Ku kʼwajiy tʼojojodh okʼxidh ka ulits in kʼichájil a Jehová

1. ¿Jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ abal ki jékʼondhaʼ i ejatal tin kʼichájil a Jehová?

AN BIBLIA in eyendhál an kaw «in kʼichájil a Jehová», abal kin bíjiy an kʼicháj tam neʼets kin talabédhaʼ an pójkaxchik ani kin kʼaniy in tʼojnálil. Ti biyál, a Jehová in talabédhaʼ talchik i bichow kʼal axi tu tomolnábak (Is. 13:1, 6; Ezeq. 13:5; Sof. 1:8). Tam ka ulits «in kʼichájil a Jehová», okʼox neʼets kin talabédhaʼ a Babilonia la Grande ani talbél neʼets ka tujey a Armagedón. Max i léʼ ki jékʼondhaʼ i ejatal, kwaʼalits ku kʼwajiy tʼojojodh. A Jesús in uluw abal «kwaʼal ku lej tsʼejkokon» okʼxidh ka tujey an púlik yajchiktaláb ani axéʼ játs jawaʼ etsʼey kwaʼal ki tʼajaʼ (Luc. 12:40; Mat. 24:21).

2. ¿Jaleʼ ti lej exbadh ki exóbnaʼ an Primera Carta a los Tesalonicenses?

² Ti Primera a los Tesalonicenses, an abatwálej Pablo in eyendhaʼ talchik i tʼiplab abal kin tólmiy an epchalchik, abal ka tʼojojon okʼxidh ka ulits in kʼichájil a Jehová. An abatwálej Pablo in exlálak abal ejetej abal ka ulits in kʼichájil a Jehová (2 Tes. 2:1-3). Pero in uchaʼ an epchalchik abal ka tʼojojon ejtíl max lej utatits in kʼichájil a Jehová. Wawáʼ jayetsej in tomnál ki tʼajaʼ xowéʼ. Ki tsuʼuw jawaʼ in uluw an abatwálej Pablo tin kwéntaj 1) jantʼiniʼ ti neʼets ka ulits axéʼ xi kʼicháj, 2) jitaʼchik yab neʼets ka jekʼondháj ani 3) jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ku kʼwajiy tʼojojodh.

¿JANTʼINIʼ TI NEʼETS KA ULITS IN KʼICHÁJIL A JEHOVÁ?

3. ¿Jaleʼ tu jumbiyáb in kʼichájil a Jehová kʼal jun i kwéʼ axi u cheʼel tam akal? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

³ «Neʼets ka ulits ejtíl [...] i kwéʼ» (1 Tes. 5:2). Axéʼ játs an kʼaʼál tʼiplab axi in eyendhaʼ an abatwálej Pablo abal kin jumbiy jantʼiniʼ ti neʼets ka ulits in kʼichájil a Jehová. Jun i kwéʼ u cheʼel tam akal ani tam jun yab in aychal, antsanáʼ jayej neʼets ka ulits in kʼichájil a Jehová tam yab jitaʼ in aychal. Ma wawáʼ jayej walám ki jikʼpaʼ jantʼiniʼ ti neʼets ka ulits in kʼichájil a Jehová. Pero expidh axi pojkax játs axi neʼets ka talabedháj.

4. ¿Jaleʼ ti ulal abal in kʼichájil a Jehová neʼets ka ulits ejtíl an yajal axi in atsʼál jun i mimláb axi neʼets kin koʼoy i tʼeleʼ?

⁴ «Ejtíl an yajal axi in atsʼál jun i mimláb axi neʼets kin koʼoy jun i tʼeleʼ» (1 Tes. 5:3). Jun i mimláb axi neʼets kin koʼoy i tʼeleʼ yab in exlál jaykʼiʼ ti neʼets kin atsʼaʼ an yajal, pero in exlál abal kwaʼal kin atsʼaʼ nixéʼ xi yajal abal kin ejtow kin koʼoy an tʼeleʼ. Jayetsej u watʼel kʼal in kʼichájil a Jehová, wawáʼ yab i exlál an kʼicháj nibal an hora tam neʼets ka ulits, pero i exlál abal neʼets ka ulits. I lej belál abal a Jehová neʼets kin putuw in káwintal ani neʼets kin talabédhaʼ an atiklábchik axi pojkax.

