángeles kʼwajat ti tʼojnal lej tsapik abal ka kʼwajiy tʼokat an tamkuntaláb.

14, 15. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki nitsʼbiy an ángeles ani ku tólmixin abal ka kʼwajiy tʼokat an tamkuntaláb? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

¹⁴ ¿Jantʼiniʼ i éjtowal ki nitsʼbiy an ángeles ani ku tolmixin abal ka kʼwajiy tʼokat an tamkuntaláb? Ki tsápnanchij ku kʼwajiy utat kʼal a Jehová. Kʼeʼat jantʼoj axi i tʼajál jats ki junkuw i epchalchik axi in kʼanidhál a Jehová ani axi tu ku tólmiy abal ki pojkaʼ jawaʼ kidháb. Max ki tʼajaʼ antsanáʼ neʼets ku tólmixin abal ka kʼwajiy tʼokat an tamkuntaláb (Sal. 101:3). Jayej, i éjtowal ki tólmiy an epchalchik abal ka kʼwajiy putudh kʼal a Jehová. Ejtíl, max ki exlaʼ abal jun i epchal in tʼajámal jun i walabtaláb ¿jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ? An kʼanidhomtaláb axi i koʼonchal an epchal neʼets kin tʼajaʼ abal ki tʼilmay ani ki uchaʼ abal kwaʼal kin ólchij an ókʼnomchik jawaʼ in tʼajámal. Pero max an epchal yab kin tʼajaʼ, wawáʼ kwaʼal ki ólchij an ókʼnomchik. I tʼajál axéʼ kom i léʼ abal an epchal ka kʼwajiy alwaʼ kʼal a Jehová (Sant. 5:​14, 15).

¹⁵ Talchik axi in tʼajámal jun i walabtaláb yabáts in éjtowal ka kʼwajiy ti tamkuntaláb ani kwaʼal ka pilmedháj. Max jats ka watʼey yabáts neʼets ki junkuw nixéʼ xi atikláb (1 Cor. 5:​9-13).d Axéʼ neʼets ka eyan abal ka kʼwajiy tʼokat an tamkuntaláb ani tam i jilál ki junkuw nixéʼ xi atikláb i tejwamédhanchal abal i kʼanidhál. Axéʼ neʼets kin tʼajaʼ abal an atikláb ka tsalpaxin ani kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal in yéjenchal ka wichiy kʼal a Jehová. Max kin tʼajaʼ, a Jehová neʼets kin atsʼaʼ lej kulbél, jayej an ángeles ani wawáʼ (Luc. 15:7).

16. ¿Jantʼoj a tsalpayal ka tʼajaʼ abal ka nitsʼbiy an ángeles?

¹⁶ I atsʼál lej kulbél kom a Jehová in jilál ki exlaʼ an tʼojláb axi in tʼajál an ángeles ani ki ejtow ku tʼójon junax kʼal jajáʼchik. Jaxtám ki tsápnanchij ki nitsʼbiy an tsaʼataláb axi jajáʼchik in kwaʼal, an kʼanidhomtaláb axi in koʼonchal an atiklábchik ani an kuxudhtaláb axi in tejwamedhámal. Jayej i éjtowal ki nitsʼbiy tam u tolmix abal an tamkuntaláb ka kʼwajiy tʼokat. Max ki tʼajaʼ patal axéʼ, jayej neʼets ku ajiyat al in yanél a Jehová.