5. ¿Jaleʼ tu jumbiyáb an púlik yajchiktaláb ejtílits tam kʼwajat ti tájkʼanal?

⁵ Ejtíl tam kʼwajatits ti tájkʼanal. Ban oxchíl tʼiplab axi in eyendhaʼ a Pablo abal ka kawin tin kwéntaj in kʼichájil a Jehová, in uluw abal an kwéʼ yab in tʼajál ti kwéntaj abal kʼwajatits ti tájkʼanal (1 Tes. 5:4). An kwéʼ yab in tʼajál ti kwéntaj abal kʼwajat ti tájkʼanal kom kʼwajat lej tʼojlidh kʼal jawaʼ in léʼ kin neʼdhaʼ ani yab in tʼajál ti kwéntaj abal awil ka tsuʼtat kom tajkʼanits. Jayetsej neʼets ka watʼey tam ka tujey an púlik yajchiktaláb, an atiklábchik axi in tʼajál jawaʼ kidháb yab neʼets kin tʼajaʼ ti kwéntaj tam ka tajkʼan ani neʼets ka exláj jawaʼ kʼwajatchik in tʼajál. Wawáʼ yab i tʼajál jantʼiniʼ jajáʼchik, i tsápnanchal ku kʼwajiy tʼojojodh abal tam ka ulits in kʼichájil a Jehová. I tejwamedhál abal u kʼwajat tʼojojodh tam i tsápnanchal ki tʼajaʼ jawaʼ a Jehová in kulbetnál, jayej i tsápnanchal ki tʼajaʼ «jawaʼ bolidh, jawaʼ alwaʼ ani jawaʼ chubax» (Efes. 5:8-12). A Pablo in eyendhaʼ tsab i tʼiplab abal kin uluw jitaʼchik yab neʼets kin jékʼondhaʼ in ejatal.

¿JITAʼCHIK YAB NEʼETS KA JEKʼONDHÁJ TIN KʼICHÁJIL A JEHOVÁ?

6. ¿Jaleʼ ti ulal abal an atiklábchik ejtíl max kʼwajat ti wáyal? (1 Tesalonicenses 5:6, 7).

⁶ «Jitaʼchik u wáyal» (ka ajiy 1 Tesalonicenses 5:6, 7). A Pablo in uluw abal axi yab neʼets ka jekʼondháj pel ejtíl jitaʼchik u wáyal. Tam jun i atikláb kʼwajat ti wáyal yab in tʼajál ti kwéntaj an hora, nibal jawaʼ kʼwajat ti watʼel. Jayej, yab in tʼajál ti kwéntaj max exbadh jawaʼ kʼwajat ti watʼel, nibal in éxbayal. Jayetsej in tʼajál an atiklábchik axi yab in kʼakʼnál a Jehová, yab in tʼajálchik ti kwéntaj jawaʼ Jajáʼ in olnál (Rom. 11:8). Yab in tʼajálchik ti kwéntaj abal u kʼwajílits «tin taltal an xeʼtsintaláb» ani abal lej utatits in kʼichájil a Jehová. Tam ka watʼey jun i yajchiktaláb, an atiklábchik in wéʼ tʼajál ti kwéntaj ani ejtíl max in léʼ kin otsʼówiy jawaʼ in olnál a Jehová. Pero tam ka watʼeyits, yabáts in tʼajálchik ti kwéntaj ani ejtíl max in áynanchal ti wáyal. Yan i atikláb in exlál abal in kʼichájil a Jehová neʼets ka ulits, pero in tsalpayalchik abal ejéte (2 Ped. 3:3, 4). Pero wawáʼ i exlál abal lej exbadh ku kʼwajiy tʼajtʼóm ti kwéntaj ani yab ku wayits.

7. ¿Jaleʼ ti ulal abal an atiklábchik axi yab u bélkax pel ejtíl axi u wilel?

⁷ «Jitaʼchik u wilel». An abatwálej Pablo in jumbiy an atiklábchik axi neʼets ka talabedháj kʼal jitaʼchik u wilel. An atikláb axi u wilel yab u tsalpax tekedh ani yab in exlál jawaʼ in tʼajál. An atiklábchik axi pojkax yab in belkál jawaʼ in ulal a Jehová ani in odhnálchik in ejatal kʼal jawaʼ in takuyal kin tʼajaʼ. Pero an Pablo tu uchál abal ku xeʼtsin kʼal i ichích lej tsʼejkakadh ani tsalpadh, yab ki tʼajaʼ jantʼiniʼ an atiklábchik axi u wilel ani ku tsalpaxin tekedh (1 Tes. 5:6). Jun i atikláb axi in exóbnal an Biblia in ulal abal jitaʼ yab u wilel «u tsalpax tekedh ani yab dhubat u tsakúl, jaxtám in éjtowal kin takuy jawaʼ tekedh». ¿Jaleʼ ti exbadh ku kʼwajiy koyat ani ki tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ i tʼajál? Kom max yab ki tʼajaʼ ti kwéntaj, awil ku otsits ban política ani ki nitsʼbiy jawaʼ in tʼajál an atiklábchik. Biyat u utel in kʼichájil a Jehová, an atiklábchik neʼets tu ku nixoknaʼ ki tólmiy ani ki tʼajaʼ jawaʼ yab tekedh. Pero yab in tomnál ku jikʼey, kom a Jehová neʼets tu ku tólmiy abal ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh ani yab ku lej tʼeʼpin (Luc. 12:11, 12).

¿JANTʼOJ I ÉJTOWAL KI TʼAJAʼ ABAL KU KʼWAJIY TʼOJOJODH OKʼXIDH KA ULITS IN KʼICHÁJIL A JEHOVÁ?

8. Antsanáʼ jantʼiniʼ tin ulal 1 Tesalonicenses 5:8, ¿jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal ku kʼwajiy ejat ani ku tsalpaxin tekedh? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

⁸ «Ki kʼwajbaʼ i patʼál kotón ani an casco». An abatwálej Pablo in uluw abal wawáʼ pel ejtíl u soldados axi kʼwajat tʼojojodh abal tu pejéx (ka ajiy 1 Tesalonicenses 5:8). Tam waʼats jun i pextaláb, an soldados etsʼey kwaʼal ka kʼwajiy tʼojojodh abal ti pejéx, ani wawáʼ jayetsej kwaʼal ki tʼajaʼ. Neʼets ki tejwamédhaʼ abal u kʼwajat tʼojojodh abal in kʼichájil a Jehová max etsʼey i chiʼdhál kaykím i patʼal kotón, axéʼ in tʼipoyal an kʼanidhomtaláb ani an belomtaláb. Jayej yab in tomnál ki tixkʼaʼ an casco, kom axéʼ in tʼipoyal an aychixtaláb. An kʼanidhomtaláb, an belomtaláb ani an aychixtaláb játs axi neʼets tu ku lej tólmiy.

9. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal an belomtaláb?

⁹ Jun i soldado in eyendhálak in patʼál kotón abal yab ka kʼolchin in ichích. Wawáʼ jayej, an belomtaláb ani an kʼanidhomtaláb tu tólmiyal abal i ichích ka kʼwajiy alwaʼ béletnadh. Játs jawaʼ i yéjenchal abal ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová ani a Jesús. I lej belál kʼal a Jehová, jaxtám i lej exlál abal Jajáʼ neʼets tu ku lej lábliy max ki áynanchij ki tʼojonchij kʼal patal i tsap (Heb. 11:6). An belomtaláb jayej neʼets tu ku tólmiy ku kʼwajiy putudh kʼal a Jesús, belits max ki tamétnaʼ yan i kʼibataláb. Jawaʼ neʼets tu ku tólmiy abal ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb ani ki koʼoy tsapik i bélomtal, játs ki exóbnaʼ in tʼiplábil i epchalchik axi u ayoknáb ani kʼeʼat i epchalchik axi in tametnál i kʼibataláb tin kwéntaj an tumín. Jayej, yab i léʼ tu ku ataʼ an leʼnomtaláb kʼal an tumín, ¿jantʼoj neʼets tu ku tólmiy? In tʼiplábil i epchalchik axi in tsápnanchal kin tʼojonchij a Jehová ani u kʼwajíl kulbél kʼal jawaʼ in kwaʼal.b

10. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal an kʼanidhomtaláb axi i koʼonchal a Jehová ani an atiklábchik?

¹⁰ Abal ki ejtow ku kʼwajiy tʼojojodh ani ku tsalpaxin tekedh, jayej i yéjenchal i kʼanidhomtaláb (Mat. 22:37-39). Jun i tʼiplab, an kʼanidhomtaláb axi i koʼonchal a Jehová jayej tu tólminchal abal ki áynanchij tu ólnom, belits max ki tamétnaʼ i kʼibataláb (2 Tim. 1:7, 8). Jayej i lej kʼanidhál an atiklábchik axi yabaye in exlál tin kwéntaj a Jehová, jaxtám i tsápnanchal ki ólchij an alwaʼ kaw kʼal an teléfono ani kʼal i carta. Yab i tsalpayal abal yab jaykʼiʼ neʼets kin léʼnaʼchik kin tʼojonchij a Jehová. Jawaʼ i tsalpayal játs abal jun a kʼicháj neʼets kin jalkʼuy in ey ani neʼets ka wenkʼon ti ólchix kʼal a Jehová (Ezeq. 18:27, 28).

11. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal an kʼanidhomtaláb axi i koʼonchal an epchalchik? (1 Tesalonicenses 5:11).

¹¹ Jayej i tejwamedhál abal i kʼanidhál an epchalchik tam i kanatbedhál (ka ajiy 1 Tesalonicenses 5:11). An soldados axi u pejéx junax, u tolmíx abal kin ejtowchik kin ataʼ an pextaláb. Jun i soldado yab jaykʼiʼ neʼets kin odhnaʼ tʼajchíl in junek. Aníyej wawáʼ, yab jaykʼiʼ neʼets ki odhnaʼ tʼajchíl an epchalchik, nibal neʼets ki wíchbanchij max tu ku tʼajchij jantʼoj (1 Tes. 5:13, 15). Kʼeʼat jantʼoj axi i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki tejwamédhaʼ abal i kʼanidhál an epchalchik, játs ki kʼakʼnaʼ jitaʼ tu okʼnál ti tamkuntaláb (1 Tes. 5:12). Xowéʼ ki tsalpay kʼal an tamkuntaláb axi ti Tesalónica. Tam ti an abatwálej Pablo in abchijchik jun i carta, axéʼ xi tamkuntaláb itej ti bijiyámej, yabaye in kwaʼalak nibal jun i támub. Walám an ókʼnomchik yabaye in lej exlálak jantʼiniʼ kin putuw in uchbíl ani junchikíl u ukʼpinalak, pero an epchalchik kwaʼalak kin kʼakʼnaʼ. Aníyej wawáʼ, biyat más u utel in kʼichájil a Jehová kwaʼal ki bélkaʼ más an ókʼnomchik, kom walám talbél an sucursal ani an central mundial yabáts neʼets kin ejtow tu ku abchij i olchixtaláb, antsanáʼ jantʼiniʼ xowéʼ. Jaxtám, xowéʼits tin tomnál ki tsápnanchij ki kʼanidhaʼ más an ókʼnomchik axi ti tamkuntaláb ani ki bélkaʼ. Ki tsápnanchij ku tsalpaxin tekedh ani ki bélkaʼ an ókʼnomchik belits abal junchikíl u ukʼpinal. Etsʼey ki tʼilaʼ abal pel a Jehová axi kʼwajat in eyendhál a Jesucristo abal kin ókʼnaʼ patal an ókʼnom.

12. ¿Jantʼiniʼ tu tólmiyal an aychixtaláb axi i kwaʼal abal yab tu ku lej ataʼ an tʼeʼpintaláb?

¹² An soldados in eyendhálak an casco abal yab ka kʼolchin in okʼ, aníyej wawáʼ, an aychixtaláb axi i kwaʼal tu béletnanchal i tsalápil. Wawáʼ i lej belál abal neʼets ki batsʼuw yan i alwaʼtaláb axi taʼtal a kʼicháj, jaxtám i exlál abal patal an kʼaláb axi xowéʼ waʼats yab in kwaʼal in jalbíl (Filip. 3:8). An aychixtaláb axi i kwaʼal jayej tu tólmiyal abal yab ku lej tʼeʼpin ani ki atsʼaʼ koyat i ichích. Játs jawaʼ in watʼaʼ a Wallace ani a Laurinda, jun i tomkinél axi kʼwajat ti tolmix ti África. A Wallace in kʼibaʼ in papá ani a Laurinda in kʼibaʼ in mamá. Pero jajáʼchik yab in ejtow ka wichiy tin bichówil abal ka kʼwajiy kʼal in yanél kom kʼwajat lej tsapik an coronavirus. A Wallace in dhuchaʼ axéʼ xi kaw: «Nanáʼ u lej belál abal a Jehová neʼets kin édhaʼ an atiklábchik axi koyomadh, nixéʼ xi aychixtaláb játs axi tin lej tolmiyámal. Yab in kʼwajíl ku tsalpay jantʼiniʼ tin yajchiknaʼ tam ti wéʼits neʼets ka koyóts, jawaʼ in kʼwajíl ku tsalpay játs jantʼiniʼ neʼets ka kʼwajiy tam ka wichiy ka edháj. Axéʼ xi aychixtaláb tin tólmiyal abal ka kʼwajiy koyat u ichích ani jaxtám yab tin lej atál an tʼeʼpintaláb».

13. ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal a Jehová tu ku pidhaʼ an espíritu santo?

¹³ «Yab ka tepdhaʼ in tajáx an espíritu santo ta ichích» (1 Tes. 5:19). An abatwálej Pablo in jumbiy an espíritu santo kʼal jun i kʼamal axi u tájkʼanal ti ichích. An espíritu santo játs axi tu tólmiyal abal ki léʼnaʼ ki tʼojonchij a Jehová kʼal i kanat ani ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh (Rom. 12:11). ¿Jantʼoj i éjtowal ki tʼajaʼ abal a Jehová tu ku pidhaʼ an espíritu santo? Kwaʼal ki konchij, ki exóbnaʼ in káwintal ani ku kʼwajiy junkudh kʼal in bichówil. Max ki tʼajaʼ antsanáʼ, neʼets ki ejtow ki nitsʼbiy a Jehová (Gál. 5:22, 23).

14. ¿Jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ max i léʼ abal a Jehová kin áynanchij tu ku pidhaʼ an espíritu santo? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

¹⁴ A Jehová in léʼ tu ku pidhaʼ an espíritu santo, pero wawáʼ kwaʼal ki tʼajaʼ ti kwéntaj jawaʼ i tʼajál ti ejatal, kom i léʼ abal a Jehová kin áynanchij tu ku pidhaʼ. Kwaʼal ki tsápnanchij ki koʼoy tʼokat i tsalápil ani ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh. Max wawáʼ yab ki kaldhaʼ ti okʼ an tsalap axi kidháb, nixéʼ neʼets tu ku neʼdhaʼ ki tʼajaʼ jantʼoj axi yab alwaʼ ani tam a Jehová yabáts neʼets tu ku pidhaʼ an espíritu santo (1 Tes. 4:7, 8). Ki tsuʼuw jantʼoj más kwaʼal ki tʼajaʼ. An abatwálej Pablo in uluw axéʼ xi kaw: «Yab ka pojkaʼ in káwintal an kawlomejchik, axi u pidhnal i kaw kʼal a Dios» (1 Tes. 5:20). Axéʼchik xi «kaw» játs patal an exobchixtaláb axi a Jehová tu pidhál kʼal an espíritu santo, ejtíl, tu ólchal jantʼiniʼ ti neʼets ka ulits in kʼichájil a Jehová ani jantʼoj neʼets ka watʼey okʼxidh ka ulits. Wawáʼ i lej belál abal in kʼichájil a Jehová kʼwajatits utat, jaxtám i lej tʼiltʼom ani yab i tsalpayal abal in kʼíbchal lej yan o abal yabáts neʼets ki bajuw ki tsuʼuw an Armagedón. Kom i exlálits patal axéʼ, jaxtám in tomnál ku kʼwajiy utat kʼal a Jehová ani ki tʼajaʼ chudhél chudhél jawaʼ Jajáʼ in léʼ (2 Ped. 3:11, 12).

«KA TʼAJAʼCHIK TI KWÉNTAJ MAX CHUBAX AXÉʼ XI KAW»

15. ¿Jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ abal yab tu ku kʼambiy jitaʼ? (1 Tesalonicenses 5:21).

¹⁵ Lej wéʼits, an atiklábchik axi in tomolnál a Jehová neʼets kin uluw abal patal kʼwajatits alwaʼ ani abal u kʼwajat koyat (1 Tes. 5:3). Neʼets ka atsʼatbéj abal juʼtámkʼij i kaw axi in bukʼuwal an demonios ani nixéʼ neʼets kin kʼambiy yan i atikláb (Apoc. 16:13, 14). ¿Walám wawáʼ neʼets ki jilaʼ abal nixéʼ xi kaw tu ku kʼambiy? Imbáj, kom neʼets ki bélkaʼ axéʼ xi exobchixtaláb: «Ka tʼajaʼchik ti kwéntaj max chubax axéʼ xi kaw» (ka ajiy 1 Tesalonicenses 5:21). Ti griego, an kaw «ka tʼajaʼchik ti kwéntaj» u eynal abal tam jun i atikláb u kʼwajilak kin lej metʼaʼ max jun i patʼál chubax kʼwajatak alwaʼ tsʼejkadh. Wawáʼ jayej kwaʼal ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj max chubax jun i kaw axi i atsʼámal o i ajiyámal. An epchalchik axi ti Tesalónica játs in tomnálak kin tʼajaʼ, ani jayetsej in tomnál ki tʼajaʼ wawáʼ kom weʼits neʼets ka tujey an púlik yajchiktaláb. ¿Jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ max ki atsʼaʼ abal xeʼets ti bukʼuwáb jun i kaw? Jawaʼ in tomnál ki tsalpay játs max nixéʼ xi exobchixtaláb kʼwajat ti Biblia ani max játs jawaʼ tu olchámal in bichówil a Jehová. Max ki tʼajaʼ nixéʼ, tam an demonios yab neʼets kin ejtow tu ku kʼambiy kʼal an kaw axi kin búkʼuwalchik (Prov. 14:15; 1 Tim. 4:1).

16. ¿Jawaʼ játs an aychixtaláb axi i kwaʼal ani jantʼoj kwaʼal ki tʼajaʼ xowéʼ?

¹⁶ Wawáʼ i exlál abal a Jehová neʼets kin kʼaniy in bichówil ban púlik yajchiktaláb, pero jawaʼ yab i exlál játs jantʼoj neʼets ki tamuw kalám junchik ti eb (Sant. 4:14). Belits max ku tsemets ani yab ki bajuw ki tsuʼuw an púlik yajchiktaláb, i lej belál abal a Jehová neʼets tu ku pidhaʼ an ejataláb abal etsʼey max ki áynanchij ki tʼojonchij xowéʼ. Axi takudhchik neʼets ka kʼalej ti eyal kʼal a Cristo ti éb, ani patal axi más an atikláb neʼets ka kʼwajiy al jun i alabél tsabál. Jaxtám, yab jaykʼiʼ ki ukʼchiy an aychixtaláb axi i kwaʼal ani etsʼey ku kʼwajiy tʼojojodh abal in kʼichájil a Jehová.